Aberahama​—Tetai Akatauanga no te Akarongo

“[Ko Aberahama] te metua o te aronga ravarai tei akarongo ra.”​—ROMA 4:11, NW.

1, 2. (a) Akapeea te maaraara anga ia Aberahama i roto i te au Kerititiano mou i teia tuatau nei? (e) Eaa a Aberahama i tapaiai ko “te metua o te aronga ravarai tei akarongo ra”?

KOIA te tupuna o tetai iti tangata ririnui ra, e peroveta, e tangata pitiniti, e arataki. Inara, i roto i te au Kerititiano i teia tuatau nei, kua maaraara meitakiia aia no te tu tei akakeu ra i te Atua ia Iehova kia manako atu iaia ei oa​—no tona akarongo ngaueue kore. (Isaia 41:8; Iakobo 2:23) Ko Aberahama tona ingoa, e kua karangaia aia i te Pipiria ko “te metua o te aronga ravarai tei akarongo ra.”​—Roma 4:11.

² Kare ainei etai tangata i mua ake ia Aberahama ra i akaari i te akarongo, mei ia Abela ra, ia Enoka, e ia Noa oki? Ae, inara kia Aberahama te koreromotu i papauia ra kia akameitakiia to te pa enua katoa o te ao nei. (Genese 22:18) No reira kua riro aia ei metua akatutuia no te aronga katoa te ka akarongo i te Uanga taputouia ra. (Galatia 3:​8, 9) I tetai tu, ka rauka kia akamanakoia a Aberahama ei metua no tatou, no te mea kua akonoia tona akarongo ei akatauanga kia aruia. Penei ka tau tona oraanga katoa kia manakoia ei akakite anga no te akarongo, no te mea e manganui tona au timataanga. E tika, i mua roa ake i to Aberahama aro atuanga ki tei tika kia karangaia ko tona timataanga maata rava no te akarongo​—koia te akauenga kia oronga i tana tamaiti ia Isaaka ei atinga​—kua akapapu a Aberahama i tona akarongo i te au tu timataanga meangiti mai e manganui. (Genese 22:​1, 2) E akara matatio tatou i teianei i etai o teia au timataanga i tona akarongo i mua akera e kia kite eaa te au apiianga ta ratou ka apii mai ia tatou i teia tuatau nei.

Te Akauenga kia Akaruke ia Ura

3. Eaa ta te Pipiria i akakite mai kia tatou no to Aberama ra tu akono?

³ Kua akakite mua maira te Pipiria ia Aberama kia tatou (i muri akera kua matauia aia ia Aberahama) ia Genese 11:26, te tuatua ra: “E ka itu akera ngauru anga to Tera mataiti i te ora anga, e anau akera tana, ko Aberama, e ko Nahora, e ko Harana.” E anaunga a Aberama na Sema mataku i te Atua ra. (Genese 11:​10-24) Kia tau ki ta Genese 11:31, kua noo a Aberama ma tona ngutuare tangata i “Kaledea mai i Ura ra,” i tetai oire apinganui tei akanooia ra ki te pae itinga o te Kauvai ko Eupharati ra.a No reira kare aia i tupu ake ei tangata noo puakapa ua mari ra ko tetai tei noo i te oire i tetai ngai e maata te apinga oko maata. Ka rauka ua te oko mai i te au apinga i te au makete i Ura. Te au are e 14 pia tei peni teateaia i te pae i tona au arataa.

4. (a) Eaa te au akaaoanga ta Ura i oronga ki te aronga akamori i te Atua mou ra? (e) Akapeea a Aberama i riro ei kia akono i te akarongo ia Iehova ra?

⁴ I te pae atu i tona au puapinga apinga ra, te vaira i Ura tetai akaaoanga kino ki tetai ua atu tei anoano ra kia tavini atu i te Atua mou ra. Ko tetai oire ia tei ki ra i te akamori itoro e te au tu purepure. E tika, tei maata i taua oire ra ko tetai ziggurat teitei no te akangateitei anga i te atua marama ra ko Nanna. Kare e ekoko anga e tei raro ake a Aberama i tetai taomi anga maata kia piri atu ki teianei akamori taekeanga, penei kua kapitiia mai te taomianga mei etai o te kopu tangata ra. Kia tau ki ta etai au ikuiku anga ngati Iuda, ko te metua o Aberama, ko Tera uaorai, tetai tei maani i te au itoro ra. (Iosua 24:​2, 14, 15) Noatu eaa te tu, kare a Aberama i tetai tei akono ra i te akamori taekeanga pikikaa ra. Te ora ra tona tupuna ruaine ko Sema e kare e ekokoanga kua oronga atu i tona kite no te Atua mou ra. Ei tupu anga, kua akarongo atura Aberama ia Iehova, e kare ia Nanna!​—Galatia 3:6.

Tetai Timataanga i te Akarongo

5. Eaa te akauenga e te taputou ta te Atua i oronga kia Aberama iaia i Ura ra?

⁵ Kua tukua to Aberama akarongo kia timataia. Kua mama atu te Atua kiaia e kua akaue atura: “E aere ke mai koe i to enua na, e toou kopu-tangata, e te ngutuare o toou metua, ki te enua taku e akakite atu kia koe na: E akariro oki au ia koe ei iti-tangata maata, e ka akameitaki au ia koe, e akamaata atu au i to ingoa; e ka riro koe ei meitaki. E ko te aronga e akameitaki ia koe ra, ko taku ia e akameitaki; e ko te akakino ia koe ra, ko taku ïa e taumaa: e ei ia koe e meitaki ei te au kopu-tangata katoa o te ao nei.”​—Genese 12:​1-3; Angaanga 7:​2, 3.

6. Eaa ra i umuumuiai te akarongo tikai no Aberama kia akaruke ia Ura ra?

⁶ Kua ruaine a Aberama e kare e tamariki. Akapeea aia e riro ei “ei iti-tangata maata”? E teiea tikai teianei enua tei ikuikuia ra aia kia aere? Kare te Atua i akakite atu kiaia i reira. No reira kua umuumuia te akarongo tikai no Aberama kia akaruke ia Ura apinga maata e tona au tu pumaana katoa ra. Kua akakite maira te puka Family, Love and the Bible no te au tuatau taito ra: “Te akautunga kino katoa te ka rauka kia raveia ki tetai mema o te pamiri tei riro ra kia apa i tetai rave anga kino, ko te akaatea keia atu kia kore aia i tetai ‘mema’ no te pamiri. . . . Ko te tumu teia i riro ei ei akakiteanga maata i te akarongo e te irinaki anga i te Atua ra i ta Aberahama aruanga i te akauenga tu-Atua ra, e te akaruke anga kare i tona enua anake, mari ra i tana tuanga katoa oki.”

7. Penei akapeea te au Kerititiano o teia tuatau e aro atu ei ki te au timataanga aiteite ki tei aroia ra e Aberama?

⁷ Penei ka aro atu te au Kerititiano i te au timataanga aiteite i teia tuatau. Mei ia Aberama rai, penei ka manako taomiia tatou kia tuku i te au manako no te au apinga ki mua i te au manako teokaratiki. (1 Ioane 2:16) Penei te patoiia maira tatou e te au mema akarongo kore o te pamiri, kapiti katoa te au kopu tangata tei akaateaia ki vao, penei te tauta ra kia akavare ia tatou ki roto i te taokotai anga tau kore. (Mataio 10:​34-36; 1 Korinetia 5:​11-13; 15:33) No reira kua akanoo mai a Aberama i tetai akatauanga meitaki no tatou. Kua tuku aia i te akaoa anga ma Iehova ra ki mua atu i te au mea ravarai​—noatu i te au pirianga pamiri ra. Kare aia i kite e ka akapeea, e aea, me kare kiea ta te Atua ra au taputou e akatupuiai. Inara kua mareka aia kia tuku i tona oraanga ki runga i taua au taputou ra. Mei teaa ra te akamaroiroi anga o teia kia tuku i te Patireia na mua i to tatou uaorai au oraanga i teia tuatau!​—Mataio 6:33.

8. Eaa te tupu anga no to Aberama akarongo ki runga i te au mema vaitata o tona pamiri, e penei eaa ta te au Kerititiano ka kite mei teia?

⁸ Akapeea oki te au mema o to Aberama uaorai ngutuare tangata? I te akara anga e tupu anga meitaki to te akarongo e te irinaki anga o Aberama ki runga ia ratou ra, no te mea kua akakeuia tana vaine, a Sarai, e tona nepeu matiroeroe ko Lota te ingoa kia akarongo i ta te Atua ra akauenga kia akaruke ia Ura. Te teina o Aberama ko Nahora e etai o tana anaunga kua akaruke ia Ura i muri iora e kua noo ki Harana, te ngai i akamori ra ratou ia Iehova. (Genese 24:​1-4, 10, 31; 27:43; 29:​4, 5) Eaa oki, noatu ko te metua o Aberama, a Tera, kua akatika kia akaruke katoa ma tana tamaiti! No reira te akameitaki katoa ra te Pipiria iaia, ei upoko pamiri, i te raveanga i taua aere anga ra ki Kanaana. (Genese 11:31) Ka rekareka katoa ainei tatou i tetai tuanga autu anga me akakite mako atu tatou ki to tatou au kopu tangata ra?

9. Eaa te au teateamamao anga ta Aberama i akono no tona aereanga, e penei eaa te atinga i o atu ei ki te reira?

⁹ I mua ake i te akamataanga i tona aere anga e maata ta Aberama kia rave. Ka oko aia i tona ngai e te au apinga oki e ka oko mai i etai puakapa, etai kamera, te kai, e te au apinga umuumuia ra. Penei e maata ta Aberama moni i pou i taua akateateamamao anga rapurapu ra, inara kua mareka aia i te akarongo anga ia Iehova. Mei teaa ra te puapinga maata o te reira ra i te otianga te teateamamao anga te tu ra te pouou o Aberama e te au apinga i vao ake i te au patu o Ura, kua papa no te aere anga! I te aruanga i te mingi anga o te Kauvai Eupharati ra, kua aere atu taua pouou ra ki te pae tokerau e te opunga ra. I muri ake i etai au epetoma te aerenga i etai 1,000 kiro mita, kua tae atu te reira ki tetai oire o te apatokerau o Mesopotamia ko Harana te ingoa, ko tetai ngai tapuanga maata no te au pouou.

10, 11. (a) Eaa ra a Aberama i noo ei ki Harana no tetai tuatau ra? (e) Eaa te akamaroiroi anga te orongaia maira ki te au Kerititiano te akono ra i to ratou nga metua ruaine?

¹⁰ Kua noo a Aberama i Harana, penei no te akamanako anga i tona metua ruaine, ko Tera. (Levitiku 19:32) E manganui te au Kerititiano mei tera te tu i teianei tuatau te utuutuanga i te au metua ruaine me kare e maki, ko tetai papaki ka rave i te akatikatika anga kia raukai te rave i te reira. Me te umuumuia ra te reira, ka papu i taua aronga ra e ko ta ratou au atinga aroa e mea meitaki “e te tau oki i te aroaro o te Atua.”​—1 Timoteo 5:4.

¹¹ I te topa anga te tuatau. “E to Tera puke rā nei, e rua ïa anere e rima ara te mataiti; e mate iorā Tera i Harana.” Kua mamae ngakau tikai a Aberama i teianei ngere anga, inara i te topa anga te tuatau no te aueanga, kua aere ke atu aia i reira tikai. “E ka itu akera o Aberama ngauru anga i te mataiti, e rima ara, ka aere atu ei aia mei Harana atu. E kua arataki aturā Aberama i tana vaine ia Sarai, e te tamaiti a tona tuakana ia Lota, ma te au apinga katoa i rauka ia ratou, e te au tavini katoa i rauka ia ratou i Harana ra; e aere atura ratou ki te enua ra ki Kanaana; e tae atura ratou ki te enua ra ki Kanaana.”​—Genese 11:32; 12:​4, 5.

12. Eaa ta Aberama i rave iaia e noo ra ki Harana?

¹² E mea meitaki kia akamanako e iaia i Harana ra, ‘kua akaputu apinga’ a Aberama. Noatu rai e kua tuku atinga aia i tana au apinga kia raukai te akaruke ia Ura, kua akaruke a Aberama i Harana ei tangata apinganui ra. Te taka meitaki ra, na te Atua teianei akameitakianga. (Koheleta 5:19) Noatu rai e kare te Atua i taputou mai i te apinganui ki tona au tangata katoa i teia tuatau, e tiratiratu aia ki tana taputou kia oronga no te au umuumu anga o te aronga ‘tei akaruke ra i to ratou kainga, te au tungane, me kare au tuaine’ no te Patireia ra. (Mareko 10:​29, 30) Kua akaputu katoa a Aberama ‘i te au tangata,’ koia oki, i tetai pupu tavini. Te tuatua ra te Jerusalem Targum e te Chaldee Paraphrase e ‘kua akono poroteraita’ a Aberama. (Genese 18:19) Te akakeu ra ainei toou akarongo ia koe kia tuatua atu ki toou tangata tupu, te au oa angaanga, me kare au oa apii? E mamao ke atu i te noo uaanga e te ngaropoinaanga i ta te Atua ra akauenga, kua taangaanga a Aberama i tona taime i Harana ra i te rave akatupu anga. Inara i teianei kua ope tona tuatau ki reira. “Aere aturā Aberama, i ta Iehova i tuatua mai kiaia ra.”​—Genese 12:4.

I Tetai Pae o te Eupharati Ra

13. Inaea a Aberama i aere ei ki tetai pae o te Kauvai Eupharati, e eaa te puapinga maata o teianei angaanga?

¹³ I reira kua aere akaou a Aberama. I te akarukeanga ia Harana ki muri, kua aere atu tona pouou ki te opunga ra, e 90 kiro mita te aerenga. Penei kua tapu a Aberama ki tetai ngai i Eupharati ra i tetai pae mai mei te ngai okooko anga i Karekemisa ra. Ko teianei te ngai meitaki e aere atu ei te au pouou ki tetai pae ra.b Eaa te ra i tikoti ei to Aberama pouou i te kauvai? Te akakite maira te Pipiria e kua tupu te reira e 430 mataiti i mua ake i te Exodo o te au ngati Iuda ra mei Aiphiti ia Nisana 14, 1513 M.T.N. Te tuatua ra a Exodo 12:41: “E ope akera taua au mataiti ra e a anere e toru ngauru, i taua rā tikai ra, ko te aere anga ia o to Iehova au nuku katoa mei taua enua maira mei Aiphiti.” Peneiake, i reira, kua akamanaia mai te koreromotu kia Aberahama ra ia Nisana 14, 1943 M.T.N., i to Aberama akarongo anga kia aere ki tetai pae o te Eupharati ra.

14. (a) Eaa ta Aberama i kite ma tona mata akarongo ra? (e) Na roto i teea tu i akameitaki maata ia to te Atua iti tangata i teia tuatau ia Aberama ra?

¹⁴ Kua akaruke a Aberama i tetai oire apinganui. Inara kua rauka iaia i teianei te akara orama i “te oire tumu mou,” ko tetai kavamani tuatua tika i rungao i te au tangata nei. (Ebera 11:10) Ae, ma tetai akakite anga mama ua, kua akamata a Aberama i te kite i te papaanga o ta te Atua ra akakoro anga kia oko mai i te au tangata te mate atura. I teianei tuatau, te akameitakiia ra tatou kia rauka tetai kiteanga maata atu no ta te Atua ra au akakoro anga i ta Aberama i rauka. (Maseli 4:18) Te “oire,” me kare kavamani Patireia, ta Aberama i manakonako ra e mea tika tikai i teianei​—kua akanooia ki te au rangi ra mei te 1914 maira. No reira, kare ainei tatou e tau kia akakeuia kia rave i te au angaanga no te akarongo e te irinaki ia Iehova ra?

Akamata te Noo Anga Poto i te Enua Taputouia Ra

15, 16. (a) Eaa i umuumiai te tu mataku kore no Aberama kia patu i tetai atarau kia Iehova ra? (e) Akapeea e riro ei te au Kerititiano i teia tuatau kia mataku kore mei ia Aberama ra?

¹⁵ Te akakite maira Genese 12:​5, 6 kia tatou: “E tae atura ratou ki te enua ra ki Kanaana. Aere aturā Aberama na roto i taua enua ra, e tae atura ki te ngai ra ki o Sekema ra, ki te ale i More ra.” E 50 kiro mita a Sekema i te pae tokerau o Ierusalema e te vaira i tetai o meitaki tei akatakaia ra te “parataito o te enua tapu ra.” Noatu ra, “tei taua enua ra te ngati Kanaana i reira.” I te mea e tu viivii to te ngati Kanaana, kua tau a Aberama kia matakite kia paruru i tona pamiri mei to ratou mana taviivii ra.​—Exodo 34:​11-16.

¹⁶ No te rua o te taime, “e kua mama mairā Iehova kia Aberama ra, e kua tuatua maira, ‘Ka oronga au i teianei enua no toou ra uanga.’ Mei teaa ra te marekaanga! Inara, na te akarongo anake o Aberama i rekarekai i tetai apinga te ka rekarekaia e tona au anaunga i te tuatau ki mua ra. Noatu rai, no te akarongo “kua akatu iora [a Aberama] i tetai atarau i reira na Iehova, ko tei mama mai kiaia ra.” (Genese 12:7) Kua tuatua tetai tangata apiiia i te Pipiria e: “Ko te akatuanga i tetai atarau i te enua ra ko tetai tu ia no te raveanga i te [enua] ra nona i te tumu anga ki runga i tetai tika tei rauka ra i te akono anga i tona akarongo ra.” Te patuanga i taua tu atarau ra ko tetai rave anga mataku kore anga ia. Kare e ekoko anga, ko teia atarau no te tu ia tei akatakaia i te Ture koreromotu i muri iora, no te au toka natura (kare ra i taraiia). (Exodo 20:​24, 25) Ka tuke rai te akaraanga mei te au atarau te akonoia ra e to Kanaana. No reira kua rave a Aberama i tetai tu mataku kore ki mua i te au tangata tetai tei akamori ra i te Atua mou, ia Iehova ra, ma te tukuanga iaia uaorai ki mua i te anoano kino e penei ka riro ei tu kino i te pae kopapa. Akapeea tatou i teia tuatau nei? Te rave ra ainei tetai papaki o tatou​—e maata oki te aronga ou ra​—i te tapupu anga kia kore e akakite i to tatou tangata tupu me kare te au oa apii e te akamori ra tatou ia Iehova? Kia riro ta Aberama akatauanga mataku kore ra ei akamaroiroi ia tatou katoatoa kia akamanako teitei i te riroanga ei tavini no Iehova ra!

17. Akapeea ta Aberama akapapu anga iaia uaorai e ko tei tutu ra i te ingoa o te Atua, e eaa ta teianei i akamaara mai ki te au Kerititiano i teia tuatau nei?

¹⁷ Te au ngai ravarai ta Aberama i aere, kua tuku aia i te akamori anga ia Iehova ei mea mua. “E mei reira oki, aere atura aia ki tetai maunga ki te pae i te itinga o te rā i Betela, patia iora i tona puakapa i reira, tei te pae i te opunga o te rā i Betela ra, e tei te pae i te itinga o te rā i Ai ra: e kua akatu oki aia i tetai atarau na Iehova i reira, e kua tautopa iora aia i te ingoa o Iehova.” (Genese 12:8) Te takiota tuatua Epera e ‘kua tautopa iora i te ingoa’ te aite anga katoa oki “e akakite (tutu) i te ingoa.” Kare e ekoko anga, e kua akakite mataku kore ua a Aberama i te ingoa o Iehova ra i roto i te aronga Kanaana i te pae mai iaia ra. (Genese 14:​22-24) Te akamaaraara maira teia ia tatou i ta tatou tuanga angaanga kia rave kia maata atu tetai tuanga te ka rauka “i te akapaatu anga i tona ingoa” i teia tuatau nei.​—Ebera 13:15; Roma 10:10.

18. Eaa to Aberama pirianga ma te au tangata o Kanaana?

¹⁸ Kare a Aberama i noo roa i tetai ua atu o taua au ngai ra. “I muri akera kua tatara a Aberama i tona puakapa, e kua aere atu mei tetai ngai ki tetai ngai e tae atu ei ki te Negeb ra”​—te ngai motutaa mauu i te pae tonga o te au maunga o Iuda ra. (Genese 12:9, NW) Na te aerenga mei tetai ngai ki tetai ngai e te akatumuanga iaia uaorai ei tei akamori ra ia Iehova i te au ngai ou tataki tai ra, kua akakite a Aberama ratou ko tona ngutuare tangata e “kua aaki ua e, e tangata ke ke ratou e te tuitarere ua i teianei ao.” (Ebera 11:13) I taua tuatau ra, kua kopae ke ratou kia kore e piri vaitata rava ma te aronga peikani i te pae mai. Ka tika katoa oki te au Kerititiano i teianei tuatau kia vai mai e “kare i to teianei ao.” (Ioane 17:16) Ia tatou e takinga meitaki ra e te akono tau oki ki te aronga i te pae mai ia tatou e te au oa angaanga, e matakite tatou auraka e kapiti atu ki roto i te ravenga te ka akaata mai i te vaerua o teianei ao te taka ke ra mei te Atua.​—Ephesia 2:​2, 3.

19. (a) Eaa ra te oraanga aaere mei tetai ngai ki tetai ngai i orongai i te au akaaoanga no Aberama raua ko Sarai? (e) Eaa etai atu au akaaoanga te mama maira i te ngai mamao no Aberama?

¹⁹ Auraka e ngaropoina ia tatou e ko te akatanotanoanga ki te au tu ngata o te oraanga aaere mei tetai ngai ki tetai ngai kare i te mea ngoie ua no Aberama me kare no Sarai. Kua kai raua i te au tupu anga o ta raua au anana e kare i te kai okoia mai i tetai ngai okooko anga tei ki ra i Ura; kua noo puakapa raua kare i tetai are manea te patu anga. (Ebera 11:9) Kua ki to Aberama oraanga i te rave angaanga; e maata tana angaanga i te akonoanga i tana au anana e tona au tavini oki. Kare e ekoko anga e kua akono a Sarai i te au angaanga matauia ra na te vaine o taua tu ra: te oi anga varaoa, te tunu areto, te raranga uruuru, te tuitui kakau. (Genese 18:​6, 7; 2 Ariki 23:7; Maseli 31:19; Ezekiela 13:8) Inara, te mama maira te au timata anga ou i te ngai mamao ra. Kare e roaia ka aro atu a Aberama e tona ngutuare tangata i tetai turanga te ka tuku i to ratou au oraanga ki te tu taitaia! Ka tau ainei to Aberama akarongo kia akono atu i taua tu akaaoanga ra?

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Kua Kite Ainei Koe?

• Eaa a Aberama i tapaiai ko “te metua o te aronga ravarai tei akarongo ra”?

• Eaa ra i umuumuiai te akarongo no Aberama kia akaruke ia Ura o te au Kaledea ra?

• Akapeea ta Aberama akaari anga e kua oronga aia i te tuanga mua ki te akamori anga ia Iehova?

[Mapu i te kapi 16]

(No runga i teia, akara i te puka)

TO ABERAMA AERENGA

Ura

Harana

Karekemisa

KANAANA

Tai Maata

[Akameitakianga]

Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Tutu i te kapi 15]

Na te akarongo i raukai ia Aberama kia akaruke i te au apinga ta te ora anga i Ura i oronga mai

[Tutu i te kapi 18]

Na te nooanga puakapa, ko Aberama ratou ko tona ngutuare tangata kua “aaki ua e, e tangata ke ke ratou e te tuitarere ua i teianei ao”