Kia Mataora e kia Mako i te Akaaere Anga

KA RAUKA ia tatou te rave i te angaanga ma te meitaki me mako i te akaaere anga. Me mako te akono anga ka tauturu ia tatou i te taangaanga meitaki tikai i te taime e te au apinga. (Galatia 6:16; Philipi 3:16; 1 Timoteo 3:2) Inara e maata atu tei te oraanga i te mako o te akaaerenga e te akono anga. Kua tata te tata taramo akauruia e: “E mataora to te iti tangata, ko Iehova to ratou Atua!” (Salamo 144:15, NW) Ko te akaao anga koia oki kia mataora e kia mako katoa i te akaaere anga i te au mea ravarai ta tatou ka rave.

Mako i te Akaaere Anga ma te Mataora

Ko te Atua ko Iehova te akaraanga maata rava atu no te mako meitaki o te akaaerenga. Pouroa tana au mea i anga, mei te au teera tataki tai ki te au mea ora ngata, mei te au atomi meangiti roa ki te au pupu etu maata rava, te akaari maira i te tu mako e te tano tikai. Tana au ture no te ao katoa e pini ua ake te akatika ra ia tatou i te parani i to tatou au oraanga ma te papu tikai. Kua kite tatou e ka iti mai te ra i te au popongi tataki tai e ka aru mai te tuatau maana i te tuatau paroro.​—Genese 8:22; Isaia 40:26.

Inara e maata atu a Iehova i te Atua mako ua nei. Koia katoa oki “te Atua mataora.” (1 Timoteo 1:11, NW; 1 Korinetia 14:33) Kua kiteaia tona mataora i roto i tana au mea i anga. Te au punua kiore ngiao kangakanga, te au opunga ra manea tikai, te au kai reka, te au akatangi anga imene akauruanga, te au angaanga tei akakeu, e etai atu au mea te akaari ra e kua inangaro aia ia tatou kia rekareka i te oraanga. Kare tana au ture i te au araianga akariri inara te paruru ra i to tatou mataora.

Te aru ra a Iesu Karaiti i te akaraanga a tona Metua. Koia “te mataora e Tei Mana anake ra” e te rave tikai ra i te au mea mei ta tona Metua e rave ra. (1 Timoteo 6:15, NW; Ioane 5:19) I tona angaanga anga ma tona Metua i te angaanga anga, kua maata atu aia i te mako o te akono anga ei “pu rave angaanga” ua nei. Kua mataora aia i tana i rave. Kua “rekareka uaʼi [aia] i mua [ia Iehova] i te au taime ravarai, te rekareka anga i te ngai tutupu o tona enua, e ko te au mea tei akaperepereia e [ia] ra tei te tamariki ia a te tangata.”​—Maseli 8:30,31, NW.

Ka inangaro tatou i te akaata atu i te takinga meitaki, te rekareka, e te akaperepere mei te reira te tu no te au tangata, i roto i ta tatou au angaanga ravarai ka rave. I etai taime ra, noatu i te tauta anga kia mako i te akono anga, penei ka ngaropoina ia tatou e ko te “aaereanga mako i te vaerua [o te Atua] . . . ra” te kapitiia maira te orongaanga o te au ua o te vaerua o te Atua. (Galatia 5:22-25, NW) No reira, e mea meitaki no tatou kia ui, Akapeea ra tatou e mako ei i te akaaere anga ma te mataora i roto i ta tatou uaorai angaanga e pera katoa i te aratakianga i te angaanga a etai pae?

Auraka e Takinga Kino Ia Koe Uaorai

E akamanako ana i te ako meitaki tei rekotiia ia Maseli 11:17 (NW). Te mea mua kua akakite mai te tata akauruia kia tatou e “te akono ra te tangata takinga meitaki i te puapinga no tona uaorai meta.” E i reira kua tuatua aia ma te tuke: “Inara te apai maira te tangata kino ra i te tumatetenga ki tona uaorai oraanga.” Kua tuatua te New International Version i te reira na teia mataara: “Ka apai mai te tangata takinga meitaki i te puapinga kiaia uaorai, inara ka apai mai te tangata kino i te tumatetenga kiaia uaorai.”

Akapeea ra tatou e takinga kino kite kore uaʼi ia tatou uaorai? Tetai mataara na te meitaki o te akakoroanga inara kare takiri i mako te akaaere anga. Eaa i reira tei tupu? Kua tuatua tetai tangata kite e: “Te ngaro o te manako i tetai taime, te tarevake o te akakianga i tetai papaanga, te rava kore o te rekoti anga i tetai tuatua anga i runga i te tereponi​—ko teia te au mea rikiriki puapinga kore, te au toketoke te kai atura i roto i te kakau o te tu mako te akono anga e tarurike atura i te au akakoroanga meitaki tikai.”​—Teach Yourself Personal Efficiency.

Te akatika ra teia i ta te tata akauruia tei karanga ra e: “Ko tei akatau i tana ra angaanga, e taeake ïa no te kaimoumou.” (Maseli 18:9) Ae, ka akatupu te au tangata mako kore i te akaaere anga, e te mako kore i te akono anga i te tumatetenga e te tarurike anga kia ratou uaorai e ki etai pae. No teia i reira, kua patoi putuputuia ratou e etai pae. Ko tei tupu i reira no to ratou mako kore, kua apai mai ratou i te tumatetenga ki runga ia ratou uaorai.

E Puaka Aoa Ora me Kore ra e Riona Mate?

Inara ka takinga kino katoa tatou ia tatou uaorai na te tukuanga i te au turanga teitei rava. Ka akatano atu tatou, i tuatua ei te tata i runga akenei no runga i te mako o te akono anga, no “tetai turanga apa kore te kare rava e taeria ia i tona ki katoa anga.” Te ka tupu i reira, i karanga ei aia, koia oki “te tuku anga ia tatou kia kite i te ati ngakau e te manako papu kore.” Tetai tangata apa kore ua penei e mako tikai i te akaaere anga e te mako i te akono anga, inara kare rava aia e kite i te mataora tikai. Kare e roa ia me kore ra a muri ua ake ka kite rai aia i te ati ngakau.

Me anoano tatou kia riro mai ei tangata apa kore, e mea meitaki no tatou kia akamaara e e, “E ngari ake to te puaka-aoa kia ora ra i to te liona kia mate.” (Koheleta 9:4) Penei kare tatou e ta tikai ia tatou uaorai na roto i tetai tautaanga tika kore no te apa kore, inara ka apai mai tatou i te tumatetenga maata kia tatou uaorai me kare e maroiroi akaou. Ko teia, i tuatua ei tetai mana, te o atura ki te “pae kopapa, te manako ngakau, te pae vaerua, te manako, e te roiroi i roto ia tatou uaorai.” (Job Stress and Burnout) Te akaroiroianga ia tatou uaorai na te tautaanga i te au mea taeria koreia e mea papu e e takinga kino anga ia tatou uaorai e ka akangere rava ia tatou i te mataora.

E Akono ma te Puapinga ia Koe Uaorai

E akamaara e: “Te akono ra te tangata takinga meitaki i te puapinga no tona uaorai meta.” (Maseli 11:17, NW) Te akono meitaki ra tatou ia tatou uaorai me tuku tatou i te au akakoro anga tau ua e te kitea tikai, te tamouanga ki te manako e kua kite to tatou Atua mataora, ko Iehova, i to tatou au kotinga. (Salamo 103:8-14) Ka mataora katoa tatou me kite tatou i te reira au kotinga e i reira “e akamaroiroi tatou,” ma to tatou au tu kite, i te akatupu meitaki anga i ta tatou au apainga.​—Ebera 4:11; 2 Timoteo 2:15; 2 Petero 1:10.

E tika, te vaira rai te kino i te rereanga atu ki te tua kino rava atu​—te takinga meitaki maata anga ia tatou uaorai. Auraka e akangaropoina i ta Iesu pauanga ki te manako o te apotetoro ko Petero, “Auraka takiri ïa, e te Atu,” ina, i te tika anga tikai, te anoanoia ra te angaanga pakari atu. Kua kino tikai to Petero manako e kua tuatua atura a Iesu: “Ka aere ke atu koe, e Satani, ki muri iaku, e maitu koe naku; kare koe i tau i ta te Atua ra, ko ta te tangata ra taau i tau.” (Mataio 16:22, 23) Te akono anga kia puapingaia to tatou uaorai au meta kare e akatika i tetai tu mako kore e te noinoi i te pae o te oraanga. Ka akangere katoa te reira ia tatou i te au mataora ravarai. Ko te tu tau, ta tatou e anoano ra, kare e ko te tu neneva.​—Philipi 4:5.

E Akono ma te Puapinga ia Etai Pae

I te akara anga kua manako te au tata tuatua e te au Pharisea o to Iesu tuatau e e mako tikai ratou i te akono anga e te mako i te akaaere anga. No runga i ta ratou akamori anga, kua tuatua te A Dictionary of the Bible e: “Pouroa te au ture o te Puka Tapu kua takapiniia e tetai au akapapaanga ikuiku rikiriki. Kare i orongaia tetai akatika anga no te au turanga tei taui; kua maro pakariia atu te au ngati Iuda ravarai kia akarongo ki te Ture e te au mea i piri atu i te reira . . . Te au ture tataki tai kua akamaataia atu e tae ua atu i te riroanga te akonoanga ei pitiniti, e te oraanga ei mea teimaa tei kore i rauka i te akakoromaki. Kua akameangitiia te au tangata ki te tu akono mei te au matini rai. Kua tapokiia te reo o te akava ngakau; kua akaneutaraia te mana ora o te tuatua a te Atua e kua ngaro i raro ake i tetai putunga ture mutu kore.”

E mea umere e kua akaapa a Iesu ia ratou no teia. “Te ri nei oki ratou i te apainga teiaa,” i tuatua ei aia, “e te tuku nei ki runga i to tetai ke ua; kare ra tetai rima o ratou e akatukia atu i taua apainga ra.” (Mataio 23:4) Ka tauta te aronga pakari aroa e auraka e akateiaa i te anana i te maata o te au ture e te au akauenga puapinga kore. Te akono ra ratou ma te puapinga i te anana a te Atua na te aruanga i te akaraanga takinga meitaki, e te akaangaroianga a Iesu Karaiti.​—Mataio 11:28-30; Philipi 2:1-5.

Noatu e kua maata mai te apainga i roto i te akaaerenga, kare rava e ngaro i te aronga pakari akono te tika e te akono ra ratou i te au tangata​—e au tangata ta te Atua i aroa mai. (1 Petero 5:2, 3, 7; 1 Ioane 4:8-10) Kare rava ratou e tamouia ki te au mea me kore ra i te au akanooanga o te akaaerenga e ka ngaropoina ia ratou ta ratou apainga maata ei au tiaki, ei aronga akono, e ei aronga paruru i te anana.​—Maseli 3:3; 19:22; 21:21; Isaia 32:1, 2; Ieremia 23:3, 4.

Ei akaraanga, te maata o te taime e pou ra no te au akapapaanga e te au numero, penei te opara ke atura i te anoano no te au tangata. E akamanako ana i tetai tangata akaoro pati tei manako e ko tana angaanga maata koia oki kia tamou tikai ki tana akapapaanga noatu e eaa te ka tupu. Kua maata tona anoano kia tae mei tetai ope o tana ngai e aere ra ki tetai i roto i te taime i tukunaia mai. Ma te manuia kore, i tona manako anga e arairaianga te au patete. E marie ratou e te mako kore o te akaaere anga e i te au taime katoatoa te tae maira ki te ngai tapu anga pati iaia e akaruke ra. Te akara atura aia ia ratou ei arairai anga i te tu mako o te akono anga e kua kopae ia ratou, kare i akamaara e ko te tumu maata o tana angaanga koia oki ko te akatupu i te anoano o tana au patete.

Utuutu Anga i te Tangata Tataki Tai

Te anoano ngakau kore no te mako o te akono anga e putuputu te taime te kopae ra i te au mea e inangaroia ra e te au tangata tataki tai. Penei te kiteaia ra te au tangata mako kore i te akono anga ei arairai anga. Me tupu teia, ka aru mai te au tupuanga kino. Ei akaraanga, i te oire teite Ereni i taito o Sparta, te au tamariki apikepike e te makimaki kua akaruke uaia kia mate. Kare ratou e riro mai ei au vaeau maroiroi e te mako te akono anga ei paruru i tetai teite pakari e te mako te akono anga. “I te anau anga o tetai tama,” i tuatua ei te tangata apii ko Bertrand Russell, “kua apai mai te papa iaia ki mua i te aronga pakari o te ngutuare tangata kia akaraia: me e matutu aia, ka akaokiia atu aia ki tona papa kia akono; me kare ra, ka peiia atu aia ki roto i te rua vai oonu.”​—History of Western Philosophy.

Te ketaketa e te pakari, kare i te mataora, te akaari maira i te aroa kore o te reira teite. (Akaaiteia atu kia Koheleta 8:9.) Kare e ekoko anga kua manako te aronga akaaere o Sparta e e turanga meitaki to ratou no runga i te mako o te akono anga, inara kua ngere to ratou tu akono i te tangi me kore ra i te takinga meitaki. Kare to ratou mataara i to te Atua mataara. (Salamo 41:1; Maseli 14:21) Ei tuke i te reira, te maara ra i te au tiaki i roto i te au putuputu anga Kerititiano e ko te au mamoe katoatoa a te Atua e au mea akaperepereia ki tona mata, e te akono puapinga ra ia ratou tataki tai. Kare ratou e utuutu ua i te 99 tei matutu ra inara pera katoa tei apikepike ra me kore tei manamanataia i te pae o te manako ngakau.​—Mataio 18:12-14; Angaanga 20:28; 1 Tesalonia 5:14, 15; 1 Petero 5:7.

E Akapiri Vaitata atu ki te Anana

Te akapiri vaitata atura te aronga pakari ki te anana i raro ake i ta ratou utuutu anga. Tera ra, penei ka akakite mai te ngai kimi anga o teia tuatau no runga i te au ravenga pitiniti, e e maata ei tu mako o te akono anga e tau te manitia me kore ra te akaaere kia akamamao atu iaia mei te aronga tana e akaaere ra. Kua akamarama mai tetai tangata kimikimi i te au tupuanga tuketuke tei kiteaia e tetai opita vaeau iaia e akavaitata atura me kore e akamamao maira mei te aronga i raro ake iaia: “I te raukaanga iaia te pirianga vaitata ma [tona] au tangata opita, i te akaraanga e kua kitea e ratou te turanga tinamou e kare ratou i manamanata maata atu no runga i te tu mako o te akono anga o to ratou au pupu. I te manako anga aia no runga ua i tona turanga teitei, kua akamata tona au arataki i te manamanata me e apinga tetai tei aere ke . . . e kua akatae atu i te au mea tei akateiaa ia ratou na te oronga anga i te maata o to ratou taime ki ta ratou angaanga. Tei tupu i reira, kua maata te tu mako o te akono anga tei kiteaia i te ngai o te au vaeau.”​—Understanding Organizations.

Inara, kare te putuputuanga Kerititiano, i te akaaerenga vaeau. Te au Kerititiano pakari tei akaaere i te angaanga a etai pae te aru ra i te akaraanga a Iesu Karaiti. Kua vaitata aia ki tana au pipi i te au taime ravarai. (Mataio 12:49, 50; Ioane 13:34, 35) Kare rava aia i kanga atu i te au mea tei akateimaa ia ratou kia rauka te tu mako o te akono anga. Kua akatupu aia i te pirianga pakari no te tu papu tikai e te irinaki i rotopu iaia e te aronga tei aru iaia. Te pirianga aroa mou te akaari maira ia ratou ei pipi nana. (1 Tesalonia 2:7, 8) Me tupu te reira pirianga vaitata, ka ariki meitaki te anana mataora, tei akakeuia no te aroa i te Atua i te arataki anga ma te kore e maroia e ka rave maroiroi i te angaanga puareinga kiaia.​—Akaaiteia atu kia Exodo 35:21.

E manganui te au tuatua tapu tei akataka atea mai i te au tu Kerititiano mei te mataora e te aroa no te au taeake. (Mataio 5:3-12; 1 Korinetia 13:1-13) Me akaaiteia atu e meangiti ua tei akataka atea mai i te anoano no te tu mako o te akono anga. Ei papu tikai, te anoanoia ra te tu mako o te akaaerenga. E mako ua ana rai te au tangata o te Atua i te akaaere anga. Inara, ei akaraanga, e akamanako ana e eaa te putuputu o te taime i akamarama ei te au tata o te taramo i te mataora o te au tavini o te Atua. Kua akamata te Salamo 119, tei maata te tuatua no runga i ta Iehova au ture, au akamaaraanga, e te au akauenga, i te nako anga: “E rekareka anga to te aronga tei apa kore i to ratou aerenga, te aronga e aaere ra na roto i te ture a Iehova. E rekareka anga to te aronga e akono ra i tana au ikuikuanga; te kimi ra ratou iaia ma to ratou ngakau katoa.” (Salamo 119:1, 2, NW) Ka rauka ainei ia koe i te aravei atu i te akaao anga kia mako katoa i te akaaere anga ma te mataora?

[Tutu i te kapi 28]

“Armillary sphere”​—te apinga mua no te komono i te au koropini anga maata o te au rangi

[Tutu i te kapi 31]

Ko Iehova, ei Tiaki aroa, e Atua aia kare no te tu mako anake mari ra e Atua mataora katoa

[Akameitakianga]

Garo Nalbandian