Betela i Brooklyn—Tuatua Enua 100 Mataiti
Kainga Betela 122-124 Columbia Heights
13-17 Hicks Street (1909-1918)
E MATAITI puapinga maata te mataiti 1909 i New York City. Kua akatueraia te Ana Queensboro, te kapiti atu anga i te oire o Queens kia Manhattan, e kua akatueraia te Ana Manhattan, te kapiti akaou atu anga ia Manhattan raua ko Brooklyn.
E mataiti puapinga katoa te reira no te Au Kite o Iehova. I mua atu ana, kua kite mai a Charles Taze Russell, te peretiteni o te Taiate Punanga Tiaki Pipiria e te Pepa, te akaaerenga akatikaia e te ture no te Au Kite o Iehova, i te puapinga no te akatotoa i te tutu aere anga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua. (Mataio 24:14) Kua irinaki aia e te neke anga i te opati maata o te Taiate mei Pittsburgh, Pennsylvania, ki Brooklyn, New York, e takainga puapinga maata te reira. Kua akamata te au akapapaanga no te neke anga i te mataiti 1908, e kua raveia te neke anga i te akamataanga o tera mai mataiti.
Eaa ra ka Neke ei ki Brooklyn?
Kua kite te aronga e arataki ra i te angaanga tutuanga i taua taime ra e, e mataara meitaki tikai i te akakitekite anga i te au akoanga na roto i te au nutipepa, te akatotoa anga i te tuatua mou o te Pipiria. Ko te tikaanga, te tae anga ki te mataiti 1908, kua tataia ta Russell akoanga Pipiria o te epetoma i roto i te au nutipepa e 11 ma te au kopi e 402,000 tei neneiia i te au epetoma tataki tai.
Inara, kua tata a Russell e: “Te au taeake tei matau i te au ravenga a te nutipepa . . . te akapapu maira kia matou e me tukuia mai te au akoanga o te epetoma mei tetai [oire maata atu] ka rauka te au akoanga i te tua aereia i roto katoatoa ia Marike; e i roto i te mataiti okotai e anere ua atu au nutipepa te nenei putuputu ra i te reira.” No reira, kua akamata ratou i te kimi i tetai ngai meitaki rava atu no te akamaata atu i te angaanga tutuanga.
Ta Russell akoanga i roto i te nutipepa
Eaa ra ka neke ei ki Brooklyn? Kua karanga a Russell e: “Kua taopenga matou katoatoa, i muri ake i te patianga i te aratakianga a te Atua, e ko Brooklyn, N.Y., e no te maata o te au tangata . . . e kua kiteaia e ko ‘Te Oire o te Au Are Pure,’ e no teia au tumu nei, ko teia te ngai meitaki rava atu no matou no te angaanga kokotianga.” Te akaari maira te au tupuanga e e ikianga meitaki teia. I roto i tetai tuatau poto ua, e 2,000 nutipepa tei nenei i ta Russell akoanga.
No tetai atu tumu ke kua riro mai a New York ei ikianga meitaki. I te mataiti 1909, kua akanooia te au opati manga i Peritane, i Tiamani, e i Autireria e e maata atu te ka aru mai. No reira, e mea tau i te akanoo i te au opati maata i teianei ao i roto i te oire i te pae i tetai uapu, e e maata te au mataara mamaata e te au ara rerue te kapiti atura ki tetai au oire.
Eaa i Kapikiia ai ko te Betela?
18 Concord Street (1922-1927)
117 Adams Street (1927 e tae mai ki teia tuatau)
Kua akanooia te opati maata mua o te Taiate Punanga Tiaki Pipiria e te Pepa i te au mataiti 1880, i Allegheny (i teianei e tuanga no Pittsburgh), Pennsylvania. I te reira taime e kapikiia ana te reira e ko te Are Pipiria. I te tae anga ki te mataiti 1896, e 12 mema e angaanga ra i roto i teia ngai.
Te neke anga ki Brooklyn i te mataiti 1909, kua kapikiia te ngai nooanga ou o te au mema angaanga e, ko te Betela.a Eaa i kapikiia ai ko te Betela? Ko te orometua rongonui ko Henry Ward Beecher te ona o te ngai 13-17 Hicks Street ta te Taiate Punanga Tiaki i oko mai e tei kiteaia ko te Betela Beecher. Kua oko katoaia mai te ngai nooanga taito o Beecher, i ko i te 124 Columbia Heights. Kua ripoti mai te itiu o The Watch Tower o Mati 1, 1909, e: “E mea umere tikai e kua rauka mai ia matou te Betela Beecher taito e ma te au turanga kare i manakoia atu ana kua rauka mai tona ngai nooanga taito. . . . Ka kapiki matou i te kainga ou e ko ‘Betela,’ e te opati ou e te otitoriomi, ko ‘Te Tapenakara Brooklyn’; na teia au ingoa e mono atu i te tuatua ‘Are Pipiria.’”
I teia tuatau, te au ngai maata tikai i Brooklyn e tetai atu ngai e rua i New York State, ko Wallkill raua ko Patterson, kapiti mai te ngai nooanga, te ngai neneianga, e te au opati, kua kapikiia e, ko te Betela. Te tikaanga, te vai ra te au kainga Betela i teianei i te ao katoa i roto i te au enua e 113. Tere atu i te 19,000 aronga e angaanga ra i reira, te tauturu ra i te tua aere i te au mea no runga i te Pipiria.
35 Myrtle Avenue (1920-1922)
Ariki Pumaanaia te Au Manuiri
I roto ia Tianuare 31, i te mataiti 1909, kua akatapuia te Betela. Kua akanooia te Monite, ra 6 o Tepetema, mataiti 1909, ei Ra no te Ariki Anga i te Au Manuiri ki te Betela. E anere ua atu Aronga Apiipii Pipiria, tei kiteaia e ko te Au Kite o Iehova i te reira taime, te turoto aere anga i te Betela. E manganui ia ratou kua aere tika mai mei te uruoaanga Kerititiano tei raveia i Saratoga Springs, mei tetai 320 kiromita i te tua tokerau o New York City. Na Charles Taze Russell uaorai i ariki aroa mai i te au manuiri.b
Te ariki uaia nei rai te au manuiri ki te Betela. E tika rai, maata atu i te 40,000 tangata i te au mataiti tataki tai e atoro ana i te au ngai i Brooklyn. Te riro ua nei rai te Betela i Brooklyn ei tuanga maata i te akatotoaanga i te au mea o te Patireia o Iehova, ki te au tangata e mirioni ua atu.
Ngai neneianga i Wallkill
Ngai Apiipii Anga i Patterson
a Te aiteanga o te tuatua Epera “Betela” ko te “Are no te Atua.” I roto i te Pipiria, ko Betela te oire rongonui i Iseraela. Ko te oire ua o Ierusalema tei taiku putuputuia mai.
b No tetai atu au akakiteanga no te tuatua enua, akara i te puka Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, kapi 718-723, neneiia e te Au Kite o Iehova.