Auraka e Tuku i te Ekoko Anga kia Akakino i Toou Akarongo
I tetai ra kua manako koe e te meitaki ra toou oraanga kopapa. I tera mai ra kua apikepike koe. Ma te poitirere, kare oou maroiroi me kare tu oraora. Kua mamae toou upoko e kua mamae toou kopapa. Eaa tei tupu? Kua tomo atu te au pathogen kino ki roto i te aerenga paruru anga o toou kopapa e kua tamaki atu i te au mero puapinga. Me kare e rapakauia, ka rauka i teia au mea ora i te akakino tamou i toou oraanga kopapa—penei ka tamate atu ia koe.
E TIKAI, me kare e meitaki ana toou oraanga kopapa me tupu mai te maki kino, ka ngoie ua koe i te tuku au ki te reira. Ei akaraanga, me kua akaparuparuia toou oraanga kopapa e te rava kore o te kai meitaki, “ka iti ua [taau paruru anga] e penei ka kino te maki,” i akakite ei tetai tangata tata i te pae vairakau ko Peter Wingate.
Me koia ia, koai ka iki i te noo ki roto i te au turanga onge? Papu tikai, ka rave koe i tei rauka ia koe kia kaikai meitaki e kia vai maroiroi. Penei ka rave katoa koe i te ka rauka ia koe no te kopae i te akamaeuanga ia koe ki te maki vaireti me kare te maki pakiteria. Inara, te akono ra ainei koe i taua tu matakite no runga i te vai “akarongo tikai te akarongo”? (Tito 2:2) Ei akaraanga, te matakite ra ainei koe i te kino tei akatupuia e te ekoko anga pikikaa? Ka ngoie ua i teia i te tomo ki roto i toou manako e te ngakau, te akakinoanga i toou akarongo e toou pirianga ma Iehova. Kua akaraanga e kua manako kore tetai au tangata no teia kino. Kua akaruke ratou ia ratou uaorai e kia tuku au ki te ekoko anga na te akakoreanga ratou i te kai pae vaerua. E tika ainei e te rave ra koe i te reira?
Ekoko Anga—E Kino ua Ainei?
E tika, kare te katoa anga o te ekoko anga i te mea kino. I tetai taime, ka anoanoia koe kia tapupu no te ariki i tetai apinga kia papu tikai ia koe te au tuatua tika. Te raurau anga a te akonoanga e kia irinaki ua koe e auraka e ekoko i tetai apinga e mea kino ua e te akavare. E tika, te karanga ra te Pipiria e “akarongo i te au mea katoa” to te aroa. (1 Korinetia 13:7) Te papa ra tetai Kerititiano aroa ua i te irinaki i te aronga tei riro e kia irinakiia i te tuatau i topa ra. Inara te akamatakite katoa maira te Tuatua a te Atua no te ‘akarongoanga i te au tuatua katoa.’ (Maseli 14:15) Tetai taime te oronga maira to tetai tangata rekoti i topa i te tumu tau no te ekoko anga. “Kia tuatua meitaki mai [te tangata akavare] i tana tuatua,” i akamatakite mai ei te Pipiria, “auraka e akarongo atu.”—Maseli 26:24, 25.
Kua akamatakite katoa te apotetoro ko Ioane i te au Kerititiano e auraka kia irinaki ua. “Auraka e akarongo atu i te au tuatua ravarai,” i tata ei aia. Mari ra “e timata ra i taua au tuatua ra, kia kitea e, no ko mai aina i te Atua ra.” (1 Ioane 4:1, akaaite ia NW) Ko te “tuatua” e apiianga me kare e manako, penei kua akaraanga e no ko mai te reira i te Atua. Inara kua aere mai ainei te reira mei iaia? Te akonoanga i te ekoko anga, me kare te tapupu anga i te irinaki, ka riro ei paruru tikai no te mea, mei ta te apotetoro ko Ioane e karanga ra e, “manganui oki te pikikaa i riro atura na te ao nei.”—2 Ioane 7.
Au Ekoko Anga Kare e Tumu
Ae, e putuputu te taime te umuumuia ra te akara anga ma te tu tika e te akaaka i te au tuatua tika no te akatumu i te tuatua mou. Inara, kare teia e te aite ra ki te akatikaanga i te au ekoko anga kino kare e tumu kia tupu ki roto i to tatou manako e te ngakau—te au ekoko anga te ka rauka i te akakino i to tatou au irinaki anga e te au pirianga akatumu ngaueue koreia. Kua akatakaia teia ekoko anga e ei “irinaki anga papu kore me kare e manako te tamanata putuputu ra i te tukuanga tika.” Kua maara ainei ia koe e akapeea a Satani i te akakino anga i to Eva manako ma te au ekoko anga no runga ia Iehova? “Koia ïa, kua tuatua mai te Atua e, Auraka korua e kai i to te au rakau katoa o te kainga nei?” i ui ei aia. (Genese 3:1) Te manako papu kore tei akatupuia e taua ui anga tangi anga tika ua kua tamanata i tana tukuanga tika. E au ravenga tuke akerai na Satani. Mei tetai tangata tata reta ma te kino, te karape ra aia no te taangaanga i te au tuatua reka kore, kare i tika, e te au pikikaa. Kua takino a Satani i te au pirianga tau e te irinaki ua e manganui na roto i te ekoko anga akavare tei akanooia na roto i taua tu.—Galatia 5:7-9.
Kua marama meitaki te apotetoro ko Iakobo no runga i te tupu anga kino o teia tu ekoko anga. Kua tata aia no runga i te akameitaki anga umere tei rauka ia tatou no te aere ua atu ki te Atua no te tauturu i roto i te tuatau timata anga. Inara, i akamatakite mai ei a Iakobo, me pure koe ki te Atua, “e pati ra aia ma te akarongo, e te ekoko kore.” Te akariro ra te ekoko anga i roto i to tatou pirianga ma te Atua ia tatou kia “tau ïa i te ngaru tai e puia e te matangi, e tikitiki akera.” Kua riro mai tatou mei te “tangata ngakau rua ïa, e te tinamou kore, i tona katoa ra au aerenga.” (Iakobo 1:6, 8) Kua akatupu tatou i te irinaki papu kore tei akaruke mai ia tatou kia manako ekoko. E oti, mei tei tupu kia Eva, ka ngoie ua tatou i te tuku au ki te au apiianga temoni e te au kimianga kite tuke tuke.
Akonoanga Meitaki i te Oraanga Pae Vaerua
Akapeea, i reira, tatou i te paruru anga ia tatou uaorai mei te au ekoko anga kino ra? Te pau anga e mea mama ua: na te kopae ngaueue kore anga i te au apiianga kino a Satani e na te tuku ua anga ia tatou uaorai kia akono i ta te Atua au apinga oronga ua no te akariro anga ia tatou kia “akarongo turori kore.”—1 Petero 5:8-10.
Tei puapinga tikai koia oki ko tetai kaikai anga meitaki i te pae vaerua naau uaorai. Kua akamarama mai te tangata tata ko Wingate, tei taikuia i te akamata anga, e: “Noatu me te akaangaroi ra te kopapa te anoano ra te reira i te maroiroi tamou e raukai te au kemikara i te neke aere e kia angaanga te au mero puapinga; e te au mea no te au kiko e manganui te anoano tamou ra i te taui anga.” Te aiteite katoa ra ki to tatou maroiroi anga i te pae vaerua. Ma te kore te kaikai tamou anga i te pae vaerua, ka kino marie to tatou akarongo, mei tetai kopapa kua akakoreia te kai, e i te openga ra ka mate. Kua tuatua a Iesu Karaiti i teia i tona tuatua anga: “Kare o te kai anake ra te mea e oraʼi te tangata nei, ko te au mea katoa ra no roto mai i te vaa o te Atua ra.”—Mataio 4:4.
Ka akamanako ana no runga i te reira. Akapeea tatou i te patuanga i te akarongo ketaketa i te akamata anga? “Na te kite mari e raukaʼi te akarongo,” i tata ei te apotetoro ko Paulo. (Roma 10:17) Ko te aiteanga i te akamata anga kua patu tatou i to tatou akarongo e te irinaki tikai i roto ia Iehova, tana au taputou, e tana akaaerenga na te kaikai anga i te Tuatua a te Atua. E tika, kare tatou i irinaki matapo ua i ta tatou i akarongo ra. Kua rave tatou i tei raveia e te au tangata e noo ra i roto i te oire o Berea. Kua ‘kimi i te tuatua i tataia ra, i te tau anga oki i taua tuatua ra, kare e rā i tukua.’ (Angaanga 17:11) Kua ‘taka tikai ia tatou i to te Atua ra anoano, tei meitaki, e te tau, e te apa kore oki’ e kua akapapu e ko ta tatou i akarongo ra ko te tika ia. (Roma 12:2; 1 Tesalonia 5:21) Mei reira mai, penei kua akaketaketa tatou i to tatou akarongo i te kite meitaki anga mai tatou e kare ta te Atua Tuatua e te au taputou e poka.—Iosua 23:14; Isaia 55:10, 11.
Kopae i te Akakore Anga Kai i te Pae Vaerua
Ko te akaaoanga i teianei koia oki kia akono i to tatou akarongo e kia kopae i te irinaki anga papu kore te ka akaparuparu i to tatou irinaki ia Iehova e tana akaaerenga. Kia rave i teia kia rave tamou ua atu tatou i te akara meitaki i te au Tuatua Tapu i te au ra. Kua akamatakite mai te apotetoro ko Paulo e “kia tae ki te au tuatau a muri atu e akaruke ei tetai papaki [i te akamata anga kua pakari i roto i te akarongo] i tei akarongoia nei, i te akono anga atu i te au vaerua pikikaa, e te tuatua o te au demoni ra.” (1 Timoteo 4:1) Te akatupu ra teia au tuatua pikikaa e te au apiianga i te ekoko anga i roto i te au manako o etai e kua akatakake ia ratou mei te Atua. Eaa oki to tatou paruru anga? Kia “angaiia i te tuatua i akarongoia nei, i taua tuatua meitaki [ta tatou] i kite tikai na.”—1 Timoteo 4:6.
Inara, ma te maromaroa, kua iki etai i teia tuatau kia kore e “angaiia i te tuatua i akarongoia”—noatu me ka rauka ua taua kai. Mei tei akakiteia e tetai o te aronga tata i te puka o Maseli, ka rauka e kia koropiniia e te au kai meitaki pae vaerua, tetai umukai pae vaerua, mei tera te tu, e kare rai e kai e taviri i te kai.—Maseli 19:24; 26:15.
E kino tikai teia. I na te tangata tata ei ko Wingate: “I te akamata anga te kopapa i te akapou i to te reira protein ka akamata to te reira tu maroiroi i te kinokino.” Me akakoreia te kai mei ia koe, ka akamata toou kopapa i te akapou i te au maroiroi tei akanooia i roto i te kopapa. Me pou teia au maroiroi, ka akamata te kopapa i te akapou i te protein tei puapinga no te tupu ua anga e te ripea anga i te au kiko. Ka akamata te au mero puapinga i te akamutu i te angaanga. Ka kino viviki i reira toou oraanga kopapa.
Ko te reira tei tupu i te pae vaerua ki etai i roto i te putuputuanga Kerititiano mua. Kua tauta ratou e kia akamatutuia ratou e te au kai akanooia i te pae vaerua. Papu e, kua kopae ratou i ta ratou uaorai apii, e kua akamata ratou i te paruparu i te pae vaerua. (Ebera 5:12) Kua akamarama te apotetoro ko Paulo i te kino no te raveanga i teia i tona tataanga ki te au Kerititiano Epera: “E tau ia tatou kia akamaata tikai i te akono i te au tuatua ta tatou i akarongo akenei, ko te topa ua aea ia tatou a muri ake.” Kua kite aia e mei teaa te ngoie anga no te tere atu ki roto i te au tu kino me “kore tatou e akono i te ora maata mei teianei.”—Ebera 2:1, 3.
Ma te umere ra, ko tetai tangata e mamae ra mei te rava kore o te kai meitaki kare e akaraanga makimaki me kare ikoke. Ma te aiteite, penei kare e kite vivikiia e te mamae ra tetai mei te akakore anga kai pae vaerua. Ka rauka ia koe te akaraanga e te meitaki ra i te pae vaerua me kare koe e kaikai meitaki ana—inara no tetai tuatau poto ua! I te openga ra ka paruparu koe i te pae vaerua, ka tuku au ki te ekoko anga kare e tumu, e kare e rauka i te taumaro tikai no te akarongo. (Iuda 3) Kua kite koe—noatu me kare tetai i kite—te rava anga o taau kaikai anga i te pae vaerua.
No reira, e akono ua atu i taau uaorai apii. E tamaki maroiroi i te tu ekoko anga. Kia kopae i tei akaraanga e tu anga noa ua, kia kore e rave i te au mea no te ekoko anga tamou, penei ka akatupu i te au kiteanga kino. (2 Korinetia 11:3) ‘Te noo ra ainei tatou i roto i te au tuatau openga? Ka irinaki ainei koe i te au mea katoatoa ta te Pipiria e akakite ra? E akaaerenga ainei teia na Iehova?’ Ka reka a Satani i te tatanu i te ekoko anga mei teia rai ki roto i toou manako. Auraka e tuku i tetai tu manako kore no te kaikai pae vaerua kia akariro ia koe ei puereere ki tana au apiianga akavare. (Kolosa 2:4-7) E aru i te ako anga tei orongaia kia Timoteo. Kia riro ei tangata apii meitaki i te “tuatua tapu” e “kia mou marie ra koe i taau i apii ra, i tei tukuia atu ia koe ra.”—2 Timoteo 3:13-15.
Penei ka anoano koe i te tauturu no te rave i teia. Te tangata tata tei taikuia mai i mua ana te akakite ra: “Ma te akakore kai kino tikai penei ka kino roa te au mero takaviri no te kore te au vaitamini e tetai atu au mea anoanoia e kare e rauka i te reira i te kaikai me orongaia atu te reira. Penei ka anoano te au tangata i roto i teia turanga i te kai te umuumu ra i te takaviri anga meangiti ua no tetai tuatau.” Ka anoanoia te akonoanga takake e rapakau ei i te au tupu anga o te akakore anga kai ki runga i te kopapa. Ma te aiteite, ko tetai tangata tei kopae kino tikai i tana uaorai apii o te Pipiria penei ka anoano maata i te tauturu e te akamaroiroi anga e raukai tona kaki anga i te pae vaerua. Me ko tera toou turanga, e kimi i te tauturu e e ariki mareka ua i tetai atu tauturu tei orongaia mai kia akamatutu akaouia toou oraanga kopapa e te maroiroi i te pae vaerua.—Iakobo 5:14, 15.
Auraka e “Turori ua i te Akarongo Kore”
I te akamanakoanga i te au turanga o te pateriareka ko Aberahama, penei ka manako etai e e au tumu tau tana no te ekoko anga. Penei kua akaraanga tau ua kia taopenga e kare e rauka iaia tei ‘kore oki i akara e kare e tatari anga, ka riro ei metua no te pa enua e manganui’—noatu ta te Atua taputou. No teaa ra? Mei to tetai tangata manako, kare te au mea i akara meitaki ana. Kua ‘akara aia kua mate tona kopapa, e te mate oki o te kopu o Sara,’ i rekoti ei te Pipiria. Noatu rai, kua patoi ngaueue kore aia no te tuku i te au ekoko anga no runga i te Atua e tana au taputou kia aka ki roto i tona manako e te ngakau. Kua tata te apotetoro ko Paulo: “E no te mea kare tona i te akarongo parukaua” me kore ‘kare ua i turori ua i te akarongo kore.’ Kua vai ua a Aberahama kia “kite tikai oki aia e, ko [ta te Atua] i tuatua maira, ka tika iaia kia akatupu.” (Roma 4:18-21) Kua patu aia i tetai pirianga ketaketa, uaorai, e te irinaki anga ma Iehova i roto i te au mataiti e manganui tei topa. Kua kopae aia i te au ekoko anga penei ka akaparuparu i taua pirianga.
Ka rauka katoa ia koe te rave akapera “e tāpu meitaki i te akonoanga tuatua tikai”—me angai meitaki koe ia koe i te pae vaerua. (2 Timoteo 1:13) E manako pakari i te kino o te au ekoko anga. Te rave ra a Satani i tei tapaia e ko te tamaki anga pakiteria i te pae vaerua. Me kopae koe i te rave i te kai meitaki pae vaerua na roto i te apiianga i te Pipiria e na roto i te aereanga ki te au uipaanga Kerititiano, te akariro ra koe ia koe e kia takinoia atu. E taangaanga meitaki i te au kai pae vaerua oronga uaia e te tau tei orongaia mai e te “tavini akono meitaki e te pakari.” (Mataio 24:45) E rave tamou ua atu i tei “tau i te tuatua ora” e kia vai “akarongo tikai te akarongo.” (1 Timoteo 6:3; Tito 2:2) Auraka e tuku i te ekoko anga kia akakino i toou akarongo.
[Au Tutu i te kapi 21]
Mei teaa te meitaki o taau angai anga ia koe i te pae vaerua?