Kua Rauka te Nuti Meitaki Rava i te au Roma

AKAPEEA ra te tangata ara e riro mai ei ei tangata tuatua tika i roto i te mata o te Atua e i raukai te ora mutu kore? Kua riro teia uianga i te akatupu i tetai au uriurianga manako akateimaa i roto i te anere mataiti mua o to tatou Tuatau Noa nei. Kua kite ainei koe i te pauanga? Me kua kite koe me kare, e mea tau ia koe uaorai kia tatau i ta te apotetoro ko Paulo uriurianga manako mako tikai no te manata i roto i te puka o te Puka Tapu o Roma. Me pera koe ka tauturu ia koe kia marama i te pirianga puapinga te vai nei i rotopu i te akarongo, te au angaanga, te tuatua tika e te ora.

KO PAULO E TE AU ROMA

Te puka o Roma e reta te reira tei tataia e Paulo mei te 56 T.N. ki te au Kerititiano i Roma. Eaa ra aia i tata ei i te reta? Noatu oki e i roto i te 56 T.N. kare ake nei a Paulo i tae ki Roma, e maata ra tana au Kerititiano i kite i reira, i te mea e i roto i tana reta kua tuku atu aia ki tetai papaki ma te tata i te reira i to ratou ingoa. I inangaro ana a Paulo i te aere atu ki Roma kua rauka iaia kia oronga i te akamaroiroi ki tona au taeake Kerititiano i reira, e kua tamanako ana oki aia i te parani i te akariro ia Roma ei ngai tapaeanga i roto i tana tamanakoanga no te angaanga orometua ki Paniora.​—Roma 1:11, 12; 15:22-24.

Inara, to Paulo akakoroanga maata i te tataanga i teia reta koia oki i te pau i te uianga: Akapeea ra te tangata e raukai te tu tuatua tika te ka arataki atu ki te ora? Te pauanga i rauka mai kua riro e ko te nuti meitaki rava. Ka rauka te tuatua tika i runga i te tumuanga o te akarongo. Kua tuku mai a Paulo i teia tika e kua akanoo i te upoko tuatua o tana reta i tona tataanga e: “Kare oki au i akama i te nuti meitaki; ko te tika ra ia e, te mana o te Atua te ora ia no te aronga katoatoa i rauka te akarongo, ki te ngati Iuda na mua e pera katoa ki te Ereni; i roto i te reira kua akaariia mai te tuatua tika a te Atua na roto i te akarongo e ki te akarongo, mei tei tataia e: ‘Kareka te tangata tuatua tika na roto i tona akarongo ka ora aia.’”​—Roma 1:16, 17, NW.

TE AKARONGO E TE TURE

I roto i te anere mataiti mua, kare te katoatoa i ariki e ko te tuatua tika ka rauka te reira i runga i te tu akarongo. Te reo o tetai pupu meangiti kua maro e e maata atu rai te ka anoanoia. Kare aina e na Iehova i oronga i te Ture a Mose? Akapeea ra tetai ua atu e riro ei ei tuatua tika me kare e kauraro ki taua apinga tei akauruia? (Akara Galatia 4:9-11, 21; 5:2) I roto i te mataiti 49 T.N., te uianga kia aru i te Ture kua uriuriia te reira e te pupu akaaere i Ierusalema, e kua tuku i te tika e ko te iti tangata kare i te ngati Iuda te ariki ra i te nuti meitaki kare ratou e anoanoia kia peritomeia e kia aru katoatoa i te au mataara o te Ture a te Ngati Iuda.​—Angaanga 15:1, 2, 28, 29.

Mei te itu mataiti i muri mai, kua tata a Paulo i tana reta ki to Roma i te turu i te tuku anga tika akapapa anga enua. Tika rava, e kua aere atu rai aia ki mua. Kare oki o te Ture puapinga no te Etene e e Kerititiano marira ki te au Ngati Iuda tei irinaki uaorai ki te reira akarongo i te mea oki e kare tetai e akatikaia e e tangata tuatua tika no te ora.

TUATUA TIKA NA ROTO I TE AKARONGO

Ia koe e tatau ra i te puka ki to Roma, ka kite koe i to Paulo matakite i tana au akapapaanga, i te turuanga i tana au tuatua e te au irava mei te Tuatua Tapu Epera. I tona tuatua anga ki te au Ngati Iuda, ko tei ngata i te ariki i tana apiianga akauruia, kua akaari aia i te tu meitaki e te inangaro i te tauturu no ratou. (Roma 3:1, 2; 9:1-3) Noatu rai ra, kua tuku atu aia i tana ravenga ma te maramarama ua e te tu mako kare e patoiia.

I roto ia Roma pene 1 e tae atu ki te pene 4, kua akamata a Paulo ki te tuatua mou e kua apa te katoatoa no te ara. No reira, te mataara okotai te ka rauka i te au tangata kia akatikaia e e tangata tuatua tika koia oki i runga uaorai i te turanga o te akarongo. E tika, kua tauta te au Ngati Iuda kia riro e aronga tuatua tika na roto i te mou anga i te Ture a Mose. Inara kare i rauka ia ratou. No reira, kua tuatua maroiroi a Paulo e: “Te vai ara ua nei te ngati Iuda e te Eleni katoa oki.” Kua oronga aia i te tika kare e rekaia ana e tetai au irava Tuatua Tapu ei turu.​—Roma 3:9.

I te mea “kare rava e tangata e akatikaia i te angaanga a te ture,” eaa atura te manakonakoanga? Ka akatika ua te Atua i te tangata ei aronga tuatuatika ei apinga aroa i runga i te turanga o to Iesu atinga oko. (Roma 3:20, 24) E raukai teia no ratou, ei akarongo to ratou i roto i te reira atinga. Ko teia apiianga e ka akatikaia te tangata ei aronga tuatua tika i runga i te turanga o te akarongo e kare i kitea ana i mua ana? Kare rava. Kua akatikaia a Aberahama e tangata tuatua tika no tona akarongo i mua ake ka orongaia ai te Ture.​—Roma 4:3.

I tona akapapuanga i te puapinga o te akarongo, kua akakite mai a Paulo i roto i te pene 5 i te tumuanga o te akarongo Kerititiano. Ko Iesu te reira, tei akaari i tona aerenga tuatua tika tei tipu atu i te au tumu kino o te ara a Adamu ki te aronga tei tuku i te akarongo i roto iaia. No reira, “na roto i te angaanga tau okotai,” e kare no te akarongo i te Ture a Mose, “tei rauka ki te tangata e manganui koia oki kia akatikaia ei aronga tuatua tika no te ora.”​—Roma 5:18, NW.

PAUANGA I TE AU PATOIANGA

Mei te mea, e kare te au Kerititiano i raro ake i te Ture, eaa i reira te ka arai ia ratou, kia aere ki mua e kia rave i te au ara e te irinaki ua atu kia akatikaia ei tangata tuatua tika e kia akameitaki i to te Atua aroa ua? Kua pau a Paulo i teia patoianga i roto ia pene 6. Kua mate oki te au Kerititiano ki to ratou mataara ara taito. To ratou oraanga ou i roto ia Iesu kua oronga te reira ia ratou kia ta i to ratou au paruparu o te kopapa. Kua raurau aia: “Auraka e vai autu te kino [ei ariki, NW] ki roto i to kotou kopapa mate ua nei.”​—Roma 6:12.

Inara kare ainei e tau i te ngati Iuda, tetai papaki ia ratou kia mou atu ki te Ture a Mose? I roto i te pene 7, kua akamarama meitaki a Paulo e kare i pera. Mei te vaine akaipoipoia tei matara mei te ture o tana tane me mate ake aia, mei te reira rai te ngati Iuda kia matara mei te kauraroanga ki te Ture i te mate anga o Iesu. Kua tuatua a Paulo e: “Kua mate katoa kotou i te kopapa o te Mesia i te akonoanga i te Ture ra.”​—Roma 7:4.

Me ko te aiteanga i reira e kua tarevake tetai ngai o te Ture? Kare rava ia. E apakore te Ture. Ko te manamanata kare e rauka i te tangata ara i te akarongo atu ki te Ture. Kua tata a Paulo “kua kite oki tatou e e mea vaerua te ture, inara e mea kopapa ua nei au ra, tei okoia i raro ake i te ara.” Kare tetai tangata ara e rauka kia mou i ta te Atua Ture apakore e no reira kua akaapaia e te reira. Mei teaa atura te meitaki e, “kare rava atura e akaapa i teianei i te aronga i roto ia Iesu Mesia”! Te au Kerititiano kua akatainuia kua akatamarikiia na roto i te vaerua ei au tamariki na te Atua. Na te vaerua o Iehova e tauturu ia ratou kia kukumi atu i te au apa o te kopapa. “Naai e tuku mai i te tapepeanga i tei ikiia e te Atua ra? Na te Atua aina na te akatika mai.” (Roma 7:14, NW; Roma 8:1, 33) Kare e mea e akatakake ia ratou mei te aroa o te Atua.

TE TUATUA TIKA E TE NGATI IUDA KOPAPA

Mei te mea, e kare te Ture e anoano akaouia, ka akapeea i reira te iti tangata Iseraela? Ka akapeea i reira te au tuatua tapu tei taputou mai i te tupu akaou anga o Iseraela? Ko teia au uianga nei kua raveia mai te reira i roto ia Roma pene 9 ki te 11. Kua akakite te Tuatua Tapu Epera e toenga ua to te Iseraela te ka akaoraia e ka anga atu te Atua i te akara ki te au iti tangata o te ao nei. Ei akapapu i teia, te au totou na runga i te akaoraanga i to Iseraela kua tupu te reira kare i te Iseraela kopapa mari ra ki te putuputuanga Kerititiano, ko tei akamata mai mei te tuanga iti o te ngati Iuda kopapa tei irinaki e kua akakiia atu e te iti tangata Etene ngakau tika o te ao nei.​—Roma 10:19-21; 11:1, 5, 17-24.

TE KAVEINGA O TE TUATUA TIKA

I roto ia Roma pene 12 tae atu ki te 15, kua akamarama atu a Paulo i tetai au mataara mako tikai te ka rauka i te au Kerititiano akatainuia i te rave i roto i te oraanga kia tau ki to ratou akatikaangaia ei aronga tuatua tika. Ei akaraanga, kua tuatua aia e: “Kia tuku atu kotou i to kotou au kopapa ei atinga ora, e te tapu, e tau oki i te Atua, ko te akamori e tau ïa ia kotou. E eiaa e akatau atu i teianei ao: ei tu ke ra to kotou i te akaou anga o to kotou ngakau.” (Roma 12:1, 2) E tau tatou kia irinaki ki roto i te mana o te meitaki e auraka e tamaki atu i te kino ki te kino. “Auraka e mate i te kino, kia mate ra te kino ia koe i te meitaki,” i tata ei te apotetoro.​—Roma 12:21.

Ko Roma oki te rotopu o te mana porotiki i roto i to Paulo tuatau. No reira, kua ako meitaki mai a Paulo i te au Kerititiano e: “Kia kauraro marie te tangata katoatoa i te aronga taoonga ra. Kare rava oki e mana mari ra no ko mai i te Atua ra.” (Roma 13:1) Te au angaanga a te au Kerititiano ki etai ke e tuanga katoa no te oraanga tau ki te tuatua tika. “Auraka kotou e kaiou na te tangata ravarai,” na Paulo e, “kareka kia aroa atu tetai ki tetai: ko tei aroa atu oki i tetai ke ra, kua akono ia i te ture.”​—Roma 13:8.

Tetai katoa, e tau te au Kerititiano kia manako i te akava ngakau o etai ke e kia kore oki e tuku i te akava atu. Kua raurau maira Paulo e: “E teianei ka umuumu tatou i te tuatua i akatupu i te au, e te tuatua e meitaki kapipiti ei ra.” (Roma 14:19) E ako manea tikai teia kia raveia i roto i te katoa anga o te oraanga Kerititiano! I reira, i roto i te pene 16, kua akaoti atu a Paulo i tana uaorai au aroa e te au tuatua openga ei akamaroiroi e ei ako.

NO TEI AKATAINUIA E TE MAMOE KE

Te tumu manako tei tuatuaia i roto ia Roma e mea puapinga te reira no te anere mataiti mua e te vai nei rai te puapinga no teia tuatau. Te tuatua tika e te oraanga mutu kore e tumu tau te reira ki te katoatoa rava o te au tavini o Iehova. E tika oki, e kua tataia a Roma ki te putuputuanga o te au Kerititiano akatainuia, inara i teia tuatau te maata i te au Kite o Iehova no te “urupu maata” e e manakonakoanga to ratou no te enua nei. (Apokalupo 7:9) Noatu rai ra, e tuatua puapinga ta teia reta no teia aronga katoa. Eaa oki te reira?

Kua akakite mai te puka o Roma e kua akatikaia te au Kerititiano e aronga tuatua tika na roto i te akarongo. No te aronga akatainuia, te manakoanga koia oki te riro anga ei aronga tutara kapiti atu kia Iesu i roto i te Patireia i te rangi ra. Inara, te au mema o te urupu maata kua akatika katoaia ei tuatua tika, ei “au oa no te Atua,” mei te patereareka ra ia Aberahama. (Iakobo 2: 21-23) To ratou turanga tuatua tika i te akaraanga i to ratou ora atu anga i te tumatetenga maata, e kua akatumuia ki runga i te akarongo i roto i te toto o Iesu, mei te tu rai o tei akatainuia ra. (Salamo 37:11; Ioane 10:16; Apokalupo 7:9, 14) No reira, ta Paulo aratakianga manako i roto ia Roma e akaraanga maata te reira ki te mamoe ke pera katoa ki te aronga akatainuia ra. E te ako meitaki ra te puka no te oraanga tau ia ia tatou i akatikaia ai e e tuatua tika e puapinga anake ia no te au Kerititiano katoatoa.

Te puka, The Book of Life, tei akonoia e nga Taote ko Newton Marshall Hall e Irving Francis Wood, kua akakite e: “No runga i te tua [Roma] taumaroanga e te apiianga kua taena te ngai teitei rava o ta Paulo apiianga tei akauruia. E mako te reira, e te oaoa, inara kua ariki uaia e e tika. . . . Te apiianga o teia reta ka apai mai te reira i te puapinga maata nona uaorai e te maata o te akameitaki anga.” Eaa koe ka kore ei e tatau i te puka e kia rekareka i roto i “te nuti meitaki” tei roto i te reira, “te mana ïa o te Atua kia ora.”​—Roma 1:16.

[Pia/​Tutu i te kapi 24]

“Kare o [teianei ao] mana mari ra no ko mai i te Atua.” Kare ra teia e mei te mea atura e na te Atua i tuku i te aronga tutara tatakitai ki roto. Mari ra te ora nei te aronga tutara ma te tika ua na te Atua. I roto i tetai au akaraanga, kua akara mamaoia e kua totouia te au tutara tangata e te Atua e no reira “kua tukuia i to ratou ngai tau e te Atua.”​—Roma 13:1, NW.

[Akameitakianga]

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Pia/​Tutu i te kapi 25]

Kua akakiteia te au Kerititiano: “E tuku ra kotou i ta te Atu i ta Iesu Mesia ki runga ia kotou.” Te aiteanga o teia koia oki kia aru tamou ratou i te takaianga tapuae o Iesu, aruanga iaia i te tuku anga i te au mea i te pae vaerua te mea mua i roto to ratou oraanga e auraka to te pae kopapa, oti akera, “auraka . . . kia tupu to te kopapa nei anoano.”​—Roma 13:14.

[Pia/​Tutu i te kapi 25]

Kua akakite a Paulo ki to Roma kia “aroa oki kotou tetai ki tetai ma te ongi tapu ra.” Kare ra, aia e te akanoo nei i tetai peu Kerititiano ou me kare peu akonoanga atua. I roto i to Paulo tuatau, te ongi ki runga i te rae, te ngutu me kare te rima e oronga putuputu ia ana ei akairo no te akaaravei anga, aroa, me kare akangateitei anga. No reira, te akaari nei a Paulo i tetai peu tei riro ei mea matauia i roto i tona tuatau.​—Roma 16:16.