‘Kimianga i te au Tuatua Reka, e te Tuatua Tika’

“KUA kimi tei akaputuputu ra kia kitea te au tuatua reka e te tataanga o te au tuatua tika o te tuatua mou.” (Koheleta 12:10, NW) Mei teaa te puapinga i teia ‘au tuatua reka, e te tuatua tika’ tei akatumuia ki runga i te au Tuatua Tapu tei akauruia! Kua akaaiteia ratou ki te au “lemoni auro i roto i te vairanga ario ra” e manea e te ngateitei no tetai ua atu atianga e kare e rauka i te tutakiia i te au turanga tei tukuia.​—Maseli 25:11.

E maata atu te au kai i te pae vaerua tei orongaia mai i teia tuatau nei e Iesu Mesia, Tei Akaputuputu Maata ra, i tei rekarekaia e te iti tangata o te Atua i raro ake i te au ariki o Iseraela. (Mataio 12:42) E tere atu i te anere mataiti, kua orongaia te au tuatua reka e te tika o te tuatua mou te tuatua anga no runga i te au tu ravarai o te oraanga ki roto i te au puka a te Watch Tower Society e kua tuaia te reira i te au ngai e te au reo e manganui. Kua rauka i reira i te au kopu tangata e te aronga tatakitai i te akaputu i te au papaanga papu o te Puka Tapu ki to ratou uaorai ngai vairanga puka. Te kapiti atu, e au ngai vairanga anga puka memeitaki to te maata anga o te au putuputuanga o te au Kite o Iehova no te taangaanga i ko i to ratou au Are Uipaanga Patireia.

Inara, te kimianga i te au tuatua reka, e te tika tei anoanoia no tetai turanga tikai, te anoanoia ra te kimianga. Te kite anga i teia, mei te tuatau i te akamata anga tona tuatua enua, kua nenei te Watch Tower Society i te au puka papaanga no te tumu tuatua ki tona au puka.​—Akara i te pia i runga i te au kapi 28 e te 29.

Tetai Tukuanga Ou

I te mataiti 1985 kua akamata tetai pene ou i roto i te tuatua enua o te au Watch Tower Pulications Index. Kua kapitiia e iva au Index i mua ana e kua rotaiia ki roto e tai tuanga mei te 1930 ki te 1985, kua pou e 14 mataiti te tauta no teia angaanga. Kua arataki atu te au puapinga mei teia Index i te tuanga okotai o te au mataiti e manganui i te 1986 ki tetai tukuanga ou, koia oki ko te neneianga i te au Index tei akaputuia a muri ake. I te mataiti okotai, penei i roto i te a mataiti, ka vai e tai, e rua, e toru, e te a mataiti i tetai poroutia Index i te akaputu anga. I te au rima mataiti ka kapitiia te au Index ravarai mei te 1986 e aere atu, ei puka Index vai maro, mei te 1986-90, 1986-95, e aere ua atu. No reira, kare e anoanoia kia akaraia e tere atu i te toru au Index: te 1930-1985 Index, te puka Index vai maro i te reira taime, e te poroutia i te reira taime.

Kua Manakoia Koe i te Akapapa Angaia Teia Index

Te tuanga mua i roto i te Index okotai ko te papaanga o te tumu tuatua. Te akapapaanga i teia papaanga tumu tuatua, e rua uianga ka mou i roto i te manako: (1) Eaa te akakiteanga tuatua e tau kia papaia? (2) Ka akara tetai i te reira akakiteanga tuatua kiea?

Ei tangata tatau, e maata te taime kare koe e inangaro i te kimi i te au tuatua meangiti ua no runga i tetai tumu tuatua. I te mea e akara ua ana koe i te au akakiteanga tuatua tei puapingaia me kore taangaangaia, ko teia tei ikiia no te papaanga. Inara kare te reira au putunga tuatua e anoanoia kia roroa. Penei ka riro te Index mei tetai aerenga tuatua poto rai. Mei tetai akakiteanga tuatua a te tukuanga a te Totaiete no runga i tetai mea. Me kore ka takave te reira i te katoa anga o te atikara, te katoa anga o tetai puka. Inara ka arataki te au tukuanga ki te maata anga o te au parakarapa te ka uriuriia.

Te uianga e kiea teia au papaanga tuatua e vai ei i roto i te Index e aiteite rai te reira puapinga, no te mea te tuke ra te manako o te aronga tatau e ka akara ratou i raro ake i te au tumu tuatua tukeke. Ei akaraanga, te akakiteanga tuatua no runga i te Punanga o Babela ka vai te reira i raro ake i te TOWER OF BABEL (PUNANGA O BABELA). Inara penei ka akara etai aronga tatau ki raro ia BABYLON (BABULONIA), ARCHAEOLOGY (KO ANGA APINGA TAITO), me kore LANGUAGE(S) ([AU] REO), tei runga ua i te tu o te tumu tuatua ta ratou i reka. No reira, te tautaia ra kia taiku akaouia i te au putunga tuatua i raro ake i te au tumu tuatua tau, te manako anga e e tukeke te au mataiti o te aronga tatau, e te turanga i mua ana, e e tukeke to ratou akakoroanga.

Akapeea e Raukaʼi i te Index i te Tauturu ia Koe

Mei te mapu rai ka rauka i te Index i te tavini ia koe me taangaanga koe i te reira. Eaa taau e tapapa ra kia kitea i roto i te papaanga tumu tuatua me kore i roto i te tuanga o te papaanga Tuatua Tapu te ka aru mai i te reira?

Te au putunga tuatua i roto i te tuanga o te papaanga Tuatua Tapu e au tuatua te reira te akamarama ra i te au irava tatakitai. Penei ka kite koe i tetai akamarama anga o te tupuanga i te ngai e tuatuaia ra, eaa i tataiaʼi, e koai te tuatuaia ra, me kore te aiteanga o te au tuatua tatakitai me kore te au tuatua potopoto. Tetai akaraanga ko te pati anga a Iesu i tana pure akatauanga: “Auraka e akaruke ia matou kia timataia mai.” (Mataio 6:13) Eaa te reira i tuatuaiaʼi na te reira tu? Ka tauturu te papaanga Tuatua Tapu ia koe kia kite i te reira.

Te papaanga tumu tuatua, e papaanga te reira no runga ua i te au tumu tuatua kare no te au tuatua takataka me kore au tuatua potopoto. Me ka kimi koe i tetai atikara na tona ingoa e ngata i etai aronga tatau i te kimi i te reira. Penei ka tupu teia manamanata me kare tetai tuatua o te ingoa ka kitea ki roto i te tumu tuatua. Tetai akaraanga penei ko te atikara “Eaa te Maata o te Maata Rava?” tei uriuri i te au tupuanga o te kava. Te akamaara anga i te rito o te atikara, penei ka uri atu koe ki te ALCOHOLIC BEVERAGES (AU VAI AKAKONA) me kore DRINKING (KAI KAVA) i roto i te Index, e ka kite koe kua papaia ki reira.

Ka riro te Index ei apinga puapinga no te kimianga i te akakiteanga tuatua no runga i te au manamanata taau ka aro atu. Ei akaraanga, me e metua koe, kare ainei koe e riri ana i toou tauta anga i te papa e te arataki i taau tamariki? I raro ake i te CHILDREN (TAMARIKI) ka kite koe i te au putunga tuatua te ka oronga mai i te kite oonu i to ratou manako, manako ngakau, e te au anoano. Inara, i raro ake i te tumu tuatua CHILD TRAINING (AKAMATAUANGA I TE TAMAITI), ka kitea e koe te putunga tuatua no te apiianga e te papaanga i te au tu ravarai.

Te tae ra ki te Watch Tower Society te au patianga kia tauturu no te rapakauanga i te au manamanata no te oraanga akaipoipo me kore te uiuianga i te au uianga no etai au turanga o te pirianga ainga i roto i te oraanga akaipoipo. Koi raukaʼi i te Totaiete i te ariu atu kia ratou, ka kiteaia te reira ako anga tei taangaangaia na te urianga atu ki te tumu tuatua MARRIAGE (AKAIPOIPOANGA), ma tona au tumu tuatua rikiriki koia oki te “au manamanata” e te “tu tangata” me kore “pirianga ainga,” e te akaraanga i te putunga tuatua tei papaia.

Kua rauka rai te au reta mei te aronga tei mamae ra i te tu taitaia me kore taitaia i te pae o te manako. Te akapapuanga e te tauturu te ka orongaia na te mere ka kitea vivikiia te reira i roto i toou uaorai ngai vairanga puka me kore i ko i te Are Uipaanga Patireia i toou ngai na te akaraanga i te au tumu tuatua DEPRESSION (TAITAIA) e te MENTAL ILLNESS (MAKI MANAKO) i roto i te Index. Te au atikara te akamarama ra e akapeea te akono atu i te au maki i te pae o te manako, te vaira te au rapakau, e ka akaraia te au kiteanga o te aronga tei taitaiaia ana.

E mapu ainei koe? Penei e au manako toou no te akaipoipoanga, oraanga ngutuare tangata, te apii, toou pirianga ki toou nga metua, e te vai atura. Te tumu tuatua puapinga rava atu ko te YOUTHS (AU MAPU) e putunga tuatua i raro ake i te au tumu tuatua rikiriki e te vai atura. Kapiti atu, te maata ra ta te au tumu tuatua mei te RELATIONSHIPS (AU PIRIANGA), SCHOOLS (AU APII), CAREER (ANGAANGA), e te COURTSHIP (AKAINANGARO) te ka oronga mai. No te au ripoti o te apii, ka arataki atu te Index ia koe ki te au papaanga memeitaki no runga i te ravenga natura, te kimi kite, apinga akakona, kimi puapinga, e tetai putunga tumu tuatua.

Au Puapinga no te au Mataiti Ravarai

Kua tata tetai vaine e 81 ona mataiti: “E ngai vairanga auro tikai teia au puka e te au makatini no te akakiteanga tuatua e te maroiroi i te pae vaerua​—e te apai maira te Index i te auro ki runga.” Kua tuatua tetai metua vaine no tana tamariki e iva mataiti e te varu mataiti: “E umere ua ana au i teianei e akapeea au i te rave anga ma te kore te reira. Kua aratakiia au ki te au pauanga o te reira au uianga taku i manako ana no tetai tuatau roa e kua ngoie mai iaku i te rave i te kimikimi anga i toku akateateamamao anga no te au uipaanga o te putuputuanga. . . . Ka inangaro katoa rai au i te akakite atu e akapeea teia puka i te tauturu anga i ta matou apii Puka Tapu a te ngutuare tangata. . . . Me oronga taku tane i tetai ikianga ki taku nga tamaine e eaa ta raua ka inangaro i te rave, te maata anga o te taime ka inangaro raua i te rave i te kimikimi anga na te taangaanga anga i te Index. Te rekareka ra raua i te iki i tetai tumu tuatua ta raua i inangaro, mei ta raua au manu inangaro me kore te au enua tukeke, e ka rauka ia raua i te kimi i te au akakiteanga tuatua ma te tauturu meangiti. Kua apii katoa mai teia ia raua e e apinga mataora te apii Puka Tapu.”

Te kimi anga no te au tuatua reka e te tika o te tuatua mou e au tutaki anga oko koreia tona. Kua oronga mai te tauta anga o Tei Akaputuputu i te au puapinga e maata rava i tona akakoroanga mua, no te mea kua riro te reira au tuatua ei akamaroiroi e te arataki i te au tavini o Iehova e tae mai ki teia ra. To matou tu tauta te apai katoa maira te reira i to Iehova akameitakianga, ma te au tupuanga mutu kore.​—Maseli 3:13-18, 21-26.

[Pia/​Tutu i te kapi 28, 29]

Te au Papaanga o te Tumu Tuatua Mua

I te 1902 kua neneiia tetai tataanga takake o te Holman Parallel Edition Bible na te Watch Tower Society, e kua ki te reira i te au tauturu maata tei akapapaia e te Totaiete. Tona apenetiki (appendix) kua ki i te au tumu tuatua e te au papaanga Tuatua Tapu ki te au puka rikiriki o te Millennial Dawn (tei kiteaia e ko te Studies in the Scriptures), au puka riki puapinga e rua, e te Zion’s Watch Tower no te 1879-1901.

Te au Puka Tapu Berea o te 1907 e a muri ake kua oronga mai te reira i te au papaanga tuatua mei teia. Kua aru mai teia i te 1922 e te au papaanga tuatua roroa ki te au puka ravarai a te Totaiete. Kua vai teia au papaanga tuatua ki roto i te au tuanga openga e itu a te Watch Tower tei tataia i te (1879-1919). Ko te mea openga te mea puapinga rava atu e kiteaʼi te au papaanga tuatua tei orongaia mai i te au puka mua a te Watch Tower Society.

No te 40 mataiti i muri mai, kua tau kia raveia te au kimikimianga i roto i te au puka tei tukuia mai ki vao i muri ake i te 1919 te taangaanga anga i te au papaanga tuatua ke ke i muri i te au puka e i roto i te au tataanga makatini openga o te mataiti okotai. Inara i te 1959 kua rave te Totaiete i tetai angaanga puapinga no te oronga i tetai papaanga o te tumu tuatua e te Tuatua Tapu ki roto ie okotai tuanga no te au puka i te reo Peritane. Kua akaputuputu mai tetai pupu te ka o atu te au mema angaanga o te opati maata, te aronga angaanga evangeria o te Watchtower Bible School of Gilead, e pera katoa te au akaaere tutaka no New York City mai. I muri ake i te okotai e te apa mataiti i te tauta anga na te 18 aronga angaanga tei akatapuia, kua tukuia mai te Watch Tower Publications Index mua, ma tona au tuanga no te au tumu tuatua te ka uriuriia e te au irava te ka akamaramaia, kua taea e 31 mataiti mei te 1930 ki te 1960. Kua tuku muaia teia ki tetai aronga matakitaki i te au Akaputuputuanga o te Aronga Akamori tei Taokotaiia i te 1961.

Mei reira mai e nei, te aere maira tetai Watch Tower Publications Index i roto i te reo Peritane i te au mataiti ravarai, ma tetai puka Index vai maro te ka aru mai i te au rima mataiti.