Au Uianga a te Aronga Tatau

◼ Eaa ra te urianga Puka Tapu a te New World Translation (Urianga Ao Ou no te Tuatua Tapu) i oronga ei i te tuatua Epera ‛a·rumʹ i roto ia Genese 3:1 e ko “matakite” no te mea ko etai atu au urianga Puka Tapu kua tuatua e “kikite” me kare “kite”?

Mei teia oki te tatauanga o te irava: “E matakite maata to te ovi i to te au manu katoa o te enua i ta te Atua ra ta Iehova i anga ra e kua tuatua maira aia ki te vaine. Koia ia kua tuatua mai te Atua e Auraka korua e kai i to te au rakau katoa o te kainga nei?”

I roto ia Maseli 12:23 e etai atu ngai, kua oronga mai te New World Translation i te tuatua Epera ‛a·rumʹ e “kikite” e ko te reira oki te tumu i te aiteanga o te tuatua me ka taikuia ki runga i te au tangata. Inara mei tetai tu rai o te au tuatua e manganui, te tuatua ‛a·rumʹ e maata rai te au aiteanga tukeke. Ei akaraanga, kua oronga a Benjamin Davidson i te aiteanga ia ‛a·rumʹ i roto i te puka The Analytical Hebrew and Chaldee Lexicon mei teia: “I. karape, kite, kikite.​—II. akara matariki, matakite.”

Eaa, i reira, i raveia mai ei te New World Translation i te rua o te aiteanga koia oki “matakite” i roto ia Genese 3:1? Ko te reira ikianga kua tau ki tetai au urianga. Ei akaraanga i te uriangaia a Genese 3:1 kua uriia te reira ki roto i te reo Ereni i roto i te urianga Puka Tapu Septuagint o te toru anere mataiti M.T.N., kua rave mai ratou i te tuatua phroʹni·mos​—te tuatua aiteite ki tei raveia mai no roto ia Mataio 10:16: “Kia matakite kotou mei te ovi e te apa kore mei te kukupa ra.”​—Today’s English Version.

Te tangata apii teitei Epera ko Lud­wig Koehler kua tuatua aia i te mataiti 1945: “E akama to te ovi. Ka rauka oki te reira i te akamaramaia mai i roto i te reo Ereni ki te tuatua phronimos no te mea na roto i tona tu akama me kare tu matakite kua akaari i reira te ovi i te tu e te taangaanga anga o te tuatua phrenes.” Te phreʹnes i teia atianga koia oki te tu o tona uaorai pakari mei to tetai au manu rai e akaari ana.​—Akaaiteia atu kia Maseli 30:24.

Inara, te vaira te tumu puapinga rava atu no te taangaanga i teia tuatua “matakite” e auraka ko te “kikite” me kare “kite” i roto ia Genese 3:1. Me kapikiia te ovi e e kite, i mua ake ka akakiteia mai e e te timata ra ia Eva kia ara, ka aratakiia te maata anga o te aronga tatau kia manako e te akaari nei te Puka Tapu i to te ovi uaorai akapapaanga i teia ravenga na roto i tona manga kite nona uaorai. Ko te reira urianga ka akameangiti mai te reira i te papaanga ki te tu e e tuatua tamanako ua​—me kare e tuatua tamanako neneva tikai.

Kare mei te reira te tu, kua apii mai te Puka Tapu e e maata atu te reira kite i te kite o te ovi tei angaanga ra i roto i te kainga i Etene ra. Kua akakite marama ua mai te Apokalupo 12:9 ia Satani e ko te tiaporo ia tei aiteite ki te “ovi taito ra.” Koia oki te peretana akara koreia, e mana ririnui atu tona i te tangata tei mana ki rungao i teia manu torotoro meangiti nei mei tetai tangata kikite tei tuku i te reo ki tetai apinga maani ua. Te tu kikite no te ovi uaorai kua riro i reira ei apinga tau no te tapikikaa anga. I te mea e kare te reira tu kikite i ngaro atu no te mea ko tona tu tikai ia, inara i muri mai kua akamata aia i te amama i tona vaa e kua tuatua kia Eva, e kua opu mai i to Eva aereanga manako ma te kore e arairaiia.

E marama ke atu to te Tuatua akauruia a te Atua mei te tuatua tamanako ua ra, e na roto i te urianga tika, ka tauturu te New World Translation ia tatou kia ariki i teia tika.​—2 Timoteo 3:16.

◼ I te mea e kua kite te au Kite o Iehova e kare a tei mate angaanga kia rave, eaa i reira ratou i manako ei e e mea puapinga rai kia tae atu ki te au tanumanga o te au taeake akarongo?

Te kite tuatua mou mei te Puka Tapu no runga i te tu o tei mate ka paruru te reira i te au Kite o Iehova mei te au tu manako tarevake e tupu mai ei tetai akaraanga mako kore i te au tanumanga. Ka oronga katoa mai i te tumu kia tae atu ki te au tanumanga Kerititiano.

Te akaari papu maira te tuatua a te Atua e, me mate tetai tangata kare oki aia e ora ua atu ei tangata mate kore. (Koheleta 9:5) I muri ake i te matenga, ka oki te kopapa ei one pueu, ka pe ia me kare ka na roto i te tareu. Kare oki tei mate e ora akaou nei; ka ora akaou aia i roto i te tuatau ki mua me ka akatu akaou te Atua iaia.​—Ioane 5:28, 29; Angaanga 24:15.

No reira, kare te au Kite o Iehova e aru ana i te au angaanga tanu mate tei akatumuia ki runga i te irinaki anga e te vai nei te kopapa mate kore o tetai tei mate, koia oki te ora nei i tetai ngai ke. Kare oki ratou e ariki ana i te au mataara, e te reo pee maata me kare reo kopekope kia tamataku i te “au vaerua,” e kare katoa i te tiaki i te roa o te po me kare aue anga tei akakoroia ki tei mate.

Kare oki te aiteanga, e kare to te Atua iti tangata e aka evaeva ana. Te mate o tetai taeake me kare tetai oa piri tikai e mea maromaroa tikai te reira, e pera katoa oki ki te aronga akamori tika ko tei rauka te kite i te tuatua mou no runga i tei mate. Ei akaraanga, i te manako anga a Iakoba e kua mate a Iosepha i te taia e tetai manu taae, kua “aue iora i tana tamaiti e manganui te rā.” Tatau tatou e, “kua timata iora tana katoa ra au tamariki tamaroa e te au tamaine katoa i te akapumaana iaia.” (Genese 37:33-35) Te mate anga a Iakoba akono meitaki ra “kua akaue aturā a Iosepha i tona au tavini, i te aronga taunga ra, e miri i tona metua,” e “kua aue iora to Aiphiti iaia e itu akera ngauru anga o te rā.” Noatu oki e kare to Iakoba ngutuare tangata i aru ki te au manako tarevake o Aiphiti no runga i tei mate, kua akakeuia ra ratou e te mate o Iakoba. “E to te ngutuare katoa o Iosepha, e tona ai tuakana,” kua inangaro tikai kia tanu makoia a Iakoba, e te aronga katoa i vao ra kua kite e te aka evaeva ra ratou.​—Genese 50:1-11.

E maata atu rai etai atu akaraanga Puka Tapu te ka rauka kia akaariia e kua akakeu tikaiia te au tavini o Iehova i te mate anga o tetai taeake akamori me kare kopu tangata e kua aka evaeva mako tikai.a I te tuatau tei te pae a Iesu i te au taeake aka evaeva o Lazaro, kare oki a Iesu i te tu e kare e taitaia me kare mei te mea atura e te rekareka ra. I te mea te vai nei te irinaki i roto i te mana o te tuakaouanga, kua aue a Iesu. (Ioane 11:33-35) I muri ake i to Iesu mate anga, kua evaeva tana au pipi, noatu e kua akakite aia kia ratou e ka tamateia aia e ka akatuakouia mai ki te ora.​—Mataio 16:28; Ioane 16:17-20; 20:11.

Te kite ra to te Atua au tavini i teia tuatau i te maromaroa ta te mate ka apai mai. Inara, to ratou kite i te Puka Tapu kua tauturu te reira kia tamaru me kare kia akaaiteite i to ratou evaeva, kia tau kia 1 Tesalonia 4:13, 14: “E teianei, e te au taeake, kare au i inangaro e kia kore kotou e kite i te tuatua i te aronga i topa i te moe nei, kia kore oki kotou kia taitaia, mei tetai papaki kare o ratou tiakianga ra. Kua akarongo oki tatou e i mate a Iesu e i tu akaou akera ki runga, koia katoa te aronga e moe ki roto ia Iesu nei, na te Atua ïa e akaoki mai ma ia katoa.”

Eaa ra, i reira, me tae atu tetai Kerititiano ki te tanumanga (me kare ki tetai tuatua akamaara anga no tetai tei akarongo)? Te vaira te au tumu a te Puka Tapu i manako ei te au Kite e e mea puapinga kia raveia te reira e kia tae atu ki te reira.

E akamaara ana i to Iakoba manako anga e kua ngaro tana tamaiti, “kua timata iora tana katoa ra au tamariki tamaroa e te au tamaine katoa i te akapumaana iaia.” (Genese 37:35) E manganui te au enua e e mea matauia no te au kopu tangata kia akaputuputu mai no tetai tei mate. Ka riro te reira ei taime no etai atu penei kare i vaitata e kia kore oki e akakeuia e te tumatetenga, kia oronga atu i tetai au tuatua aroa e te pumaana. I muri ake i to Lazaro mate anga e ‘manganui te au ngati Iuda tei aere mai kia Mareta e Maria no te akapumaana ia raua no to raua tungane.’ (Ioane 11:19) Ka o katoa te au Kerititiano tei inangaro “kia akapumaana i te aronga i rokoia e te mate ra.”​—2 Korinetia 1:4.

Te au akaaere Kerititiano, noatu oki e te manata nei ratou no te maata o te angaanga, e tau ratou kia riro ei arataki no te oronga i te akapumaana i te anana. Kia manako ratou e to ratou akaraanga ko Iesu, te Tiaki Mamoe Meitaki, kua akaueia kia ‘vaî i te aronga ngakau paruparu e ei akapumaana i te aronga mii ravarai.’ (Isaia 61:1, 2; Ioane 10:14) Kare oki a Iesu i oronga ua i te akapumaana me kua tano kiaia. Kua inangaro tikai aia kia aere atu mei tona uaorai kia noo atu ki te au taeake taitaia o Lazaro​—kia kapiti atu ki to ratou maromaroa.​—Ioane 11:11, 17, 33.

Pera katoa oki te au Kerititiano penei kare e rauka kia maata te tuatua ki tei rokoia e te tumatetenga i te tanumanga ka meitaki te reira me tae ua atu ratou ki reira. Te au mema o te ngutuare tangata taitaia penei ka rauka mai te pumaana mei te kite e manganui ia ratou i reira​—te mapu, e te pakari—​mei te putuputuanga Kerititiano. E akamaara ana i tetai papaki o te ngati Iuda i to Iesu aere anga mai ki nga tuaine taitaia o Lazaro: “Ka akara na, i tona akaperepere iaia!” (Ioane 11:36) Te au taeake kare i roto i te akarongo, te au tangata tupu, me kare te au taeake pitiniti tei tae mai ki te tanumanga o tetai Kerititiano kua mareka i te reira no te maata o te au Kite tei tae atu e no reira kua ariki ua mai i te tuatua mou o te Puka Tapu tei orongaia.

Te tu o te au Kite te ka tae atu kia tau te reira ki te turanga. No te mea kua kite ratou kare tei mate e mamae ana, e kua papu te tiaki atu nei te aronga tiratiratu ki te tuakaouanga, kua mou ki to ratou ngakau te ako e: ‘E tuatau to te aue e tuatau to te kata, e tuatau to te mii e tuatau to te ura.’ (Koheleta 3:4) Tetai tanumanga me kare tuatua ako no tei mate ra kare te reira i te taime no te tuatua kia maata te reo, e te tuatua kanga. E tuatau oki te reira no te akaaroa, kia tau ki te manako e: “Kia rekareka kotou i te aronga e rekareka ra, ka aue katoa oki i te aronga e aue ra.”​—Roma 12:15.

E tumu ke rai ra tetai i aere ei te au Kite o Iehova ki te au tanumanga. Kua tuatua te Tuatua a te Atua e: “E mea meitaki te aere ki te are aue anga, i te aere ki te are kaingakai, ko te openga oki te reira o te tangata katoa ra; e riro oki te aronga i ora i te akamaara i te reira. . . . Tei te are aue ra te ngakau o te tangata pakari; ko te ngakau ra o te neneva ra, tei te are rekareka ïa.”​—Koheleta 7:2-4.

I te mea te vai nei te reira manakonakoanga i te au Kite o Iehova, kua akauruia mai te reira au tuatua e kua tukuia ki roto i te Puka Tapu kia puapinga tatou. Penei ka tau oki te tanumanga kia akaaiteia ki te “are aue” anga. Kia tae tatou ki reira, ka taui to tatou manako mei te tu tei matauia me kare te au angaanga e ka akamou atu ki te tuatau poto o te oraanga. Noatu oki e no te maki me kare no tetai atu “tuatau ra e te manuia,” ka u tatou i te mate e ka viviki i te apai mai no tatou i te tu apinga kore, i te mea, “kare rava e tangata i kite i tona ra tuatau.” (Koheleta 9:11, 12) Te au metua tei ia ratou ta ratou tamariki i tetai tanumanga Kerititiano penei ka riro te reira i te arataki atu ki roto i tetai uriurianga tuatua no runga i te tika o te mate, to tatou anoano no te tutaki, e te pakari o te tavini anga i te “Atua ra, i tei akatu i tei mate ra.”​—2 Korinetia 1:9; Koheleta 12:1, 13.

Kare oki te au Kite o Iehova e akariro ana i te au tanumanga ei au tuanga tapu ra, kua kite ra ratou e ko teia au mea tumatetenga ka rauka te tuatau no te oronga i tetai akapumaana anga. Me tae atu ki te reira, ka rauka i te au Kerititiano i te akaari i to ratou aroa e te ngateitei tei vai ra i roto ia ratou no to ratou taeake Kerititiano. E penei ka akakeuia ratou kia manako meitaki tikai i te aiteanga o te oraanga, e ka akapeea ratou kia taangaanga i to ratou uaorai oraanga i mua i te Atua.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]