“E Tuatau to te Akamoeau” te Vaitata Maira!
“E atianga to te au mea katoa nei, . . . e tuatau to te tamaki, e e tuatau to te akamoeau.”—KOHELETA 3:1, 8.
1. Eaa te turanga tuke roa tei vai mai ana i te tuatau o te 20 anere mataiti no runga i te tamaki e te au?
E MAATA te au tangata te inangaro ra i te au, ma te tumu meitaki tika oki. I te 20 anere mataiti nei e meangiti ua te tupu anga te au i to tetai ua atu anere mataiti i te tuatua enua. E mea tika ra, no te mea kare i muatangana i raveia kia maata te kimianga kia rauka te au. I te 1920 kua akanooia te League of Nations. I te 1928 ko te Kellogg-Briand Pact, kua tapaia e tetai angaanga kimikimi anga “ei au tauta anga maata rava no te akamoeau i muri ake i te Tamaki I o te Ao ra,” kua turuia e “vaitata e te au pa enua ravarai o teianei ao . . . ma te akatikaanga kia akakore i te tamaki ei tetai tumuanga koreromotu no te au pa enua katoa.” Ei reira, i te 1945 kua akanooia te akaaerenga United Nations ei mono i te League of Nations tei riro ra kia puapinga kore.
2. Eaa tikai te akakoroanga a te United Nations, e eaa te maata o te puapinga o te reira?
2 Mei te League rai, ko te akakoroanga manakoia no te United Nations kia rauka mai te au no teianei ao. Inara kua kotingaia tona autu anga. E tika ra, kare e tupu ana ki te ao nei te tu tamaki mei nga tamaki e rua o te ao ra. Inara, e au tatini ua atu au tamakianga rikiriki mai te akangere ra i te au anere ua atu tauatini i te au no to ratou manako, ta ratou au apinga, e e putuputu oki i to ratou uaorai au ora anga. Ka rauka ainei ia tatou kia manakonako e ka rauka i te United Nations kia akariro i te 21 anere mataiti ei “tuatau no te akamoeau”?
Te Tumuanga no te Au Mou
3. Eaa ka kore ei te au tikai e vai mai ki te pae o te makitakita?
3 Te umuumuia ra te au i rotopu i te au tangata e te au pa enua oki kia tere atu i te akakoromaki anga ua. Ka rauka ainei kia au tikai tetai ma tetai tana e makitakita ra? Kare e tau ki ta 1 Ioane 3:15: “Ko tei makitakita i tona taeake, e ta tangata ia.” Mei ta te au tuatua enua ua akenei i akapapu mai, e ngoie ua te au makitakita anga kia tupu maata ei au angaanga no te ta ua anga.
4. Koai ma anake te ka kite i te au, e no teaa ra?
4 I te mea ko Iehova “te Atua au,” ka rauka anake kia tupu te au ki te au tangata te inangaro ra i te Atua e te akangateitei oonu ra no tona au kaveinga tuatua tika ra. Te taka meitaki ra e, kare a Iehova e oronga i te au ki te au tangata ravarai. “Kare rava o te aronga kino ra e au, te tuatua maira taku Atua.” Ko teianei no te mea kare te aronga rave kino ra e akatika kia tuku ia ratou uaorai kia aratakiia e te vaerua tapu o te Atua, e ua ra nona te au.—Roma 15:33; Isaia 57:21; Galatia 5:22.
5. Eaa te tau kore ra kia manakoia no te au Kerititiano mou?
5 Kia tamaki atu ki te au tangata—ei aronga karangaia e au Kerititiano tei putuputu ra te raveia, e maata oki i te 20 anere mataiti nei—e mea manako koreia ia e te au Kerititiano tika tikai ra. (Iakobo 4:1-4) E tika, te tamaki atura ratou i te au apiianga tei akataka tarevake ra i te Atua, mari ra te akapapaia ra teia tamaki anga ei tauturu i te au tangata, kare kia akakino atu ia ratou. Te takinga kino atu ia etai ke no te mea e tuke to ratou akonoanga me kare kia akakino atu i te kopapa no te mea e iti tangata ke ratou te tuke takiri ra ma te Akonoanga Kerititiano mou. “Peneiake ko te tika, ko ta kotou ïa e aruaru,” ta Paulo i apii atu i te au Kerititiano i Roma, “kia noo au ua kotou i roto i te tangata katoa nei.”—Roma 12:17-19; 2 Timoteo 2:24, 25.
6. Ka kitea anake kiea te au tikai i teia tuatau?
6 I teia tuatau nei, ko te au orongaia e te Atua ra ka kiteia anake i roto i te aronga akamori mou i te Atua ko Iehova ra. (Salamo 119:165; Isaia 48:18) Kare te au tukeanga poritiki e akapekapeka i to ratou tu taokotai anga, i te mea i te au ngai ravarai kare ratou e o atu ana ki te angaanga poritiki. (Ioane 15:19; 17:14) No te mea kua “kapiti marie ra ratou ma te ngakau okotai e te manako okotai,” kare te au tukeanga o te akonoanga e akakoko i to ratou ponuiaau. (1 Korinetia 1:10) Ko te au te rekarekaia ra e te Au Kite o Iehova ko tetai temeio ia o teianei tuatau, ko tetai na te Atua i akatupu mai kia rotai ma tana ra au taputou: “E akariro au i toou au akara ei au; e taau au rangatira ei tuatua-tika.”—Isaia 60:17; Ebera 8:10.
Eaa ra “e Tuatau to te Tamaki”?
7, 8. (a) Noatu rai to ratou turanga ponuiaau, akapeea to te Au Kite o Iehova manako no teia tuatau nei? (e) Eaa te taoonga maata o ta te Kerititiano tamaki?
7 Noatu rai to ratou turanga ponuiaau, te akamanako ra te Au Kite o Iehova i teia tuatau nei e “e tuatau to te tamaki.” Inara, kare i te tamaki anga tikai, i te mea ko te oparaanga i te tuatua o te Pipiria ki runga i etai ke ra na te mana koke ka riro ei patoianga i ta te Atua ra patianga e “tei anoano ua ra, ka rave ua mai aia i te vai ora.” (Apokalupo 22:17) Kare e taui anga oparaia i konei! Te tamakianga ta te Au Kite o Iehova e rave nei e pae vaerua anake ia. Kua tata a Paulo: “Kare oki ta matou taoonga tamaki i ta te kopapa, e mea mana ra i te Atua, i te uri anga i te au punanga ketaketa ki raro.”—2 Korinetia 10:4; 1 Timoteo 1:18.
8 Te mea maata i roto i ‘ta tatou taoonga tamaki’ ko “te koke a te vaerua ra, koia te tuatua a te Atua.” (Ephesia 6:17) E mana ririnui teianei koke. “E mea ora oki te tuatua a te Atua, e te ririnui, e kokoi maata oki to te reira i to te koke matarua ra, e te koputa mama takiri anga oki e taka ke ua atu te vaerua e te ngakau, e te paunga e te uo ivi ra; e te akara matariki oki i te manako e te vananga o te ngakau ra.” (Ebera 4:12) Na te taangaanga i teianei koke, ka rauka i te au Kerititiano “i te uri anga atu i te au eumiumianga ra ki raro, e te au mea teitei katoa ko tei akateitei kia kore e rauka te kite i te Atua.” (2 Korinetia 10:5) Na te reira e raukai ia ratou i te akakite atea i te au apiianga pikikaa, te au ravenga kikino, e te au apiianga tei akaata i to te tangata kite e kare i tetai pakari tu-Atua.—1 Korinetia 2:6-8; Ephesia 6:11-13.
9. Eaa ka kore ei e tau kia akameangiti mai ta tatou tamaki anga i te kopapa ara ua nei?
9 Ko tetai atu tu tamaki anga pae vaerua ko tei raveia ki te kopapa ara nei. Ka aru te au Kerititiano i te akatauanga a Paulo, tei akatika ra e: “Te moto nei ra au i taku kopapa kia vi: ko te riro aea oki au, ko tei ako ia etai ke ra, e tangata kite koreia mai.” (1 Korinetia 9:27) Kua akamaroiroiia te au Kerititiano i Kolosa ra e “tamate i to [ratou] au melo i te au mea o teianei ao; te akaturi, te tuatua viivii, te anoano viivii ra, te inangaro tika kore, e te noinoi apinga, e akamori idolo oki te reira.” (Kolosa 3:5) E kua akamaroiroi katoa a Iuda tata Pipiria ra i te au Kerititiano “kia taumāro tikai kotou i te akarongo i tukuia mai i te aronga tapu ra i muatangana.” (Iuda 3) Eaa tatou i tikai kia rave i te reira? Te pau maira Paulo: “Kia akono oki kotou i ta te kopapa ra, ka mate ïa kotou: kia tamate ra kotou i ta te kopapa ra i te Vaerua, ka ora ïa kotou.” (Roma 8:13) I te manako anga i teianei akataka anga meitaki, kare e tau kia akameangiti mai ta tatou tamaki atu anga i te au ravenga kikino.
10. Eaa tei tupu i te 1914, e te taki atura ki teaa i te tuatau vaitata ki mua?
10 Ko tetai atu tumu i tau ei teianei tuatau kia manakoia ei tetai tuatau no te tamaki no te mea ko “te rā akaoko anga na to tatou Atua” kua papa no te tupu mai. (Isaia 61:1, 2) I te 1914, kua tae mai te tuatau akatakaia e Iehova kia akanoo i te Patireia Mesia ra e kia akamana i te reira kia tamaki atu i te akatereanga a Satani ra. Kua ope te tuatau akatakaia no te au tangata kia tauta i ta ratou au tutara anga ma te kore e patoi anga. Kare te maataanga o te au tangata i ariki i te Tutara Mesia a te Atua ra, kua kopae tamou atu iaia, mei ta te maataanga i rave i te anere mataiti mua ra. (Angaanga 28:27) No reira rai, no te patoianga i te Patireia ra, “e ariki oki [a Karaiti] i rotopu i [tona] enemi.” (Salamo 110:2) E mea mataora, te taputou maira Apokalupo 6:2 e kua “upokotu atu e kia upokotu atu rai.” Ko teianei ka rave aia i “te tamaki o taua rā maata o te Atua mana katoatoa ra . . . , ko Aramagido te ingoa i te tuatua Epera.”—Apokalupo 16:14, 16.
“E Tuatau to te Tuatua” tei Konei Ia
11. Eaa ra a Iehova i akakoromaki maatai, inara eaa te ka tupu mai i te openga?
11 Mei te tuatau taruri keanga i te 1914 i te au ravenga a te tangata nei, e 85 mataiti kua topa. E akakoromaki maata tikai to Iehova ma te au tangata nei. Kua akakite tika tikai aia i tona Au Kite i te rapurapu o te turanga. E mirioni ua atu au oraanga tei roto i te tu kino. Ka tau ra kia akamatakiteia teianei aronga tini, no te mea kare a Iehova “i anoano e kia mate atu tetai, kia rauka katoatoa ra te tataraara.” (2 Petero 3:9) Noatu rai, ka tae mai kare e roa atu e “kia mama mai te Atu ra ko Iesu mei te rangi mai, ma tana au angela mana katoa ra.” I reira, pouroa te aronga tei kopae akakoro ra i te tuatua no te Patireia o te Atua ka kite i te “mate” ta Iesu ka apai mai ki “te aronga kare i kite i te Atua, e tei kore i akarongo i te evangelia o to tatou Atu o Iesu Mesia.”—2 Tesalonia 1:6-9.
12. (a) Eaa ra i puapinga kore ei te manako ua anga e penei aea te mate maata e akamatai? (e) Eaa te tu kino no teianei tu ta Iesu i akamatakite?
12 Aea e ope ei to Iehova ra akakoromaki anga? Ko tetai ua atu manakoanga e aea te “mate maata” e akamatai e mea puapinga kore ua ia. Kua akataka meitaki maira Iesu: “Kareka te reira rā e te reira ora, kare rava tetai e kite.” I tetai pae, kua akamaroiroi maira aia: “Kia matakite oki, kare kotou i kite i te ora e tae mai ei to kotou Atu. . . . E teianei kia vai teateamamao rai kotou, no te mea, ei te ora manako koreia e kotou, no te mea, ei te ora manako koreia e kotou, e tae mai ei te Tamaiti a te tangata.” (Mataio 24:21, 36, 42, 44) Te taka meitaki ra, te aiteanga o teianei e i te au ra ravarai ka tau tatou kia vai matakite i te au tupu anga i teianei ao e kia akamanako oki i te tupu anga mai te mate maata ra. (1 Tesalonia 5:1-5) Mei teaa ra te kino kia manako e ka rauka ia tatou kia rave ngoie ua i te oraanga, mei te mea rai, e au ora anga tau ua, te tatarianga kia kite e ka akapeea te tupu anga o te au mea nei! Kua karanga a Iesu: “E matakite ra ia kotou, ko te opue aea to kotou ngakau i te maata o te kai e te kona, e te pekapeka o teianei ao, ka rokoia mai ei kotou e taua rā ra, kare i manakoia atu. E rokoia mai oki tei noo i te ao katoa nei i te reira, mei te ereere ra.” (Luka 21:34, 35) No teianei ka papu ia tatou e ko: Te “nga matangi e a” no te akapouanga tei tapuia e “toko a puke angela” a Iehova ra kare e tapu tamouia e tuatau ua atu.—Apokalupo 7:1-3.
13. Eaa ta te aronga e vaitata i te ono mirioni i kite?
13 I te manako anga i teianei ra viviki te akavaitataanga mai, te akataka maira ta Solomona au tuatua no “te tuatau to te tuatua” i tetai aite anga taka ke. (Koheleta 3:7) I te kite anga e ko teianei tikai tetai tuatau no te tuatua, e vaitata i te ono mirioni Au Kite o Iehova te tuatua maroiroi ra no te kaka o to te Atua ra Patireia e te akamatakite ra oki i te ra no tona riri. Te oronga puareinga roa ra ratou ia ratou uaorai i teianei ra no to Karaiti mana vaeau.—Salamo 110:3; 145:10-12.
Te Aronga tei Tuatua “ei Au, ei Au; e Kare ua e Au”
14. Eaa te au peroveta pikikaa tei vai ana i te itu anere mataiti M.T.N.?
14 I te tuatau itu anere mataiti M.T.N., kua oronga nga peroveta a te Atua ko Ieremia raua ko Ezekiela i te au tuatua tu-Atua no te akavaanga ia Ierusalema no tana ravenga tarevake i te akarongo kore i te Atua. Kua tupu te akapouanga ta raua i totou ra i te mataiti 607 M.T.N., noatu rai e kua patoiia nga karere a te Atua e te aronga rongonui e te au arataki akonoanga mana ra. Kua akapapu mai teianei aronga openga nei e e “au peroveta neneva [ratou] . . . kua pikikaa ratou i [to te Atua] ra au tangata, i te na ko anga e, Ei au; e kare ua e au.”—Ezekiela 13:1-16; Ieremia 6:14, 15; 8:8-12.
15. Te vaira ainei te au peroveta mei ia ratou rai i teia tuatau nei? E akataka mai.
15 Mei te “au peroveta neneva” o taua tuatau ra, kua kore katoa te maataanga o te au arataki akonoanga o teia tuatau nei e akamatakite i te au tangata no te ra akavaanga a te Atua te aere maira. Kareka ra, kua peni ratou i tetai tutu papu e ka rauka i te pupu poritiki i te openga ra i te au e te tinamou. E maata atu to ratou apiapi i te akamareka i te au tangata eiaa te Atua ra, kua tuatua ratou ki to ratou au tangata i ta ratou i anoano ia ratou kia akarongo kare kia akataka atu e kua oti te akanooia te Patireia o te Atua e kare e roaia ka oti takiri te autu anga o te Ariki Mesia ra. (Daniela 2:44; 2 Timoteo 4:3, 4; Apokalupo 6:2) Ei au peroveta pikikaa, te tuatua katoa ra ratou no te “au; e kare ua e au.” Inara ko to ratou irinaki anga kare e roaia ka taruri vivikiia ei mataku anga me ka aro atu ratou ki te riri o Tei pikikaaia ra e ratou e tei akakinoia ra oki e ratou tona ingoa na ta ratou i rave ra. Ka raoa te au arataki o te patireia akonoanga pikikaa o teianei ao, tei akatakaia maira i te Pipiria ei tetai vaine akaturi, i ta ratou uaorai au kapiki anga no te au.—Apokalupo 18:7, 8.
16. (a) Eaa te tataanga no te Au Kite o Iehova ra? (e) Eaa to ratou tuke anga mei te aronga te kapiki ra “ei au, e kare ua e au”?
16 Kare te maataanga o te au arataki rongonui e te mana te raurau ra i ta ratou taputou no te au e akangaueue i te irinaki anga o te aronga e akarongo to ratou i te taputou a te Atua ra no te au tika tikai. No te tere atu i tetai anere mataiti, kua kiteaia te Au Kite o Iehova ei aronga paruru tiratiratu i te Tuatua a te Atua, ei au enemi mataku kore no te akonoanga pikikaa, e ei aronga turu tamou i te Patireia o te Atua ra. Kare e akavarea moe i te au tangata ma te au tuatua akarekaia te tangianga no runga i te au, te tauta maroiroi ra ratou kia akaaraara ia ratou ki te tika e ko teianei tuatau e tuatau ia no te tamaki.—Isaia 56:10-12; Roma 13:11, 12; 1 Tesalonia 5:6.
Ka Akaoti a Iehova i Tona Muteki Anga
17. Eaa te aite anga e kare e roaia ka akakore a Iehova i tona muteki anga?
17 Kua tuatua katoa a Solomona: “E riro te Atua i te akava mai i te aronga tuatua-tika e te aronga kino katoa ra: no te mea e tuatau to te au mea katoa i akakoroia ra.” (Koheleta 3:17) Ae, e tuatau ta Iehova i akatakai no te akavaanga i te akonoanga pikikaa e ‘te ui ariki o te enua nei te tu ra ki runga, e māro atu ia Iehova e tana i akatainu ra.’ (Salamo 2:1-6; Apokalupo 16:13-16) Me tae mai anake taua tuatau ra, ka akaotiia to Iehova ra tuatau no te vai “tuatua kore” anga. (Salamo 83:1; Isaia 62:1; Ieremia 47:6, 7) Na roto i tana Ariki Mesia, ko Iesu Karaiti, ka “tuatua” aia na roto i te reo anake e kite ei tona aronga patoi iaia: “E aere rai a Iehova mei te tangata ririnui ra; e akatupu aia i tona riri mei te tangata tamaki ra; e kapiki nui aia; e e aoa oki; e e akakite aia i tona ririnui i tona ra au enemi: E muteki anga roa akenei toku; kua akatupua akenei au; kua tāpu au iaku uaorai: e kapiki nui au mei te vaine kia anau ra; e utiuti naunau au i toku aʼo, e e akaea rai oki. E akatanea au i te au maunga e te au tuaivi, e te au ngangaere katoa ki rungao, e mae ïa iaku; e akariro au i te au kauvai ei enua papa-marō, e e tamarō oki au i te au punavai. E arataki au i te matapo na te ara kare i kitea e ratou ra; e akatae rai au ia ratou na reira: e akariro au i te poiri ei mārama ki mua ia ratou, e te au ara mingimingi ra ei tikaoru ua: e pera au ia ratou, e kare au e akaruke ia ratou.”—Isaia 42:13-16.
18. Na roto i teea tu ‘ka muteki’ ei to te Atua au tangata kare e roaia?
18 Me ‘tuatua mai’ a Iehova i te paruru anga i tona Atua anga, kare tona au tangata e anoanoia kia tuatua mai i to ratou uaorai paruru anga. Ka riro ia ei tuatau no ratou ‘kia muteki’ ua. Mei ta ratou i rave i te au tavini o te Atua i te au tuatau kua topa ra, ka mana katoa teianei au tuatua: “Kare kotou e tamaki i tenana, e akamou ua kotou, e tu ua mai kotou, e e akara i te ora a Iehova i o kotou na.”—2 Paraleipomeno 20:17.
19. Eaa te angaanga kare e roaia ka rave to Karaiti au taeake i te pae vaerua?
19 Mei teaa ra tetai ruti paii anga no Satani e tana akaaerenga! Ka o atu te au taeake akakakaia o Karaiti i roto i tetai autu anga no te tuatua tika, kia tau ma te taputou: “E teianei, na te Atua au e akaparuparu ia Satani ki raro ake i to kotou vaevae kare ïa e roaia.” (Roma 16:20) Ko taua tuatau roa ra te tatari anga no te au kua vaitata tika mai tona openga.
20. No teaa ra te tuatau kare e roaia?
20 Mei teaa ra te akameitaki anga te oraanga o te katoatoa i runga i te enua nei te ka ora atu i teianei akakite anga maata mai i to Iehova ra mana! I muri poto akera ka kapitiia ratou e te au tangata e te au vaine tiratiratu oki o te tuatau kua topa kua tae maira to ratou tuatau akatakaia no te tuakaouanga. Ka riro tikai to Karaiti Tutara Anga Tauatini Mataiti ei “tuatau to te tanu. . . ; e tuatau to te akaora . . ; e tuatau to te patu ki runga . . . ; e tuatau to te kata . . . ; e tuatau to te ura . . . ; e tuatau to te takave, e . . . e tuatau to te aroa.” Ae, e ka riro ia ei “tuatau to te akamoeau” mutu kore!—Koheleta 3:1-8; Salamo 29:11; 37:11; 72:7.
Eaa Taau Pauanga?
◻ Eaa te tumu anga no te akamoeau mutu kore?
◻ Eaa ra te Au Kite o Iehova i akamanako ei i teianei tuatau ei “tuatau to te tamaki”?
◻ Aea te au tangata o te Atua ra ‘e tuatuai,’ e aea ratou ‘e muteki ei’?
◻ Ka akapeea e aea oki a Iehova e akakore ei i tona muteki anga?
[Pia/Au Tutu i te kapi 13]
E Tuatau Akatakaia to Iehova no te
◻ kikaanga ia Goga kia tamaki atu i te au tangata o te Atua.—Ezekiela 38:3, 4, 10-12
◻ tukuanga ki roto i te au ngakau o te au tangata tutara kia akapou ia Babulonia Maata.—Apokalupo 17:15-17; 19:2
◻ akonoanga i te akaipoipo anga o te Punua Mamoe.—Apokalupo 19:6, 7
◻ tamataanga i te tamaki o Aramakito.—Apokalupo 19:11-16, 19-21
◻ tapekaanga ia Satani kia akamata i te Tutara Anga Tauatini Mataiti o Iesu.—Apokalupo 20:1-3
Kua akapapaia teianei au tupu anga kia tau ki te taiku anga ia ratou i roto i te au Tuatua Tapu. Ka papu ia tatou e ka rokoia taua au tupu anga e rima ra i roto i te papaanga ta Iehova i manako ra e kia tau tikai ki tana tuatau i manako.
[Au Tutu i te kapi 15]
Ka riro tikai to Karaiti Tutara Anga Tauatini Mataiti ei tuatau . . .
kia kata . . .
kia takave . . .
kia aroa . . .
kia tanu . . .
kia rere aere . . .
kia patu . . .