‘Kia Kitea te Tupu Anga o Toou Kite’
“Kia riro ra au ei tangata pakari, tuku ke atura au i te peu a te tamariki.”—1 KORINETIA 13:11.
1. Akapeea te tupu anga i te akakite anga i te tu umere o tei angaia maira?
MEI tetai ua meangiti roa tei riro na raro ake i tetai titia akamaata anake ka kiteaʼi, ka tupu maira tetai toora ei mea ora e tere atu i te toru ngauru mita te roa e e tere atu i te 80 tane te teimaa. Mei te reira katoa oki tetai ua meangiti roa, ka tupu mai te pu rakau tekuoia maatamaata e penei e tere atu i te 90 mita te teitei. E tika tikai, ko te tupu anga tetai mea umere roa atu o te oraanga. Mei ta te apotetoro ko Paulo i tuatua ra, ka rauka ia tatou i te tanu e te tamauu ki te vai, ko “te Atua ra ko tei akatupu.”—1 Korinetia 3:7.
2. Eaa te tu tupu anga tei totouia maira i te Puka Tapu?
2 Inara, te vaira tetai atu tupu anga tei riro katoa ra ei umereanga. Ko ta te peroveta ko Isaia ia i totou maira e: “E riro te mea ngiti okotai ei tausani; e ko tei mea ngiti poepoe ra, e riro ïa ei enua maroiroi: naku, na Iehova, e akarapurapu i te reira i tona tuatau.” (Isaia 60:22) Ko teia totou te akakite maira i te tupu anga o te au tangata o te Atua ra, e te tupu maira tona tupuanga maata i to tatou tuatau nei.
3. Akapeea ta te ripoti o te angaanga mataiti o te 1991 ra akakite mai anga i ta Iehova akarapurapuanga i te angaanga a tona au tangata?
3 Te akaari maira te ripoti angaanga o te mataiti 1991 i te angaanga a te Au Kite o Iehova i te ao katoa nei e kua itaeia te numero o te aronga tutu aere i te Patireia ki tetai take ou e 4,278,820, e e 300,945 katoa te aronga tei papetitoia i taua mataiti ra. I te tomo maata anga mai e manganui te aronga ou, e 3,191 katoa au putuputuanga ou tei akanooia mai, e kapiti katoa oki te numero o te au kotinga ou e te au tapere ou kia tau no ratou. E tere atu te reira i te varu au putuputuanga ou i te ra okotai, vaitata e okotai kotinga ou i nga ra e rua katoa ra. Mei teaa ra te tupu anga umere tikai! Te taka meitaki ra e te akarapurapu ra a Iehova i teianei au mea, e tei runga tana akameitakianga i te au tauta anga a tona au tangata ra.—Salamo 127:1.
Tuatau no te Akara Matatio Anga ia Koe Uaorai
4. Eaa te au uianga te ka tau kia akamanakoia ia tatou e akara atura i te tuatau ki mua ra?
4 Noatu rai e e akapumaana anga ngakau kia kite, te apai katoa maira teia akameitakianga i etai au apainga ma te reira. Ka rava ainei te aronga pakari e te rekareka ra ei akono i tei umuumuia no te pae vaerua o teia aronga ou ravarai? Ia tatou e akara atura ki te tuatau ki mua e mea ngata kia manakoia te numero o te au painia, te au tavini orometua, te aronga pakari, e te au akaaere tutaka aere te ka anoanoia ei akono i te tupu anga e te totoa anga, e pera katoa te aronga rave angaanga ua te ka anoanoia i te au opati manga e te Au Ngutuare Betela takapini i teianei ao ei turu i taua angaanga ra. Ka aere mai teianei aronga maata mei ea mai? Kare e ekoko anga e te maata ra te mou. Inara koai ma i teia tuatau nei tei roto i te turanga tau no te akono i te aronga angaanga katoatoa te anoanoia ra no te kokoti i taua mou ra?—Mataio 9:37, 38.
5. Eaa te au turanga te vaira i etai ngai no te viviki o te tupu anga?
5 Ei akaraanga, kua ripotiia mai e i etai tuanga o te ao nei, e au putuputuanga e tere atu i te anere te aronga tutu aere i te Patireia, e okotai ua tangata pakari i o ratou, e tai me kare e rua nga tavini orometua. I etai ngai e okotai ua tangata pakari no te rave i te angaanga i nga putuputuanga e rua katoa. I etai atu ngai no te maata te anoanoia o te aronga orometua Kerititiano tei tau ei akono i te au apii Puka Tapu i te ngutuare, e kua tataia te papaanga ingoa ki runga i te pepa no te tiaki anga i tetai ei apii ia ratou ra. I etai atu au ngai, no te viviki te tupu anga o te au putuputuanga ou e toru, e a, me kare e rima au putuputuanga te uipa ra ki roto i te Are Uipaanga Patireia okotai. Penei kua kite ana koe i teia i te tupu anga i toou uaorai ngai.
6. Eaa ra i tau ei tatou kia akara matatio ia tatou uaorai?
6 Eaa ta teianei au mea te akakite maira kia tatou? I te manako anga i te tuatau, ka tau tatou katoatoa kia akara matatio i to tatou uaorai au turanga kia kite me te akono ra tatou i te meitaki roa no to tatou tuatau e te au apinga kia tau ki tei umuumuia ra. (Ephesia 5:15-17) Kua tata te apotetoro ko Paulo ki te au Kerititiano Epera o te anere mataiti mua ra: “Naringa oki mei teianei kua riro kotou ei orometua, kua tika ïa i te roa; e tenana kia apii akaouia rai kotou i te apiianga mua o te tuatua a te Atua e tikaʼi; e kua riro io nei kotou mei te aronga e tau ia ratou te u, eiaa te kai pakari.” (Ebera 5:12) Mei te akakiteia maira i taua au tuatua ra, ka tau katoa oki te au Kerititiano tataki tai kia tupu. E te vaira te tu kino tikai me te taroaroa ra tetai i te noo anga e tamaiti varevare i te pae vaerua kare e tupu atu ei Kerititiano pakari. Kia rotai atu ki te reira, te raurau maira a Paulo ia tatou e: “E kimi matatio ia kotou uaorai i to kotou akarongo; e akara matariki ia kotou uaorai.” (2 Korinetia 13:5) Kua akara matatio ainei koe ia koe uaorai kia kite me te tupu ra koe i te pae vaerua mei te tuatau mai o toou papetito anga? Me te tu ua ra ainei koe? Akapeea ra, e raukai kia kite koe?
“Te Peu a te Tamariki”
7. E kiteaʼi te tupu anga i te pae vaerua, eaa ta tatou ka tau kia rave?
7 “I taku tamariki anga ra, mei ta te tamariki katoa taku tuatua, mei to te tamariki toku kite, mei to te tamariki toku manako; kia riro ra au ei tangata pakari, tuku ke atura au i te peu a te tamariki,” ta te apotetoro ko Paulo ia i tuatua. (1 Korinetia 13:11) I te tupu anga i te pae vaerua ra, i tetai tuatau, pouroa tatou mei te tamariki rai to tatou manako anga e ta tatou au angaanga katoa. Inara, e kiteaʼi te tupu anga, ka tau ra tatou kia akakore atu i “te peu a te tamariki,” mei ta Paulo i tuatua ra. Eaa ra etai o teianei au peu?
8. Kia tau ki ta Paulo au tuatua ia Ebera 5:13, 14, eaa tetai peu a te tamariki i te pae vaerua ra?
8 Te mea mua, e akara i etai tuatua a Paulo ia Ebera 5:13, 14: “Ko tei kai katoa oki i te u anake ra, kare ïa i pakari i te tuatua-tika ra: e kaiu rai aia. Kareka te kai pakari ra, na te tangata pakari ïa, na te aronga no te mātau i kite ei to ratou ngakau i te meitaki e te kino.” Kua kite ‘pakari ainei koe i te tuatua no te tuatua-tika ra’? Kua kite ainei koe i te Tuatua a te Atua, koia te Puka Tapu, kia rava meitaki kia raukai ia koe i te taangaanga i te reira ei akataka “i te meitaki e te kino”? Kua karanga a Paulo e ka rauka te reira i te aronga pakari no te mea te rave putuputu ra ratou i te kaikai anga i te “kai pakari ra.” E no reira ko te anoano me kare kaki o tetai i te kai pakari i te pae vaerua e akakite anga meitaki ia me kua tupu aia kia pakari i te pae vaerua, me te vai ra ainei ei tamariki i te pae vaerua.
9. Eaa te kaki anga o tetai i te kai vaerua i tau ei ei akakite mai i tona tupu anga i te pae vaerua ra?
9 Akapeea i reira toou kaki anga i te kai vaerua? Akapeea toou manako i te au kai vaerua maata te oronga akaputuia mai nei e Iehova na roto i te au puka tei akatumuia mai no roto i te Puka Tapu, te au uipaanga Kerititiano e te au akaputuanga ra? (Isaia 65:13) Kare e ekoko anga e te rekareka maata ra koe me orongaia mai etai au puka ou i te au uruoaanga tapere o te mataiti ra. Inara eaa taau ka rave i te reira me tae koe ki to kainga? Eaa taau e rave ana me tae mai tetai makatini ou no te Punanga Tiaki me kare Awake! (E Ara!)? Te akataka ra ainei koe i tetai tuatau kia tatau i teia nga puka, me kare te eeu viviki ua ra ainei koe kia akara ua i te au tumu maata o roto e ka kapitiia atu ki etai i runga i taau vairanga puka? Mei te reira katoa oki etai uianga te ka rauka kia uiia no runga i te au uipaanga Kerititiano. Te aere putuputu ra ainei koe ki te au uipaanga katoatoa? Te teateamamao ra ainei koe e te rave ra i tetai tuanga o te reira? I te akara anga kua topa tetai papaki ki roto i te au ravenga tau kore no te kai anga i te pae vaerua, ma te kaikai anga rapurapu ua. Mei teaa ra te tuke anga ki te tata taramo, tei karanga ra e: “Te maata rava nei toku inangaro i taau au ture! ko toku ïa maaraara anga i te au rā katoa nei.” Pera katoa oki, kua karanga te Ariki ko Davida e: “Ka akapaapaa au ia koe i roto i te uipa anga maata ra i reira; ka akapaatu au ia koe i rotopu i te au tangata ririnui.” (Salamo 35:18; 119:97) Te taka meitaki ra, ko te maata to tatou ariki i te au apinga i te pae vaerua ra te akakite maira i to tatou tupu anga i te pae vaerua.
10. Eaa te peu a te tamariki i te pae vaerua te akakiteia maira ia Ephesia 4:14?
10 Kua tou maira a Paulo i tetai atu peu no te tamariki i te pae vaerua i tana akamatakite anga: “Kia kore tatou e vai ei tamariki, e tauriuriia mei te ngaru ra e kia apai aereia e te au matangi apiianga ravarai na te au tiriki a te au tangata, na te kikite pikikaa i te rave anga kino ra.” (Ephesia 4:14, NW) Mei ta te au metua e kite meitaki ra, te kimi ra te manako tamariki i te au mea ravarai nei. I tetai tu e peu meitaki teia no te mea na te reira ka raukai ia ratou te kimi anga e te kite kia tupu marie ei aronga pakari. Inara, ko te kino te vaira me ka ngoie ua to ratou aere ke anga te manako mei tetai apinga ki tetai atu apinga ke. Ko te mea kino roa, no to ratou kite kore, e putuputu teia kimi anga te taki atu ia ratou ki roto i te taitaia kino roa, ma te akakino anga ia ratou uaorai e etai ke katoa ra. E tika katoa teia i te pae o te au tamariki vaerua ra.
11. (a) Eaa ta Paulo i manako ana iaia i taiku ra i te tuatua no “te au matangi apiianga ravarai”? (e) Eaa te “au matangi” te aro maira kia tatou i teia tuatau nei?
11 Inara, eaa ta Paulo i manako ana iaia i tuatua ra no te au tamariki i te pae vaerua tei tauriuriia e “te au matangi apiianga ravarai”? I konei, kua uriia mai te tuatua “matangi” no te tuatua Ereni aʹne·mos, ta te International Critical Commentary i akara e penei “kua ikiia no tei tau ki te manako o te tu taui uaia ra.” Kua akatutu meitakiia mai teia i ta Paulo au tuatua i aru maira, e “na te au tiriki a te au tangata” nei. Ko te tuatua “au tiriki” i te reo akamata anga ra kua akatumuia tona aite anga e “toka pere” me kare “kanga anga toka pere,” koia oki, e tarekareka anga kia riro e penei ka puapingaia. Ko teia te tu te putuputu ra tatou i te aro atu i te au manako ou e te au aruaru anga te akaraanga kino kore ua ra, te timataanga, penei e puapinga ia. Ko ta Paulo au tuatua te piri atura tona aite anga ki to tatou akarongo—te au tauta anga akapapaia ei akatupu i te taokotai anga o te au akonoanga i te ao katoa nei, te au pupu tangata e te poritiki, e te vai atura. (Akaaiteia atu kia 1 Ioane 4:1.) Inara te riro katoa ra te kaveinga ei tumu mou no runga i te au peu taui ua e te au tu kakau o teianei ao—te au tu, te tamataora, te au kai, te ora anga me kare rave anga matauia, e te vai atura. No te ngere i te kite e te akavaanga meitaki, penei ka arataki keia te tamariki i te pae vaerua e te reira au apinga e penei ka araiia kia kore e tupu i te pae vaerua e pera katoa te akatupu anga i tana apainga maata rava ei Kerititiano.—Mataio 6:22-25.
12. Eaa te tuke anga o te tamariki ou ki te aronga pakari no runga i te apainga ra?
12 Ko tetai atu peu a te tamariki ou ra ko to ratou manako kia tauturu tamou marieia ratou e kia akonoia. Kare ratou e matakite me kare e manako i etai apainga na ratou; ko te tamariki anga e tuatau ia no te oraanga e vaitata te au apinga ravarai e kanga ua e te tamataora. Mei ta Paulo i karanga ra, te ‘tuatua ra ratou mei te tamariki ra, te manako ra mei te tamariki, te akamanako ra mei ta te tamariki ra.’ Ka manako ua ratou e na etai ke e akono ia ratou ra. Mei te reira katoa oki te tu o te tamariki i te pae vaerua. Me akamata tetai te ou ra i te oronga anga i tana tuatua Puka Tapu mua me kare ka aere ki vao e tutu aere no te taime mua, ka rekareka te metua i te pae vaerua i te rave anga i te au mea ei tauturu atu. Eaa te ka tupu me ka rave ua atu te tangata ou ra i te irinaki anga ki runga i taua tauturu ra e ka kore e ariki i te apainga no te akono iaia uaorai? Te taka meitaki ra e e akakite anga te reira i tona ngere i te tauta anga nona uaorai.
13. Eaa i tau ei te aronga tataki tai kia apii i te rave i tana uaorai apainga?
13 No runga i teia tu e akamanako ana i te akamaroiroi anga a te apotetoro ko Paulo ra e noatu rai e ka tau tatou kia “rave atu tetai i ta tetai apainga,” inara “ei runga iaia uaorai ta te tangata ravarai apainga.” (Galatia 6:2, 5) Tera ra, e tuatau te ka pou e te tauta anga oki e kite ei tetai i te akono i tana au apainga Kerititiano, e penei ka riro kia tuku atinga ia i etai au tuanga. Inara, e tarevake maata kia tuku ua tetai iaia uaorai kia rave i te au kanga e te au tarekareka o te oraanga, me e tamataora anga, e au tere ori aere, e au apinga, me kare te kimi anga tau kore ua i te angaanga, e ka riro tetai kia tu ua i te pae, mei te reira te tu, e kare e anoano kia akamaata atu i tana tuanga i te angaanga akariro i te tangata ei pipi me kare kia itae atu i te tupu anga e te apainga i te pae vaerua ra. “Ei aronga rave oki kotou i te tuatua nei, auraka ei aronga akarongo ua, i te pikikaa ua anga ia kotou uaorai,” ta te pipi ta Iakobo ia i raurau maira.—Iakobo 1:22; 1 Korinetia 16:13.
14. Eaa i kore ei e tau kia merengo ua tatou i te akaarianga i te au peu a te tamariki ra i te pae vaerua?
14 Ae, e manganui te au peu te kitea ngoie ua ra ei akataka i te tamaiti mei tetai kua pakari ra. Inara, ko te mea puapinga maata, mei ta Paulo i taiku ra kia akaruke marie tatou i te au peu a te tamariki ra e kia tupu. (1 Korinetia 13:11; 14:20) Me kare ra, ka vai tupu anga kore ua tatou i te tu o te pae vaerua. Inara akapeea tetai ka tupu ei? Eaa te o maira ki roto i te tamou marie anga i te tupu anga kia pakari i te pae vaerua ra?
Akapeea e Kiteaʼi te Tupu Anga
15. Eaa nga takainga tumu anga i te akono anga i te tupu anga?
15 Inara, akapeea tikai te tupu anga tetai apinga i te ao nei? “Akamata mai te oraanga o te aronga tataki tai ei teera okotai ra,” ta The World Book Encyclopedia ia i akataka mai. “Ka rave atu te teera i etai apinga ki roto iaia e ka akariro ia ratou ra ei poroka no te patu anga te anoanoia ra nona kia tupu ei. E no reira, ka tupu mai te reira teera okotai mei roto maira. Ka rauka kia tupu teia teera nei kia tini e kia vaiia kia rauka mai etai atu teera katoa. Ko te patuanga, te tupuanga kia tini, e te vavai angaia ko te tupu anga ia.” Ko te tumu maata kia manakoia i ko nei e ko te tupu anga no roto maira ia. Me raveia te akamatutu anga tika ki roto, e ka riro ei tuanga nona ra, e ka taangaangaia, ka riro ia ei tupu anga. Te kitea meitaki nei teia i te tu o te pepe anau ouia ra. Mei ta tatou e kite ana, ka kai marie tetai pepe anau ou i te manga tei akapapa meitakiia, te u, tei ki ra i te matu e te porotini (protein), e te au apinga tei anoanoia ra no te tupu anga. Ko te tupu anga? Ko te maata o te tupu anga i te pae o te paunu e te roangarere o te pepe i tona mataiti mua ra kare ia e aiteia atu i tetai mataiti ke o tona tupu anga i te toenga o tona oraanga ra.
16. Eaa te tu tupu anga te kitea ra i te maata anga o te aronga apii ou i te Puka Tapu, eaa i raukai te reira?
16 E maata ta tatou ka kite mei teia tupu anga matauia te ka rauka ia tatou i te akapiri atu ki to tatou tupu anga i te pae vaerua mei te au akatumu anga e tae roa ki te pakari anga. Ko te mea mua, ka tau te kaikai marie anga. E tamanako ana i te tuatau i toou akamata anga i te apii Puka Tapu. Me te aite atura koe ki te maata anga o etai ke ra, penei kare a au apinga i kite no runga i te Tuatua a te Atua ra. Inara i tera epetoma e tera epetoma kua teateamamao koe i taau apiianga e kua rave i taau apii Puka Tapu, e i roto i tetai tuatau poto, kua kite koe i te au apiianga tumu anga katoa o te au Tuatua Tapu. E mea tau ra e ka akatika koe e e tupu anga maata te reira, e ko te reira pouroa e tupu anga no te kaikaianga putuputu i te Tuatua a te Atua ra!
17. Eaa i tau ei kia rave putuputu i te porokarama kaikaianga i te pae vaerua ra?
17 Inara, akapeea i teianei? Te aru tamou marie ra ainei koe i tetai porokarama kaikaianga putuputu? Kare tetai e tau kia manako e i te mea kua papetitoia aia, kare e anoanoia te apii anga akapapa putuputuia no te kaikai anga i te manga vaerua ei akamaroiroi. Noatu rai e akaaere Kerititiano pakari a Timoteo, kua raurau a Paulo iaia e: “Ka akamanako tikai i teianei au tuatua; ko taau ïa e rave auraka e tivata; kia kite te tangata katoa i te tupu anga o toou kite.” (1 Timoteo 4:15) Eaa te maata o ta tatou tataki tai ka anoano kia rave i te reira! Me te manako ra koe kia akakite i toou tupu anga i te pae vaerua, e mea tau tikai te reira au tauta anga no te raveia.
18. Akapeea ka kiteaʼi te tupu anga o tetai i te pae vaerua ra?
18 Kare te aite anga o te tuku anga kia kitea te tupu anga o tetai e kia rave i te tauta anga takake kia akaari akameamea ua i tana i kite ra me kore e tauta anga kia manakoia mai aia e etai ke ra. Kua karanga a Iesu e: “Ko kotou te mārama o te ao nei. Te oire i akatuia ki runga i te maunga ra, kare ïa e ngaro” e, “no te ki oki o te ngakau ra e tuatuaʼi te vaa.” (Mataio 5:14; 12:34) Me te ki ra to tatou ngakau e te manako i te au mea memeitaki no te Tuatua a te Atua, kare e kore ia tatou i te akakite i te reira i ta tatou ka rave e ka tuatua oki.
19. Eaa ta tatou ka tau kia tauta pakari i te rave no runga i to tatou tupu anga i te pae vaerua, e eaa te tupu anga no te akamanako atu?
19 E no reira, ko te uianga e: Te apii putuputu nei ainei koe i te Puka Tapu e te aere katoa ra ainei koe ki te au uipaanga Kerititiano i te kaikai anga i te au apinga akamatutu te ka akakeu i toou tupu anga i roto i te pae vaerua ra? Auraka e merengo ua i te akarakara me manako koe i te tupu anga i te pae vaerua. E rave i te au takainga papu ei akatinamou e te akono ra koe i te ki anga o te au kaikai vaerua maata ta Iehova e oronga maira. Me ko koe tetai ‘tei inangaro ra i te ture a Iehova, e te tatau ra koe i tana ture na roto i te reo maru ua i te ao e te po,’ ei reira ka rauka kia tuatuaia noou e: “E tau aia ki te rakau i tanumia ki te pae kauvai ra, ko tei ua i tona ra tuatau tikai, e ko tei kore roa e mae tona rau; ko tana katoa e rave ra, te meitaki ra ïa.” (Salamo 1:2, 3) Inara, eaa te ka tau kia raveia ei akapapu e ka rave tamou marie ua atu koe i te tupu anga i te pae vaerua? Ko te reira ta tatou ka uriuri manako i te tumu tuatua te ka aru mai.
Ka Rauka Ainei ia Koe i te Pau?
◻ Eaa i tau ei kia akara i to tatou tupu anga i te pae vaerua?
◻ Eaa te piri anga o te tupu anga i te pae vaerua ki te kaki anga i te kai vaerua ra?
◻ Eaa te aite anga o “te au matangi apiianga ravarai”?
◻ Eaa i tau ei te aronga tataki tai kia rave i tana uaorai apainga?
◻ Akapeea e raukai te tupu anga i te pae vaerua ra?
[Tutu i te kapi 10]
Te akataka ra ainei koe i te tuatau no te tatau anga i te au puka akatumuia ki runga i te Puka Tapu?