Ko Tukiko—E Taeake Tavini Irinakiia
I TETAI au atianga tukeke, kua teretere atu a Tukiko ma te apotetoro ko Paulo e kua riro mai ei karere nona. E karere aia ka tau kia irinakiia ma te moni e ma te au apainga o te akaaere anga. I te mea e te akataka ra te au Tuatua Tapu i tona tu tau kia irinakiia—e tu puapinga no te au Kerititiano katoatoa—penei e te inangaro maata ra koe i te kite no runga iaia.
Kua akataka mai a Paulo ia Tukiko ei “taeake akaperepere ïa, e te orometua tuatua-mou, e taeake tavini oki i te Atu nei.” (Kolosa 4:7) Eaa ra te apotetoro i akara akaperaʼi iaia?
Te Tere Tauturu o Ierusalema
Kua tupu te anoano anga no tetai apinga materia i rotopu i te au Kerititiano i Iudea i te 55 T.N. Ma te tauturu a te au putuputuanga i Europa e Asia Minora, kua akapapa a Paulo i tetai koi anga i te tauturu ia ratou. Ko Tukiko, no te tapere o Asia mai aia, kua piri atu ki roto i te tere tauturu anga.
I muri ake i te oronga anga i te au ikuiku anga e akapeea me rave i teia tauturu anga, kua akakite atu a Paulo e kia tonoia te aronga irinakiia ki Ierusalema me kore kia aere atu ki reira e ia katoa, te apaianga i te au moni. (1 Korinetia 16:1-4) Te aere anga aia i te teretere mamao mei Ereni ki Ierusalema, kua aru etai pupu tangata iaia, te akara anga ko Tukiko tetai. (Angaanga 20:4) Penei te anoanoia ra taua pupu maata no te mea te apai ra ratou i te moni tei orongaia kia ratou e tetai au putuputuanga. Ko tetai tumu tikai paa i anoanoia te paruru anga, no te mea te oronga maira te anana keia i tetai akakino anga ki te aere anga meitaki.—2 Korinetia 11:26.
I te mea e kua aru a Arisetareko raua ko Terophimo ia Paulo ki Ierusalema, te manako ra tetai pae e kua aru katoa rai a Tukiko e tetai atu. (Angaanga 21:29; 24:17; 27:1, 2) No te mea kua o a Tukiko ki roto i teia porokaramu tauturu, koia tetai o etai tei karangaia e ko te “taeake” tei angaanga kia Tito i Ereni i te akapapa i te koi anga e tei “akono katoaia ra e te au ekalesia, kia aere aia e ko [to Paulo, NW] ma taua mea aroa ra.” (2 Korinetia 8:18, 19; 12:18) Me kua puapingaia te tere anga mua tei akatupu meitakiia e Tukiko ra, kua puapinga rai te rua o tona tere.
Mei Roma ki Kolosa
E rima me kore e ono mataiti i muri mai (60-61 T.N.), te tapapa ra a Paulo e ka tukuia aia mei tona tapeka anga mua i Roma. Tei ko a Tukiko iaia, e anere kiro mita mei te kainga. Te oki akaou ra a Tukiko i teianei ki Asia. Kua akariro teia kia rauka ia Paulo i te tono atu i te au reta ki te au putuputuanga Kerititiano i taua ngai e kia tono akaou i te tavini oro ke ra a Philemona, koia a Onesimo, ki Kolosa. Kua apai a Tukiko raua ko Onesimo e toru reta tei kapitiia i roto i te papaanga Pipiria i teianei—e tai ki to Ephesia, okotai ki to Kolosa, e e tai kia Philemona. Penei kua apaina katoa ia tetai reta ki te putuputuanga i Laodikea, e oire e 18 kiro mita mei ko mai ia Kolosa.—Ephesia 6:21; Kolosa 4:7-9, 16; Philemona 10-12.
Kare a Tukiko i te tangata apai mere ua. E karere irinakiia aia no te mea te tata ra a Paulo: “Na Tukiko e akakite atu ia kotou na i te au tuatua katoa noku nei, e taeake akaperepere ïa, e te orometua tuatua-mou, e taeake tavini oki i te Atu nei: I unga atu ei au iaia kia kotou.”—Kolosa 4:7, 8.
Kua tou mai te tangata apiipii ra ko E. Randolph Richards e ko te tangata apai reta “te kapiti putuputu uaorai ra i rotopu i te tangata tata e te aronga tei akarongo mai e kapitiia atu te kapiti anga tata. . . . [Ko tetai tumu] i anoanoiaʼi tetai tangata apai irinakiia ra [koia] te apai putuputu ra aia i etai akakite anga. Penei te akataka poto maira te reta i tetai turanga, te akataka anga putuputu a te tangata tata, inara te manakoia ra te tangata apai kia akakite pouroa mai i te akakite anga ki te tangata e akarongo maira.” Noatu rai e ka akono te reta i te au apiianga e te au mea rapurapu, ka tuatua akakite atu te karere irinakiia ra i etai au mea.
E meangiti ua te akakite anga a te au reta ki te au Ephesia, te au Kolosa, e kia Philemona e te akapeea ua ra a Paulo. No reira a Tukiko ka orongaʼi i te akakite anga uaorai, te akataka anga i te au turanga o Paulo i Roma, e te kite mou meitaki anga i te au turanga i roto i te au putuputu anga kia rauka i te oronga i te akamaroiroi anga. Kua oronga ua ia te au tuatua e te au apainga o teia tu ki te aronga tei irinakiia ei komono tiratiratu i te tangata i tono maira. Ko Tukiko taua tangata ra.
Akaaere Anga i te Au Angaanga i te Ngai Mamao
I muri ake i te tukuia anga mei te are tapeka anga i Roma, kua manako a Paulo i te tono ia Tukiko me kore ia Aretema kia Tito i runga i te airani ko Kereta. (Tito 1:5; 3:12) I te tuatau o to Paulo ra tapeka anga rua i Roma (penei i te 65 T.N.), kua tono akaou te apotetoro ia Tukiko ki Ephesia, penei ei mono ia Timoteo, te ka aere atu ki te pae ia Paulo.—2 Timoteo 4:9, 12.
Kare i marama roa e me kua aere atu a Tukiko ki Kereta e ki Ephesia i taua tuatau ra. Noatu rai, te akataka maira teia akapapa anga e kua vai aia ei oa piri vaitata no Paulo e tae ua atu ki te mataiti openga o te angaanga orometua a te apotetoro. Me te manako ra a Paulo i te tono iaia e kare ko Timoteo raua ko Tito ki te au angaanga tau e penei e te ngata ra, te akara anga kua riro a Tukiko ei akaaere Kerititiano pakari tikai. (Akaaite ia 1 Timoteo 1:3; Tito 1:10-13.) Kua taangaangaia aia no te ariki maata anga aia kia teretere e kia taangaangaia i te au angaanga i te ngai mamao e Paulo e ki te putuputuanga Kerititiano katoa ra.
I teia tuatau, te tavini puareinga ua ra te au Kerititiano atinga uaorai i te Atua i roto i te au putuputuanga a te Au Kite o Iehova i te reira ngai me kore kua oronga atu ia ratou uaorai kia akamaata i te au inangaro Patireia i tetai au ngai. E tauatini ua atu tei ariki rekareka i te au tuku anga angaanga ei au mitinari, ei au akaaere tutaka, ei au tavini takapini i teianei ao i roto i te au angaanga patu anga, i ko i te opati maata o teianei ao o te Taiate Punanga Tiaki, me kore i roto i etai o te au manga. Mei ia Tukiko rai, kare ratou e kitea uaia, mari ra e aronga angaanga pakari ratou, ‘e orometua tuatua mou’ tei akaperepereia e te Atua e tei akaperepereia e etai au Kerititiano ei ‘taeake tavini i te Atu’ irinakiia ra.