ORAANGA KERITITIANO
Tuanga ou no te Uipaanga Angaanga Orometua
Akamata i roto ia Tianuare 2018, no te uipaanga angaanga orometua, ka kapiti mai te reira i te study notes e te media i roto i te tuanga apii o te New World Translation of the Holy Scriptures (nwtsty) i roto i te jw.org, noatu kare te study edition i uriia ake i roto i toou reo. Kare e ekoko ka akaoonu roa atu teia i toou mārama me akapapa i taau apii no te uipaanga. Te mea puapinga, ka akamatutu roa atu teia i toou pirianga ki to tatou Metua aroa, ko Iehova!
[Pia i te kapi 5]
STUDY NOTES
Ka oronga mai te study notes i te mārama no runga i te au irava Pipiria e ō maira te au tu peu, te au tuanga enua ke ke e te au reo.
Ramepa matemate: Te ramepa o mua ana e vairanga karakaraea tei akakiia ki te inu orive. E tukuia ana te taura tei karangaia e wick, ki roto i te vairanga ei ngote mai i te inu ei akakā i te ramepa. Te tuatua Ereni no te “lamepa matemate,” penei te tuatua ra no runga i te wick e auai ua ra kare ra e mura meitaki ana me kore kua tamateia. Te totou a Isaia 42:3 no runga te reira i to Iesu aroa ua; kare roa aia e akakore i te manakonakoanga o te aronga akaaka e tei takinga kinoia.
Tika tikai: Te kupu Ereni a·menʹ, i uriia mai te reira mei roto i te kupu Epera ʼa·menʹ, te aiteanga “koia mou tikai,” me kore “koia ïa.” E tuatua putuputu ana a Iesu i teia kupu me akamata aia i tana tuatua, tana taputou e te totou, ei akapapu e e mea tika tikai te reira e ka tau kia irinakiia. E mea umere tikai te tu i taangaanga ai a Iesu i teia kupu “tika tikai” me kore amene, i roto i te au tataanga tapu. Me taokiokiia te tuatua anga (a·menʹ a·menʹ), mei to roto rai i te Evangeria a Ioane, ko te urianga o taua tuatua a Iesu koia oki “Tika, tika tikai.”—Ioa. 1:51.
[Pia i te kapi 5]
MEDIA
Akaari mai te au tutu i neneiia, te au tutu i torōia, te au vitio kare e tuatua e te au teata torōia, i te au mea ravarai tei tataia i roto i te Pipiria.
Bethphage, the Mount of Olives, and Jerusalem
Akaari mai teia vitio poto i tetai mataara vaitata atu ki Ierusalema mei te tua itinga e mei te oire mai o et-Tur—tei manakoia e ko Betephage—ki tetai ngai teitei i runga i te Maunga Oliveta. Tei te tua itinga a Betania ia Betephage i te tua itinga o te Maunga Oliveta. Me aere ki Ierusalema, e mea matau na Iesu e tana au pipi i te akangaroi i Betania, ko te oire el-ʽAzariyeh (El ʽEizariya) i teia tuatau, e ingoa Arapia te aiteanga “Te Oire o Lazaro.” I noo a Iesu ki ko i te kainga o Mareta, Maria e Lazaro. (Mata. 21:17; Mare. 11:11; Luka 21:37; Ioa. 11:1) Tona aere anga ki Ierusalema mei ko atu i te are o Mareta ma, kare e kore e kua aru a Iesu i te mataara mei tera rai i roto i te vitio. I te rā 9 o Nisana 33 T.N., te aere anga a Iesu na te Maunga i Oliveta na runga i te asini ki Ierusalema, kare e kore e i na Betephage atu aia.
Naero i Roto i te Poʼo Vaevae
E tutu teia no te ivi poʼo vaevae o tetai tangata tei puta i te naero e 11.5 cm (4.5 in.) te roroa. Kitea mai te ivi poʼo vaevae mua i te 1968, te keriia anga te tua tokerau o te oire Ierusalema. Taua ivi ra, no te tuatau mai e tutara ra a Roma. Te akapapu maira te au apinga tei keriia mai e me akasatauroia te tangata, e patitiia ana ratou ki runga i te rakau ki te naero. Penei e aite rai teia naero ki ta te au vaeau Roma i patiti ei ia Iesu Mesia ki runga i te rakau. Kitea mai teia i roto i tetai pia vairanga ivi, e tukuia ana te ivi o te tangata i mate ki roto. Te akaari maira teia e e raveia ana te tanumanga no te aronga tei akasatauroia.—Mata. 27:35.
[Mapu i te kapi 5]
1. Mataara mei Betania ki Betephage
2. Betephage
3. Maunga Oliveta
4. Kiderona
5. Te Maunga o te Iero
[Tutu i te kapi 5]
[Credit Line]
Photo Clara Amit, Courtesy of the Israel Antiquities Authority