Au Kaka Anga o te Marama i te Au Tuatau Apotetoro Ra
“Kua [“kakā,” NW] mai te mārama na te aronga tuatua-tika ra, e te rekareka na te aronga e tiratiratu te ngakau ra.”—SALAMO 97:11.
1. Akapeea te Au Kite o Iehova i teia tuatau nei i te akatutu anga mai i te au Kerititiano mua ra?
MEI TEAA ra te maata i ta tatou ariki i te au tuatua ia Salamo 97:11 ra, ei au Kerititiano mou! ‘Kua kakā [putuputu] mai te mārama’ no tatou. E tika, kua kite tetai papaki io tatou nei i te kakaanga mai te marama o Iehova no etai raungauru mataiti. Pouroa teia te akamaara maira ia tatou ia Maseli 4:18, te na ko ra: “Ko te arataa oki o te aronga tuatua-tika ra, e tau ïa ki te mārama kakā ra, ko tei tupu ua kakā anga e tae ua atu ki te avatea tikai ra.” I to tatou ariki anga i te au Tuatua Tapu e kare i te ikuiku tangata, kua aite tatou te Au Kite o Iehova ki te au Kerititiano mua ra. Te kite puia ra to ratou tu akono i te au puka tuatua enua o te au Tuatua Tapu Kerititiano Ereni ra e mei tona au reta tei tataia ra i raro ake i te akauru anga tu-Atua.
2. Eaa to roto i te au kaka anga o te marama mua i rauka ra i te au pipi a Iesu?
2 I roto i te au kaka anga mua mai o te marama ki te au pipi mua a Iesu Karaiti ra ko te au mea no runga i te Mesia ia. Kua tuatua atu a Anederea ki tona tuakana kia Simona Petero e: “Kua kitea ia maua te Mesia.” (Ioane 1:41) I tetai taime i muri iora, kua akariro te Metua i te rangi ra kia akakite te apotetoro ko Petero i te reira tika i tana tuatua anga kia Iesu Karaiti: “Ko te Mesia koe, ko te Tamaiti a te Atua ora.”—Mataio 16:16, 17; Ioane 6:68, 69.
Marama no ta Ratou Angaanga Tutuanga
3, 4. I muri ake i tona tuakaouanga, eaa te akamarama anga ta Iesu i oronga atu ki tana au pipi no runga i ta ratou angaanga ka rave i te tuatau ki mua ra?
3 I muri ake i tona tuakaouanga, kua oronga maira a Iesu Karaiti i etai kaka anga o te marama no runga i tetai apainga tei tukuia ra ki rungao i tana au pipi katoatoa. I te akara anga kua tuatua aia ki te 500 au pipi tei akaputu atura ki Galilea: “E teianei, ka aere kotou, e akariro i to te pa enua katoa ei pipi; ka bapetizo atu ei ia ratou i te ingoa o te Metua, e no te Tamaiti, e no te Vaerua Tapu; Ma te apii atu ia ratou, kia akono i te au mea katoa taku i akaue atu kia kotou: e i na, tei vaitata ua ra au ia kotou, e tae ua atu ki te openga o teianei ao.” (Mataio 28:19, 20; 1 Korinetia 15:6) I muri iora, kua riro te au pipi katoatoa a Karaiti ei aronga tutu aere, e kare ta ratou tutuanga i kotingaia anake ki “te au mamoe i ngaro i te ngutuare o Iseraela.” (Mataio 10:6) Kare katoa oki ratou e rave i te papetito anga a Ioane ra tei akatutu i te tataraara anga no te akakore anga i te ara. Mari ra, kia papetito ratou i te tangata “i te ingoa o te Metua, e no te Tamaiti, e no te Vaerua Tapu.”
4 I mua poto ake i to Iesu kake anga ki te rangi, kua ui atura tana au apotetoro tiratiratu e 11 e: “E te Atu, ei teianei aina koe e akaoki mai ei i te au kia Iseraela?” Kare aia i pau tika atu i taua uianga ra, kua oronga atura a Iesu i etai atu akauenga no ta ratou angaanga tutu aereanga, i te na ko anga: “Ka rauka ra to kotou mana i te Vaerua Tapu, kia aere mai aia i rungao ia kotou; e ei kite oki kotou noku i Ierusalema nei, e Iudea katoa oki e pini ua ake, e Samaria katoa oki, e tae ua atu ki te openga o te enua ra.” Tae roa mai ki reira, e au kite anake ratou no Iehova, inara i teianei ka riro katoa ratou ei au kite no Karaiti.—Angaanga 1:6-8.
5, 6. Eaa te au kaka anga o te marama i rauka i te au pipi a Iesu ia Penetekote ra?
5 E tai ngauru ua ra i muri maira, mei teaa ra te kaka anga meitaki mai o te marama tei rauka i te au pipi a Iesu! I te ra o Penetekote 33 T.N., ko te taime mua ia, i ariki meitaki ei ratou i te puapinga maata o ta Ioela 2:28, 29: “E riringi atu au [a Iehova] i toku Vaerua ki rungao i te tangata ravarai; e na ta kotou tamariki tamaroa e ta kotou au tamaine e totou mai; e moemoeaia mai to kotou au tangata pakari: e kite oki to kotou au tangata ou ra i te orama. E riringi atu au i taku Vaerua ki rungao i te au tavini tane e te au tavini vaine i te reira au rā ra.” Kua kite te au pipi a Iesu i te vaerua tapu, mei te arero manga mei te ai ra te tu, e kua to maira ki rungao i to ratou upoko ravarai—e vaitata e 120 au tane e te au vaine—tei akaputu atu ki Ierusalema ra.—Angaanga 1:12-15; 2:1-4.
6 Pera katoa oki i taua ra o Penetekote ra, kua kite te au pipi no te taime mua e ko te au tuatua ia Salamo 16:10 ra, no runga ia Iesu Karaiti tei akatuakaouia ra. Kua na ko maira te tata taramo: “Kare oki koe [e te Atua ko Iehova] e vaoo i toku [“meta,” NW] i ade; kare oki koe e tuku i to Mea Tapu ra kia kite i te pe.” Kua kite te au pipi e kare taua au tuatua ra no te Ariki ko Davida, no te mea te vaira tona menema ia ratou ra tae roa mai ki taua ra ra. No reira rai, e vaitata i te 3,000 o taua aronga tei akarongo atura i te reira marama ou i te akataka angaia kua irinaki tikai e kua papetitoia i taua ra rai!—Angaanga 2:14-41.
7. Eaa te marama meitaki tei rauka ra i te apotetoro ko Petero i tona tere i aere ra ki te rangatira vaeau Roma ko Korenelio?
7 No etai anere mataiti e manganui, kua ariki to Iseraela i ta te Atua ra i tuatua no ratou: “Ko kotou anake ra taku i kite i te au kopu-tangata katoa o te ao nei.” (Amosa 3:2) No reira e kaka anga meitaki tikai o te marama ta te apotetoro ko Petero e te aronga tei kapiti atura kiaia ki te are o te rangatira vaeau Roma ra koia a Korenelio i rauka i te to anga te vaerua tapu ra no te taime mua ki rungao i te aronga Kenitara akarongo kare ra i peritomeia. E mea tau ra kia akamanakoia e ko teia anake ua te taime i orongaiaʼi te vaerua tapu i mua ake i te papetito angaia. Inara e mea tau rai kia pera. No te mea, akapeea a Petero e kite ei e kua tau tikai teia au Kenitara peritome koreia no te papetito. I te ariki anga tikai i te puapinga maata o teia akakite anga umere, kua ui a Petero: “E tika ainei i te tangata kia akakore i te vai kia kore e bapetizoia teianei aronga [Kenitara], ko tei rauka oki ia ratou te Vaerua Tapu mei ia tatou katoa nei?” Inara, kare tetai ia ratou ra i tika kia akakore, e kua raveia te papetito anga i te reira aronga Kenitara i reira.—Angaanga 10:44-48; akaaite ia Angaanga 8:14-17.
Kare e Peritome Anga Akaou
8. Eaa tetai papaki o te au Kerititiano mua ra i kite ei i te tu ngata kia akaruke i te peritome anga ra?
8 Kua kaka akaou maira tetai atu marama meitaki o te tuatua mou i te uianga no te peritome anga ra. Kua akamataia te ravenga peritome anga i te 1919 M.T.N. ma te koreromotu a Iehova kia Aberahama ra. Kua akaue atura te Atua kia Aberahama e koia e etai atu tamaroa ravarai o tona ngutuare katoa ka tau kia peritomeia. (Genese 17:9-14, 23-27) No reira kua riro mai te peritome anga ei akairo akatakaanga i te anaunga a Aberahama. E mei teaa ra to ratou akaparau anga i te reira rave anga! Ei tupu anga, kua riro mai te tuatua “peritome kore” ei tuatua aviri. (Isaia 52:1; 1 Samuela 17:26, 27) Te ngoie ua ra te kite e eaa etai au Kerititiano ngati Iuda mua ra i anoano ei kia tamou i teia akairo. Kua uriuri manako maata tetai papaki o ratou ra ma Paulo raua ko Banaba i teia tumu. Ei akaoti anga i te reira, kua aere atura Paulo ratou ko etai atu ki Ierusalema kia aravei atu i te pupu akaaere Kerititiano ra.—Angaanga 15:1, 2.
9. Eaa te au kaka anga o te marama tei akakiteia ki te pupu akaaere mua ra, tei tataia i te Angaanga pene 15 ra?
9 I teia taime, kare na tetai temeio akara mataia i raukaʼi te marama i taua au Kerititiano mua ra te marama e kare te peritome anga i tetai apinga umuumuia no te au tavini o Iehova ra. Mari ra, kua rauka ia ratou taua marama maata ra na te kimianga i te au Tuatua Tapu, na te irinaki anga i te vaerua tapu no te arataki anga, e te akarongoanga i te au tupu anga kia Petero raua ko Paulo no te tauianga i te au Kenitara peritome koreia ra. (Angaanga 15:6-21) Kua orongaia mai te iki anga i tetai reta tei tatau ra tetai tuanga e: “E mea meitaki i te Vaerua Tapu e ia matou katoa nei oki, auraka rava ei teimaa ke e tukuia atu ki rungao ia kotou, mari ra ko teianei au mea tika; Auraka kotou e kai i te manga i apaiia na te au idolo ra, e te toto, e te mea kukumi uaia ra, auraka oki e akaturi.” (Angaanga 15:28, 29) No reira kua akamataraia mai te au Kerititiano mua ra mei te akauenga kia rave i te peritome anga e mei etai atu au ikuiku a te Ture a Mose ra. No reira, kua rauka ia Paulo i te tuatua atu ki te au Kerititiano i Galatia ra: “E tamou tikai kotou i te rangatira ta te Mesia i akarangatira mai ia tatou nei.”—Galatia 5:1.
Marama i Roto i Nga Evangeria
10. Eaa etai kaka anga o te marama te akakiteia ra i te Evangeria a Mataio?
10 Kare e ekoko anga e e manganui te au kaka anga o te marama ta te Evangeria a Mataio, tei tataia i vaitata i te 41 T.N., ei puapinga no tei tatau i te reira. Kare i maata te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra tei akarongorongo tikai i ta Iesu ra tuatua anga i tana au apiianga. Ko tetai tumu maata, ta te Evangeria a Mataio i akaketaketa mai no ta Iesu tutuanga e ko te Patireia ia. E mei teaa ra te ririnui ta Iesu akaketaketa mai anga i te puapinga maata no te akakeu anga tika ra! E au kaka anga o te marama tikai to tana ra Tuatua i te Maunga, i roto i tana au parapore (mei tei tataia ra i te Mat pene 13), e i roto i tana totou maata i Mataio nga pene 24 e te 25! Pouroa teia kua akakiteia ki te au Kerititiano mua ra i roto i te tataanga Evangeria a Mataio ra, te tataia ra i etai varu ua mataiti i muri ake ia Penetekote 33 T.N.
11. Eaa te ka rauka kia tuatuaia no te au apinga tataia i nga Evangeria a Luka raua ko Mareko?
11 E vaitata i te 15 mataiti i muri iora, kua tata a Luka i tana Evangeria. Noatu e maata to te reira i aite atu ki ta Mataio tataanga, e 59 patene e mea ou ia. Kua tata a Luka e ono temeio na Iesu e e rua taime te maata atu o Tana au akatutu anga kare i taikuia tetai atu aronga tata Evangeria ra. I te akara anga i etai mataiti tokoiti ua i muri mai, kua tata a Mareko i tana Evangeria, ma te tukuanga i te akaketaketa anga ia Iesu Karaiti ei tetai tangata rave angaanga, tei rave temeio ra. Noatu rai e kua akakite a Mareko i te maata anga o te au tupu anga tei tataia i mua akera e Mataio raua ko Luka, kua tata ra aia i tetai parapore kare ra raua i tata. I taua akatutu anga ra, kua akaaite atu a Iesu i te Patireia o te Atua ki tetai ua tei kao ra, tei tupu teitei ra, e kua uua marie maira.a—Mareko 4:26-29.
12. Eaa te maata o te akamarama anga ta te Evangeria a Ioane ra i oronga mai?
12 I reira ko ta Ioane Evangeria, tei tataia e tere atu i te 30 mataiti i muri ake i ta Mareko tataanga i tana ra. Mei teaa ra te aere anga mai o te marama to Ioane i pei mai ki runga i te angaanga orometua a Iesu, e maata oki na roto i te au taiku anga e manganui i tona ora anga i mua ake i Tona riro anga mai ei tangata! Ko Ioane anake tei oronga mai i te tataanga no te tuakaouanga o Lazaro, e koia anake ua tei oronga mai e manganui te au tuatua meitaki a Iesu ki tana au apotetoro tiratiratu pera katoa tana pure anga akapumaana i te po o tona pikikaa angaia ra, tei tataia i Ioa nga pene 13 ki te 17. Ko te tika, te tuatuaia ra e 92 patene o ta Ioane ra Evangeria e mea taka ke.
Au Kaka Anga o te Marama i Roto i ta Paulo Au Reta
13. Eaa tetai papaki i manako ei e me te mea rai e Evangeria te reta a Paulo ki to Roma ra?
13 Kua akatakaia te apotetoro ko Paulo ei apai mai i te au kaka anga tuatua mou ki te au Kerititiano te ora ra i te tuatau o te au apotetoro ra. I te akatauanga, ko te reta a Paulo ki to Roma ra, kua tataia e vaitata i te 56 T.N.—e vaitata i taua taime rai i tataʼi a Luka i tana Evangeria. I roto i tana reta kua akakite maata maira Paulo i te tika e kua orongaia te tuatua tika ei tupu anga no to te Atua ra aroa takinga meitaki e na roto i te akarongo ia Iesu Karaiti. No ta Paulo akaketaketa anga i teia tu o te tuatua meitaki ra kua akariro i tetai papaki kia manako i tana reta ki to Roma mei te mea rai e ko te rima ia o te Evangeria.
14-16. (a) I tana reta mua ki te au Kerititiano i Korinetia ra, eaa te marama ta Paulo i akakite tei anoanoia te taokotai anga? (e) Eaa tetai atu marama no te tu akono tei roto ia Korinetia Tai ra?
14 Kua tata a Paulo no etai tumu tei akatupu taitaia ra ki te au Kerititiano i Korinetia. Kua kapiti tana reta ki to Korinetia ra i te ako anga maata tei akapuapinga ra i te au Kerititiano tae roa mai ki to tatou tuatau nei. I te akamata anga, kua akamarama atura aia i to Korinetia i te tarevake ta ratou i akatupu i te akatakaanga i te au pupu akonoanga tei aru ra i etai tangata. Kua akatikatika atura te apotetoro ia ratou, ma te tuatuaanga mataku kore kia ratou: “E te au taeake, te ako atu nei au ia kotou i te ingoa o to tatou Atu ra o Iesu Mesia, e ei tuatua okotai ta kotou ravarai, e auraka ei pae ke i roto ia kotou na; kia kapiti marie ra kotou ma te ngakau okotai e te manako okotai.”—1 Korinetia 1:10-15.
15 Kua akakoromakiia te pirianga tau kore kino roa i te putuputuanga Kerititiano i Korinetia. Kua rave atu tetai tangata i te vaine a tona metua ra, na reira te raveanga “kare rava e kitea ki [t]o te etene katoa ra.” Kua tata taka meitaki atura Paulo: “E akataka ke atu kotou i taua tangata tuatua kino i roto ia kotou na.” (1 Korinetia 5:1, 11-13) Ko tetai apinga ou ia no te putuputuanga Kerititiano ra—akaatea keanga. Ko tetai atu tumu tei anoanoia ra te putuputuanga i Korinetia kia akamaramaia atu no runga i te tika e kua apai atu tetai papaki o te au mema i to ratou au taeake i te pae vaerua ra ki te au akavaanga o teianei ao kia akaoti i to ratou au pekapeka. Kua akaapa pakari atura Paulo ia ratou no te raveanga i te reira.—1 Korinetia 6:5-8.
16 Te vaira tetai atu tumu tei tamanata maira i te putuputuanga i Korinetia no te pae i te pirianga ainga. I roto ia 1 Korinetia pene 7, kua akaari maira Paulo e no te tupu anga te ainga tau kore, e mea meitaki no te tangata ravarai kia akaipoipo i tetai vaine nana uaorai e te au vaine ravarai kia akaipoipo i tetai tane nana uaorai. Kua akaari katoa a Paulo e noatu rai e ka rauka i te aronga takaua i te tavini ia Iehova ma te meangiti te au manamanata, kare ra tei te katoatoa taua apinga orongaia maira no te vai ua ei takaua. E me ka mate te tane a tetai vaine, kua matara aia kia akaipoipo akaou inara “kia tau ra i te Atu.”—1 Korinetia 7:39.
17. Eaa te marama ta Paulo i akakaka no runga i te apiianga i te tuakaouanga?
17 Eaa te au kaka anga o te marama ta te Atu i taangaanga ia Paulo kia akakite no te tuakaouanga! Eaa te tu kopapa ka akatuia mai ei te au Kerititiano akatainuia ra? “I ruruia ei kopapa tangata, i akatuia ei kopapa vaerua,” ta Paulo i tata. Kare e kopapa tangata te ka apaiia ki te rangi, no te mea “kare te kopapa toto nei e te kiko e noo ki te basileia o te Atua.” Kua tuatua katoa maira Paulo e kare te aronga akatainuia katoatoa e moe i roto i te mate, mari ra i to Iesu parutia ka akatu viviki uaia tetai papaki ki te ora mutu kore i te matenga.—1 Korinetia 15:43-53.
18. Eaa te marama anga no te tuatau ki mua tei roto i te reta mua a Paulo ki to Tesalonia ra?
18 I tana reta ki te au Kerititiano i Tesalonia, kua taangaangaia a Paulo kia akamarama i te tuatau ki mua. Ka aere mai te ra o Iehova mei te keia i te po ra. Kua akataka katoa a Paulo e: “E tuatua oki te tangata e, e au, e kare e kino; ei reira ratou e rokoia uaia mai ei e te mate viviki, mei te vaine nui kia rokoia e te mamae ra, e kare rava ratou e ora.”—1 Tesalonia 5:2, 3.
19, 20. Eaa te au kaka anga o te marama tei rauka i te au Kerititiano i Ierusalema e Iudea ra i te reta a Paulo ki te au Epera ra?
19 Na te tataanga i tana reta ki te au Epera ra, kua oronga atu a Paulo i te au kaka anga o te marama ki te au Kerititiano mua i Ierusalema e Iudea ra. Mei teaa ra te ririnui i tana akaari anga i te meitaki atu i te akatereanga akamori a te Kerititiano i ta te akatereanga akamori a Mose ra! Kare i te aruanga i te Ture tei orongaia maira na te au angera mai, e akarongo to te au Kerititiano i tetai ora tei tuatua muaia mai e te Tamaiti a te Atua ra, tei runga roa ake ra tona mana i to te au karere angera. (Ebera 2:2-4) E tavini ua a Mose i te are o te Atua ra. Inara, ko Iesu Karaiti te akaaere nei aia i te are katoa. Ko Karaiti te taunga maata i te tu ia Melekizedeka ra, e turanga tona tei teitei rava atu i to te kau taunga o Aarona ra. Kua akakite katoa maira Paulo e kare to Iseraela i tomo ki roto i te akaangaroi anga o te Atua ra no te ngere i te irinaki e te akarongo, mari ra ko te au Kerititiano ka tomo ratou ki te reira no to ratou akono meitaki e te akarongo.—Ebera 3:1–4:11.
20 Pera katoa oki, e meitaki mamao roa atu te koreromotu ou i to te Ture koreromotu ra. Mei tei totouia e 600 mataiti i mua ake ra ia Ieremia 31:31-34, ko te aronga o te koreromotu ou ra kua tataia te ture a te Atua ki roto i to ratou ngakau e te rekareka ra i te akakore anga mou i te ara. Kare e na tetai taunga maata e oronga i te au atinga i te au mataiti tataki tai no tana uaorai au ara e no to te au tangata ra, to te au Kerititiano ra Taunga Maata ko Iesu Karaiti ia, kare ra ona ara e tei oronga ra e okotai ua atinga no te ara no te tuatau ua atu. Kare i tomo ki te ngai tapu tei angaia e te au rima tangata kia rave i tana orongaanga, kua tomo atu aia ki te rangi tikai, i reira kua mama atura ki mua i te aroaro o Iehova ra. Pera katoa, ko te au atinga manu i raro ake i te Ture koreromotu a Mose kare e apai ke atu takiri i te ara, me i rauka te reira kare e rave putuputuia i te au mataiti ravarai. Inara ko to Karaiti atinga, kua orongaia e okotai ua taime, ei akakore atu i te au ara e oti rava. Pouroa teia te akakaka maira i te marama ki runga i te iero vaerua maata, i roto i tona paepae te vaira te toenga o te aronga akatainuia e te “au mamoe ke atu” te tavini nei i teia tuatau.—Ioane 10:16; Ebera 9:24-28.
21. Eaa ta teia uriuri anga i akaari no te akatupu anga ia Salamo 97:11 e Maseli 4:18 i te au tuatau o te au apotetoro ra?
21 Kare e rava te ngai no te orongaanga i etai atu akaraanga, mei te au kaka anga o te marama te kitea ra i roto i nga reta a te apotetoro ko Petero e ta nga pipi ko Iakobo raua ko Iuda. Inara e mea tau e kua rava tei tataia i konei ei akaari e e au tupu anga meitaki to Salamo 97:11 e Maseli 4:18 i te au tuatau o te apotetoro ra. Kua akamata mai te tuatua mou mei te au akatutu anga e te au akaata anga ki te au tupu anga e te au tu tika tikai ra.—Galatia 3:23-25; 4:21-26.
22. Eaa tei tupu i muri ake i te matenga o te au apotetoro ra, e eaa ta te atikara te ka aru mai e akaari maira?
22 I muri ake i te matenga o te au apotetoro a Iesu ra e te akamata anga mai te akaruke anga i te tuatua mou tei totouia maira, kua meangiti ua te kaka anga o te marama tuatua mou ra. (2 Tesalonia 2:1-11) Inara, kua tau tikai ki ta Iesu i taputou maira, i muri ake i etai anere mataiti e manganui kua oki akaou maira te Pu e kua kiteia “te tavini akono meitaki e te pakari” i te tua anga i te kai na tona “ngutuare” i te ora mou ra. Ko tei tupu, kua akariro a Iesu Karaiti i taua tavini ra “ei akaaere i te au apinga ravarai nana ra.” (Mataio 24:45-47) Eaa te au kaka anga o te marama tei aru mai? Ka uriuriia teia i te atikara ka aru mai.
[Au Tataanga Rikiriki i Raro]
a Ko te one i konei te taiku ra i te ngai takapiniia tei iki ra te au Kerititiano i te tatanu te au tu tangata.—E akara i The Watchtower, Tiunu 15, 1980, kapi 18-19.
Te Maara Ainei Koe?
◻ Te akaariia maira i teea au irava Puka Tapu ra e ko te kiteanga i te tuatua mou e mea tupu aere ia?
◻ Eaa etai kaka anga o te marama tei tataia ra i te puka o te Angaanga ra?
◻ Eaa te marama te kiteia ra i roto i te au Evangeria?
◻ Eaa te au kaka anga o te marama i roto i te au reta a Paulo ra?