Au Kerititiano e te Ao Tangata Nei

“Ei aerenga akono meitaki to kotou i te aronga ki vao ra.”​—KOLOSA 4:5.

1. Eaa ta Iesu i tuatua no tana au pipi e teianei ao?

I TANA pure ki tona Metua i te rangi ra, kua tuatua atu a Iesu no tana au pipi: “Te riri nei to te ao nei ia ratou, no te mea kare ratou no teianei ao, mei iaku nei rai oki kare i to teianei ao.” I reira kua tuatua katoa aia: “Kare au i pure ia koe e, ka apai ke atu koe ia ratou i teianei ao, kia tiaki maira koe ia ratou, auraka ei kino.” (Ioane 17:14, 15) Kare te au Kerititiano e akataka ke kopapaia mei teianei ao​—ei akatauanga, na te nooanga akataka keia i te au are pure mongoka. Kareka ra, “kua tono katoa oki [a Karaiti] ia ratou i teianei ao” ei kite nona “e tae ua atu ki te openga o te enua ra.” (Ioane 17:18; Angaanga 1:8) Inara, kua pati aia i te Atua kia tiaki ia ratou ra no Satani oki, koia “te ariki o teianei ao,” te ka akatupu i te makitakita kia ratou no te ingoa o Karaiti ra.​—Ioane 12:31; Mataio 24:9.

2. (a) Akapeea ta te Pipiria ra taiku anga i te tuatua “ao”? (e) Eaa te tu manako tau ta Iehova e akaari ra no te ao?

² I te Pipiria ko te tuatua “ao” (koʹsmos, i te Ereni) e putuputu te taiku anga i te taiate tangata tuatua tika kore ra, “te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.” (1 Ioane 5:19) No te mea te akono ra te au Kerititiano kia tau ma ta Iehova au turanga e te akarongo katoa ra i te akauenga kia tutu aere i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua ra ki to te ao nei, i etai tuatau kua vai mai tetai pirianga ngata i rotopu ia ratou e to teianei ao. (2 Timoteo 3:12; 1 Ioane 3:1, 13) Inara, te taiku katoaia ra te koʹsmos i roto i te Tuatua Tapu ki te pamiri tangata nei. I te tuatuaanga no te ao i teianei tu, kua tuatua a Iesu e: “I aroa mai te Atua i to te ao nei, kua tae rava ki te oronga anga mai i tana Tamaiti anau tai, kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore. Kare oki te Atua i tono mai i tana Tamaiti ki te ao nei e akaapa mai i to te ao, kia ora ra to te ao iaia.” (Ioane 3:16, 17; 2 Korinetia 5:19; 1 Ioane 4:14) No reira, iaia e makitakita ra i te au apinga te akatutu maira i te akatereanga kino a Satani, kua akaari maira Iehova i tona aroa no te au tangata na te tonoanga mai i tana Tamaiti ki te enua nei kia akaora ra i te ka “rauka katoatoa ra te tataraara.” (2 Petero 3:9; Maseli 6:16-19) Ka tau to Iehova ra tu manako tau no te au nei kia arataki oki i tona aronga akamori ra.

Ia Iesu Akatauanga

3, 4. (a) Eaa te turanga ta Iesu i akono no te tutara anga? (e) I akapeea to Iesu ra manako no te ao tangata nei?

³ I mua poto ake i tona matenga, kua tuatua atura Iesu kia Ponotio Pilato: “Kare to teianei ao taku basileia.” (Ioane 18:36) Kia rotai ki teianei au tuatua, kua kopae ke atura Iesu i ta Satani oronga anga kiaia i te mana ki rungao i te au patireia o teianei ao, e kare katoa oki aia i akatika kia akariro te au ngati Iuda iaia ei ariki. (Luka 4:5-8; Ioane 6:14, 15) Inara, kua akaari a Iesu i te aroa maata no te ao tangata nei. Tetai akatauanga no teia kua ripotiia e te apotetoro ko Mataio: “E kia akara akera aia i te maata o te tangata, aroa atura aia ia ratou, no te mea kua mate ratou i te roiroi, e kua pueurikiriki keia, mei te mamoe tiaki kore ra.” No tona aroa, kua tutu atura aia ki te au tangata i to ratou au taoni e te au vira katoa ra. Kua apii atu aia ia ratou e kua akaora oki i to ratou au maki. (Mataio 9:36) Kua manako katoa oki aia i tei anoanoia no te pae kopapa o te aronga tei aere maira kia apiiia e ia ra. Ka tatau tatou: “Kua karanga aturā Iesu ki tana aronga pipi ra, kua na ko atura, Te tangi atu nei au i teianei aronga maata, i te mea, ka po toru akenei ratou kiaku nei, e kare ua e manga kia kai; kare au e tuku pongi ua ia ratou, ko te paruparu aea ratou i te ara.” (Mataio 15:32) Mei teaa ra te manakoanga aroa!

⁴ E manako riri tau kore maata to te au ngati Iuda i to Samaria ra, inara kua tuatua roa atu a Iesu ki tetai vaine Samaria e kua akapou aia e rua ra i te rave anga i tetai akakitekite anga marie ki roto i tetai oire Samaria. (Ioane 4:5-42) Noatu rai e i tonokia mai aia e te Atua “ki te au mamoe i ngaro i te ngutuare o Iseraela,” kua akarongo atura Iesu i etai atianga ki te au akakite anga akarongo na te aronga kare ra i te ngati Iuda. (Mataio 8:5-13; 15:21-28) Ae, kua akakite a Iesu e ka rauka kia “kore i to teianei ao” e i reira katoa oki kia akaari i te aroa no te ao tangata nei, ki te au tangata oki. Te akaari katoa ra ainei tatou i te aroa no te au tangata i to tatou ngai nooanga, ngai angaanga, me kare ngai oko anga i te toa? Te akaari ra ainei tatou i te manako no to ratou meitakianga​—kare e no to ratou umuumu anga i te pae vaerua anake mari ra no etai atu au mea anoanoia me te tau ra i to tatou mana kia tauturu atu? Kua rave a Iesu i te reira, e na te raveanga akapera, kua akatuera aia i te mataara kia apii atu i te au tangata i te Patireia ra. E tika, kare e rauka ia tatou te rave i te au temeio tikai mei ta Iesu i rave ra. Inara e putuputu tetai ravenga takinga meitaki i te akatupu, i tei tau ra, ei au angaanga temeio i te takore atu i te manako anga riri.

To Paulo Tu Manako ki te Au Tangata i “Vao Ra”

5, 6. I akapeea ta te apotetoro ko Paulo akono anga i te au ngati Iuda “no vao ra”?

⁵ I roto i tana au reta e manganui, kua taiku te apotetoro ko Paulo i te au tangata “i vao akera” me kare i “vao ra” koia te aronga kare i te Kerititiano, me e ngati Iuda me kare e Kenitara. (1 Korinetia 5:12; 1 Tesalonia 4:12; 1 Timoteo 3:7) Akapeea tana akono i taua aronga ra? ‘Kua akaarite aia iaia uaorai i te au mea katoa i te tangata ravarai nei, kia ora iaia tetai papaki i taua au ravenga katoa ra.’ (1 Korinetia 9:20-22) Me tae atu aia ki tetai oire, ko tana akapapa anga no te tutuanga kua na mua aia i te aere anga ki te au ngati Iuda tei noo ra ki reira. Eaa tana tu aravei anga? Kua mako e te akangateitei atu kua oronga aia i te akapapuanga irinakiia no te Pipiria e kua tae mai te Mesia ra, e kua mate i tetai matenga ei atinga, e kua akatuakaouia oki.​—Angaanga 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.

⁶ Na teia tu kua patu a Paulo ki runga i te kite o te ngati Iuda i te Ture e te au peroveta kia apii atu ia ratou i te Mesia e te Patireia oki o te Atua ra. E kua autu aia i te akairinakianga i tetai papaki. (Angaanga 14:1; 17:4) Noatu rai te au patoi anga a te au arataki ngati Iuda ra, kua akaari a Paulo i te au manakoanga maanaana no te au ngati Iuda ra i tana tata anga: “E aku au taeake e, teia oki te anoano tikai i taku ngakau, e taku nei pure ki te Atua ia Iseraela, kia ora ratou. Ko au te kite ia ratou, e maroiroi to ratou i ta te Atua, kare ra i te maroiroi kite.”​—Roma 10:1, 2.

Tauturuanga i te Aronga Akarongo Kare i te Ngati Iuda

7. I akapeea te akono anga a te au poroteraita ki te tuatua meitaki ta Paulo i ako atura?

⁷ Te au poroteraita kare i te ngati Iuda tei riro maira ei aronga rave akonoanga ngati Iuda peritomeia ra. I te akara anga, e au ngati Iuda poroteraita etai i Roma, i Anetioka i Suria, i Etiopia, e i Anetioka i Pisidia​—e, i roto katoa oki i te Ngai Totoa Aere te ngati Iuda ra. (Angaanga 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; akaaite ia Mataio 23:15.) Kare mei te au tutara ngati Iuda e manganui, kare te au poroteraita i te nengonengo, e kare katoa oki ratou e akateitei akaparau e e anaunga ratou no Aberahama mai. (Mataio 3:9; Ioane 8:33) Kareka ra, kua akaruke ratou i te au atua peikani e kua ariu taakaaka atu kia Iehova, ma te kimianga kite iaia e tana au ture oki. E kua ariki ratou i te manakonakoanga ngati Iuda no tetai Mesia te aere maira. I te mea kua akaari ke ana ratou i te marekaanga kia taui i to ratou kimi anga no te tuatua mou ra, e manganui o ratou kua papa katoa kia akono kia maata atu te au taui anga e kia akarongo ki te tutuanga a te apotetoro ko Paulo. (Angaanga 13:42, 43) I te riro anga ei Kerititiano tetai poroteraita tei akamori ra i te au atua peikani i mua ana, kua papa meitaki aia kia akakitekite ki etai atu au Kenitara te vaira i te akamori anga i taua au atua ra.

8, 9. (a) I te pae atu i te au poroteraita ra, ko teaa pupu ke atu o te au Kenitara ra tei ariu atu ki te akonoanga ngati Iuda? (e) I akapeea te akono anga ki te tuatua meitaki a te aronga mataku i te Atua, kare ra i peritomeia?

⁸ I te pae atu i taua aronga poroteraita peritomeia ra, kua ariu mai etai atu kare ra i te ngati Iuda, ki te akonoanga ngati Iuda ra. Te mea mua o teianei aronga kia riro mai ei Kerititiano ko Korenelio koia, noatu e kare i te poroteraita, e “tangata akono i te Atua, e mataku oki aia i te Atua.” (Angaanga 10:2) I tana tuatua anga no te Angaanga, kua tata a Poropeta F. Bruce: “Ko taua au Kenitara ra kua matauia kia kapikiia ‘e aronga mataku i te Atua’; noatu rai e kare teia i tetai ingoa akatakaia, e meitaki ia no te taiku anga kia marama. E manganui te au Kenitara o taua tuatau ra, noatu kare i papa kia riro takiri atu ki te akonoanga ngati Iuda (ko te umuumu anga no te peritome anga ko tetai turorianga takake ia no te au tangata), kua akaariuia atu na te Atua okotai ua tei akamoriia i te tunako ngati Iuda ra e na te au turanga arikiia no te tu oraanga o te au ngati Iuda. Ko tetai papaki o ratou kua kite no te aerenga ki te tunako i te au pure e te au apiianga tuatua tapu ra, ta ratou i akarongo atu i te tatau anga i te urianga Ereni ra.”

⁹ Kua aravei atu te apotetoro ko Paulo i te aronga mataku i te Atua ra i tana tutuanga i te au tunako i Asia Minora e i Ereni oki. I Pisidia i Anetioka kua tuatua atu aia ki te aronga tei akaputuputu ra i te tunako ei “te au tangata no Iseraela nei, e te aronga e mataku i te Atua ra.” (Angaanga 13:16, 26) Kua tata a Luka e i muri ake i ta Paulo tutu anga no nga Tapati e toru ki roto i te tunako i Tesalonia “kua akarongo maira [te ngati Iuda] tetai papaki [ei au Kerititiano], e kua kapiti katoa maira kia Paulo raua ko Sila; e to te Eleni akamori e manganui ua atu, e te au vaine taoiau kare e tokoiti.” (Angaanga 17:4) Penei, ko tetai papaki o te au Ereni e au tangata mataku i te Atua kare ra i peritomeia. Te vaira te akapapu anga e e manganui taua aronga Kenitara kua kapiti mai ia ratou uaorai ma te au pupu ngati Iuda ra.

Tutuanga i Roto i te “Aronga Akarongo Kore”

10. I akapeea ta Paulo tutu anga ki te au Kenitara kare ra o ratou kite anga i te au Tuatua Tapu, e eaa te tupu anga?

¹⁰ I roto i te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano, te tuatua “aronga akarongo kore” ka rauka kia taiku i te au tangata i vao ake i te putuputuanga Kerititiano. E putuputu te reira i te taiku anga i te aronga peikani. (Roma 15:31; 1 Korinetia 14:22, 23; 2 Korinetia 4:4; 6:14) I Atene e manganui te aronga akarongo kore i apiiia i te apiianga Ereni ma te kore ua e kite i te au Tuatua Tapu ra. Kua akamaroiroi kore ainei teianei ia Paulo i te akakitekiteanga kia ratou ra? Kare. Inara, kua akapapa aia i tana tuatua aravei anga. Kua oronga karape aia i te au manako no te Pipiria ma te kore e taiku anga tikai mei te au Tuatua Tapu Epera, kare ra to Atene i kite ana. Kua akaari pakari aia i tetai tu aiteite i rotopu i te tuatua mou o te Pipiria e etai manako tei akakiteia mai e te aronga tata atu taito a te Setoiko ra. E kua oronga aia i te irinaki anga no te Atua mou okotai no te au tangata ravarai, tetai Atua te ka akava ma te tuatua tika na tetai tangata tei mate ra e kua akatuakaouia. E no reira kua tutu mako atura Paulo no Karaiti ki to Atene. Te tupu anga? I te aviri anga tikai te maata anga iaia me kare kua ekoko, “kua akarongo maira tetai pae tangata, e kua kapiti maira kiaia; ko Dionusio no te Areopago tetai, e tetai vaine ko Damari te ingoa, ma e tokotai puke tangata uaorai oki.”​—Angaanga 17:18, 21-34.

11. Eaa to Korinetia tu ei oire, e eaa te tupu anga o ta Paulo angaanga tutuanga ki reira ra?

¹¹ I Korinetia te vaira tetai pupu maata ngati Iuda i reira, no reira kua akamata a Paulo i tana angaanga orometua i reira na te tutuanga ki roto i te tunako. Inara i te akamata anga to te ngati Iuda ra i te patoi anga, kua aere atu a Paulo ki te ngai tangata Kenitara ra. (Angaanga 18:1-6) Mei teaa ra te au tangata i reira! E maata te angaanga i Korinetia, kua kapiti i to te ao katoa, e oire okooko, kua matauia i te ao katoa o Roma e Ereni no tona ora anga ravenga tau kore. Ko te tika e, “kia akaarite atu ki to Korinetia” tona aite anga kia rave i te au tu tau kore katoa ra. Inara, no muri ake i ta te au ngati Iuda kopae anga i ta Paulo tutuanga i mama atu ei a Karaiti kiaia e i tuatua atu ei: “Auraka e mataku, ka tuatua rai, . . . e manganui oki toku tangata i teianei oire.” (Angaanga 18:9, 10) E tika rava, kua akanoo a Paulo i tetai putuputuanga i Korinetia, noatu rai e ko tetai papaki o tona au mema i aru ana i tetai tu oraanga “Korinetia” ra.​—1 Korinetia 6:9-11.

Tautaanga kia Akaora “i te Tangata Ravarai” i Teianei Tuatau

12, 13. (a) Akapeea to tatou ngai tutuanga i teia tuatau nei i arite atu ei ki to te tuatau ia Paulo ra? (e) Eaa te tu manako ta tatou ka akaari i te au ngai kua roa te akanoo angaia te au akonoanga Kerititome ra me kare te ngai e manganui tei akavareia ra ma te akonoanga akapapaia ra?

¹² I teianei tuatau, mei to te anere mataiti mua ra, ko “te aroa ua o te Atua e oraʼi . . . kua kitea mai nei ïa i te tangata ravarai.” (Tito 2:11) Te ngai no te tutu aereanga i te tuatua meitaki kua totoa ka akapini i te au enua mamaata katoa e te maata anga oki o te au motu o te moana ra. E, mei te tuatau ia Paulo rai, kua araveiia “te tangata ravarai.” Ei akatauanga, ko tetai papaki o tatou te tutu aere nei i te au enua te ngai kua akanooia te au akonoanga o Kerititome no etai anere mataiti e manganui. Mei te au ngati Iuda o te anere mataiti mua ra, penei kua tapeka ketaketaia to ratou au mema e te au ikuiku anga akonoanga. Inara, te mataora nei tatou kia kimi i te aronga ngakau meitaki e kia patu ki rungao i to ratou kite i te Pipiria ra. Kare tatou e taumaro atu kia ratou me kare e aviri atu ia ratou noatu rai me ka patoi mai e ka takinga kino mai to ratou au arataki akonoanga ia tatou i etai tuatau. Mari ra, ka kite tatou e ko tetai papaki penei “e maroiroi to ratou i ta te Atua” noatu rai e te ngere ra i te kite tika. Mei ia Iesu raua ko Paulo ra, ka akaari tatou i te aroa tikai no te au tangata, e e anoano pakari to tatou kia akaoraia ratou ra.​—Roma 10:2.

¹³ Ia tatou e tutu aere ra, e manganui to tatou te aravei ra i te aronga tei akavareia e te akaaere anga akonoanga. Inara, penei te vaira to ratou tu mataku i te Atua, ma te irinakianga i te Atua i tetai tuanga e te tauta ra kia akono i te oraanga meitaki. I roto i teianei uki mingi e te Atua kore oki, kare ainei tatou e tau kia rekareka atu i te au tangata e manga irinaki to ratou i te Atua ra? E kare ainei tatou e inangaro kia arataki ia ratou ki tetai tu akamori anga kare ra i akairoia ma te pikikaa e te au tu tarevake?​—Philipi 2:15.

14, 15. Akapeea tetai ngai maata i riro mai ei kia tau no te tutuanga i te tuatua meitaki ra?

¹⁴ I tana akatutu anga no te kupenga ra, kua totou maira Iesu e e ngai maata tetai no te angaanga tutu aereanga. (Mataio 13:47-49) I te akatakaanga i teianei akatutu anga, kua tuatua Te Punanga Tiaki o Tiunu 15, 1992, i te kapi 20: “I te au anere mataiti i topa kua rave te au mema o Kerititome i tetai tuanga maata i te urianga, te tata akaouanga e te tuaanga i te Tuatua a te Atua ra. I muri akera kua akapapaia e te au akonoanga te au totaiete Puka Tapu, tei uri ra i te Puka Tapu ki roto i te au reo o te au enua mamao ra. Kua unga katoa ratou i te aronga angaanga evangeria i te pae o te vairakau e te apii e tei akatupu ra i te au Kerititiano raiti. Na teia i akaputu mai i te au ika tau kore e manganui, kare ra ia ratou to Iehova mareka anga. Inara kua akakite atu aia i te Puka Tapu ki te aronga e au mirioni ua atu kare ra i te Kerititiano e ki tetai tu akonoanga Kerititiano, noatu rai e te viivii ra.”

¹⁵ Kua tupu maata ta te angaanga poroteraitaanga a Kerititome i Marike Tonga, i Aperika, e etai au motu o te moana oki. I to tatou tuatau nei, e manganui te aronga maru tei kiteaia i teia au ngai, e ka rauka ia tatou i te rave kia maata te meitaki me e manako papu to tatou, e te aroa oki ki taua aronga tangata taakaaka ra, mei ia Paulo rai ki te au poroteraita ngati Iuda ra. I roto i te aronga te tau ra ta tatou tauturu anga ko te au tangata e mirioni ua atu penei te tapaia ra e “aronga tangi” i te Au Kite o Iehova. Te mareka ua ra ratou kia kite ia tatou me aere atu tatou e aravei ia ratou. Kua apii kapiti mai tetai papaki i te Pipiria ma tatou katoa e kua aere mai ki ta tatou au uipaanga, e ki te Akamaaraanga mataiti i to Karaiti matenga oki. Kare ainei te reira aronga i tetai tuanga maata no te tutuanga i te tuatua meitaki o te Patireia ra?

16, 17. (a) Eaa te au tu tangata ta tatou e aravei atu ana ma te tuatua meitaki? (e) Akapeea tatou i te aru anga ia Paulo i te tutuanga ki te au tu tangata tuke tuke?

¹⁶ Pera katoa oki, ka peea te aronga tei aere mai no te au peu no vao ake ia Kerititome​—me aravei tatou ia ratou i to ratou enua kainga me kare ei aronga tuitarere i te au enua Opunga ra? E peea oki te aronga manganui e au mirioni ua atu tei akaariu takiri atura i to ratou mokotua ki te akonoanga, e kua riro ei Atua kore me kare kia kite kore i te Atua? Pera katoa oki, ka peea te aronga tei akarongo ma te akonoanga ngakau katoa i te apiianga o teia tuatau me kare te psychology matauia tei neneiia i roto i te au puka tauturu e manganui te kitea ra i te au toa puka? Ka tau ainei taua aronga tangata ra kia kopaeia atu, ma te akamanakoia e mamao roa no te okoia mai? Kare me ka aru tatou i te apotetoro ko Paulo.

¹⁷ I te tutuanga i Atene ra, kare a Paulo i topa ki roto i te ereere no te taumaroanga apiianga ma te aronga akarongo atu iaia ra. Inara, kua rave aia ma te akapiri anga i tona manakoanga ki to te au tangata tana e akono atura, ma te orongaanga i te au tuatua mou no te Pipiria na te tu taka meitaki e te tau oki. Mei te reira katoa, kare tatou e anoanoia kia riro kia kite karape i te au akonoanga me kare te au apiianga a te au tangata ta tatou e ako atura. Inara, ka akono tatou i ta tatou tuatua akamata anga kia meitaki ta tatou akakitekiteanga, no reira kua akaarite ia tatou “i te au mea katoa i te tangata ravarai nei.” (1 Korinetia 9:22) I te tataanga ki te au Kerititiano i Kolosa, kua akakite atura Paulo: “Ei aerenga akono meitaki to kotou i te aronga ki vao ra, ma te taporoporo oki i te tuatau. Ei tuatua aroa ua anake ta kotou, kia rapakauia i te tai, i te kite anga i te mea tika kia tuatua atu ki te tangata katoa ra.”​—Kolosa 4:5, 6.

18. Eaa ta tatou apainga, e eaa ta tatou kare e tau kia akangaropoina?

¹⁸ Mei ia Iesu raua ko te apotetoro ko Paulo ra, e akaari tatou i te aroa ki te au tangata ravarai. Kia maata oki tatou i te tauta anga kia tua atu kia etai ke ra i te tuatua meitaki no te Patireia. I tetai pae, auraka e ngaropoina e i tuatua a Iesu no tana au pipi: “Kare ratou i to teianei ao.” (Ioane 17:16) Ko te aite anga o teianei no tatou ka akamanako ia atu i te atikara te aru mai nei.

Na te Akamanako Akaou Anga

◻ E akataka mai i to Iesu tu manako tau i to te ao nei.

◻ I akapeea ta te apotetoro ko Paulo ra tutu anga ki te au ngati Iuda e te au poroteraita ra?

◻ Akapeea ta Paulo tuatua aravei anga i te aronga mataku i te Atua ra e te aronga akarongo kore oki?

◻ Akapeea e raukaʼi ia tatou te akaarite “i te au mea katoa i te tangata ravarai nei” i ta tatou angaanga tutu aere?

[Au Tutu i te kapi 10]

Na te raveanga i te au angaanga takinga meitaki ki to ratou au tangata tupu, e putuputu te rauka i te au Kerititiano i te takore atu i te manako anga riri