Makitakitaia no to Ratou Akarongo
“E e makitakitaia kotou e te tangata katoatoa i toku nei ingoa.”—MATAIO 10:22.
1, 2. Ka rauka ainei ia koe te akakite mai i etai au tupuanga tika tikai tei akakoromakiia e te Au Kite o Iehova no te raveanga i to ratou au irinaki anga akonoanga?
KUA tapekaia tetai tangata tiaki toa tiratiratu i te enua o Kereta e maata te taime e kua apai putuputuia ki mua i te au akavaanga Ereni. Te katoaanga kua tukuia aia ki roto i te tapekaanga e tere atu i te ono mataiti, kia takake atu i tana vaine e nga tamariki e rima ra. I Tiapani kua akaateaia tetai tamaiti apiiia ra i te apii, noatu rai e te meitaki ra tona tu akono e koia to runga rava i tona pupu e 42 tei apiiia ra. I Varani e maata te au tangata te akaateaia atura i ta ratou angaanga, noatu rai e e rekoti meitaki tikai to ratou no te rave angaanga e te akono tau katoa oki. Eaa ra te tumu aiteite i roto i teianei au tupu anga tika tikai?
2 Pouroa te aronga tataki tai tei o atura e Au Kite o Iehova. Ta ratou “rave kino”? Te akatumu anga, ko te raveanga i ta ratou au irinaki anga akonoanga. I te akarongo anga ki te au apiianga a Iesu Karaiti, kua rave te tangata tiaki toa ra i te tuaanga i tona akarongo ma etai ke atura. (Mataio 28:19, 20) Kua akaapa maataia aia i raro ake i tetai peu taito no te ture Ereni tei akariro ra i te akonoanga poroteraita ei tetai rave anga kino. Kua akaateaia te tamaiti apiiia ra no te kore tona akava ngakau tereniia i te Pipiria e akatika iaia kia rave i te kendo e (ravenga Tiapani i te koke) te akanooia ra. (Isaia 2:4) E ko te aronga tei akaateaia ra i ta ratou angaanga i Varani kua akakiteia atu e ko te tumu tikai no to ratou akaatea angaia no ta ratou akataka anga ia ratou uaorai ei Au Kite o Iehova.
3. Eaa ra te mamaeanga maata i te au rima o tetai au tangata i takitai ua ake ei tupu anga no te maata anga o te Au Kite o Iehova ra?
3 Ko taua au tupu anga ngata ra ko te tu ia o ta te Au Kite o Iehova e akakoromaki ana i etai enua i teia tuatau ua ake nei. Inara, no te maata anga o te Au Kite o Iehova e takitai ua ake te tupu anga te mamaeanga maata i te au rima o tetai au tangata nei. E mea matauia i te ao katoa nei te tu akono meitaki o te au tangata o Iehova—ko tetai tu kare ra e oronga mai i tetai tumu tau no tetai ua atu kia anoano i te akakino mai ia ratou. (1 Petero 2:11, 12) Kare ratou e akatupu i te au pekapeka me kare e rave i te ravenga tamamae. (1 Petero 4:15) Ei tuke anga, ka tauta ratou kia akono i ta te Pipiria akoanga kia kauraro i te Atua na mua, ki te au kavamani i muri akera. Ka tutaki ratou i te au tero umuumuia e te ture e “kia noo au ua [ratou] i roto i te tangata katoa nei.” (Roma 12:18; 13:6, 7; 1 Petero 2:13-17) I roto i ta ratou angaanga apii Pipiria, te akamaroiroi ra ratou kia akangateitei i te ture, te au puapinga ngutuare tangata, e te tu akono tau oki. E manganui te au kavamani kua akapaapaa ia ratou no te riroanga ei au tangata akono i te ture. (Roma 13:3) Inara, mei ta te parakaoa mua i akakite maira, i etai taime kua riro ratou ei au takete no te patoi anga—i etai au enua, pera katoa oki no te arairai anga kavamani. Ka tau ainei te reira ei akapoitirere ia tatou?
Te “Tutaki” no te Riro Anga ei Pipi
4. Kia tau ki ta Iesu, eaa ta tetai ka tau kia manako atu i te riroanga ei pipi nana?
4 Kare a Iesu i akaruke mai i te ekoko anga e eaa te o atura ki te riroanga ei pipi nana. “Kare te tavini i maata i tona pu,” tana i tuatua ki tana au pipi. “I takinga kino ana ratou iaku ra, e takinga-kino katoa ratou ia kotou.” Kua makitakitaia a Iesu no te “tumu kore ua.” (Ioane 15:18-20, 25; Salamo 69:4; Luka 23:22) Ka rauka kia tapapa atu tana au pipi i taua tu rai—te patoi anga ma te tumu tau kore ua ra. Kua akamatakite atura aia ia ratou, e tere atu i te okotai atianga: “E makitakitaia kotou.”—Mataio 10:22; 24:9.
5, 6. (a) Eaa te tumu i raurau ei a Iesu i te aronga penei ka riro ei pipi “kia tatau i te apinga ei ou”? (e) Eaa, i reira, i tau ei kia kore tatou e ekoko me ka aravei atu tatou ma te patoi anga?
5 No reira, kua raurau a Iesu i te aronga penei ka riro ei pipi “kia tatau i te apinga ei ou e riro ei” ei pipi. (Luka 14:28, Revised Standard Version) No teaa ra? Kare e kia iki me ka tau ratou kia riro ei pipi nana me ka kore ainei, mari ra kia manako papu kia akatupu i tei o maira. Ka tika tatou kia teateamamao kia akakoromaki i etai ua atu timataanga me kare au tu ngata te ka aere mai ma taua angaanga ra. (Luka 14:27) Kare tetai e opara ia tatou kia tavini ia Iehova ei tetai pipi na Karaiti. E iki anga ia naau uaorai; e iki anga ia tei akakiteia maira. Kua kite tatou i mua akera e kapitiia mai ki te au akameitaki anga ta tatou ka kite mei te tomoanga ki roto i tetai pirianga akatapuia ma te Atua ra, ka riro tatou ei apinga “makitakitaia” mai. No reira kare tatou e ekoko me ka aravei atu ma te patoianga. Kua ‘tatau ana tatou i te apinga ei ou’ e kua papa meitaki tatou kia tutaki i te reira.—1 Petero 4:12-14.
6 Eaa ra etai, kapiti katoa i tetai papaki o te aronga mana o te kavamani, i anoano ei kia patoi i te au Kerititiano mou ra? No te pauanga, e mea tauturu kia akara matatio i nga pupu akonoanga e rua i te anere mataiti mua o te T.N. E rua ra kua makitakitaia—mari ra no nga tumu tuke rava ra.
Makitakita e Tei Makitakitaia Ra
7, 8. Eaa te au apiianga tei akaata maira i te aviri anga no te au Kenitara, e eaa te tu manako tei tupu ki roto i te au ngati Iuda ra ei tetai tupu anga?
7 I te anere mataiti mua T.N., i raro ake a Iseraela i te tutara a Roma, e ko te akonoanga Iuda, koia te akatereanga akonoanga ngati Iuda ra, i raro ake te maata anga i te mou anga taomianga a te au arataki mei te aronga tata tuatua e te au Pharisea. (Mataio 23:2-4) Kua rave ketaketa teianei au arataki i te au Ture a Mose no runga i te takake anga mei to te au pa enua e kua tarurike i te reira kia umuumuia te tu aviri anga no te aronga kare i te ngati Iuda. I te rave anga i te reira, kua akatupu ratou i tetai akonoanga tei akakeu maira i te makitakita no te au Kenitara e, i muri iora, kua akatupu mai i te makitakita no ko mai i te aronga Kenitara ra.
8 Kare i raveanga ngata no te au arataki ngati Iuda ra kia tutu aviri anga no te au Kenitara, i te mea kua akamanako ke ana te au ngati Iuda e e au mea ora viivii te au Kenitara i taua tuatau ra. Kua apii te au arataki akonoanga e auraka rava tetai vaine ngati Iuda e noo atu koia anake ua ma te au Kenitara, no te mea te “tarotokakaia ra ka rave ainga tau kore ratou.” Kare e tika tetai tangata ngati Iuda kia “vai mai ko ia anake ua ma ratou ra no te mea te tarotokakaia ra e ka akamaringi toto ratou.” Te u tei akapateia maira e tetai Kenitara kare e tau kia inumia me kare tetai ngati Iuda i reira i te akara atu iaia e rave nei. Na roto i te mana o to ratou au arataki, kua akatupu te au ngati Iuda i tetai akara akateitei anga e tetai takakeanga ketaketa oki.—Akaaite ia Ioane 4:9.
9. Eaa te tupu anga o te apiianga na te au arataki ngati Iuda ra no te aronga kare i te ngati Iuda?
9 E meangiti ua te meitaki ta taua au apiianga no runga i te aronga kare i te ngati Iuda i akatupu i te pirianga i rotopu i te au ngati Iuda e te au Kenitara ra. Kua manako te au Kenitara i te au ngati Iuda ei aronga makitakita i te au tangata ravarai. Kua tuatua te tata tuatua Roma ko Tacitus (tei anauia e vaitata i te 56 T.N.) no te au ngati Iuda e “te manako ra ratou i te toenga atu o te au tangata ma te makitakita anga no te au enemi ra.” Kua tuatua katoa oki a Tacitus e ko te au Kenitara tei riro ra ei poroteraita ngati Iuda kua apiiia kia akaruke i to ratou uaorai enua e kia manako e puapinga kore to ratou ngutuare tangata e te au oa oki. No te tuanga maata, kua akakoromaki to Roma i te au ngati Iuda, no te mea te rava ra to ratou numero kia matakuia. Mari ra no te patoi anga ngati Iuda i te 66 T.N. kua akakeu i te rave anga riri a to Roma ra, kia taki atu ki te akapou anga ia Ierusalema i te 70 T.N.
10, 11. (a) Eaa te tu akono anga no te au tangata ke ta te Ture a Mose i umuumu? (e) Eaa te apiianga ta tatou i kite mei tei tupu ra ki te akonoanga ngati Iuda?
10 I akapeea taua manako no te au tangata ke ra i te akaaite atu anga ma te tu akamori tei akapapaia ra i te Ture a Mose? Kua akanoo te Ture i te takake anga mei to te au pa enua ra, inara ko teia ei paruru i to Iseraela, e maata oki i to ratou akamori anga ma ra. (Iosua 23:6-8) Inara, kua umuumuia i te Ture e kia akonoia te au tangata ke ra ma te tuatua tau e te tika e kia ariki meitakiia ratou—me ka kore ratou e akarongo kore kino i te au ture o to Iseraela ra. (Levitiku 24:22) Na te tapae keanga mai i te vaerua tau tei akakite meitakiia maira i te Ture no te au tangata ke ra, kua akatupu mai te au arataki akonoanga ngati Iuda o to Iesu tuatau ra i tetai tu akamori tei akatupu ra i te makitakita e kua makitakitaia atu oki. I te openga, kua ngaro ke atu i te iti tangata ngati Iuda o te anere mataiti mua ra ta Iehova ra akaperepere anga.—Mataio 23:38.
11 E apiianga ainei tetai no tatou i roto i teia? Ae! Ko tetai tu manako akateitei, e te tuatua tika ia tatou uaorai e te akara io ki raro i te aronga kare ra i piri mai ki to tatou au akarongo akonoanga kare i te akatutu anga tika i te akamori anga ma ia Iehova ra, e kare katoa oki e akamareka iaia. E akamanako ana i te au Kerititiano tiratiratu i te anere mataiti mua ra. Kare ratou i makitakita i te aronga kare ra i te au Kerititiano, kare katoa ratou i tu atu i te patoi i to Roma ra. Inara, kua “makitakitaia” ratou. No teaa ra? E naai ma?
Te Au Kerititiano Mua ra—Naai i Makitakita?
12. Akapeea i taka meitaki ei mei te au Tuatua Tapu ra e te anoano ra Iesu i tana au pipi kia manako tau i te aronga kare ra i te Kerititiano?
12 Te taka meitaki maira i ta Iesu au apiianga e kua anoano aia kia manako tau tana au pipi no te aronga kare ra i te Kerititiano. I tetai pae, kua tuatua aia e kia taka ke tana au pipi i to teianei ao—koia oki, kia kopae ke ratou i te au tu manako e te akono tei patoi ra i ta Iehova au raveanga tuatua tika. Ka vai rave kore ua ratou i te au tumu no te tamaki e te au poritiki. (Ioane 17:14, 16) I tetai tua, e mamao ke atu i te tutuanga akangateitei kore no te aronga kare i te Kerititiano, kua tuatua a Iesu ki tana au pipi kia ‘aroa atu i to ratou au enemi.’ (Mataio 5:44) Kua raurau te apotetoro ko Paulo i te au Kerititiano: “E teianei, te pongi ra to enemi, ka akaangai atu; e te kaki vai ra, ka akainu atu.” (Roma 12:20) Kua tuatua katoa aia ki te au Kerititiano kia “takinga-meitaki tatou i te tangata ravarai.”—Galatia 6:10.
13. Eaa ra te au arataki akonoanga ngati Iuda ra i patoi maatai i te au pipi a Karaiti ra?
13 Inara, kare i roaia kua kite te au pipi a Karaiti ia ratou uaorai ei aronga “makitakitaia” i nga tumu e toru ra. Te mea mua ko te au arataki akonoanga ngati Iuda. No reira rai e kua viviki ua te au Kerititiano ra i te taki anga i to ratou manako anga! E au kaveinga teitei to te au Kerititiano ra no te akono tau e te tiratiratu, e kua oronga ratou i tetai tuatua akauru manakonako anga ma te maroiroi veravera ra. E au tauatini ua atu tei akaruke i te akonoanga ngati Iuda e kua takave atu i te akonoanga Kerititiano. (Angaanga 2:41; 4:4; 6:7) Ki te aronga arataki akonoanga ngati Iuda ra, ko te au pipi ngati Iuda a Iesu ra e au apoteiti ua! (Akaaite ia Angaanga 13:45.) Kua manako ngakau teianei aronga arataki riri ra e kua akapuapinga kore te akonoanga Kerititiano ra i ta ratou au ikuiku anga. No teaa ra, no tei akakore te reira i ta ratou manako no te au Kenitara! Mei te 36 T.N. mairai, kua rauka kia riro te au Kenitara ei au Kerititiano, i te kapitianga akarongo e te rekarekaanga i te au akameitaki anga aiteite mei te au Kerititiano ngati Iuda ra.—Angaanga 10:34, 35.
14, 15. (a) Eaa ra i rokoiai te au Kerititiano ra e te makitakita o te aronga akamori peikani ra? Orongaia mai tetai akatauanga. (e) Kua riro te au Kerititiano mua ra ei aronga “makitakitaia” na teea pupu toru ra?
14 Te rua, kua rokoia te makitakita anga o te aronga akamori peikani ra ki te au Kerititiano. Ei akatauanga, i Ephesia i taito ra, kua riro te maanianga apinga ario no te atua vaine ko Diana ra ei tetai pitiniti puapinga maata. Inara i ta Paulo tutu anga ki reira, e manganui to Ephesia ra tei akarongo, ma te akarukeanga i te akamori ia Diana. I te akakoko anga i ta ratou angaanga okooko, kua akatupu pekapeka taua aronga angaanga ario ra. (Angaanga 19:24-41) Kua tupu tetai apinga aiteite i muri ake i te totoa anga te akonoanga Kerititiano ki Bithynia (koia ko Turkey tokerau opunga i teianei). Kare i roa i muri ake i te oti anga te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra, kua ripotiia e te kavana o Bithynia, koia Pliny the Younger, e kua akarukeia te au iero peikani e ko te okooko anga kai na te au manu atinga kua topa maata roa. Kua akaapaia te au Kerititiano—e kua takinga kinoia—i te mea kare ta ratou akamori anga e akatika i te au atinga manu e te au itoro oki. (Ebera 10:1-9; 1 Ioane 5:21) Te taka meitaki ra e te akakino ra te totoa anga o te akonoanga Kerititiano i etai ravenga okooko tei piri atura ma te akamori anga peikani, e ko te aronga tei ngere ra i te okooko anga e te moni oki kua riri i te reira.
15 Te toru, kua riro te au Kerititiano “kia makitakitaia” e te aronga Roma ra. I te akamata anga, kua matauia te au Kerititiano ra ki to Roma ei tetai pupu meangiti ua e penei e pupu akonoanga manako maata ua. Inara, i muri akera, kua riro te manako ua anga ei Kerititiano ei tetai apa tau kia tamateia. Eaa ra te au tangata tiratiratu tei taki ra i tetai oraanga Kerititiano i kiteai ei aronga tau no te takinga kinoia e te tamate anga oki?
Te Au Kerititiano Mua—Eaa i Makitakitaiai i te Ao o Roma Ra?
16. Na teea au tu to te Kerititiano takake anga mei teianei ao, e eaa teia i akariro ei ia ratou kia reka koreia i te ao o Roma ra?
16 Te mea mua, kua makitakitaia te au Kerititiano i te ao o Roma no te raveanga i to ratou au irinaki anga akonoanga. Ei akatauanga, kua akatakake ratou mei teianei ao. (Ioane 15:19) No reira kare ratou i mou i te opita poritiki, e kare ratou i akatika i te angaanga vaeau. Ei tupu anga, “kua akatutuia ratou ei au tangata mate ki teianei ao, e e puapinga kore oki no te au tu oraanga katoatoa,” ta te tata tuatua enua ko Augustus Neander i tuatua. Te riro anga kare no teianei ao kua riro katoa kia kopae ke i te au ravenga kikino o te ao viivii o Roma ra. “Kua akatupu taitaiaia te au pupu meangiti Kerititiano ra ki te ao peikani akanavenave ra ma ta ratou raveanga akamori e to ratou tu tau oki,” ta te tata tuatua enua ko Will Durant i akataka mai. (1 Petero 4:3, 4) Na te takinga kinoanga e te tamateanga Kerititiano, penei kua kimi to Roma ra kia akamuteki ua i te reo akatupu taitaia o te akava ngakau ra.
17. Eaa te akakite maira e kua puapinga te angaanga tutu aereanga a te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra?
17 Kua rave te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra i te tutu aere anga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua ra ma te maroiroi tamou marie ra. (Mataio 24:14) I te vaitata anga ki te 60 T.N., kua rauka ia Paulo kia tuatua e ko te tuatua meitaki “tei akakiteia akenei ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.” (Kolosa 1:23) Kia tae ki te openga o te anere mataiti mua ra, kua akariro te au pipi a Iesu i te au tangata ei pipi i te Patireia katoa o Roma ra—i Asia, i Europa, e i Aperika! Noatu ko etai mema o “te ngutuare o Kaisara” kua riro ei au Kerititiano.a (Philipi 4:22) Kua akatupu teianei tutuanga maroiroi i te ririanga. Ta Neander i tuatua: “Kua rave marie te akonoanga Kerititiano i te aere anga ki mua i roto i te au pupu tangata ravarai, e kua akakoko kia takore atu i te akonoanga o te enua ra.”
18. Akapeea ta te akamorianga ia Iehova anake ra i tuku ei i te au Kerititiano ra kia tuke roa ma te kavamani o Roma ra?
18 Kua oronga te au pipi a Iesu i te akamori ia Iehova anake rai. (Mataio 4:8-10) Penei na teia tu o ta ratou akamori, e tere atu i tetai ua atu, tei tuku ia ratou kia tuke roa ma to Roma ra. Kua akakoromaki ua to Roma i etai atu akonoanga, me ka kapiti katoa atu to ratou au tangata i te akamori i te emepera. Kare ua i rauka i te au Kerititiano mua ra te piri atu i taua akamori anga ra. Kua manako ratou ia ratou uaorai tei raro ake i tetai mana teitei atu i to te Au Roma, koia oki, i te Atua ko Iehova. (Angaanga 5:29) Ei tetai tupu anga, noatu e akapeea te meitaki o tetai Kerititiano i etai atu tu katoatoa o te enua ra, kua manakoia aia ei tetai enemi no te Au.
19, 20. (a) Naai te apainga maata no te akakino anga tei akatotoaia ra no te au Kerititiano tiratiratu ra? (e) Eaa te au akaapa anga pikikaa tei akatuia maira no te au Kerititiano?
19 E tumu ke atu oki tetai i riro ei te au Kerititiano tiratiratu ra kia “makitakitaia” i te ao o Roma ra: Kua ngoie ua te rauka anga kia irinakiia te tuatua akakino anga maata, te au akaapa anga kare i meangiti ua ta te au arataki ngati Iuda ra apainga akatotoa anga. (Angaanga 17:5-8) I vaitata i te 60 me kare 61 T.N., ia Paulo i Roma te tatari ra i te timataanga na Emepera Nero, kua tuatua te au ngati Iuda arataki ra no te au Kerititiano: “I tenana pupu, kua akakinoia ïa e kare e ngai toe, kua kite matou.” (Angaanga 28:22) Kare e ngata to Nero akarongo anga i te au tua akakino anga ia ratou ra. I te 64 T.N., i tona akaapa angaia no te ai tei akakino ra ia Roma, kua iki putuputu a Nero ei akaapa anga ko te au Kerititiano kua oti ke ra te akapapaia. I te akara anga na teia i akatupu maata i tetai ngaru no te takino anga tei akakoroia ei takore takirianga i te au Kerititiano ra.
20 E putuputu te au akaapa anga pikikaa i te au Kerititiano ra ko tetai kairo anga i te au pikikaa tika tikai e tetai taruri keanga i to ratou au irinaki anga. I te mea e okotai ua to ratou Atua e kare i akamori i te emepera, kua kua tapaia ratou e aronga irinaki kare e Atua. I te mea kua patoi tetai papaki o te au mema pamiri kare ra i te Kerititiano i to ratou au kopu tangata Kerititiano ra, kua akaapaia te au Kerititiano no te akangaangaaanga i te au pamiri. (Mataio 10:21) Kua tapaia ratou e aronga kai tangata, ko taua akaapa anga, te tuatua ra ko etai tumu, kua akatumuia ki runga i tetai akatarevake anga i ta Iesu au tuatua i te Kaikaianga Aiai a te Atu ra.—Mataio 26:26-28.
21. Eaa nga tumu e rua i riro ei te au Kerititiano ei aronga “makitakitaia”?
21 No reira, kua riro te au Kerititiano tiratiratu ra kia “makitakitaia” e to Roma ra no nga tumu e rua: (1) ta ratou au irinaki anga e te au ravenga akatumuia ki runga i te Pipiria, e (2) te au akaapa anga pikikaa ia ratou ra. Noatu rai eaa te tumu, e okotai ua akakoro anga a te aronga patoi ra—koia oki kia takore atu i te akonoanga Kerititiano. Inara, ko te aronga rave tikai i te takinga kinoanga i te au Kerititiano ra ko te aronga patoi teitei ake i te tangata, koia te au nuku vaerua kikino te akara koreia ra.—Ephesia 6:12.
22. (a) Eaa te akatauanga te akakite maira e te tauta ra te Au Kite o Iehova kia ‘takinga-meitaki ratou i te tangata ravarai’? (Akara i te pia i te kapi 11.) (e) Eaa te ka uriuriia i te atikara te ka aru mai?
22 Mei te au Kerititiano mua ra, kua riro te Au Kite o Iehova i teia tuatau nei ei aronga “makitakitaia” i te au enua ke ke ra. Tera ra kare ratou e makitakita mai i te aronga kare ra i te Au Kite; kare katoa oki ratou i tetai tumu no te patoi anga te au kavamani. Ei tuke anga, te matauia ra ratou i te ao katoa nei no te raveanga aroa tikai te piri atura ki te au arairai anga turanga, iriiri tangata, e te eteniki. Eaa, i reira, i takinga kinoiai ratou? E akapeea ta ratou akono atu ki te patoi anga? Ka uriuri manakoia teianei au uianga i te atikara te aru mai nei.
[Tataanga Rikiriki i Raro]
a Kare te tuatua “ngutuare o Kaisara” i taiku ana i te au mema tikai o te ngutuare o Nero, tei tutara ra i reira. Mari ra, penei te taiku ra i te au tavini ngutuare e te au opita rikiriki, penei te rave ra i te au angaanga ngutuare mei te tunu kai ra te tamaanga no te pamiri e te aronga angaanga ra.
Akapeea Koe me Pau?
◻ Eaa a Iesu i raurau ei i te aronga penei ka riro ei pipi kia tatau i te apinga ei ou no te pipi anga?
◻ Eaa te tupu anga o te manako matauia o te aronga kare i te ngati Iuda ki runga i te akonoanga ngati Iuda ra, e eaa ta tatou i kite mei te reira?
◻ Kua aro atu te au Kerititiano mua tiratiratu ra i te patoi anga mei ko mai i teea nga tumu e toru ra?
◻ No teea au tumu i riro ei te au Kerititiano mua ra ei aronga “makitakitaia” na to Roma ra?
[Pia i te kapi 11]
‘E Takinga-Meitaki i te Tangata Ravarai’
Te tauta ra te Au Kite o Iehova kia akono i te apiianga a te Pipiria kia ‘takinga-meitaki i te tangata ravarai.’ (Galatia 6:10) I te au tuatau umuumu anga, ka akakeu te aroa i te tangata tupu ia ratou kia tauturu i te aronga kare ra e piri atu ana i to ratou au manako akonoanga. Ei akatauanga, i te tuatau o te turanga tumatetenga i Rwanda i te 1994, kua aere ua atu te Au Kite mei Europa ki Aperika kia tauturu ma te au tauta anga. Kua viviki ua te akanoonoo anga i te au ngai tauturu i te au puakapa akapapa meitakiia e te au ngai aremaki. E mamaata te au akaputu anga kai, te kakau, e te au parangikete kua na roto mai i te pairere. Te numero o te aronga akapuanga tei puapingaia mei teianei tauta anga tauturu e tere atu i te toru taime te maata atu te numero i to te Au Kite i taua ngai ra.
[Tutu i te kapi 9]
Kua tutu aere te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra i te tuatua meitaki ma te maroiroi tikai