Te Tiratiratu​—Eaa te Tutaki?

“Te tangata tiratiratu ra, e tiratiratu katoa taau.”​—SALAMO 18:25.

1, 2. (a) Eaa te tiratiratu, e eaa te akatupu anga a tona au tu tuke tuke ki to tatou au oraanga? (e) Eaa i meitaki ei kia ariu atu tatou kia Iehova ei Akaraanga meitaki no tatou?

PIKIKAA kore, angaanga, aroa, apainga, kauraro. Eaa te tu aiteite o teia nga tuatua nei? E au akaraanga tuketuke ia no te tiratiratu. E tu tau te tiratiratu i te Atua ra tei tumuia mai no te tu akono no te ngakau mairai. Inara, no te au tangata e manganui i teia tuatau nei, e meangiti ua te tiratiratu. Te pikikaa kore ki te tokorua akaipoipo, te apainga no te au mema ruaine o te ngutuare ra, te kauraro o tei angaanga ki tona pu​—pouroa e apinga manako kore uaia e e putuputu te akakoreia. E eaa te tupu maira me tu mai te ke anga i te au tu tiratiratu ra? I mua ua akenei i Peritane, i te akakite anga tetai tangata tare pira i te tika no te moni a tona kamupani ki te tangata akara tero ra, kua ruti aia i tana angaanga.

² E mea ngoie ua kia tuatua no te tiratiratu, inara e mea tau kia turuia te tiratiratu mou ki te angaanga tei kore ra i raveia ma te akatika ua anga no te mataku. No te mea e aronga apa ua, e putuputu tatou i te apa i te reira tu. No reira e meitaki no tatou kia akamanako i te akaraanga no tetai tei kore ra e rauka kia ekokoia tona tu tiratiratu, koia te Atua ko Iehova uaorai.

Akaari Anga Mai i te Tiratiratu

3. Akapeea ta Iehova akapapu anga i tona tiratiratu ki tana akakoroanga tei tataia ra ia Genese 3:15?

³ I to Adamu ara anga, kua akakite papu maira Iehova i tona akakoroanga kia oko i te au tangata kare ra i anauia mai ake. Ko te tumu anga no te reira ravenga ko tona aroa no tana au tangata ka anga mai. (Ioane 3:16) Kia tae te tuatau ra, kua akapapuia mai e ko Iesu Mesia, koia te uanga tei taputouia maira ia Genese 3:15, ko ia te atinga oko, e e mea manako koreia no Iehova kia akakore i tana akakoroanga i totou maira. Na te arikianga i to Iesu atinga ra, kare to tatou akarongo e taki atu ki te ngere anga.​—Roma 9:33.

4. Akapeea to Iehova akapapu anga i tona tiratiratu kia Iesu, e eaa te tupuanga?

⁴ No to Iehova ra tiratiratu kia Iesu i akamaroiroi maata i tana Tamaiti, iaia i te enua nei. Kua kite a Iesu e ka aro atura aia i te mate, e kua ngaueue kore tona manako e ka vai tiratiratu aia ki tona Atua tae roa ki te openga. Inara te kite papu anga i tona oraanga i mua ake i te akatangata angaia ra i te akakite anga kiaia i tona papetito angaia ra e te akatainu anga i te vaerua tapu. I te po o tona akakiteia anga kua pure aia i reira kia akaokiia ki tona Metua i te rangi, i ‘te kakā nona i te pae ia Iehova ra i mua ake i teianei ao.’ (Ioane 17:5) Akapeea ra te reira e tupu ei? Na te kore anake a Iehova e akaruke i tana Tamaiti tiratiratu ra ki roto i te tanumanga kia kite i te pe. Kua akatu maira Iehova iaia mei te mate mai ki te mate kore, e kua akatupu tiratiratu maira i te totou taputou tei tataia ia Salamo 16:10 (NW): “Kare oki koe e vaoo i toku meta ki Ade.”​—Angaanga 2:24-31; 13:35; Apokalupo 1:18.

5. Eaa etai atu ravenga tiratiratu te piri atura ki ta Iehova au taputou kia Iesu ra?

⁵ Aru mai i tona tuakaouanga ra, kua kite katoa a Iesu e ka rauka iaia i te irinaki i ta Iehova i tuatua ra kia ‘tuku i tona au enemi ei takainga no tona vaevae.’ (Salamo 110:1, NW) Kua tae mai te reira tuatau i te 1914, i te openga o “te tuatau o te au etene ra,” ma te akanooanga o te Patireia ki te au rangi ra. Te kake anga o Iesu tei taputouia ra ki rungao i tona au enemi kua akamata ia i te uriia mai anga a Satani e tana au temoni mei te rangi maira. E ka tae te reira ki tona akaoti anga kia tiria ratou ki roto i te vaarua no te tai tauatini mataiti e kia akapouia “te au ariki o te enua nei e to ratou nuku katoa ra.”​—Luka 21:24, NW; Apokalupo 12:7-12; 19:19, NW; Apokalupo 20:1-3.

6. Eaa te manakonakoanga papu ta te Atua e oronga maira kia tatou, e akapeea tatou me akakite i to tatou manako ariki i te reira?

⁶ Kua raurau maira te tata salamo: “E tiaki atu ia Iehova, e akono tikai i tona arataa, e nana koe e akateitei kia rauka ia koe te enua.” (Salamo 37:34) Ka papu ia tatou e ka tamou rai a Iehova i tana tuatua e tae roa ki te openga o teianei ao kino nei, e ka akaora aia i te au tane, te au vaine, e te tamariki tei “akono tika i tona arataa.” Te taiku maira te reira takiota tuatua i te reo Epera taito ra i te manako no te ngakau tae e te pikikaa kore i te tavinianga ia Iehova. No reira rai, i teianei, kare ia i te tuatau no te apikepike ua me kare te akakore i te au tika no te rave angaanga te orongaia maira kia tatou. E tuatau teia no tatou uaorai kia tauta pakari i te angaanga tiratiratu ki to tatou Atua e tona Patireia. (Isaia 35:3, 4) Te vaira te au akaraanga meitaki ei akamaroiroi ia tatou. E akamanako ana tatou i etai o te reira au apinga.

Akakiteanga Tiratiratu a te au Pateriareka

7, 8. (a) Eaa te angaanga ta Iehova i oronga na Noa e tona ngutuare tangata ra? (e) Akapeea te akapapu anga a to Noa ngutuare tangata e i tau ratou no ta te Atua paruru anga i te tuatau o te tiruvi o te ao katoa ra?

⁷ I to Iehova akakoro anga kia akapou i te totaiete tangata rave kino na te tiruvi vai ra, kua akono aia i te koreromotu ma te upoko ngutuare koia a Noa ra no te akaora anga i tona ngutuare tangata e te tamou angaia te oraanga ki runga i te enua nei. (Genese 6:18) Kua akameitaki a Noa no te reira manakonakoanga kia akaoraia e te Atua ra, inara ka tika katoa ratou ko tona ngutuare kia akapapu e te tau ra ratou no te reira. I akapeea? Na te rave anga i ta Iehova i akaue atura. Te mea mua kua aravei atu ratou i te angaanga maata rava no te akatuanga i te araka. I te oti anga te reira, kua rave a Noa i te akaki i te reira i te au tu manu katoa ra e kia rava te kai na ratou kia oraʼi no te tuatau roa. Inara kare ko te reira anake ua. I te tuatau roa o te teateamamao anga, kua rave maroiroi a Noa i tei rauka katoa iaia, i te angaanga tutu aere, akamatakiteanga i te akavaanga a te Atua te aere maira.​—Genese pene 6 e te 7; 2 Petero 2:5.

⁸ Te akakite maira te Puka Tapu kia tatou e “kua pera oki a Noa; i te au mea katoa ta te Atua i akaue mai iaia ra, ko tana ïa i rave marie.” (Genese 6:22; 7:5) Kua rave tiratiratu a Noa e tona ngutuare katoa ra i te akatupuanga i ta ratou angaanga. Te aite anga o to ratou vaerua tuku atinga ia ratou uaorai e kua akapou ratou i to ratou tuatau kia puapinga, inara e rave anga ngata ia e pera katoa oki te tutu aere. Na to ratou kore anga i anau tamariki i mua ake i te Vaipuke ra, kua tauturuia nga tamaroa a Noa e ta ratou nga vaine oki kia tamanako anake i ta ratou angaanga no te rave, e kia rave kapiti i ta ratou angaanga ra. Na te reira Vaipuke tumatetenga e apai mai i te openga tika no te ao kino ra. Ko Noa anake, e tana vaine, ta raua nga tamaroa e toru e ta raua nga unonga e toru i ora mai. E mea tau no tatou kia rekareka e i vai tiratiratu ana ratou ki te Atua e tana au akauenga, no te mea tatou pouroa e anaunga tika tika mai no Noa na roto mai ia Sema, ia Hama, e me kare ia Iapheta.​—Genese 5:32; 1 Petero 3:20.

9. (a) Eaa te timataanga a Iehova ia Aberahama i riro ei ei timata i tona tiratiratu ra? (e) Akapeea ta Isaaka akaari anga i te tiratiratu i reira?

⁹ I to Aberahama teateamamao anga kia oronga ia Isaaka ei atinga, kua rave aia i te reira ma te akarongo pikikaa kore ki ta Iehova ra akauenga. Mei teaa ra ta te reira timataanga i tona tu tiratiratu ra! Tera ra, kua tapu a Iehova i te rima o Aberahama, i te na ko anga: “Kua kite oki au i teianei e, e mataku toou i te Atua, ko koe kare i karapii i to tamaiti, i to tamaiti okotai roa ra, iaku.” Ka tau rai tatou, kia tamanako i tei tupu i mua ake i te reira. I nga ra e toru i te aere anga ki te Maunga i Moria ra, kua rava tikai te tuatau no Aberahama kia tamanako e kia taui i tona manako. Akapeea a Isaaka, nana ra i apai te vaie no te atinga ra e kua akatika ua ra aia kia tapekaia tona nga rima e nga vaevae? Kare roa aia i apa i tona kauraro anga ki tona metua, kia Aberahama, e kare katoa aia i ekoko i tana tuanga no te rave, noatu rai i te akara anga e i tona rave tiratiratu anga ka tutakiia ki tona oraanga.​—Genese 22:1-18; Ebera 11:17.

Kerititiano Tiratiratu

10, 11. Eaa ta te au Kerititiano mua ra oronga anga i te au akaraanga no te tiratiratu?

¹⁰ Kua rave tamou ana a Iehova i te tiratiratu mou ra. Kua raurau te apotetoro ko Paulo e “ei aru kotou i te Atua.” (Ephesia 5:1, 2) Mei te au pateriareka i akarongo ra, na reira katoa te au Kerititiano i te akarongo. Kua akanoo te au Kerititiano mua ra i te au akaraanga meitaki no te akamori tiratiratu, mei ta te tupu anga i akakite mai i muri akenei.

¹¹ I te akara anga, ko te metua o te Ariki ko Constantine, koia te ariki ko Constantius I o Roma e akangateitei oonu tona i te au pipi a Iesu Mesia ra. Ei timata i te tiratiratu o te au Kerititiano tei piri atu ki tona are ariki, kua karanga atu aia kia ratou e ka vai mai ratou ei tavini nona me ka akatika ratou kia tuku atinga ki te au itoro ra. Me ka akakoreia ka taki atu ki te takoreia atu ratou i te angaanga e pera katoa ka akautungaia e tona rima, ko te reira tei akakiteia kia ratou. Na teia ravenga mama ua, kua anoano a Constantius kia akataka i te aronga kare e tuku ua i to ratou tiratiratu. Ko te aronga tei akapapu i te tu tiratiratu ki te Atua e tana au kaveinga kua tamouia te angaanga ki te ariki ra, kua riro tetai papaki kia irinakiia ei ako i te ture. Ko te aronga kare i tiratiratu ki ta te Atua ra akauenga kua akakoreia atu ma te akama.

12. Akapeea te au akaaere Kerititiano me akakite i te tiratiratu, e eaa te reira i anoanoiaʼi no te meitaki o te putuputuanga?

¹² Noatu rai e e mea tau te tiratiratu ei turanga no te oraanga o te au Kerititiano ravarai, kua taiku akatakaia mai ia Tito 1:8 i te papaanga no te au tu anoanoia no te tangata te ka tau ei akaaere Kerititiano. Kua karanga a William Barclay e ko te hoʹsi·os, koia te tuatua Ereni tei uriia i konei e “tiratiratu,” te akataka ra i “te tangata tei akarongo i te au ture mutu kore tei vai ana e no mua atu i etai atu ture na te tangata nei.” E mea tika kia akono te aronga pakari i te reira turanga tiratiratu no te akarongo ki ta te Atua au ture ra. Na teia akatauanga tika e tauturu i te putuputuanga kia tupu e kia rava te maroiroi no te aravei anga i te au timataanga ravarai e te au taomianga te ka akakoko mai i te reira ei pupu me kare i tona au mema tatakitai. (1 Petero 5:3) E apainga maata, ta te aronga pakari tei akamanaia, ki te anana ra kia kore e tuku ua i to ratou tu tiratiratu kia Iehova, no te mea te akamaroiroiia ra te putuputuanga e “aru atu i to ratou akarongo.”​—Ebera 13:7.

Tiratiratu​—Eaa te Tutaki?

13. Eaa te aite anga o te kaveinga arikiia “E apinga oko to te au tangata ravarai,” e eaa te akaraanga te akatika ra i te reira?

¹³ “Te au tangata ravarai e tutaki to ratou” e kaveinga arikiia na Sir Robert Walpole, e paraimi minita no Peritane i te 18 anere mataiti ra. E tano tikai te tuatua anga i te tika e i roto i te tuatua enua katoa o te aronga tiratiratu ra e putuputu te okoia no te noinoi kia puapingaia. E akamanako ia William Tyndale tei uri i te Puka Tapu ra, kua tarevake te ariki anga ia Henry Phillips ei oa tiratiratu. I te 1535 kua pikikaa kikite a Phillips ia Tyndale ki tona au enemi ra, tei taki atura kia tapekaia a Tyndale i reira tikai e mate takiri atu. Kua karanga tetai tata tuatua enua e penei ko Phillips, e rima rave no te ariki o Peritane me kare te au Katorika o Peritane, “kua meitaki tona tutaki angaia no tana angaanga mei ta Iuda rai.” Te tuatua ra te tata tuatua enua, no Iuda Ikariota, tei ariki ra e 30 potonga ario ei tutaki i te pikikaa angaia a Iesu Mesia ra. Kare tatou e tau kia manako no teianei au akaraanga e ko te “tutaki” no te tiratiratu o tetai tangata e moni anake ia. Kare ia i te reira.

14. I akapeea te timata anga i to Iosepha ra tiratiratu kia Iehova, e eaa tei tupu i reira?

¹⁴ I te manako anga te vaine a Potiphara ia Iosepha “kia takoto atu ki raro ma [ia ra],” kua tukuia tona tu tiratiratu kia timataia. Eaa tana ka rave? Ma te manako kua marama ke ana i te au kaveinga tei o maira, kua oro atu a Iosepha mei te are, ma te manako papu e kare rava aia “e rave i te reira kino maata e kia ara ki te Atua ra.” Kare to Iosepha tiratiratu ki tona Atua kia Iehova i tavarengaia i te manako no te mareka anga i te ainga.​—Genese 39:7-9, NW.

15. Akapeea to Abasaloma akakite anga i te tiratiratu kore, e eaa tei tupu?

¹⁵ Inara, te vaira etai atu tu kino, te inangaro kia akaraia mai ka rauka kia akainga i te tiratiratu. Ko te manako te reira tei akatupu ra i to Abasaloma meameaau i tona metua, i te Ariki ko Davida ra. Na te manako kikite e te ravenga muna kua kimi a Abasaloma kia riro ko ia ta te au tangata e akaperepere. I te openga kua akaputu aia i te nuku vaeau ei tamaki atu i te aronga turu tiratiratu i tona metua ra. Na tona matenga i te rima o Ioaba i akaope i to Abasaloma tiratiratu kore i tona metua ko Davida, mei teaa ra te maata o tana i tutaki no te tautaanga kia akainga i te akanoonooanga a te Atua ra!​—2 Samuela 15:1-12; 18:6-17.

Te Tiratiratu Kare Ona Oko

16. Eaa ta 2 Korinetia 11:3 i akakite maira no to Satani au manako ra?

¹⁶ Noatu rai e kua karanga a Satani e e apinga oko to te au tangata ravarai, e e tika oki te reira no Abasaloma, kare ra i tika no Iosepha, e kare rava ia i tika no te aronga akamori tiratiratu ia Iehova. Kareka ra, ka oronga mai a Satani i tetai ua atu apinga oko kia aati tatou i te tiratiratu ki Tei Anga ia tatou ra. Kua akakite maira a Paulo i tona mataku e “mei ta te ovi i akavare atu ia Eva i tona tu kikite pakari,” penei ka taviiviiia to tatou manako, e taki atu ei ia tatou kia tuku ua i to tatou tiratiratu ia Iehova e te akamori anga iaia ra.​—2 Korinetia 11:3.

17. Eaa ta tetai papaki i oronga ei mono i ta ratou angaanga oko maata ra?

¹⁷ E mea tau kia ui tatou ia tatou uaorai: ‘E apinga oko ainei tetai kia ariki au ei taui no toku tu tiratiratu i te akamorianga i Tei Anga iaku nei?’ E mea tangi ra e, kare mei ia Iosepha rai, kua pati tetai papaki o te au tavini akatapuia o Iehova ra i tetai mea meangiti ua no te taui anga. Pera katoa etai o te aronga pakari kua oko atu i to ratou taoonga oko maata no te angaanga tapu ra, no te rekareka poto ua i te mareka anga akaturi ra. Noatu rai me e aronga pakari e me kare ra, e manganui o tei rave i te reira kua kore te taokotai anga ei ngutuare tangata, te aroa e te akangateitei anga a te putuputuanga, e te marekaanga o Iehova​—koia te ka rauka i te oronga mai i te maroiroi kia tamou i te tiratiratu e kia akakore atu i te timataanga mei ko mai ia Satani ra.​—Isaia 12:2; Philipi 4:13.

18. Eaa i puapinga maataʼi kia akarongo i te akamatakite ia 1 Timoteo 6:9, 10 ra?

¹⁸ Ko tetai papaki, tei umuumu ra kia puapingaia i te au apinga o teianei ao, e “kua ko mama rava ia ratou uaorai i te iriea e manganui,” noatu rai e kua akamatakiteia e te Puka Tapu. (1 Timoteo 6:9, 10) Ko Dema, tetai Kerititiano tei taikuia e Paulo, e kua ngere aia no teia tu, no te tuatau poto me kare e tuatau roa. (2 Timoteo 4:10) Kare e rauka kia tuku ua i te tu tiratiratu e kia kore e tupu te kino. “Kare ua te Atua e vare: ko ta te tangata e ruru ra, ko tana ra ïa e kokoti.”​—Galatia 6:7.

19, 20. (a) Eaa etai au tu kino te kapitiia atura ki te akarakara maata anga i te tivi? (e) Eaa te akatauanga tei akanooia e tetai ngutuare tangata e Kite ra?

¹⁹ I etai tuatau te mama maira te apinga oko na roto i te tu kikite roa. Ei akaraanga, te karanga ra tetai ripoti no Marike mai e e manganui te au ngutuare tangata te akapou ra e apa to ratou au ora e ara ra i te kainga i te akarakara tivi, ko te aronga ou tikai tei inangaro ra. Me ka angai maata te Kerititiano i tona manako ki runga i te tivi, ma to te reira pirianga tane e te vaine e te ta ua, kare e roa ka akainga aia i tona au kaveinga Kerititiano ra. Ka ngoie ua te reira i te taki atu iaia kia tiratiratu kore, kia takake ia Iehova. Ka kino tikai te au ravenga meitaki i te pirianga kino ra. (1 Korinetia 15:33) Auraka rava tatou e akangaropoina e te akamaroiroi maira te au Tuatua Tapu ia tatou kia rave i te apii e kia akamanako i te Tuatua a Iehova ra. E tau ainei te tuatau roa no te noonoo ua anga ki mua i te tivi ei mono anga i te tuatau te ka rauka kia akapouia no te apii kia kite i te ka taki atu ki te oraanga mutu kore ei tangata akamori tiratiratu ia Iehova? E manganui te akamata maira te kite i te tuatua mou i teia tuatau kua rave i te akatikatika anga maata i to ratou manako no teia tu.​—1 Timoteo 4:15, 16; 2 Timoteo 2:15.

²⁰ Ko Takashi e tangata okooko e Tiapani te noo ra i Peritane. I pou ana iaia e tona ngutuare tangata e toru me kare e a ora i te maataanga o te au aiai i te akarakara tivi. I muri ake i te papetito angaia raua ko tana vaine i te toru mataiti i topa, kua akapapa aia e mea meitaki kia apii aia, e pera katoa tona ngutuare, i te Puka Tapu, ei mea mua ia. Na te akatopaanga i te akarakara tivi kia 15 ua me kare 30 miniti i te ra tatakitai, kua rauka iaia te arataki meitaki i tona ngutuare. Noatu rai e e taki rua Puka Tapu ta Takashi no te apii, e reo Peritane e te reo Tiapani, kua viviki tona tupuanga i te pae vaerua, e i teianei te angaanga ra aia ei tavini orometua i roto i tetai putuputuanga e reo Peritane. E painia tauturu tana vaine. “Ei paruru i te pae vaerua o ta maua nga tamaroa ou ra,” e nana ei, “i te au ra tatakitai te akapapa marie ra au i ta maua ko taku vaine ka akatika kia akara raua i runga i te tivi.” E puapinga tikai te reira ako anga iaku uaorai nei.

21. Eaa ta tatou i kite no ta Satani au ravenga ra, e akapeea tatou me paruru ia tatou uaorai?

²¹ E papu ia tatou teia e: te kite ra Satani i to tatou tu paruparu, penei e meitaki atu i ta tatou uaorai i kite ana. Kare roa aia e akamutu no tetai ua atu apinga iaia e tamata ra kia tuku ua tatou me kare kia apikepike mai to tatou akamori ia Iehova. (Akaaiteia atu kia Mataio 4:8, 9.) Akapeea i reira ka raukaʼi ia tatou i te paruru ia tatou uaorai? Na te tamou anga i to tatou akatapuanga ki mua i to tatou aroaro e na te mareka anga i te akatupuanga i te tu karape ia tatou e akono ra i tei anoanoia no te pae vaerua o etai atura. Ei tavini tiratiratu no Iehova ka tau kia maata ta tatou rave anga i tana angaanga e kia aratakiia e tana Tuatua tapu i te au tuatau ravarai. Na te reira e tauturu ia tatou kia ngaueue kore ta tatou tuku anga tika e kare rava e rauka ia Satani i te oronga mai i tetai apinga oko ei akatapae ke ia tatou mei te tu tiratiratu ki te Atua ra.​—Salamo 119:14-16.

Akapeea Koe Me Pau

◻ Akapeea a Iehova raua ko Iesu i te akakite anga i te tu tiratiratu?

◻ Eaa etai atu akaraanga no te tiratiratu i te Puka Tapu ra?

◻ Penei eaa ta Satani ka oronga kia tatou me kare ka tamata i te rave?

◻ Akapeea e raukaʼi ia tatou i te akamaroiroi ia tatou uaorai kia vai tiratiratu i ta tatou akamori anga ia Iehova ra?