‘E Aao i te au Apinga no te Marama’

“Kua roa te po; e kua vaitata te ao. No reira e kopae atu tatou i te au angaanga a te poiri e aao ra tatou i te au apinga no te marama.”​—ROMA 13:12, NW.

1, 2. I akapeea te ariki anga a te maataanga o te ngati Iuda o te anere mataiti mua ra i “te mārama mou,” e ko teia tu noatu eaa te au puapinga no ratou?

KO IESU KARAITI “te mārama mou, ko te akamārama mai i te tangata katoa.” (Ioane 1:9) I tona aerenga mai ei Mesia i te 29 T.N., kua aere mai aia ki te iti tangata ta te Atua i iki ei au kite Nona e kua tapaia ratou ei pera, kua akatapuia kia Iehova. (Isaia 43:10) E manganui to Iseraela tei tiaki atu i te Mesia ra, e e maata ratou tei kite i etai au totou ei akataka iaia ra. E pera katoa oki, i tutu aere a Iesu i te au tuanga katoatoa o Paretaina, kua rave i te au akairo ki mua i te akara anga a taua aronga maata ra. E au urupu katoa etai tei aere atu kia akarongorongo iaia e kua rekareka i ta ratou i akara e i akarongo katoa oki.​—Mataio 4:23-25; 7:28, 29; 9:32-36; Ioane 7:31.

² I te openga ra, kua kopae ke te maataanga o te ngati Iuda ia Iesu. Te na ko ra te Evangeria a Ioane: “I aere mai nei aia i ona tikai, kare ra tona iti-tangata tikai i āriki atu iaia.” (Ioane 1:11) Eaa i peraʼi? Na te pauanga ki te reira uianga e tauturu ia tatou kia kopae ke i te rave akaou anga i ta ratou tarevake. Ka tauturu te reira kia “kopae atu tatou i te au angaanga a te poiri e . . . [kia] aao, ra tatou i te au apinga no te marama,” na te reira e akakore atu i te akavaanga akaperepere koia tei tamamae ra i to Iseraela i te anere mataiti mua ra.​—Roma 13:12, NW; Luka 19:43, 44.

Patoi Anga Mei te Aronga Mana o te Akonoanga Atua Maira

3. Na teea mataara ta te au arataki akonoanga atua ngati Iuda akapapu anga e e “arataki matapo” ratou?

³ I Iseraela ko te au arataki akonoanga atua te aronga maata roa i te kopaeanga i te marama. Noatu rai e e au orometua “apii Ture” kua tuku ratou i ta ratou akapapa anga i te au ture tei putuputu ra te patoi i ta te Atua Ture, ki rungao i te au tangata. (Luka 11:45, 46) E no reira, ‘kua akakore ratou i ta te Atua ra tuatua i ta ratou tuatua tukuia mai ra.’ (Mareko 7:13; Mataio 23:16, 23, 24) E au “arataki matapo” ratou te arairai ra i te marama kia kore e kaka mai.​—Mataio 15:14.

4, 5. (a) Eaa ta te au Pharisea i rave i te manakoanga tetai papaki o te ngati Iuda ia Iesu e me ko te Mesia ia? (e) Eaa te tu ngakau kino ta te au Pharisea i akaari maira?

⁴ I tetai atianga e manganui to Iseraela tei manako ra e me ko Iesu rai te Karaiti, kua tono atura te au Pharisea reka kore ra i te aronga taoonga e opu iaia. Kua oki maira taua aronga taoonga ra kare i rave mai iaia, e kua na ko maira: “Kare rava e tangata e tau te tuatua i ta tera ra tangata.” No te kore i akakeuia, kua karanga atura te au Pharisea ki taua aronga taoonga ra: “Kua vavare katoa ainei kotou? Kua akarongo ainei tetai o te ui rangatira, e o te au Pharisea, iaia? Kareka teianei au tangata tei kore i kite i te ture nei, kua taumaaia ïa.” Kua akaapa atura a Nikodemo, koia tetai mema no te Sunederi ra, e kare e tau i te ture kia akaapa atu i tetai tangata e kare e timata ana i te akarongo atu i tana tuatua. Kua tuatua aviri maira te au Pharisea kiaia, e kua na ko maira kiaia: “No Galilea katoa aina koe? ka kimi ana, kia kite koe, kare rava e peroveta i tupu i Galilea.”​—Ioane 7:46-52.

⁵ Eaa ra te au arataki akonoanga atua no te iti tangata akatapuia ki te Atua i rave ei i te reira mataara? No te mea kua akatupu ratou i te tu kino no te ngakau. (Mataio 12:34) Na to ratou manako akavaavaa i te au tangata noa ra i akakite i to ratou tu marokiakia. Na ta ratou tuatua e ‘kare tetai o te ui rangatira, e o te au Pharisea, i akarongo iaia’ kua akakite ratou i te tu akaparau e na te akatika anakeia e ratou ra e tau ei te Mesia e e tika tikai ia. Pera katoa oki, e tiratiratu kore ratou, no te tautaanga i te akaapa ia Iesu no tei aere mai no Galilea maira, inara na te kimikimi anga marie ua te akakiteia maira i anauia mai aia ki Betelehema, ko te ngai ia i totouia maira ko te ngai anauia mai ei te Mesia ra.​—Mika 5:2; Mataio 2:1.

6, 7. (a) Eaa ta te au arataki akonoanga atua i rave i te tuakaou anga o Lazaro ra? (e) Eaa ta Iesu i tuatua ei akakite i te inangaro o te au arataki akonoanga atua i te poiri ra?

⁶ Kua kitea puia te tuku kore anga i teia au arataki akonoanga atua i te patoi anga i te marama i ta Iesu akatuakaou anga mai ia Lazaro ra. Ki te tangata mataku i te Atua ra, ko te reira angaanga e akapapu anga ia e te tauturu ra a Iehova ia Iesu. Inara, ko ta te au arataki akonoanga atua anake i kite e penei ka akakino te reira i to ratou turanga akaperepereia. Kua na ko akera ratou: “Te aa ua nei tatou? maata rava ta teianei tangata akairo e rave nei. I vaio ua atu rai tatou iaia mei teianei rai, ka ope takiri te tangata i te akarongo iaia; e ka tae mai oki to Roma e rave i to tatou nei ngai, e te enua katoa oki.” (Ioane 11:44, 47, 48) E kua akatau ratou i te tuatua kia ta ia Iesu raua ko Lazaro, penei ko to ratou manakonakoanga na teia mataara e tamate atu i te marama.​—Ioane 11:53, 54; 12:9, 10.

⁷ E no reira, kua tuaruia atu taua aronga arataki akonoanga atua o te iti tangata o te Atua ra mei te marama no te marokiakia, te ngakau parau, te kite tiratiratu kore, e te manako maata roa ia ratou uaorai. I te vaitata anga te openga ta Iesu angaanga orometua ra, kua akakite atea a Iesu i to ratou apa, i te na ko anga: “Aue kotou, te au tata tuatua e te au Pharisea e, e aronga pikikaa! no te mea te topiri na kotou i te patireia o te au rangi ki mua i te au tangata; kare kotou uaorai e tomo atu ki roto, e kare katoa kotou e tuku i te aronga te aere atura kia tomo atu ki roto.”​—Mataio 23:13, NW.

Noinoi e te Akaparau

8. Eaa te au tupu anga i Nazareta tei akakite maira i te tu ngakau kino o tetai papaki o te au tangata i reira ra?

⁸ Ko te mea matauia, kua akatutu mai te au ngati Iuda o te anere mataiti mua ra i to ratou au arataki akonoanga atua i te kopaeanga i te marama no te kino o to ratou ngakau. Ei akatauanga, i tetai atianga kua patiia a Iesu kia ako i roto i tetai sunago i Nazareta. Kua tatau aia e kua akataka mai i etai irava no te puka a Isaia, i te akamata anga, kua akarongo atu taua putuputuanga ra kiaia. Inara, no tana akakite anga i te au tu aiteite no te tuatua enua maira tei akaari i to ratou tu noinoi e te ngere i te akarongo, kua riri ratou e kua tauta i te tamate iaia ra. (Luka 4:16-30) No te ngakau parau, e etai atu au tu kino, kua araiia ratou kia kore e akarongo meitaki i te marama ra.

9. I akapeea te akakite anga mai i te au manako tarevake o tetai pupu maata o Galilea ra?

⁹ I tetai atu atianga, kua angai a Iesu i tetai urupu maata i te pae o te Tai i Galilea ra, na te tu semeio. Kua tuatua te aronga i kite i te reira semeio e: “Ko taua peroveta mou rai teia, ko te ka aere mai ki te ao nei.” (Ioane 6:10-14) I to Iesu aere anga ki tetai atu ngai na runga i te pai kua aru atu te aronga tangata tini iaia. Inara, kua kite a Iesu e kare te manako o tetai papaki e no te inangaro i te marama. Kua tuatua maira Iesu kia ratou: “Kare i to te mea i kite kotou i te au akairo ra, te kimi nei ra kotou iaku, no te mea kua kai kotou i te manga, e pangia akera.” (Ioane 6:26) Kare i roa kua papu e te tika ra tana, i te oki akaou anga tetai papaki o ratou tei aru ra iaia ki te ao. (Ioane 6:66) Na te tu manako noinoi “e eaa taku ka rauka no te reira mai,” i arai takiri atu i te marama ki vao.

10. I akapeea te manako o te maataanga o te au Etene ra i te marama?

¹⁰ I muri ake i to Iesu matenga e tona tuakaou anga, kua rave ua atura te au ngati Iuda akarongo i te marama ki etai atu akonoanga ngati Iuda ra, inara e tokoiti ua tei akarongo. E no reira, kua aere te apotetoro ko Paulo e etai atu, ei tavini “ei turama no te etene” i te akatotoa i te tuatua meitaki ki etai atu pa enua katoa. (Angaanga 13:44-47) E manganui to te etene tei akarongo, inara ko te maata anga kua riro mei ta Paulo i akataka maira: “Te tutu aere nei ra matou ia Karaiti patitiia ra, . . . [e tuatua] neneva oki ia i to te pa enua.” (1 Korinetia 1:22, 23, NW) Kua kopae te maataanga o to te etene i te marama no tei matapoia ratou i te au peu a te paikani me kare te au apiianga o teianei ao.​—Angaanga 14:8-13; 17:32; 19:23-28.

‘Kapikiia Mei Roto i te Poiri’

11, 12. Koai ma tei ariki i te marama i te anere mataiti mua ra, e koai te ariki nei i teia tuatau?

¹¹ I te anere mataiti mua ra, noatu rai te akarongo kore o te au tangata, e manganui te aronga ngakau tika ‘tei kapikiia mei roto i te poiri kia tae ki tona mārama umereia ra.’ (1 Petero 2:9) Kua tata te apotetoro ko Ioane no teia aronga e: “Te aronga katoa ra i āriki atu [ia Karaiti], i o maira aia i te tika ia ratou kia riro ei tamariki na te Atua, koia te aronga i akarongo i tona ingoa.” (Ioane 1:12) Akamata mai ia Penetekote 33 T.N., kua papetitoia teia aronga, inangaro i te marama, ki te vaerua tapu e kua riro ei tamariki na te Atua ma te manakonako anga kia tutara kapiti atu ma Iesu i tona Patireia i te rangi ra.

¹² I to tatou tuatau nei kua akaputuia mai te toenga openga o teia aronga tamariki akatainuia a te Atua ra, e i te akatupuanga i te totou a Daniela ra, kua “kakā mai, ïa mei te kakā o te rangi ra; . . .  tei akaariu i te tangata e manganui ki te tuatua-tika ra.” (Daniela 12:3) Kua tuku ratou kia kaka to ratou marama e kua tae kia tere atu i te a mirioni te au “mamoe ke atu” tei aere mai ki te tuatua mou e te rekareka ra i te turanga tuatua tika mua i te Atua. (Ioane 10:16) E i muri iora, kua akakaka atu teia aronga i te marama takapini i teianei ao, e i teia tuatau nei te kaka ra te reira marama mei tei kore e kiteia ana i mua ana. I teianei, mei to te anere mataiti mua rai, “kare te poiri i mana ki rungao [i te marama ra].”​—Ioane 1:5, NW.

‘Kare Rava e Poiri o Roto i te Atua’

13. Eaa ta te apotetoro ko Ioane akamatakite anga mai ia tatou?

¹³ Inara, auraka rava tatou e ngaropoina i te akamatakite a te apotetoro ko Ioane e: “E marama te Atua, e kare rava e poiri o roto iaia. Kia karanga tatou e, te tau nei tatou iaia, aere uaʼi tatou na te poiri, kua pikikaa tatou, e kare i akono i te tuatua-mou.” (1 Ioane 1:5, 6,) Te taka meitaki ra e, ka rauka ua te au Kerititiano kia topa ki roto i te reira ereere mei te au ngati Iuda rai e, i te tapa anga ei au kite no te Atua, kia akatupu i te au angaanga no te poiri ra.

14, 15. Eaa te au angaanga no te poiri tei akakite maira ia ratou uaorai i te putuputuanga Kerititiano o te anere mataiti mua ra, e eaa ta tatou i kite mei te reira mai?

¹⁴ E tika, kua tupu teia i te anere mataiti mua ra. E tatau tatou i te au ke anga kino i roto i to Korinetia. (1 Korinetia 1:10-17) I akamatakite te apotetoro ko Ioane i te au Kerititiano akatainuia ra e auraka e makitakita tetai i tetai, e pera katoa oki a Iakobo kua ako atu i tetai papaki e auraka e akaperepere i te aronga apinga nui kia maata i te putaua. (Iakobo 2:2-4; 1 Ioane 2:9, 10; 3 Ioane 11, 12) Kapiti katoa oki, ia Iesu i tutakaʼi i nga putuputuanga o Asia ra, tei akakiteia mai i te puka o Apokalupo ra, kua akakite maira aia i te tauru anga te au angaanga poiri, kapiti katoa te patoi anga i te tuatua mou, te akamori itoro, te akaturi, e te noinoi apinga. (Apokalupo 2:4, 14, 15, 20-23; 3:1, 15-17) I taua tuatau mua o te putuputuanga Kerititiano ra, kua akaruke tetai papaki i te marama, kua akaateaia ki vao tetai papaki e ko etai kua panu atu ki “i vao te poiri ra.”​—Mataio 25:30; Philipi 3:18; Ebera 2:1; 2 Ioane 8-11.

¹⁵ Pouroa teia au ripoti no te anere mataiti mua mairai te akaari ra e e tuke tuke te au mataara ta te poiri o te ao o Satani te ka rauka kia tomo mai ki roto i te manakoanga o te au Kerititiano tataki tai me kare ki roto i te putuputuanga katoa. Ka tau tatou kia paruru atu e kia kore e tupu mai te reira tu kia tatou nei. Akapeea tatou i te rave anga i te reira?

Te Tu Tangata Ou

16. Eaa te ako meitaki ta Paulo i oronga atu ki to Ephesia ra?

¹⁶ Kua raurau atura a Paulo i to Ephesia kia kore e noo “ma te manako akapoiriia, e te taka ke i te ora a te Atua ra.” Kia kore ei e pateka akaou atu ki roto i taua poiri ra, ka tau ratou kia tatanu i te tu ngakau no te marama ra. Kua tuatua ra a Paulo: “E akaruke atu kotou i te tu tangata taito tei aru ra i to kotou tu akono i muatangana ra tei akaviiviiia ra kia tau ki tona anoano pikikaa ra; mari ra . . . kia akaouia kotou i te mana te akaangaanga ra i to kotou manako, e kia aao i te tu tangata ou ra tei angaia kia tau ki to te Atua anoano i te tuatua tika mou e te tiratiratu oki.”​—Ephesia 4:18, 22-24, NW.

17. Akapeea e raukai ia tatou te kopae kia kore e pateka akaou atu ki roto i te poiri?

¹⁷ Te ako maira Paulo, mei te mea rai e, kia vaiia kia taui takiri​—kia tipu ke atu i tetai tuanga muatangana o tatou nei, koia to tatou tu tangata taito ra, e kia tuku i te tupu anga no tetai vaerua ou katoa ra ei ‘akaangaanga i to tatou manako.’ Kare oki aia i tuatua atu ki te aronga ou tei inangaro i te tuatua mou mari ra ki te au Kerititiano kua papetitoia ra. Kare te tauianga i to tatou tu tangata i oti i te papetito angaia ra. E tupu anga rave tamouia ia. Me ka akamutu tatou i te tatanu i te akatangata ou ra, e ngoie ua te tupu akaou mai te mea taito ra, ma tona tu akaparau, marokiakia, e te noinoi. (Genese 8:21; Roma 7:21-25) Ka riro te reira kia taki atu ki te oki akaou anga ki te au angaanga o te poiri.

“I Toou Ra Marama e Kite ei Matou i te Mārama”

18, 19. Akapeea ta Iesu raua ko Paulo akataka anga i te mataara e kiteaʼi te au “tamariki o te marama ra”?

¹⁸ Kia maara e na te raukaanga ia tatou te akavaanga akaperepereia ka raukai ia tatou te ora mutu kore mei te Atua maira, kua akatumuia te reira akavaanga ki runga i te maata o to tatou inangaro i te marama. I muri ake i tana taikuanga i teia tika nei, kua karanga a Iesu: “Ko te rave i te kino ra, kua makitakita anake ïa ki te mārama, kare oki e aere mai ki te mārama, ko te kitea aea tana tuatua. Ko te akono i te tuatua-mou ra, ka tae mai ïa ki te mārama kia kitea meitakiia e, te tau ra tana tuatua ki te Atua.”​—Ioane 3:19-21.

¹⁹ Kua turu a Paulo i teia manako i tana tata anga ki to Ephesia: “E tamou i to kotou aerenga ei tamariki no te marama, no te mea ko te au ua o te marama ka tau ei au mea memeitaki ravarai e te tuatua tika e te tuatua mou.” (Ephesia 5:8, 9, NW) E no reira na ta tatou au angaanga e akakite me e tamariki tatou no te marama e me no te poiri. Inara ko te au angaanga tika ka tupu mai mei te ngakau meitaki anake ia. Ko te tumu ia i tau ei tatou kia matakite i to tatou ngakau, kia manako marie i tei anoanoia kia rave tamou i te akaouanga i to tatou tu tangata, kia matakite i te vaerua te akatere ra i te manako.​—Maseli 4:23.

20, 21. (a) Eaa te akaaoanga taka ke te aro atu nei i te au tamariki tei anauia maira ki roto i te au ngutuare tangata Kerititiano? (e) Eaa te akaaoanga te aro atura i te au tamariki ravarai a te ai metua Kerititiano katoa ra?

²⁰ I etai tu, kua riro teia ei akaaoanga taka ke no te au tamariki tei anauia mai e te au Kite tei akatapu i to ratou oraanga kia Iehova. No teea ra? E tika, i tetai pae, e akameitakianga umere tikai ia ei akarekareka i te reira au tamariki. Na te kiteanga i te tuatua mou mei te tamaiti rikiriki anga mai kua tau rai e kare tetai i kite ana i te poiri o to Satani ao. (2 Timoteo 3:14, 15) I tetai pae, ko tetai papaki tamariki i teia turanga kare e manako maata i te tuatua mou e kare e kite meitaki i te inangaro anga i te marama. Ko te turanga te reira o te maataanga o te ngati Iuda i te anere mataiti mua ra. Kua tupu ake ratou i roto i te iti tangata tei akatapuia kia Iehova, e no tetai tuanga e kite to ratou i te tuatua mou ra. Inara kare te reira i roto i to ratou ngakau.​—Mataio 15:8, 9.

²¹ E apainga ta te ai metua Kerititiano ki mua i te aroaro o te Atua kia akatupu ake i ta ratou tamariki i roto i te marama. (Deuteronomi 6:4-9; Ephesia 6:4) Inara, i te openga, ka tau te tamaiti uaorai kia inangaro i te marama kia maata i te poiri ra. Ka tau aia kia akono i te marama o te tuatua mou nona uaorai. Kia tupu akera aia, penei ka akaraanga inangaro aia ki etai au tu o te ao o Satani. Te tu ora anga manako kore ua e te rave anga kore ua o tona au taeake o tona mataiti penei ka akaraanga ei mea e navenave ei. Te tu manako ekoko ua tei apiiia mai i te ngai apii penei ka riro ei akavare anga. Inara, kare aia e tau kia ngaropoina e i vao ake i te marama, ‘te tapoki ra te poiri i te enua katoa.’ (Isaia 60:2) I te openga ra, kare ua e apinga meitaki na teianei ao no te oronga mai.​—1 Ioane 2:15-17.

22. Akapeea ta Iehova akameitaki anga i teianei i te aronga te aere maira ki te marama, ka akapeea tana akameitaki anga ia ratou a te tuatau ki mua ra?

²² Kua tataia e te Ariki ko Davida: “Tei ia koe [e Iehova] oki te tumu o te ora, e i toou ra mārama e kite ei matou i te mārama. E tamou rai koe i to [aroa, NW] takinga-meitaki ki te aronga i kite ia koe ra.” (Salamo 36:9, 10) Ka kitea ia a Iehova e te aronga tei inangaro ra i te marama, e ka riro te reira ei ora no ratou. (Ioane 17:3) I tona aroa takinga meitaki ka turu a Iehova ia ratou i teianei, e kia rokoia mai e te mate maata ra, nana e apai atu ia ratou kia tae ki roto i te ao ou. Ka riro te reira ei mea tupu mai kia tatou me ka kopae ke tatou i te poiri o te ao o Satani i teianei. I te ao ou ra, ka akaoraia mai te tangata katoa ki te ora anga apa kore ua ki Parataito. (Apokalupo 21:3-5) Ko te aronga te ka rauka ia ratou te akavaanga akaperepereia i reira ka rauka ia ratou te manakonako anga no te nooanga ki roto i te marama a Iehova no te tuatau mutu kore ua atu. Mei teaa ra te manakonako anga kaka! E mana ririnui tikai ia i teianei i te akakeu kia “Kopae atu tatou i te au angaanga a te poiri e . . . aao ra tatou i te au apinga no te marama”!​—Roma 13:12, NW.

Te Maara Nei Ainei Koe?

◻ Eaa i kopae ei i te marama te maataanga o te ngati Iuda o to Iesu tuatau ra?

◻ Eaa te maata o te totoa anga te kaka o te marama i teia tuatau nei?

◻ Eaa te au akamatakiteanga no te noinoi e te akaparau te orongaia maira e te au akatauanga o te anere mataiti mua ra?

◻ Eaa te umuumuia ra no tatou kia vai mai ei ki roto i te marama?

◻ Eaa te au akameitakianga te papa maira no te aronga te inangaro ra i te marama?

[Tutu i te kapi 14]

Kare te maataanga o te ngati Iuda o to Iesu tuatau ra i ariki i te marama

[Au Tutu i te kapi 17]

I te au raungauru mataiti ke ke kua akonoia etai ravenga ei akakaka i te marama i te akariro anga i te au tangata ra ei pipi

[Tutu i te kapi 18]

“E akaruke atu kotou i te tu tangata taito . . . e kia aao i te tu tangata ou ra”