Akapaapaa i te Ariki Au Mutu Kore!
“Ko Iehova te ariki e tuatau ua atu.”—SALAMO 10:16.
1. Eaa te au uianga te tu maira no runga i te mutu kore?
MUTU KORE—eaa taau tuatua no te reira? Te manako ra ainei koe e ka rauka i te tuatau te aere aere ua atu ma te mutu kore? Ae, kare e ekoko anga e kua totoa mai te tuatau mei mua mairai i te tuatau kua topa kare e openga. E no reira eaa ka kore ei ia e totoa atu ki te tuatau ki mua ma te kore e openga? E tika, te taiku maira te New World Translation o te Puka Tapu i te Atua e kua akapaapaaia “mei te tuatau ua atu ki te tuatau ua atu.” (Salamo 41:13) Eaa te aite anga o teia tuatua? Penei ka tauturuia tatou kia kite i te reira me ka akamanako tatou ki tetai tumu aiteite—koia te reva.
2, 3. (a) Eaa te au uianga te kapiti ra i te reva, te tauturu ra ia tatou kia manako ariki i te mutu kore? (e) Eaa tatou i tau ei kia anoano kia akamori i te Ariki au mutu kore?
2 Akapeea te totoa anga o te reva? E kotinga ainei to te reira? Tae roa mai ki te 400 mataiti kua topa, kua manakoia to tatou enua nei e ko te rotopu o te ao katoa e pini ua ake. I reira kua maani a Galileo i te teretikopu, ei oronga mai i tetai akara anga maata roa atu i te au rangi ra. I teianei kua kite a Galileo e manganui ua atu te au etu e kua rauka kia akakite e ko te enua e etai atu au paraneta te takapinipini ra i te ra. Kare te Tarava i akara anga akaou mei te tumurangi rai. Kua kite papuia e e vananga o te au etu, e vaitata i tetai anere pirioni te numero. Kare e rauka ia tatou kia tare i te au etu mei te reira tikai te manganui, noatu rai i te oraanga katoa ra. I muri akera, kua kiteaia e te aronga akara etu e au pirioni ua atu au vananga etu. Te totoa openga kore ua atura te reira ki roto i te reva, i te mamao anga katoa te ka rauka i te akara na roto i te au teretikopu ririnui maata roa. I te akara anga kare e au kotinga o te reva ra. Ko te tika katoa oki te reira no te mutu kore—kare ona kotinga.
3 Te manako no te mutu kore i te akara anga e mamao roa atu i te kiteanga o to tatou au roro tangata kotingaia nei. Inara, te vaira Tetai tei kite pu tikai i te reira. Ka rauka iaia i te tare, ae, e te tapa i te au ingoa o te au etu e e au quadrillion ua atu te manganui i roto i to ratou au vananga etu e au pirioni ua atu ra! Kua tuatua Aia: “Ka nānā na i to kotou mata ki runga, ka akara: naai te reira i anga? te arataki ra aia i taua au nuku ra ki vao ma te tatauia: kua tapa anakeia to ratou au ingoa e ia; no tona ra ririnui, e te mana maata, e kore ei tetai i ngaro. Kare koe i kite? kare koe i akarongo? e mutu kore to te Atua ra, ko Iehova, ko tei anga i te enua e tae ua atu ki te openga ra; kare aia e paruparu, e kare oki e roiroi; kare oki tona kite e kitea me kimi.” (Isaia 40:26, 28) Mei teaa ra tetai Atua umere roa! E tika, koia te Atua ta tatou ka tau kia anoano kia akamori!
“Te Ariki e Tuatau Ua Atu”
4. (a) I akapeea ta Davida akakite anga i te ariki anga no te Ariki au mutu kore ra? (e) Eaa te manako o tetai taineti maata roa o te tuatua enua no te akamata anga o te ao katoa e pini ua ake?
4 Ia Salamo 10:16, kua tuatua a Davida no Tei Anga, koia te Atua: “Ko Iehova te ariki e tuatau ua atu.” E ia Salamo 29:10, kua tuatua akaou aia: “Te noo ra oki a Iehova ei ariki e tuatau ua atu.” Ae, ko Iehova te Ariki au mutu kore! Pera katoa oki, te akakite maira Davida e ko teia Ariki akateiteiia koia Tei Akapapa e Tei Maani mai i te au mea ravarai ta tatou e akara i te reva ra, i te na ko anga ia Salamo 19:1: “Te tuatua nei te au rangi i te kakā o te Atua; e te akakite nei te reva i te angaanga a tona rima.” I etai 2,700 mataiti i muri iora, kua akakite aiteite katoa te taineti rongonui ko Sir Isaac Newton mei ta Davida ra, i te tataanga: “Ko teia akatereanga papa meitaki rava o te au ra, te au paraneta e te au kometi ka tupu mai anake mei te akakoro anga e te akangateitei anga a tetai tei marama e tei mana maata ra oki.”
5. Eaa ta Isaia raua ko Paulo i tata no te Tumu o te pakari?
5 Mei teaa ra te tau kia taakaaka tatou i te kite anga e ko Iehova te Atu Ngateitei ra, e noatu rai te atea o “te rangi nei, e te rangi o te au rangi ra, kare rai aia e o,” te ora ra e mutu kore ua atu! (1 Ariki 8:27) Kua akatakaia mai a Iehova, ia Isaia 45:18 ra ko “tei anga i te au rangi ra, . . . ko tei akaaite i te enua e nana i anga,” koia te Tumu o te pakari e tere roa atu i ta te au roro tangata mate ua nei te ka kite. Kua tuatua a Iehova, mei tei akatakaia maira ia 1 Korinetia 1:19: “E akakore au i te pakari o te aronga pakari, e e akariro au i te kite o te aronga i kite ra, ei mea puapinga kore.” Kua kapitiia atu ta te apotetoro ko Paulo ki teia i te 1Ko 1 irava 20 ra: “Teiea te tangata pakari? teiea te tata tuatua? teiea te tangata taumāro i teianei ao? kare aina kua akariro te Atua i te pakari o teianei ao ei neneva?” Ae, mei ta Paulo i tuatua maira, i te 1Ko pene 3, irava 19, “te pakari oki o teianei ao, e mea neneva ïa i te Atua.”
6. Eaa ta Koheleta 3:11 e akakite maira no runga i te “tuatau tikai ra”?
6 Te au mea o te rangi e tuanga katoa no te au mea angaia ta te Ariki ko Solomona i taiku ra e: “Kua akamanea aia i te au mea katoa i te tuatau tikai ra, e kua tuku aia i te manako [“o te tuatau ua atu,” NW] ki roto i to ratou ngakau; i kore ei te tangata i kite i te angaanga a te Atua, mei te akamataanga mai e tae ua atu ki te openga.” (Koheleta 3:11) E tika tikai, kua tukuia ki roto i te ngakau o te tangata kia tauta kia kite i te aiteanga o te “tuatau ua atu,” koia oki, te tuatau mutu kore. Inara ka rauka ainei iaia taua kite ra?
E Manakonako Umere no te Oraanga
7, 8. (a) Eaa te manakonako umere no te oraanga te vai maira ki mua no te tangata, e akapeea te reira e raukaʼi? (e) Eaa tatou ka tau ei kia rekareka e ka tamou marieia te kite apiianga tu-Atua no te tuatau mutu kore ua atu?
7 Kua tuatua atu a Iesu Karaiti kia Iehova na roto i te pure: “Teia oki te ora mutu kore, kia kite ratou ia koe i te Atua mou ra, e ia Iesu i te Mesia, i taau i tono maira.” (Ioane 17:3) Akapeea e raukaʼi ia tatou taua kite ra? Ka tau tatou kia apii i te Tuatua a te Atua, koia te Puka Tapu. Na reira ka rauka ia tatou te kite tika i ta te Atua au akakoro anga mekameka, kapiti katoa te au apinga orongaia mai na roto i tana Tamaiti no te ora mutu kore ki runga i te enua parataito. Ko te reira “te ora mutu kore” tei taikuia maira ia 1 Timoteo 6:19. Ka riro te reira kia tau ki ta Ephesia 3:11 e akataka maira ei “te akakoroanga [na te Atua] mei muatangana mai tana i akakoro i to tatou Atu ia Iesu Mesia.”
8 Ae, ka rauka ia tatou tangata ara ua nei te ora mutu kore na roto i te kite apiianga tu-Atua e te akarongo i te atinga oko o Iesu. Eaa te roa e raveiaʼi teia kite apiianga? Ka raveia te reira no te tuatau mutu kore ua atu e apiiiaʼi te au tangata i te pakari o Tei Anga mai ia tatou. Kare e kotinga o te pakari o Iehova ra. I te kiteanga i teia, kua tuatua te apotetoro ko Paulo e: “Aue te oonu o te apinga nui o te pakari e te kite i te Atua e! e te kimi anga taea kore o tana akatauanga e, tona au aerenga i te kitea kore kia kimi e!” (Roma 11:33) E tika, e mea tau, e kua tapaia a Iehova ia 1 Timoteo 1:17 ko “te Ariki au mutu kore”!
Te Pakari o Iehova i te Anga Mai Anga
9, 10. (a) Eaa te au angaanga mekameka ta Iehova i rave i te teateamamaoanga i te enua ei apinga oronga nana ki te au tangata? (e) Akapeea te akakite anga pakari meitaki roa a Iehova i roto i tana au mea i anga? (Akara i te pia.)
9 E akamanako ana i te ipukarea ta te Ariki au mutu kore i oronga mai no tatou tangata nei. Te akakite maira Salamo 115:16 kia tatou e: “Te au rangi ra, na Iehova ïa au rangi; kareka te enua nei, kua oronga mai aia na te tamariki a te tangata nei.” Kare ainei koe e manako e e apinga oronga umereia mai ia? E tika ra! E mei teaa ra to tatou ariki anga i te kite meitaki o Tei Anga mai ia tatou i te teateamamaoanga i te enua nei ei kainga no tatou!—Salamo 107:8.
10 E au tupuanga umere tikai tei tupu mai ki runga i te enua i “nga rā” e ono o te anga mai anga ia Genese pene 1, e au tauatini ua atu mataiti te roa o te ra tataki tai. Ka oti takiri i teia au mea angaia mai e te Atua ra i te tapoki i te enua katoatoa ma tetai tapoki matie, te au vaorakau meitaki, e te au tiare karakara. E ka maata te au mea ora tuke tuke o te tai, te au pupu manu peau manea, e te au manu rarata e te au manu rerevao, tei anau mai ratou tataki tai “i to ratou tu.” I muri ake i te akataka anga i te anga mai anga i te tangata e te vaine, kua akakite maira a Genese 1:31 e: “Akara akera te Atua i te au mea katoa tana i anga, e i na, te meitaki roa ra.” Mei teaa ra tetai reva mareka anga tei takapiniia aua nga tangata mua ra! Kare ainei tatou e kite ana i roto i teia au mea i anga katoaia nei te pakari, te akara anga ki mua, e te utuutu anga a Tei Anga aroa ua maira?—Isaia 45:11, 12, 18.
11. I akapeea ta Solomona tuatua akamaata anga i te pakari o Iehova i tana au mea i anga mai ra?
11 Ko Solomona tetai tei umere ra i te pakari o te Ariki au mutu kore ra. Kua akaariu putuputu aia i te manako anga ki te pakari o Tei Anga maira. (Maseli 1:1, 2; 2:1, 6; 3:13-18) Kua akapapu mai a Solomona kia tatou e “te enua nei, te vai ua nei rai ïa.” Kua manako ariki aia i te au mea umere e manganui tei angaia maira, e kapiti katoa te tuanga ta te au tumurangi ua e rave ra i te akameitakianga i to tatou enua. No reira, kua tata aia: “Te taʼe nei te au kauvai katoa nei ki roto i te tai; kare ra te tai e maringi ke ua atu; te ngai no reira mai te au kauvai ra, te oki akaou nei ratou ki taua ngai rai.” (Koheleta 1:4, 7) No reira rai e i muri ake i te ua anga e kua akameitakiia e te au kauvai te enua, kua akaokiia atu to ratou au vai mei te tai maira ki roto i te au tumurangi. Ka peea te tu o te enua nei, e ka noo tatou kiea me kare teia ravenga tamaanga e te akaoki akaouanga i te vai?
12, 13. Ka akapeea tatou i te akaari anga i te manako ariki no ta te Atua au mea i anga maira?
12 Ka tau kia turuia to tatou ariki anga no te tu tau o te au mea i angaia ra na te rave angaanga, mei ta te Ariki ko Solomona i akakite maira i te au tuatua ta openga ia Koheleta ra: “E akarongo ana tatou i te akaotianga o taua au tuatua katoa nei; Ko te Atua te mataku atu, e akono oki i tana au akauenga: ko ta te tangata katoa ïa e pini ua ake. E apai oki te Atua i te au tuatua katoatoa ki te akavaanga, e te au mea ngaro katoa ra, te au mea meitaki, e te kino katoa ra.” (Koheleta 12:13, 14) Ka tau tatou kia mataku i te rave i tetai ua atu apinga te ka akamareka kore i te Atua. Kareka ra, ka tau tatou kia akarongo iaia ma te mataku tapu.
13 E mea tika, ka tau tatou kia anoano i te akapaapaa i te Ariki au mutu kore no tana au angaanga kaka i te anga mai anga! Te akakite maira Salamo 104:24 e: “Tumatatini taau ra angaanga, e Iehova e! e au ravenga pakari anake rai taau: kua ki te enua nei i taau ra apinga.” Ma te rekareka, e kapiti atu tatou ki te irava openga o teia Salamo Sa 104:35 na te tuatuaanga kia tatou uaorai e kia etai ke ra: “E akapaapaa ia Iehova, e taku vaerua e. Alelu Ia!”
Te Akakoronaanga a te Au Mea Angaia i te Enua Nei
14. Na roto i teea au tu te teitei roa o ta te Atua anga mai anga i te tangata i tana anga anga i te au manu ra?
14 E au apinga karape anake te au mea angaia e Iehova ra. Inara ko te mea maata roa te meitaki tei angaia i te enua nei ko tatou ia—ko te tangata. Ko Adamu e i muri mai ko Eva tei angaia mai ei take no te ra ono o ta Iehova ra anga mai anga—ko te anga mai anga i tei teitei roa atu i te ika, te au manu, e te au animara! Noatu rai te manganui o teia au mea ora e kite manu akava ngakau kore to ratou, ko te tangata kua akatuangaia ma te mana no te manako anga, e akava ngakau te ka rauka kia akataka i te tika e te tarevake, te kite kia parani no te tuatau ki mua, e te anauia mai ma te anoano kia akamori. I akapeea teia katoa i tupu mai ei? Kare na te tupu ua mai mei te au manu manako kore ra, kua angaia mai te tangata i te tu o te Atua ra. E mea tau, ka rauka i te tangata anake ua kia akaata mai i te au tu o Tei Anga mai ia tatou, koia tei akataka maira iaia uaorai e “ko Iehova, ko Iehova, e Atua takinga-meitaki, e te aroa ua, e te akakoromaki maata, e te meitaki maata, e te tuatua-mou.”—Exodo 34:6.
15. Eaa tatou i tau ei kia akameitaki ia Iehova ma te ngakau taakaaka?
15 E akapaapaa tatou e akameitaki oki ia Iehova no te akapapa anga meitaki roa i to tatou au kopapa. To tatou aerenga toto, ei puapinga ki te ora anga, te aere ra na roto i te kopapa i te au 60 tekene ravarai. Mei ta Deuteronomi 12:23 i akakite maira, “ko te ora oki te toto”—to tatou oraanga—e apinga oko maata i te mata o te Atua. Te au ivi maroiroi, te au uaua akatikatikaia, e tetai akaaerenga no te akatere anga neuro tei tukuia ko te roro ki runga ake tei teitei roa atura i to tetai ua atu roro manu e ma te au kite kare roa e rauka i tetai komopiuta e maata atura i tetai are teitei rava. Kare ainei teia e akariro ia koe kia manako ngakau taakaaka? Ka tau ia. (Maseli 22:4) E akamanako katoa oki i teia: To tatou ate mama, te karoponga, te arero, te nio, e te vaa rave kapipiti katoa i te oronga mai i te tuatua a te tangata i tetai ua atu o te au tauatini reo ra. Kua imene tau a Davida kia Iehova, i te na ko anga: “Ka akameitaki au ia koe, e mea mataku e te taka ke oki toku anga angaia: e mea vavaria taau au angaanga, kua kite pu tikai oki toku vaerua.” (Salamo 139:14) E kapiti katoa atu tatou ma Davida i te akapaapaa anga akameitaki ia Iehova, i to tatou Atua Tei Akapapa meitaki mai ra ia tatou nei!
16. Eaa te imene ta tetai tangata rongonui no te akatangi imene i akapapa i te akapaapaa anga ia Iehova, e eaa te patianga akakeu anga ta tatou ka tau kia rave?
16 Te akakite maira te puka imene na Joseph Haydn o te 18 anere mataiti ra i te akapaapaa anga ia Iehova: “E akameitaki Iaia, a kotou katoatoa, i Tana au angaanga vavaria ra! E imene i Tona ngateitei, e imene i Tona kaka, e akameitaki kia akamaata i Tona Ingoa! Ka vairai to Iehova ra akapaapaa anga e mutu kore ua atu, Amene, Amene!” E maata atu oki te manea o te au tuatua akauruia tei putuputu ra te taikuia i te au Salamo, mei te patianga tei orongaia maira e a taime i te Salamo 107:8, 15, 21, 31: “Kia akameitaki oki ratou ia Iehova i tona ra aroa, e te au angaanga taka ke nana i te tamariki a te tangata nei.” Te kapiti atura ainei a koe i taua akapaapaa ra? Ka tau koe kia pera, no te mea ko te au apinga manea tikai ravarai ko Iehova to ratou tumu, koia te Ariki au mutu kore.
Te Vaira te Au Angaanga Maata Atu
17. Akapeea ta ‘te imene a Mose e a te Punua-mamoe ra’ i te akapaapaa anga teitei ia Iehova?
17 I te tuatau o te ono tauatini mataiti kua topa, kua rave te Ariki au mutu kore i etai atu angaanga maata roa atu. I te puka openga o te Puka Tapu, ia Apokalupo 15:3, 4, ka tatau tatou no te aronga i te rangi tei autu ki rungao i te au enemi temoni ra: “Te imene ra ratou i te imene a te tavini o te Atua ra a Mose, e te imene a te Punua-mamoe ra, i te na ko anga e, E angaanga maata e te taka ke taau, e te Atu ra [e Iehova], e te Atua mana katoatoa; e aerenga tika e te tuatua-mou taau, e te Ariki o te aronga tapu e! Koai oki te ka kore e mataku ia koe, e te Atu [e Iehova], e te akakakā i toou ingoa? ko koe anake oki Tei Tapu; e ope katoa te pa enua i te aere mai ki mua i toou aroaro e akamori ei; kua akakite uaia taau ra au tutaki anga tika.” (Akaaite ia NW.) Eaa ra teia i tapaiaʼi ko ‘te imene a Mose e a te Punua-mamoe’? E akara tatou.
18. Eaa te angaanga mana te akamaaraaraia ra i te imene ia Exodo pene 15 ra?
18 I etai 3,500 mataiti kua topa, i te mate anga te nuku vaeau maata a Pharao i te Tai Muramura ra, kua akapaapaa akameitaki to Iseraela ia Iehova na roto i te imene. Ka tatau tatou ia Exodo 15:1, 18: “Kua peʼe iorā Mose e te tamariki a Iseraela i teianei peʼe akatatānga ia Iehova, e kua tuatua akera, na ko akera, E peʼe au ia Iehova, kua teitei roa oki aia; ko te oroenua e tona akaoro, tei uriia e ia ki raro i te tai. Ei ia Iehova te au e tuatau e tuatau ua atu.” Kua kitea te au akauenga tuatua tika a teia Ariki au mutu kore i tana akavaanga e te akapouanga i te au enemi tei patoi ra i tona tu ngateitei.
19, 20. (a) Eaa ra a Iehova i akapapaʼi i te iti tangata o Iseraela ra? (e) I akapeea te Punua-mamoe e etai ke katoa ra i te pau anga i te akaaoanga a Satani ra?
19 Eaa ra teia i umuumuiaʼi? No te mea i te kainga i Edene ra i taki atu ei te Ovi kikite ra i to tatou nga metua mua ra ki roto i te ara. Kua riro teia ei akatuanga anga i te au tangata katoatoa ki roto i te tu ara e te apa ua. Inara, kua rave viviki ua te Ariki au mutu kore i te au takainga kia rotai ma tana akakoro anga mua ra, te ka taki atu ki te takore atu anga i tona au enemi katoatoa mei te enua katoa e te akaoraanga i te au tu parataito ki reira. Kua akanoo te Ariki au mutu kore i te iti tangata Iseraela e kua oronga atu i tana Ture ei akaata mai e ka akapeea tana akatupu anga i te reira.—Galatia 3:24.
20 Inara, i muri iora kua tomo katoa to Iseraela uaorai ki roto i te tu tiratiratu kore, e kua tae teia tu mii ki tona take i te tuku angaia e tona au arataki te Tamaiti anau tai a te Atua ra ki to Roma kia tamamae kinoia e kia tamateia oki. (Angaanga 10:39; Philipi 2:8) Inara, no to Iesu tiratiratu tae roa ki te matenga, ei atinga “Punua-mamoe a te Atua,” kua akakore takiri atu i te akaaoanga tei akanooia ra e te Enemi taito o te Atua ra, koia Satani—e kare e tangata i runga i te enua nei te ka vai tiratiratu ki te Atua i raro ake i tetai timataanga pakari roa. (Ioane 1:29, 36; Iobu 1:9-12; 27:5) Noatu rai kua akatuangaia i te tu apa ua mei ia Adamu maira, e au mirioni ua atu etai au tangata ke tei mataku ra i te Atua kua aru i te au takainga vaevae o Iesu na te tamou marieanga i te tiratiratu i te aro atu anga i te au patoi anga a Satani ra.—1 Petero 1:18, 19; 2:19, 21.
21. Kia tau ki ta Angaanga 17:29-31, eaa te ka uriuri manakoia i muri akenei?
21 I teianei kua tae mai te tuatau no Iehova kia tutaki i taua aronga tiratiratu ra e kia akava oki i te au enemi ravarai o te tuatua mou e te tuatua tika oki. (Angaanga 17:19-31) Akapeea teia i te tupu anga? Ka akakiteia mai i ta tatou atikara te aru maira.
Pia Akamanako Akaou Anga
◻ Eaa ra i tikai kia tapaia a Iehova ko “te Ariki au mutu kore”?
◻ I akapeea te akakite anga i to Iehova pakari na roto i tana au mea i anga maira?
◻ Na roto i teea au tu te au tangata i riro ei ei tetai mea angaia mai ma te karape?
◻ Eaa te au angaanga te akakeu maira i ‘te imene a Mose e te Punua-mamoe’?
[Pia i te kapi 12]
To Iehova Pakari Meitaki Roa
Te akaataia maira te pakari o te Ariki au mutu kore na roto i te au tu e manganui i tana au mea i akatupu mai ki runga i te enua nei. E tamanako i te au tuatua a Agura: “E viivii kore anake to te au tuatua a te Atua ra; e paruru aia no te aronga e irinaki kiaia ra.” (Maseli 30:5) I reira kua taiku a Agura i te au mea ora e manganui tei angaia mai e te Atua ra, te au mea mamaata e te au mea rikiriki oki. Ei akatauanga, i nga irava 24 ki te 28, kua akataka mai aia “e a eia mea riki poepoe e vai nei, te maata nei ra to ratou pakari.” Ko teia ko te ro, te tapana, te tapaki, e te moko keko.
E ‘pakari ratou’—ae, kua angaia mai te au manu ma te reira tu. Kare ratou e tamanako marie i te au mea mei ta te au tangata ra mari ra te irinaki ra ki runga i te pakari akatupuia mai ki roto ia ratou. Kua umere ainei koe i teia tu? Mei teaa ra te tau tikai to ratou angaia anga! Ei akatauanga, kua akapapa meitakiia te au ro ki roto i te au pupu, te kapiti ra i te ariki vaine, te aronga angaanga, e te au tane. I roto i etai au tu ro, ka akaputu te au ro angaanga i te au manumanu ki roto i etai ngai taka ke ta ratou i patu. I roto i reira ka akapate ratou i te au manumanu e ko te au ro vaeau ei tuaru atu i etai ua atu enemi. Kua orongaia mai te akamaroiroi anga ia Maseli 6:6: “Ka aere ana ka akara i te ro, e tenana tangata moe ua; ka akamaara i tana ravenga, kia pakari koe.” Kare ainei te reira au akatauanga e tau kia akakeu ia tatou au tangata nei “kia maata nei te rave anga i te angaanga a te Atu”?—1 Korinetia 15:58.
Kua maani te tangata i te au pairere mamaata. Inara mei teaa atura te maata o te meitaki te rere anga o te au manu, kapiti katoa te hummingbird, tei raro i te 30 karama okotai te paunu! Ka apai tetai Boeing 747 e 47,000 karani penitini, e tona aronga angaanga tereni katoaia, e ka taangaanga katoa i te au apinga no te kaveinga akarere kia takapini i te moana nui ra. Inara, ko tetai hummingbird meangiti poepoe te irinaki ra e e tai karama o te matu i te rere anga mei Marike Apatokerau, na runga atu i te Tai o Meiko, e tae roa atu ki Marike Apatonga. Kare e apainga penitini teiaa, kare e tereni anga i te akarere, kare e au mapu ngata no te tatau me kare au komopiuta! I tupu ua mai ainei teia kite no tetai tupu ua anga? Kare roa ia! E pakari kite manu ua to teia manu meangiti poepoe, kua porokaramaia kia pera na Tei Anga mai iaia, koia te Atua ko Iehova ra.
[Tutu i te kapi 10]
Te akapaapaa ra te au mea ke ke tei angaia ra e “te Ariki au mutu kore” i tona kaka
[Tutu i te kapi 15]
Mei ia Mose e to Iseraela katoa i akono rekareka i to Iehova autu anga i te Tai Muramura, ka tupu katoa oki te rekarekaanga maata i muri ake ia Aramakito