“Kua Kitea ia Maua te Mesia”

“KUA kitea ia maua te Mesia.” “Kua kitea e matou ta Mose i tata ki roto i te ture ra, e ta te au peroveta ra.” E rua ngati Iuda akamori o te anere mataiti mua i akakite mai i taua au akakitekite anga umere. I te openga iora, kua tae mai te Mesia tei manakonakoia ana. Kua papu ia raua!​—Ioane 1:35-45.

Me akamanako koe i te turanga tuatua enua e te akonoanga o te reira tuatau, e puapinga maata atu to raua irinakianga. E maata te aronga rangatira manakoia ra tei mama mai na roto i te akakite anga e te taputou maata, inara kua akakore vivikiia te au manakonakoanga te kore anga e rauka i taua tangata ra i te akaora mai i te ngati Iuda mei raro mai i te amo a te Roma.​—Angaanga 5:34-37.

Inara, ko taua nga tangata ngati Iuda e rua​—ko Anederea raua ko Philipa​—kare roa to raua irinaki anga i ngaueue ana e kua kiteaia mai e raua te Mesia mou. Kareka ra, i tera mai au mataiti, kua maata atu to raua irinaki anga i to raua uaorai kite atu anga i te au angaanga ririnui ta teia tangata i rave i te akatupu anga i te au tu tei akakiteia mai no runga i te Mesia.

Eaa ra teia nga tangata e tetai aronga ke e manganui i akarongo ei kiaia, te irinaki anga e kare ua ra aia e ko tetai Mesia pikikaa ra me kore ko tetai pikikaa mareka kore ra? Eaa ra te au akapapu anga tei akapapu tikai mai e e Mesia tika tikai aia?

Kia tau ki te papaanga tuatua enua, na Anederea raua ko Philipa i akataka mai ia Iesu o Nazareta, te kamuta o mua ana, e ko te Mesia tei taputouia mai e tei roa te tapapaia anga. (Ioane 1:45) Kua akakite mai tetai tangata tata tuatua enua matakite o taua tuatau ra, ko Luka, e kua tupu mai te aerenga mai o te Mesia “ki te ngauru ma rima o te mataiti i te au o Kaisara Tiberio.” (Luka 3:1-3) Kua akamata taua 15 o te mataiti ra o te au o Tiberio ia Tepetema i te 28 T.N. e kua ope i roto ia Tepetema i te 29 T.N. Kua akakite katoa mai a Luka e ko te au ngati Iuda i taua tuatau ra “te tapapa ua ra” i te tae anga mai o te Mesia. (Luka 3:15) Eaa ra aia i tapapaia ai i taua tuatau tikai? Ka akara ana tatou.

Au Akapapu Anga i te Mesia

I te akamanako anga i te puapinga o ta te Mesia tuanga angaanga, ka ariki oki koe e ka oronga mai Tei Anga maira, ko Iehova, i te au akapapu anga tika e tauturu ei i te aronga matakite e te akarongo mou kia akataka i te Mesia tei taputouia mai. No teaa ra? No te mea i roto i taua mataara, kare oki te aronga matakite tataki tai e akavareia e te aronga pikikaa, mei te au tangata e manganui.

Me oronga atu iaia uaorai ki tetai kavamani ke, te tapapaia ra tetai komono kia akapapu atu i tona taoonga ma te au akapapu anga tau. Pera katoa, kua tataia mai e Iehova i mua roa atu ana i te au umuumuanga ta te Mesia ka akatupu. No reira, me mama mai “te Rima Rave Maata,” ka riro mai te reira mei te mea rai e kua aere mai aia ma te au akapapu anga, e akapapu anga e koai oki aia.​—Ebera 12:2, NW.

Te au umuumuanga ta te au akapapu anga ka akatupu mai kua akanooia i roto i te au totou Pipiria e manganui tei tataia i te nga anere mataiti i mua akera. Kua akakiteia mai te reira i roto i te tumu rikiriki te tu te aerenga mai o te Mesia, te tu o tana angaanga orometua, tona mamae anga i roto i nga rima o tetai ke, e te tu o te mate tana ka kite. Penei ka inangaro koe i te kite e kua akakite takere mai taua au totou irinakiia i tona akatuia mai anga, te akangateiteiia anga aia i te rima katau o te Atua, e i te openga iora te au akameitakianga ta tona tutara Patireia a te tuatau ki mua ka apai mai. Na roto i teia mataara nei, kua oronga mai te au totou Pipiria i tetai akara anga umere penei ka rauka i te akaaiteia atu ki tetai karukaru o te mangamanga rima, e okotai ua tangata te ka akatakaia mai.

E tikai, i to Iesu mama anga mai i te 29 T.N., kare te au totou anga katoa o te Mesia i akatupuia ake i taua tuatau. Ei akaraanga, kare aia i tamateia ake e i akatuia ake. Noatu rai, kua akarongo a Anederea, a Philipa, e tetai aronga e manganui kia Iesu no tana i apii ana e i rave ana. E maata te akapapu anga ta ratou i kite mai, e ko te tika anga, koia te Mesia. Me kua ora ana koe i te reira tuatau e kua apii ana i te akapapu anga tikai ma te manako maoraora, penei kua irinaki katoa rai koe e ko Iesu te Mesia.

Tetai Tuanga Tukeke no te Tutu

Eaa te ka tauturu ia koe kia itae i taua taopenga anga? Tere atu i te au anere mataiti, kua oronga mai te au peroveta Pipiria i te au umuumuanga taka tikai ta te Mesia ka rave, te akataka meitaki mai anga iaia ra. Te oronga anga mai te au peroveta i teia au akakiteanga kua tere atu ki te au anere mataiti, kua tupu marie ua mai tetai tutu o te Mesia. Kua akakite mai a Henry H. Halley e: “Penei e maata te au tangata ka aere mai no te au enua tukeke, kare oki i kite ana, kare katoa i komunikeiti ana, ki tetai ke, ki roto i tetai pia, e kua akaari takitai mai ratou i tetai potonga toka patapata taraiia, ko te au potonga ra, me tapiri kapipitiia, ka rauka mai tetai tiki apa kore​—akapeea ainei ra e rauka ai i tetai ua atu tangata ra i te akamarama mai ma te kore e taopenga anga mai e na tetai tangata i tata mai i te au akapapaanga, e kua tuku atura ki te tangata takitai ra i tana tuanga?” Kua ui i reira aia e: “Akapeea ainei ra teia tuanga tukeke umere tikai no to Iesu oraanga e te angaanga, tei tataia e te aronga tata tukeke o te au anere mataiti tukeke, e i te au tuatau i mua ake ka aere mai ei a Iesu, i te akamarama mai anga no runga i tetai ua atu tumu anga mari ra na roto i tetai manako tei maata atu i ta tetai tangata i akaaere i te tataanga?” Kua taopenga mai a Halley i te reira e “E temeio te reira no te au tuatau!”

Kua akamata teia “temeio” i roto i te puka mua o te Pipiria. Kapiti atu i te akakite anga i te totou mua o te Pipiria te akakite anga mai i te tuanga angaanga a te Mesia, kua tata mai te tangata i tata ia Genese e ka aere mai te Mesia na roto mai i te papaanga o te uanga o Aberahama. (Genese 3:15; 22:15-18) Kua akakite mai tetai akapapu anga e no roto mai te Mesia i te kopu tangata o Iuda. (Genese 49:10) Kua akakite te Atua ki te ngati Iseraela na roto ia Mose e ka riro mai te Mesia ra ei vaa tuatua e ei akaora tei maata atu ia Mose.​—Deuteronomi 18:18.

I te tuatau o te Ariki ko Davida, kua akaari mai te totou e ka riro mai oki te Mesia ra ei ariki ki runga i te terono o Davida e ko Tona patireia ra ka “mou ïa e tuatau ua atu.” (2 Samuela 7:13-16) Kua akakite mai te puka a Mika e ka anauia mai te Mesia i roto i te oire o Davida, i Betelehema. (Mika 5:2) Kua akakite a Isaia e ka anauia Aia na roto mai i tetai paretenia. (Isaia 7:14) Kua totou mai te peroveta ko Malaki e ka akakiteia mai Tona aerenga mai e tetai tangata mei ia Elia rai.​—Malaki 4:5, 6.

Kua tata katoaia mai tetai atu akataka anga tikai no te Mesia i roto i te puka a Daniela. Te tou mai anga i te mataiti tikai i mama mai ei te Mesia, te akakite maira te totou e: “E teianei kia kite koe, e kia taka tikai, mei te riro anga o te tuatua, i te rave akaou e te patu ia Ierusalema e tae rava atu ki te Mesia te Ariki ra, e itu ïa ebedoma, e nga ebedoma oki e ono ngauru ma rua; e patu akaouia oki te arataa e te koro i te tuatau pekapeka ra.”​—Daniela 9:25.

Kua oronga te ariki Peresia ko Aretekasaseta i “te tuatua” kia akaouia e kia patu akaouia ia Ierusalema i te 20 o te mataiti o tona au. Kua akamata tona au i te 474 M.T.N., no reira tona 20 o te mataiti ra koia oki i te 455 M.T.N. (Nehemia 2:1-8) No reira, te tuatau no te 69 (kapitiia atu te 7 ki te 62) epetoma totou anga ra ka aere mai i rotopu i te akauenga kia akaouia e kia patu akaouia ia Ierusalema e te mama anga mai te Mesia. E tikai rai e, ko te 69 epetoma tikai ra ka riro mai e e 483 ra, me kore i raro ake i te rua mataiti. Inara me akonoia te tareanga no te totou tei akakiteia mai no te “okotai rā okotai rai ïa mataiti,” te akaariia maira e e 483 mataiti i muri maira i mama mai ei te Mesia, i te 29 T.N.​—Ezekiela 4:6.a

Noatu e e maata te aronga tei karanga e ko ratou te Mesia tei mama mai i tetai atu au tuatau tukeke, ko Iesu anake ra o Nazareta tei mama mai i te 29 T.N. (Luka 3:1, 2) I taua mataiti tikai, kua aere mai a Iesu kia Ioane Papetito e kua papetitoia i roto i te vai. Ei reira a Iesu i akatainuia ai ki te vaerua tapu ei Mesia. I muri mai, kua akaaravei atu a Ioane ia Iesu, ko tei aere na mua mai tei akakiteia mai mei ia Elia ra, kia Anederea e ki tetai akaou pipi, te kapiki anga Iaia ra e “te Punua-mamoe a te Atua, ko tei apai ke atu i te ara a to te ao.”​—Ioane 1:29; Luka 1:13-17; 3:21-23.

Papaanga e te Akatakaanga i te Mesia

Kua tapiri mai te au totou akauruia i te Mesia ki tetai mai au ngutuare ngati Iuda. No reira e mea tau ua e na Tei Anga kite takiri i akapapa mai i to te Mesia aerenga mai i tetai tuatau te vai ua ra te au rekoti no te papaanga i te akapapu mai anga i tona papaanga tupuna.

Te akakite maira te Cyclopedia a McClintock raua ko Strong e: “Kare ekoko anga tikai e kua ngaro te rekoti no te kopu tangata e te ngutuare tangata ngati Iuda i te akapouia anga a Ierusalema [i te 70 T.N.], e kare e no mua ake.” E au akakiteanga taka meitaki tetai e kua tata a Mataio raua ko Luka i ta raua Evangeria i mua ake i te 70 T.N. No reira, penei kua rauka ia raua i te akara atu i teia au rekoti nei i te tata anga i ta raua au akapapa anga no to Iesu papaanga tupuna. (Mataio 1:1-16; Luka 3:23-38) E tikai rai no runga i taua tumu puapinga maata tikai e, e manganui te aronga o to ratou uki te inangaro ra e na ratou uaorai e akapapu mai i to Iesu papaanga tupuna.

E Mea Tupu ua Mai Ainei te Akatupu Anga i Roto ia Iesu?

Inara, ka rauka ainei te manako e te akatupu anga a Iesu i te au totou no te Mesia ra e e mea tupu ua mai? I roto i tetai uriuri anga, kua pau mai tetai tangata apii e: “Kare e rauka. E maata tikai te tuke anga no reira ratou i akaatea mai ei i te reira manako. Na tetai tangata i rave i te tareanga e kua kiteaia mai e ko te akapapu anga e e varu ua au totou tei akatupuia mai koia oki e tai ua tianiti i roto i te tai anere mirioni pirioni.” Kia akatutu mai ei i taua au tuke anga ra, kua akakite mai aia e: “Me apai ra koe i teia aka moni nei o te moni toka ario, ka kapi te reira i te enua o Texas [i roto i tetai ngai e 690,000 kuea kiro mita] e e 0.6 mita te oonu. Me akairo koe e tai ua tara o te moni toka ario i roto i te reira e oti kua tuku atu i tetai tangata tei araiia te mata kia aaere i te katoa anga o te enua ra e te piko anga ki raro i te mou mai e tai ua moni toka ra, eaa ra te au tianiti e ka iki aia i te moni tei akairoia ra?” Ei reira kua akakite mai aia e “aiteite ua ra te tianiti e ka rauka i tetai ua atu tangata i roto i te tuatua enua i te akatupu e varu ua au totou [a te Mesia].”

Inara, i te tuatau o tana angaanga orometua e toru e te apa mataiti, kare a Iesu i akatupu ua e e varu ua totou mari ra e manganui te au totou anga Pipiria. I te akamanako anga i taua akapapu anga umere, kua taopenga mai taua tangata apii e: “Na Iesu​—e na Iesu anake ua i roto i te tuatua enua katoa ra​—i akatupu i te reira.”

“Aere Anga Mai” te Mesia

Te taka meitaki ra, kua aere mai te Mesia i te 29 T.N. i roto i te tangata ko Iesu o Nazareta. Tona aere anga mai ia ei Oko akaaka e te mamae. Kare aia i aere mai ei Ariki upokotu no te katoatoa kia akakore atu i te amo takinokino anga a te au Roma, ta te maataanga o te ngati Iuda e tana au pipi ra i tapapa atu ana. (Isaia, pene 53; Zekaria 9:9; Angaanga 1:6-8) Inara, kua akakiteia mai tona aere anga mai i te tuatau ki mua, e ka riro mai ei ririnui e ma te mana maata.​—Daniela 2:44; 7:13, 14.

Na tetai apii meitaki anga i te au totou o te Pipiria i akapapu ki te au tangata kimikimi manako takapini i te ao katoa ra e kua aere mai te Mesia i te anere mataiti mua, e ka oki akaou mai aia. Te akakite maira te akapapu anga e tona oki akaou anga mai tei akakiteia mai, kua tupu mai i te akamata anga o tona “parutia,” i te 1914.b (Mataio 24:3-14, NW) I taua mataiti rai, kua akataoonga kitea koreia a Iesu i te au rangi ra ei Ariki no te Patireia o te Atua. Kare e roa atu, ka rave aia i te angaanga kia takore atu mei te enua nei i te au tupuanga o te meameaau i Edene. Ka akameitaki tona Tutara Anga Tauatini Mataiti te aru maira i te katoatoa tei akaari mai i te akarongo kiaia ei Uanga taputouia, ko te Mesia ra, tei “apai ke atu i te ara a to te ao.”​—Ioane 1:29; Apokalupo 21:3, 4.

Ka rekareka te Au Kite o Iehova i te uriuri kia koe i taua akapapu anga e te tou atu anga mei te Pipiria e eaa te aite anga te tutara a te Mesia kia koe e ki toou aronga akaperepere.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Au Tutu i te kapi 6, 7]

455 M.T.N., “te tuatua . . . rave akaou e te patu ia Ierusalema”

29 T.N., tae mai te Mesia

483 mataiti (69 epetoma totouia)​—Daniela 9:25

1914, akataoongaia te Mesia i te rangi ra

Kare e roa atu ka takore te Mesia i te au kino e ka akariro i te enua ei parataito