Tua Oraanga

Apiiia Mai e Iehova mei Toku ou Anga Mai

AKAKITEIA E RICHARD ABRAHAMSON

“Naau, e te Atua, i apii mai iaku mei toku ou anga mai: e kua akakite au i taau ra au angaanga i umereia e teia noaʼi.” E tuku mai ana iaku kia akataka atu e eaa ra i riro ei taua au tuatua o Salamo 71:17 ei aite anga takake kiaku.

KO TOKU Mama, ko Fannie Abrahamson, kua araveiia atu i te 1924 e te Aronga Apiipii Pipiria, te ingoa tei tapaia no te Au Kite o Iehova i te reira tuatau. E tai ua rai oku mataiti. Ia Mama e apiiia ra i te au tuatua mou no te Pipiria, ka oro atu aia ki tona oa i te pae mai te akakite anga kia ratou te au mea tana i apiiia mai, e kua apii katoa aia iaku e toku tuakana e te tuaine. I mua ake ka kite ei au i te tatau, kua tauturu aia iaku kia tamou ngakau i te au irava e manganui no runga i te au akameitakianga o te Patireia o te Atua.

I te openga o te 1920, i roto i to matou pupu no te Aronga Apiipii Pipiria i La Grande, i te ngai ko Oregon, U.S.A., ko te ngai ia i anauia ai au e i utuutuia ai, e tokoiti ua te au vaine e te au tamariki. Noatu e e mamao matou, e atoroia mai ana matou e tai me kare e rua taime i te mataiti e te au orometua tutaka, kua kiteaia ei aronga teretere. Kua oronga mai teia aronga nei i te au tuatua akamaroiroi anga, kua aru mai ia matou i roto i te angaanga orometua ki tera are ki tera are, e kua akaari mai i te manako aroa ki te tamariki. I roto i taua aronga akaperepereia ra ko Shield Toutjian, Gene Orrell, e John Booth.

I te 1931 kare tetai o roto i to matou pupu e rauka i te aere atu ki te uruoaanga i Columbus, Ohio, te ngai i ariki ei te Aronga Apiipii Pipiria i te ingoa te Au Kite o Iehova. Inara ko te au kamupani, te ingoa tei tapaia no te au putuputuanga i te reira tuatau, e te au pupu mamao kare i o atu ana ki te uruoaanga kua akaputu mai i taua Aukute ra kia akono i tetai akapapuanga kia ariki i te ingoa. Kua rave to matou pupu meangiti i La Grande i teia. I reira, i roto i te oroanga i te 1933 kia orongaia atu te puka rikiriki The Crisis, kua tamou ngakau au i tetai akatutuanga Pipiria, e no te taime mua, kua aere atu au ko au ua i te akakite aere mei tera are ki tera are.

I te tuatau i te 1930, kua tupu mai te patoianga ki ta matou angaanga. Kia autu i teia, kua akapupuia te au kamupani tei tapaia ra ko te au tuanga, tei raveia te au akaputuputuanga meangiti e kua piri atu ki roto i te au angaanga tutuanga, tei kitea e ei au oroanga tatuangaia, e tai me kare e rua i te mataiti. I teia au akaputuputuanga, kua ikuikuia mai matou i roto i te au ravenga no te tutu aere anga e kua akaariia mai e akapeea i te akono ngateitei anga i te akava tei arairai maira. I te mea e kua apai putuputuia ana te Au Kite ki mua i tetai akavanui me kare i tetai ngai akava anga, kua akamatau atu matou i te tuatua no roto mai i tetai aenga pepa ikuikuanga tei kapikiia te Akaueanga no te Timataanga. Kua akapapa teia ia matou kia akono i te patoianga.

Tupuanga Mua i Roto i te Tuatua Mou Pipiria

Kua tupu maira toku arikianga no te au tuatua mou Pipiria e te manakonako anga tei akatumuia ki runga i te Pipiria no te ora mutu kore ki runga i te enua i raro ake i te Patireia o te Atua i te rangi ra. I taua taime rai, kare te papetito anga e tuatua maataia ana e te aronga kare e manako ana i te manakonako anga no te tutara anga i te rangi ma Karaiti. (Apokalupo 5:10; 14:1, 3) Noatu rai, kua akakiteia mai kiaku e me kua manako pakari au i roto i toku ngakau kia rave i to Iehova ra anoano, e mea tau kia papetitoia. Kua rave au i teia i roto ia Aukute 1933.

E 12 rai oku mataiti, kua manako toku puapii e e meitaki au i roto i te tuatua anga ki te katoatoa, no reira kua raurau aia ia Mama kia akapapa i tetai tereni anga ke naku. Kua manako a Mama penei ka tauturu teia iaku kia tavini meitaki atu ia Iehova. No reira kua tutaki aia i taku au apii na te rave anga i te pua kakau e tai mataiti na te puapii ikuiku ra. Kua riro te tereni anga ei tauturu anga i taku angaanga orometua. E 14 rai oku mataiti, kua rokoia au e te maki piva rumatiki, tei tapu iaku i te aere atu ki te apii e tere atu i te mataiti.

I te 1939 kua aere mai tetai orometua tamou ko Warren Henschel te ingoa ki to matou ngai.a I te pae vaerua, e taeake tuakana aia kiaku, i te apai anga iaku ki vao i roto i te angaanga orometua koro i te roa o te ra. Kare i roa ana kua tauturu aia iaku kia akamata i roto i te tavini anga painia orote, e tuatau poto ua no te angaanga orometua tamou. I taua tuatau maana ra, kua akapapaia to matou pupu ei kamupani. Kua ikiia a Warren ei tavini kamupani, e kua ikiia au ei akono i te Apii Punanga Tiaki. I to Warren akaruke anga kia tavini i Betela, te au opati maata o te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York, kua riro mai au ei tavini kamupani.

Akamata Anga i Roto i te Angaanga Orometua Tamou

Te apainga maata no te tavini anga ei tavini kamupani kua akaketaketa maata mai i toku anoano kia tomo putuputu atu ki roto i te angaanga orometua tamou, ko taku ia i rave i te mataiti 17 i muri ake te oti mai anga taku apii teitei i te toru o te mataiti. Kare a Papa i piri mai ana ki roto i to matou au irinaki anga akonoanga, inara e tangata akono meitaki aia e e tangata ma te au kaveinga teitei. Kua inangaro aia kia aere au ki te kaoreti. Inara, kua karanga mai ana aia e, me kare au e irinaki atu ki runga iaia no te tutaki anga i toku pia e te ngai nooanga, e rave ra au i taku e iki ra. No reira kua akamata au i te painia ia Tepetema 1, 1940.

I toku akaruke anga i te kainga, kua rave toku Mama kia tatau au ia Maseli 3:5, 6: “E irinaki kia Iehova ma to ngakau katoa ra; auraka ra e irinaki ki toou uaorai kite. Auraka e akangaropoina iaia i toou katoa ra au aerenga; e nana e akakite kia koe i toou ra au arataa.” I te akaruke ua anga i toku oraanga ki roto i nga rima o Iehova, e tikai, kua riro mai ia ei tauturu anga maata kiaku.

Kare i roa ana, kua kapiti atu au kia Joe raua ko Margaret Hart i roto i te angaanga orometua i te tua tokerau rotopu o Washington State. E tuketuke te ngai​—te au pama mamaata no te puakatoro, te au pama mamaata no te mamoe, te ngai noo anga no te Initia Marike, e pera katoa te au taoni meangiti e manganui e te au vira. I te tuatau tupuanga rau i te 1941, kua tukunaia atu au ei tavini kamupani i roto i te putuputuanga i Wenatchee, Washington.

I roto i tetai o ta matou au akaputuputuanga i Walla Walla, Washington, kua tavini au ei rima raverave, i te turou anga i te aronga te tomo maira ki roto i te otitoriomi. Kua kite atu au i tetai taeake mapu te tauta autu kore anga kia angaanga oki te apinga no te pia tuatua. No reira kua akakite atu au e nana e rave i taku angaanga, e naku e rave i tana. Te oki mai anga te tavini o te reira ngai, ko Albert Hoffman, kua kitea mai e kua akaruke au i taku angaanga, kua akamarama mai aia kiaku ma te kata oaoa mai anga i te puapinga no te vai tamou anga ki ta tetai angaanga me ka akakiteia mai e kia akapera. Kua maara iaku tana ako anga e tae ua mai i teianei.

I roto ia Aukute 1941, kua parani te Au Kite o Iehova i tetai uruoaanga mamaata i St. Louis, Missouri. Kua tuku a Joe raua ko Magaret Hart i tetai tapoki i muri i to raua toroka taritari e kua tuku atu i te au nooanga. E toko iva ia matou o te au painia kua rave i teia tere e 2,400 kiro mita ki St. Louis i roto i taua toroka ra. Vaitata i te epetoma te aere anga e te oki anga mai. I te uruoaanga, kua tuku te tare anga a te akava i te take numero o tei tae atu ki te 115,000. Noatu rai e iti ua te aronga tei tae atu, e mea papu e e maata ua atuia i etai 65,000 o te Au Kite i roto ia Marike i taua taime ra. E akamaroiroi anga pae vaerua tikai te uruoaanga.

Tavini Anga i te Betela i Brooklyn

I muri ake i te oki mai anga ki Wenatchee, kua tae mai tetai reta kiaku i te pati mai anga kia ripoti atu au ki te Betela i Brooklyn. I toku tae anga ia Okotopa 27, 1941, kua apainaia atu au ki te opati o Nathan H. Knorr, te akaaere o te vakatori. Kua akamarama takinga meitaki mai aia kiaku mei teaa rai a Betela e kua tuatua mai e te piri vaitata anga kia Iehova e mea puapingaia i te maani anga i tetai oraanga puapinga i reira. E oti kua apainaia atu au ki te Tipatimani Tukuanga Apinga e kua tukunaia kia angaanga i te tamoumou anga i te au pia puka no te tukuanga.

Ia Tianuare 8, 1942, kua mate a Joseph Rutherford, tei rave ana i te arataki anga i rotopu i te Au Kite o Iehova i te ao katoa. E rima ra i muri mai kua iki te aronga akaaere o te Taiate i te Taeake ko Knorr kia mono atu iaia. I te akakite anga a W. E. Van Amburgh, te tekeretere akono moni o te Taiate tei tavini roa ana, i teia ki te pamiri Betela, kua tuatua aia e: “Te maara nei iaku te mate anga a C. T. Russell [i te 1916] e kua monoia e J. F. Rutherford. Kua rave ua atu rai te Atu kia arataki e kia puapinga Tana angaanga. I teianei, te tapapa ki katoa nei au e ka neke te angaanga ki mua ia Nathan H. Knorr ei peretiteni no te mea na te Atu teia angaanga, kare na te tangata.”

I roto ia Peperuare 1942, kua akakiteia e ka akamataia te “Apiianga Tere ki Mua i Roto i te Angaanga Orometua Teokaratiki.” Kua akapapaia te reira ei tereni anga i te aronga i Betela e rauka ai i te akatanotano mai i to ratou tu kite kia rave i te kimikimi anga no te au tumu manako Pipiria, kia akapapa meitaki i ta ratou tumu tuatua, e te oronga anga i te reira ma te tau. Kua tauturuia e taku tereni anga o mua ana i roto i te tuatua ki te katoatoa, kua rauka iaku i te tere viviki ki mua i roto i te porokaramu.

Kare i roa ana, kua tukunaia au ki te Tipatimani Tavini Anga, tei akono ra i te angaanga orometua a te Au Kite i Marike. I muri mai i taua mataiti rai, kua ikiia e kia akamata akaouia tetai porokaramu no te au orometua kia atoro atu i te au kamupani o te Au Kite. Kare i roaia, ko teia au orometua tutaka, tei kapikiia e ko te au tavini ki te au taeake, kua riro mai e ko te au akaaere kotinga te ingoa tei tapaia. I te tuatau maana o te 1942, kua akanooia tetai apiianga i Betela kia tereni i te au taeake no teia tu o te angaanga orometua, e kua akameitakiia au i te o atu anga ki roto i te aronga te rauka ra te tereni anga. Te maara tikai nei iaku i ta te Taeake ko Knorr, ko tetai o te aronga ikuiku, i te akaketaketa mai anga i teia tumu manako kia matou e: “Auraka e tauta i te akareka i te au tangata. Ka ope atu koe kare e akamareka anga i tetai ke. E akamareka ra ia Iehova, e ka akamareka atu koe i te aronga katoatoa tei aroa ia Iehova.”

Kua akamataia te angaanga tutaka i roto ia Okotopa 1942. Ko etai ia matou i Betela kua piri atu ki te reira i roto i tetai au openga epetoma, i te atoro anga i te au putuputuanga i roto i te 400 kiro mita ia New York City. Kua akarakara akaou matou i te angaanga tutu anga a te putuputuanga e te aere anga ki te uipaanga, kua raveia tetai uipaanga ma te aronga te akono ra i te au apainga i roto i te putuputuanga, kua oronga atu e tai me kare e rua tuatua, e kua angaanga i roto i te angaanga orometua ma te Au Kite o te reira ngai.

I te 1944, ko au tetai o te aronga mei te Tipatimani Tavini Anga tei tonokia ki te angaanga tutaka anga e ono marama, i te tavini anga i Delaware, Maryland, Pennsylvania, e Virginia. I muri mai, no tetai au marama tokoiti ua, kua atoro atu au i te au putuputuanga i Connecticut, Massachusetts, e Rhode Airani. I te oki mai anga ki Betela, kua angaanga au no tetai tuatau poto ua i roto i te opati ma te Taeake ko Knorr raua ko tona tekeretere ko Milton Henschel, e i matau ei au i ta tatou angaanga i te ao katoa ra. Kua tavini katoa au no tetai tuatau poto ua i roto i te Opati Akono Moni i raro ake i te akatere anga a W. E. Van Amburgh raua ko tona rima tauturu, ko Grant Suiter. I reira, i te 1946, kua akariroia au ei akaaere no tetai au opati e manganui i Betela.

Au Tauianga Maata i Roto i Toku Oraanga

Iaku e tavini ra i roto i te au putuputuanga i te 1945, kua matau atu au kia Julia Charnauskas i Providence, Rhode Airani. I rotopu i te 1947 kua manakonako maua i te akaipoipo. E inangaro maata tikai toku i te angaanga Betela, inara i taua taime, kare e ngai no te apai mai i tetai tokorua akaipoipo kia tavini i reira. No reira ia Tianuare 1948, kua akaruke au ia Betela, e kua akaipoipo maua ko Julia (Julie). Kua rauka mai iaku tetai angaanga no te tuatau poto ua i roto i tetai are toa mamaata i Providence, e kua akamata kapiti maua i ta maua angaanga orometua painia.

I roto ia Tepetema 1949, kua patiia mai au kia rave i te angaanga kotinga i te tua opunga tokerau o Wisconsin. E taui anga maata no maua ko Julie te reira e te maata anga o te tutu aere anga ki roto i te au taoni meangiti e te au ngai mamao o te ngai maani anga u. E roa e e anu te tuatau paroro, ma te au epetoma e manganui kua topa te reva vaito anga ki raro i te kare e 20 tikiri e e maata te kiona. Kare o maua motoka. Inara, e oronga ua mai ana tetai tangata i tetai matara no maua ki tera mai putuputuanga.

I muri poto ua mai i te akamata anga au i te angaanga kotinga, kua rave matou i tetai akaputuputuanga kotinga. Te maara nei iaku i te akara matatio anga i te akara anga e me kua akono meitaki pouroaia te au angaanga, i te maani anga i etai aronga kia ru. No reira kua akamarama takinga meitaki mai te akaaere tapere, ko Nicholas Kovalak, e kua matau ua i te au taeake o te reira ngai i te akono i te au mea i roto i ta ratou uaorai tu e kare au e anoanoia kia tauta i te akono maata atu i te au mea katoa ra. Kua riro taua ako anga ra ei tauturu iaku i te akonoanga i te au tukuanga angaanga e manganui mei reira mai.

I te 1950, kua rauka mai iaku tetai tukuanga angaanga no tetai tuatau poto ua​—kia akaaere i te au ngai nooanga no te au tereketi ki ta matou au uruoaanga mua e mamaata e e manganui i te Yankee Stadium i New York City. E reka tikai te uruoaanga mei te akamata anga e tae ua atu ki te openga, ma te au tereketi no te au enua e 67 e ma tetai take numero tei aere mai e 123,707! I muri ake i te uruoaanga, kua akamata akaou maua ko Julie i ta maua angaanga orometua tutaka. Kua mataora tikai maua i roto i te angaanga kotinga. Inara, kua manako maua e ka tau kia oronga ua atu rai ia maua uaorai. No reira i te au mataiti tataki tai, e akaki ua ana maua i te au pepa patianga no te angaanga i Betela e no te mitinari. I te 1952 kua rekareka maua te tukunaia mai anga tetai patianga kia aere atu ki te pupu 20 o te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada, te ngai i orongaia mai kia maua te tereni anga no te angaanga mitinari.

Tavini Anga i Tetai Atu Enua

I to maua karatuati mai anga i te 1953, kua tukunaia maua ki Peritane, i te ngai i tavini ei au i roto i te angaanga tapere i te tua tonga ia Engarani. I muri ake i roto i teia angaanga kare i tae ake ki te mataiti, ta maua ko Julie i rekareka maata ana, kua poitirere maua i te tukuanga angaanga tei orongaia mai kia maua kia neke atu ki Tenemaka. Kua anoanoia i Tenemaka te akaaere ou no te opati manga. I te mea tei te pae ua mai au e kua rauka te tereni anga no taua angaanga ra i Brooklyn, kua tonokia ia atu au kia tauturu. Kua aere atu maua na runga i tetai pai ki Neterani, e mei reira mai kua aere atu maua ki runga i tetai rerue ki Copenhagen, Tenemaka. Kua tae atu maua ia Aukute 9, 1954.

Okotai manamanata te ka akonoia koia oki e tokoiti ua te aronga i roto i te au turanga apainga ra kare i ariki mai ana i te arataki anga no ko mai i te au opati maata i Brooklyn. Pera katoa, e toru o te a tei uri ana i ta tatou au puka ki roto i te reo Tenemaka kua akaruke i te Betela e i te openga iora kua akamutu i te taokotai mai ki te Au Kite o Iehova. Inara kua pauia mai ta matou au pure e Iehova. E rua nga painia, ko Jørgen raua ko Anna Larsen, kua rave ana i etai taime i te angaanga urianga, kua oronga tamou mai ia raua uaorai. No reira kua tere ua atu te urianga o ta tatou au makatini i roto i te reo Tenemaka ma te kore tetai itiu e topa ana. Tei Betela rai i Tenemaka a Jørgen raua ko Anna Larsen, e ko Jørgen te tangata akatere no te Kumiti Manga.

Ko tetai tumu no te akamaroiroianga i taua au mataiti akamata anga ra ko te au atoro anga putuputu a te Taeake ko Knorr. Ka rave aia i tetai tuatau i te noo e te tuatua mai, i te akakiteanga i te au kiteanga te oronga maira i te kite e akapeea i te akono anga i te au manamanata. I tetai atoro anga i te 1955, kua ikiia e mea tau kia patu matou i tetai manga ou ma te au ngai neneianga kia rauka ia matou i te nenei i te au makatini no Tenemaka. Kua rauka mai tetai ngai i te tua tokerau o Copenhagen, e i te tuatau maana o te 1957, kua neke atu matou ki roto i tetai are tei akatu ouia. Ko Harry Johnson, ma tana vaine ra, ko Karin, tei tae ua mai ki Tenemaka ra i muri ake i te karatuati anga mei te pupu 26 o Gileada, i tauturu mai kia rauka ta matou matini neneianga i te akapapaia e kia angaanga.

Kua akatanotano mai matou i ta matou akaaerenga no te mou anga i te au uruoaanga mamaata i Tenemaka, e te kite tei rauka mai iaku i toku angaanga anga ma te au uruoaanga i Marike ra kua riro mai ia ei tauturu anga. I te 1961 kua riro mai ta matou uruoaanga pa enua mamaata i Copenhagen ei akamanuiri mai i te au tereketi no te au enua e 30 e tere atu. Te take numero tei aere mai e 33,513. I te 1969, kua akamanuiri atu matou tei riro maira ko te mea maata rava atu o te au uruoaanga katoatoa tei raveia i Kanatinavia, ma te take numero tei aere mai e 42,073!

I te 1963, kua patiia mai au kia aere atu ki te pupu 38 o Gileada. E apiianga akatikatikaia teia e tai ngauru marama i tei akapapa tikai ia no te tereni anga i te au tangata o te manga. E reka anga tikai te piri akaou atu ki te pamiri Betela i Brooklyn e te puapinga anga mei te kiteanga o te aronga tei angaanga ana no te au mataiti e manganui te akono anga i te au angaanga o te opati maata.

I muri ake i teia apii tereni anga, kua oki atu au ki Tenemaka kia akono ua atu i te au apainga i reira. Kapitiia mai, tei iaku te akameitaki anga no te tavini anga ei akaaere tuanga enua, i te atoro anga i te au manga i te tua opunga e te tua tokerau ia Europa kia oronga ki te au tangata i reira te akamaroiroianga e te tauturuanga ia ratou kia akatupu i ta ratou au apainga. I nanai ua akenei kua rave au i teia angaanga i Aperika Opunga e i te Karipeani.

I te openga o te 1970, kua akamata te au taeake i Tenemaka i te kimi i tetai ngai te ka rauka i te patu i tetai ngai mamaata no te urianga e tupu maata maira e te angaanga neneianga. Kua kiteaia mai tetai tuanga ngai memeitaki vaitata e 60 kiro mita i te tua opunga o Copenhagen. Pera katoa ma tetai pae, kua angaanga au ma te parani anga e te akanoo anga o teia ngai ou, e kua akara ra maua ko Julie ki te tuatau ka noo ei ma te pamiri Betela i roto i te reira kainga ou memeitaki ra. Inara, kare te reira i tupu mai ana.

Oki Akaou Atu ki Brooklyn

Ia Noema 1980, kua patiia mai maua ko Julie kia angaanga i te Betela i Brooklyn, tae atu maua i te akamata anga ia Tianuare 1981. Tei roto maua i te openga o to maua 50 mataiti, e i muri mai vaitata rai e apa o to maua oraanga te tavini anga ma to tatou au taeake e te au tuaine akaperepere ra i Tenemaka, kare i te mea ngoie no maua i te oki atu ki Marike. Inara, kare maua i akamanako roa ana e ko teea ta maua ngai ka inangaro mari ra kua tauta i te akara atu ki runga i ta maua au tukuanga angaanga ou e noatu eaa te au akaaoanga ta te reira ka akatupu mai.

Kua tae atu maua ki Brooklyn e kua noo ra ki reira. Kua tukunaia a Julie ki te opati no te akaoniti, te rave anga i taua angaanga tana i rave ana i Tenemaka. Kua tukunaia au ki te Tipatimani Tataanga kia tauturu i te akanoonoo anga no te ravenga no ta tatou au puka. I te akamata anga o te 1980 e tuatau ia no te au taui anga o ta matou au angaanga i Brooklyn, ia matou e akaruke ra i te taangaanga anga i te au matini patupatu reta ra e te typesetting i roto i te lead vera ki te ravenga komupiuta e te neneianga offset. Kare au i kite i tetai apinga no runga i te au komupiuta inara kua rauka ra etai kite no te au ravenga akaaerenga e te angaanga anga ma te au tangata.

I muri poto ua mai, kua anoanoia kia akaketaketaia te akaaerenga no te Tipatimani Ati ia matou e neke atura ki roto i te neneianga offset kara e te taangaanga anga i te au akatutuanga kara e te au tutu. Noatu e kare oku kite ei tangata ati, kua rauka iaku i te tauturu i te akaaere anga. No reira tei iaku te akameitakianga no te akaaere anga i taua tipatimani ra e iva mataiti.

I te 1992, kua tukunaia au kia tauturu i te Kumiti Neneianga o te Pupu Akaaere e kua akanekeia atu ki te Opati Akono Moni. I konei kua rave ua atu au i te tavini te piri atura ki te au angaanga no te pae moni a te Au Kite o Iehova.

Tavini Anga Mei Toku Ou Anga Mai

Mei toku ou anga mai e i te 70 mataiti o te angaanga akatapu anga ra, kua apii marie mai a Iehova iaku na roto i tana Tuatua, te Pipiria, e te tauturu anga a te au taeake i roto i tana akaaerenga umere. Kua rekareka au e tere atu i te 63 mataiti i roto i te angaanga orometua tamou, tere atu i te 55 o taua au mataiti ra ma taku vaine tiratiratu, ko Julie. E tika tikai, toku manako kua akameitaki maataia mai e Iehova.

I te 1940 i toku akaruke anga i te kainga kia tomo atu ki roto i te angaanga painia, kua taitoito mai toku papa i taku ikianga e kua karanga mai e: “E tama, me akaruke koe i te kainga e kia rave i teia, eiaa koe manako e ka rauka ia koe i te oro akaou mai kiaku no tetai ua atu tauturu.” I roto i te au mataiti, kare rava au i rave ana i te reira. Na Iehova i oronga ua mai i taku e anoano ra, te maata anga na roto i te tauturu anga a te au oa Kerititiano. I muri mai, kua akangateitei mai toku papa i ta tatou angaanga, e kua rave rai aia i etai tere anga ki mua i te apii anga i te tuatua mou Pipiria i mua ake ka mate atu ei aia i te 1972. Ko Mama ra, tei manako ana i te manakonako anga no te oraanga i te rangi ra, kua rave ua atu i te tavini tiratiratu anga ia Iehova e mate ua atu aia i te 1985, e 102 mataiti.

Noatu e te tupu maira te au manamanata i roto i te angaanga orometua tamou, kare rava maua ko Julie e manako atu ana i te akaruke i ta maua tukuanga angaanga. Na Iehova e tauturu ua mai ana ia maua i roto i teia manako. Noatu e te ruaine atura toku nga metua e te anoano ra i te tauturu, na toku tuaine, ko Victoria Marlin, i oronga mai i te tauturu e te akono meitaki anga ia raua. Kua mareka oonu maua no tana tauturu anga aroa, tei tauturu ia maua kia rave ua atu i te angaanga orometua tamou.

Kua turu tiratiratu mai a Julie iaku i roto i ta maua au tukuanga angaanga katoatoa, i te akaraanga i teia ei tuanga no tana uaorai akatapuanga kia Iehova. E noatu rai e e 80 oku mataiti i teianei e te kite nei i etai au manamanata i te pae kopapa, i toku manako ra kua akameitaki maataia mai e Iehova. Kua kite maataia e au te akamaroiroianga no ko mai i te tata taramo i muri ake i te akakite anga e na te Atua i apii iaia mei tona ou anga mai, kua pati akatenga e, ‘Me ruaine oki au, e te Atua e, auraka koe e akaruke mai iaku, kia akakite rai au i toou ra ririnui ki te tangata ravarai te ka aere mai.’​—Salamo 71:17, 18.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 20]

Maua ko Mama i te 1940, te akamata anga au i te painia

[Tutu i te kapi 21]

Ma te nga taeake painia ko Joe raua ko Margaret Hart

[Tutu i te kapi 23]

I to maua ra akaipoipoanga ia Tianuare 1948

[Tutu i te kapi 23]

I te 1953, ma te au pupu oa taeake Gileada. Mei te kaui ki te katau: Ko Don raua ko Virginia Ward, Geertruida Stegenga, ko Julie, e au

[Tutu i te kapi 23]

Matou ko Frederick W. Franz e Nathan H. Knorr i Copenhagen, Tenemaka, i te 1961

[Tutu i te kapi 25]

Maua ko Julie i teia ra