Tua Oraanga

Au Ikianga Tau Kua Taki Atu ki te Au Akameitakianga o te Oraanga

Akakiteia e Paul Kushnir

I TE 1897 kua tere atu toku nga tupuna mei Ukarania ki Kanata e kua noo vaitata atu ki Yorkton, i Saskatchewan. Kua tae atu raua ma te au tamariki e a​—e toru tamaroa e tai tamaine. I te 1923, kua riro mai a Marinka te tamaine, ei mama noku; ko au te itu o tana tamariki. Meitaki ua te oraanga i taua taime ra e te au ua. E kai memeitaki ta matou e te kakau maanaana, e kua rave te kavamani i tetai au angaanga tei anoano maataia. Papa ua te au taeake oaoa i te tauturu i tetai e tetai i te au angaanga mamaata. I te tuatau anu i te 1925, kua atoro mai tetai o te Aronga Apiipii Pipiria, tei kapikiia te Au Kite o Iehova i taua taime ra. Kua riro taua atoroanga ra ei akakeu ia matou kia rave i tetai au ikianga tei ariki rekareka tikai au e teia noa ai.

Tae te Tuatua Mou Pipiria ki to Matou Ngutuare

Kua ariki a Mama i tetai au puka rikiriki mei te Tangata Apiipii Pipiria e kare i roa ana kua kite aia e e tuatua mou teia. Kua tupu viviki ua aia i te pae vaerua e kua papetitoia i te 1926. I te riro anga a Mama ei Tangata Apiipii Pipiria, kua oronga mai te reira i tetai tu manako ou takiri no to matou pamiri no runga i te oraanga. Kua riro to matou ngutuare ei ngai tapaeanga. E noo putuputu ana te au akaaere tutaka, tei karangaia e aronga tutaka, e etai Aronga Apiipii Pipiria ki konei ia matou. I te 1928 kua akaari mai tetai akaaere tutaka kia matou i te “Eureka Drama” (Nuku Eureka) e urianga ngoie mai no te “Photo-Drama of Creation” (Nuku Teata o Tei Angaia). Kua pati mai aia i ta matou rana kangakanga e kororo ana me patangiia. Me kororo te rana, kua tae te taime no te taui i te tutu. Rekareka tikai matou e kua rauka ia matou i te tauturu!

Tetai akaaere tutaka ko Emil Zarysky tona ingoa e atoro putuputu ua mai ana ia matou i runga i tona terera. Tetai au taime e aru mai ana tana tamaiti maata, tei akamaroiroi mai ia matou i te au tamariki kia akamanako no runga i te riro anga mai ei au orometua tamou, me kore au painia. E maata katoa te au painia tei noo ana ki to matou kainga. Tetai taime, kua oronga atu a mama i tetai pona ki tetai painia, iaia e tuitui ra i to te painia. Kua apai aia i te reira kare ra i te mea akakoro. I muri roa mai, kua tuku mai aia i te reira e kua tataraara mai no te roa. “Kare e peke iaku i te tutaki i te okotaingauru tene no te mere,” i tata mai ei aia. Vare ua atu matou e kua vaoo atu aia i te reira! Kua manako tikai au e a tetai ra kia rauka iaku i te aru i te tu akaatinga uaorai o taua au painia ra. Akameitaki tikai au i to Mama tu maoraora, tei riro ei akameitaki atu i to matou oraanga e te akamaata atu i to matou aroa no te au taeake.​—1 Petero 4:8, 9.

Kare a papa i riro mai ana ei Tangata Apiipii Pipiria; inara kare aia i patoi mai ana ia matou. I te 1930 kua akatika aia i te au taeake kia taangaanga i tona aka are vairanga apinga no tetai akaputuputuanga okotai ua ra. Noatu e e itu ua oku mataiti, kua umere tikai au i te tu mataora e te tu ngateitei o taua akakoroanga ra. Kua mate a papa i te 1933. Ko Mama, e vaine takaua i taua taime ra e tana au tamariki e varu, kare roa aia i aere ke ana mei tana ikianga kia akamou ia matou ki runga i te arataa o te akamorianga mou. Kua akapapu meitaki aia e kia aru au iaia ki te au uipaanga. I taua taime ra, i te akaraanga e roa tikai te reira, vare ua atu au e kia piri atu au ki tetai au tamariki, tei akatikaia kia aere kia kanga i vao. Inara, no te inangaro kia akangateitei ia Mama, kua noo ua atu au ki reira. Ia Mama e tunu kai ra, ka taiku putuputu mai aia i te au irava e oti ka ui mai kiaku i te ngai ka kiteaia te reira i roto i te Pipiria. I te 1933 e meitaki tikai te kokotianga i rauka ia matou, e kua taangaanga a Mama i te moni i toe mai ei oko i tetai motoka. Kua akaapa tetai au taeake iaia no te kaimoumou i te moni, inara kua manako aia e ka riro te motoka ei tauturu ia matou i roto i te au angaanga teokaratiki. Kua tano rai tana.

Tauturu Etai Ke Iaku kia Rave i te Au Ikianga Tau

Te vai ra te tuatau ka anoanoia tetai mapu kia tuku i tetai au ikianga te ka akatuke i tona oraanga i te tuatau ki mua. Kia tae taua taime ra, kua akamata toku nga tuaine pakari ake a Helen raua ko Kay, i te painia. Tetai painia tei ariki mai i te tu aroa maoraora i to matou kainga koia oki ko John Jazewsky, e mapu meitaki tikai. Kua pati a Mama ia John kia noo mai no tetai taime ei tauturu i te angaanga i runga i te pama. I muri mai, kua akaipoipo a John ia Kay, e kua tavini raua ei nga painia kare i mamao roa mei to matou kainga. Te tae anga toku mataiti ki te 12, kua pati mai raua iaku kia aru ia raua ki te angaanga orometua i te orote mai anga au mei te apii. Kua oronga mai te reira i tetai tuatau noku kia tongi i te oraanga painia.

I te openga, kua rauka ia maua ko toku tuakana ko John i te akaaere i te pama, te maataanga i te taime. Kua va i reira a Mama i te tuatau maana kia tavini ei painia tauturu mei tei kapikiia i teianei. Kua taangaanga aia i tetai pereoo rua uira na te oroenua e kika. Kua topa a Papa i taua oroenua marokiakia ra ko Saul, kareka ra kia Mama e apinga varenga ua rai e ka rauka ua iaia i te akaaere. Inangaro tikai maua ko John i te pama, inara i te au taime katoatoa me oki mai a Mama ki te kainga mei te angaanga orometua e kua akakite mai i te au mea tana i kite, maata roa atu to maua inangaro kia taui mai mei te pama ki te angaanga orometua ei painia. I te 1938, kua akamaata atu au i taku au angaanga orometua, e i roto ia Peperuare 9, 1940, kua papetitoia au.

Tetai taime i muri mai, kua ikiia atu au ei tavini i roto i te putuputuanga. Naku e akono ana i te au rekoti a te putuputuanga e e rekareka ana au i te au taime ravarai me maata atu te numero. Kua rauka mai tetai ngai tutuanga takake naku i tetai taoni mei te taingauru maire te mamao mei te kainga. I te tuatau anu, e na raro ua ana au me aere ki reira i te au epetoma e ka moe atu no te okotai me kore e rua po i roto i te pia i runga i te tauu o te are i te kainga o tetai pamiri tei akaari mai i te inangaro i roto i te Pipiria. I muri ake i te uriurianga ki tetai tangata akonoanga Lutheran​—tei manga manako kore rai au—​kua tamataku mai aia e ka akakite aia iaku ki te akava me kare au e akaruke ua i tana anana. Kua riro tera ei akamaroiroi roa atu iaku kia aere atu rai ki mua.

I te 1942 kua parani toku tuaine ko Kay raua ko tana tane, ko John, kia aere ki te uruoaanga i Cleveland, Ohio, i Marike. Kua mataora tikai au i te patiia mai anga kia aere. Ko taua uruoaanga ra tetai mea meitaki roa atu tei tupu kiaku. Kua akamatutu roa atu te reira i taku au parani no te tuatau ki mua. I taua taime ra, kua tuku mai te Taeake ko Nathan Knorr, koia oki te arataki ra i te angaanga i te ao katoa nei, i tetai patianga akamaroiroi no e 10,000 painia, kua tuku au i taku ikianga i taua taime tikai e i reira rai kia riro mai au e ko tetai ia ratou!

I roto ia Tianuare 1943, kua atoro mai a Henry, tetai orometua tutaka, i to matou putuputuanga. Kua oronga mai aia i tetai akoanga akamaroiroi tei akaoraora tikai ia matou. I te ra i muri ake i tana akoanga, kua topa te vaito o te reva ki raro roa ake i te 40 tikiri, e kua kino roa atu te anu no te matangi ririnui no te apatokerau opunga mai. Taua au taime anu ra e noo ua ana matou ki roto i te are, inara te inangaro ra a Henry i te aere ki vao i te angaanga. Kua na runga ratou ko etai papaki i te pereoo taare kua akakiia ki te vaie, na te oroenua e kika, ki tetai oire e 11 kiro mita te mamao. Kua aere atu au ko au anake rai i te atoro i tetai pamiri e rima tamariki tamaroa. Kua ariki mai ratou kia apii au i te Pipiria kia ratou, e i te openga kua ariki ratou i te tuatua mou.

Tutu Aere Anga i Raro i te Araianga

I te tuatau i te Tamaki II o te Ao, kua araiia te angaanga o te Patireia i Kanata. Kua tangaro matou i ta matou puka Pipiria kia kore e kiteaia, e e maata te au ngai unaunaanga i ko i ta matou pama. E aere putuputu mai ana te au akava kare ra e apinga e kitea ana. Ko te Pipiria ua ta matou e taangaanga ana me tutu aere. E au pupu meangiti ua to matou me aravei, e kua ikiia maua ko toku tuakana ko John kia rave i te angaanga taritari apinga muna.

I te tuatau e tamaki ra, kua piri to matou putuputuanga ki roto i te tuaanga i te puka rikiriki End of Nazism. E turuaipo te taime i aere ei matou. Kua ru tikai au ia matou e aere atura ma te matakite ua ki te au ngutuare tataki tai e kua vaoo atu i te puka rikiriki ki ko i te ngutupa. Ko teia te apinga matakutaku roa atu taku i rave ana. Kare e aiteia te rekareka i te kave anga matou i te kopi openga o taua puka rikiriki ra! I reira kua taviviki atu matou ki ko i te motoka e paka ua ra, kua tare me te reira te katoatoa, e kua tangaro viviki ua atu i roto i te poiri.

Painiaanga, Are Auri, e te Akaputuputuanga

I roto ia Me 1, 1943, kua veevee aroa atu au kia Mama. Ma te 20 tara Kanata i roto i taku kiri moni e te kiri kakau meangiti ua, kua aere atu au ki taku tukuanga angaanga painia mua. Kua ariki rekareka mai te Taeake ko Tom Troop e tona pamiri meitaki i Quill Lake, Saskatchewan iaku. Terao mai mataiti, kua aere atu au ki tetai ngai mamao i Weyburn, Saskatchewan. Iaku e angaanga ra i runga i te mataara i roto ia Titema 24, 1944, kua opuia atu au. Te pou anga tetai tuatau i roto i te are auri i reira, kua apaiia atu au ki te puakapa i Jasper, i Alberta. I reira, kua koropiniia matou e tetai Au Kite, e te mekameka o ta Iehova au mea i anga, koia oki te Canadian Rockies. I te tuanga mua o te 1945, kua akatika te au opita o te puakapa ia matou kia aere ki tetai uipaanga i Edmonton, Alberta. Kua oronga mai te Taeake ko Knorr i tetai ripoti mataora no runga i te turanga tere ki mua o te angaanga i te ao katoa. Kua miimii matou i te ra e oti ei ta matou mouaurianga e kia rauka ia matou i te piri pu akaou ki roto i te angaanga orometua.

I toku matara mai anga, kua akamata akaou au i te painia. I muri poto ua mai, kua akakiteia mai e ka raveia te Akaputuputuanga “All Nations Expansion” ki Los Angeles, i California. Tetai taeake i roto i taku tukuanga angaanga painia ou kua tuku aia i tetai au paata ki runga i tona toroka ei ngai nooanga no e 20 patete. I roto ia Aukute 1, 1947, kua aere atu matou ki tetai tere puapinga, e 7,200 kiro mita na roto i te au ngai ateatea ua, te au metepara, e te au ngai mekameka, kapiti mai te nga paka ko te Yellowstone e te Yosemite. E 27 ra te roa i taua tere katoa ra​—e tupuanga umere tikai!

E akameitakianga umere tikai te uruoaanga uaorai e kare roa e ngaropoina. Kia piri pu tikai ki taua akakoroanga ra, kua angaanga au ei tangata raverave i te avatea e ei tangata tiaki i te po. Muri ake i te aerenga ki te uipaanga no te aronga tei inangaro i te angaanga mitinari, kua akakiki au i tetai pepa patianga kare ra oki au i manako ana e ka arikiia mai. I te openga ra i te 1948, kua ariki au i te kapikianga kia tavini ei painia i Quebec te tuanga maata o Kanata.​—Isaia 6:8.

Gileada e a Muri Atu

I te 1949, kua rekareka tikai au i te tae mai anga te patianga kia aere ki te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada, pupu 14. Kua riro taua terenianga ra ei akaketaketa i toku akarongo e te akapiri vaitata roa atu iaku kia Iehova. Kua karatuati ke ana a John raua ko Kay mei te pupu 11 e te tavini ra ei nga mitinari i te Pae Tokerau o Rotetia (ko Tamapia i teianei). Kua karatuati mai toku tuakana a John mei Gileada i te 1956. Kua tavini kapiti raua ko tana vaine ko Frieda, i Paratiri no te 32 mataiti e mate ua atu aia.

I te ra i karatuati ei au i roto ia Peperuare 1950, kua akamaroiroi maataia au i te tae anga mai e rua nga vaireti, e tai no ko mai ia Mama e tai no ko mai i te pamiri Troop i Quill Lake. Te tatau ra te vaireti a te pamiri Troop, i raro i te upoko tuatua “Manako Akamaroiroi ki Tetai Karatuati,” e: “Taua ra ra oki teia tei akonoia noou. E ra ka akaperepere maata ua rai koe; e kia puapinga katoaia koe e kia pereperekavana i te oraanga nei.”

Kua tae mai taku tukuanga angaanga kia tavini i te oire o Quebec, inara kua noo rai au ki ko i te Pama Patireia, i New York State, te ngai te reira te Apii Gileada. Tetai ra, kua ui mai te Taeake ko Knorr kiaku e me ka inangaro au i te aere ki Peretiumu. Inara, e rua ra i muri mai, kua pati mai aia e me ka akatika au kia aere ki tetai tukuanga angaanga i Neterani. I te tae mai anga taku reta no te tukuanga angaanga, kua akakite mai te reira e ko au te ka “apai i te angaanga a te tavini manga.” I na kua manamanata mai au.

I roto ia Aukute 24, 1950, kua tere atu au ki Neterani e 11 ra ka pou i taua tere ra​—ka rava rai te taime i te tatau i te New World Translation of the Christian Greek Scriptures ou ua tei neneiia. Kua tae atu au ki Rotterdam i roto ia Tepetema 5, 1950, e kua turouia mai e te pamiri Betela ma te aroa pumaana. Noatu te au kino ta te Tamaki II o te Ao i akatupu, e angaanga meitaki tikai ta te au taeake i rave ei, i te akamata akaou anga i te au angaanga Kerititiano. Iaku e akarongo ra ia ratou e akakite maira i to ratou tamou marie ua anga i raro i te takinokinoanga pakari, kua manako au e penei ka ngata i taua au taeake ra i te angaanga i raro ake i te akatereanga a tetai tavini manga mapu ua kare i pakari tikai. Inara, kare i roa ana kua taka meitaki e kare e tumuanga tau noku kia matakutaku.

E tika, te vai ra tetai au mea tei anoanoia kia akono vivikiia. I tae atu oki au i mua ua ake i tetai uruoaanga e kua umere tikai i te kite e te noo ra te au tauatini ua atu au terekeiti ki ko i te ngai uruoaanga. No te uruoaanga tei aru mai, kua tuku atu au i te manako e kia kimi i tetai au ngai nooanga i roto i te au ngutuare o te tangata. Kua manako te au taeake e e manako meitaki te reira​—eiaa ra i to ratou enua. I muri ake i te uriuri anga no runga i taua mea ra, kua rauka ia matou tetai akatikatikaanga​—ka noo tetai apa i te au terekeiti ki ko i te ngai o te uruoaanga e ko tetai apa ki roto i te au ngutuare o te aronga kare i te Au Kite, i roto i te oire ka raveia te uruoaanga. Kua rekareka tikai au i tei tupu e kua taiku atu i te reira ki te Taekae ko Knorr i te aere mai anga aia ki te uruoaanga. Inara, kua ngaro viviki ua te manako rekareka i te au mea tei raveia i te tatau anga au i muri mai i tetai ripoti no runga i te uruoaanga i roto i Te Punanga Tiaki, tei akakite e: “Te papu nei ia matou e a terao mai taime ka na mua te au taeake i te rave i te au akanoonooanga na roto i te akarongo, i te akapapa anga i te ngai nooanga no te aronga ka tae atu, ki te ngai meitaki roa atu no te akakitekite koia oki i roto i te au kainga o te tangata.” Ko te reira tikai ta matou i rave i “terao mai taime”!

I roto ia Tiurai 1961, kua patiia atu e rua nga komono o te opati manga kia tae atu ki tetai uipaanga ma tetai au komono manga ke mai i London. Kua akakite mai te Taeake ko Knorr e e maata te au reo te ka rauka kia tukuia mai te New World Translation of the Holy Scriptures i roto, tei kapitiia mai te reo Orani. Kare e aiteia te rekareka i taua nuti ra! Te mea meitaki ra, kare matou i kite ana e mei teaa tikai te maata o taua angaanga ra. E rua mataiti i muri mai, i te 1963, kua mataora tikai au i te piri atu ki roto i te porokaramu i ko i tetai uruoaanga i New York i te tukuia mai anga te New World Translation of the Christian Greek Scriptures i roto i te reo Orani.

Au Ikianga e te Au Tukuanga Angaanga Ou

I roto ia Aukute 1961, kua akaipoipo au ia Leida Wamelink. Kua ariki tona pamiri katoatoa i te tuatua mou i te 1942 i te tuatau o te takinokinoanga a te Nazi. Kua akamata a Leida i te painia i te 1950 e kua aere mai ki Betela i te 1953. Kua riro tona tu maroiroi i te angaanga i Betela e i roto i te putuputuanga ei akaari mai kiaku e ka riro aia ei tokorua tiratiratu i roto i taku angaanga orometua.

I runga manga ua ake i te mataiti i muri ake i to maua akaipoipoanga, kua patiia mai au ki Brooklyn no tetai terenianga ke mai no e tai ngauru marama. Kare e akanoonooanga no te au vaine kia aru i ta ratou au tane. Noatu kare tona turanga pae kopapa e meitaki ana, kua akatika a Leida iaku na roto i te tu aroa e kia ariki au i te patianga. I muri mai, kua kino roa atu te turanga makimaki o Leida. Kua tauta maua i te tavini atu rai i Betela inara i te openga kua manako maua e meitaki atu kia tavini tamou atu rai maua i roto i te koro. I reira kua akamata maua i te tavini i roto i te angaanga orometua tutaka. I muri poto ua ake i te reira, kua anoanoia tetai vaianga maata no taku vaine. Ma te turuturu aroa a te au taeake, kua rauka ia maua i te akono atu i taua turanga ra, e e tai mataiti i muri mai kua rauka ia maua kia ariki atu i tetai tukuanga angaanga kia tavini i roto i te angaanga tapere.

E itu o maua mataiti i te rave maroiroi anga ma te rekareka i te angaanga tutaka. I reira, kua anoanoia te rave akaou i tetai ikianga puapinga i te patiia mai anga au kia apii i te Apii Orometua Patireia i Betela. Kua ariki maua noatu te tu ngata i te taui anga, i te mea kua inangaro tikai maua i te angaanga orometua tutaka. Kua oronga mai te 47 pupu o te apii, e rua epetoma te roa i te apiianga okotai, i te tuatau tau kia piri atu ki te au akameitakianga pae vaerua e te aronga pakari o te putuputuanga.

I taua taime ra, te akateateamamao ra au i te atoro i toku mama i te 1978. Inara, i roto ia Aperira 29, 1977, kua tae poitirere ua mai tetai vaireti i te akakite mai kia maua e kua mate a Mama. Kua tumatetenga tikai au i te akamanako anga e kare au e rongo akaou i tona reo maru e kare e rauka akaou i te akakite kiaia i toku rekareka maata no te au mea ravarai tana i rave noku.

I te openga o te terenianga Apii Orometua Patireia, kua patiia mai maua kia riro ei nga mema no te pamiri Betela. I te au mataiti tei aru mai, kua tavini au e tai ngauru mataiti ei tangata akatere no te Kumiti Manga. I te openga, kua iki te Pupu Akaaere i tetai tangata akatere ou, te ka rauka i te akono meitaki atu i te au apainga. Akameitaki maata tikai au i te reira.

Tavini Anga i te ka Rauka ia Maua

I teianei e 83 o maua mataiti ko Leida. Kua tere atu i te 60 mataiti mataora i pou iaku i roto i te angaanga orometua tamou, te au mataiti openga e 45, ko maua ko taku vaine tiratiratu. Tana turuturuanga iaku i roto i ta maua au tukuanga angaanga pouroa, e karanga ana aia e e tuanga ia no tana angaanga akatapuia kia Iehova. Teianei ra, te rave nei maua i ta maua ka rauka i Betela e i roto i te putuputuanga.​—Isaia 46:4.

Mei tera taime ki tera taime, e rekareka ana maua me akamaara i tetai o te au mea puapinga i roto i to maua oraanga. Kare o maua manako taitaia no runga i ta maua i rave i roto i te angaanga a Iehova, e kua irinaki pu tikai maua e ko te au ikianga ta maua i rave i roto i te oraanga i mua ana, ko te au ikianga meitaki roa atu ia. Kua akakoro tikai maua e kia tavini e kia akangateitei atu rai ia Iehova ma to maua maroiroi katoa.

[Tutu i te kapi 13]

Maua ko Bill, toku tuakana, e Saul, to matou oroenua

[Tutu i te kapi 15]

To maua ra akaipoipoanga, Aukute 1961

[Tutu i te kapi 15]

Maua ko Leida i teia tuatau