E Ao Kare e Ara​—Akapeea?

KUA tamanamanataia e te au aue anga vinivini no te tauturu te tu maru o te au ora maiata i tetai popongi paroro i roto i tetai ngai tangata noo au ua o Tokyo. E tai tatini au tangata tei akarongo i te au aoa anga a tetai vaine tua nutipepa te arumaki angaia mei te rima ki te tai ngauru au miniti koi koputa taokioki uaia ra. Kare okotai tangata i manako rava atu ana no te kimi e eaa te tupu ra i reira. Kua mate aia no tei maata roa tona toto i pou. “Naringa tetai o teia au tangata i ripoti i te tumatetenga ki te akava i to ratou rongo anga,” i karangaʼi tetai tangata kimikimi, “kua ora mai paa aia.”

Noatu e kare teia aronga nei i rave atu ana i tetai mea kino rava atu i te kopae ngoie ua atu iaia, ka rauka ainei kia tuatuaia e kua matara mai ratou mei te apa? “Kua tamamae toku akava ngakau iaku i te Varaire katoa i muri ake i toku kite anga i te tamateanga,” i karangaʼi tetai tangata tei rongo i tana au aue anga. Te akatupu ra teia ia tatou kia umere e, Eaa tikai te ara?

Eaa te Ara?

Te touanga ki te kite anga i te ara, ko Hideo Odagiri, e tangata akaapa i te tataanga e e poropeta tei akaangaroi mai mei te Apii Teitei o Hosei i Tokyo, Tiapani, kua karanga aia, mei tei taikuia i roto i te nutipepa Asahi Shimbun e: “Kare e rauka iaku i te kopae i toku au manako kaka i te kite anga i te au ara, mei te tu akateitei kino te vaira i roto i tetai tamaiti, te vareae tei akamaia ra, te pikikaa i muri i to tetai mokotua. Kua tukunaia teia kite anga ki roto i toku manako iaku i te apii akamata anga e te tamamae nei rai te reira iaku.” Kua kite ana ainei koe i teia au tu manako ngakau? E reo meangiti ainei toou tei akaapa ia koe me rave koe i tetai mea taau i kite e e tarevake? Penei e kare tetai mea kino i raveia, inara ka tupu ua atu rai tetai manako anga tau kore e ka teiaa ua rai te reira i toou manako. E akava ngakau teia noou te angaanga ra, e te tuatua ra te Puka Tapu no te reira i roto i te irava te ka aru mai: “Te etene oki kare a ratou ture ra, kia rave ua ratou i ta te ture ra, kore ua atu rai ta ratou ture, ko ratou uaorai ta ratou ture: Kua akakite ua oki ratou i ta te ture i tataia i roto i to ratou ngakau, te akakite ra oki to ratou akava-ngakau, e to ratou manako, te akaapa ra, e te akatika ra, ratou ratou uaorai.” (Roma 2:14, 15) Ae, e mea natura kia manamanata te maata anga o te au tangata i te au angaanga akaturi, te keikeia, e te pikikaaanga. Te akakite ra to ratou akava ngakau i te ara.

Inara, me kopae putuputuia te reo o te akava ngakau ra, kare te reira e riro akaou ei arataki anga tau. Ka riro te reira ei mea manako kore e te viivii. (Tito 1:15) Ko te manako anga i tei kino ra kua ngaro te reira. Te tika, i teia tuatau i te maata anga o te tangata kua mate to ratou akava ngakau no runga tikai i te ara.

Ko te akava ngakau ainei te vaito anake o te ara, me kore te vaira ainei tetai mea te ka riro ei turanga tikai e eaa te akatupu ra i te ara e eaa te kare e pera ra? E tere atu i te 3,000 mataiti i topa akenei, kua oronga te Atua i tetai papaanga ture ki tana iti tangata i iki ra, e na roto i teia Ture, i “kiteaia mai ei te ara” ei ara. (Roma 7:13, New International Version) Pera katoa te tu akono tei riro ana i te taime mua ei mea arikiia kua akaariia mai te reira i teianei e koia ia​—e ara. To te Atua iti tangata, te au Iseraela, kua maeuia ratou ei aronga ara e no te reira tei raro ake ratou i te akaapa anga.

Eaa i reira teia au ara koia oki ta to tatou akava ngakau e akamatakite nei ia tatou e koia rai ta te Ture a Mose i akataka e i papa? I ta te Puka Tapu taangaanga anga i te tuatua, koia te aite anga kare te ara i tau ki te turanga a Tei Anga ra. Ko tetai ua atu mea tei kore i rotai ki tona tu, au turanga, au mataara, e te anoano e ara ia. Kare aia e oronga tamou ua atu i te ora ki tetai ua atu mea tei angaia e tei topa poto ra i te akairo tana i akatumu ra. No reira tetai tangata kite i te ture i te anere mataiti mua i akamatakite ei i te au Kerititiano Epera: “Kia matakite, e te au taeake, ko te vai aea te ngakau kino akarongo kore katoa ki roto i tetai o kotou, i te akaruke anga i te Atua ora.” (Ebera 3:12) Ae, me kare e akarongo i roto i Tei Anga ra te akatupu ra ia i te ara maata. No reira, ko te pini anga o te ara tei akamaramaia i roto i te Puka Tapu e maata atu tei o mai i tei tamanako noa uaia e e ara. Te aere mamao atura te Puka Tapu i te akakite e: “Kua rave katoatoa oki i te ara, e kua ngere i te akameitaki a te Atua.”​—Roma 3:23.

Te Akamata Anga o te Ara

Ko te aite anga ainei e kua angaia te tangata ei tangata ara? Kare, ko te Atua ko Iehova, Tei Akamata ra i te oraanga tangata, kua maani i te tangata mua ra ei mea tei angaia ma te tiama. (Genese 1:26, 27; Deuteronomi 32:4) Inara, kua ngere te tokorua mua i te akairo ra i te kopae anga raua i te arai anga anake ta te Atua i tuku ra, i to raua kai anga i te “rakau e kite ei i te meitaki e te kino” tei kore i akatikaia ra. (Genese 2:17) Noatu e kua angaia raua ma te tiama, kua ngere raua i te akairo i teianei o te akarongo katoa tikai ki to raua Metua, kua riro mai ei aronga ara, e kua akaapaia kia mate.

Eaa ta teia tuatua enua taito rave anga ki te ara i teia tuatau? Te akamarama ra te Puka Tapu: “E teianei no te tangata okotai ra i o mai ei te kino i te ao nei, e no te kino oki te mate; e kua taea katoaia oki te tangata ravarai e te mate, no te mea kua ara katoatoa.” (Roma 5:12) E aronga ara tatou katoatoa tei iri maira ki runga ia tatou; no reira, tei raro ake tatou i te akaapa anga o te mate.​—Koheleta 7:20.

Te Au Tauta Anga a te Tangata no te Tangaro Atu i te Ara

Kua pati mai a Adamu i te ara ki runga i tana uanga, inara kua pati katoa mai aia i teia mea ko te akava ngakau tei orongaia mai e te Atua. Penei ka akatupu te ara i tetai manako ngakau tau kore. Mei tei taikuia i mua atu, kua akatupu te tangata i te au ravenga ke ke no te akakore atu i teia au manako ngakau. Inara, te mako tikai ra ainei te reira?

I te Itinga e te Opunga, kua tauta te au tangata i te rave atu i te tu o te ara na te tauianga i to ratou au turanga me kore na te kore anga e irinaki e te vaira te ara. (1 Timoteo 4:1, 2) Penei ka akaaiteia to te tangata turanga ara ki tetai tangata e maki piva tona. Penei ka akaaiteia te ara ki te vaireti tei akatupu ra i te au tu akamata anga, e te akaaiteia ra te akava ngakau tamanataia ki te piva tau kore ra. Te aatianga i te temomita (thermometer) kare te reira e taui i te tika e e piva pakari to te tangata maki. Te titirianga i te au turanga no te tu akono, mei ta te manganui i roto ia Kerititome i rave ra, e te kopaeanga i te akakite anga tika o te akava ngakau o tetai uaorai kare te reira e tauturu mai i te araianga atu i te ara uaorai.

Penei ka taangaanga tetai tangata i tetai vai toka no te akamaru mai i tona piva. Te akaaiteia ra te reira ki te tautaanga i te akamaru i te au utiuti anga o te akava ngakau na te aereanga na roto i te au rave anga tama a te Tinitau. Penei ka akaanuanu te vai toka i te tangata maki piva ra no tetai tuatau poto, inara kare te reira e akakore i te mea tei akatupu ra i te piva. Kua tauta te au orometua e te au peroveta i to Ieremia tuatau i tetai rapakauanga aiteite no te au Iseraela o te reira tuatau. Kua rapakau “mama ua” ratou i te au mamae i te pae vaerua e i te pae i te tu akono o te au tangata, te karangaanga e, “Te meitaki ua nei te au mea, te meitaki ua nei te au mea.” (Ieremia 6:14, NW; Ieremia 8:11, An American Translation) Te na roto ua anga i te au mea akonoanga e te atuanga i tetai mea mei “te meitaki ua nei te au mea” kare te reira i rapakau ana i te tu akono kino o te iti tangata o te Atua, e kare te au ravenga tama anga e taui i te au tu o te tangata i teia tuatau.

Na te kaianga i te au anipairetiki (antipyretic) ka rauka i tetai tangata maki piva i te tamaru mai i tona piva, inara te vaira rai te vaireti i roto i tona kopapa. Te tika katoa ra ki ta te Konutia ravenga o te rave anga atu i te kino na roto i te apii anga. I vao ake penei ka tauturu te reira i te au tangata kia anga ke mai mei te kino, inara te taangaangaanga i te li te tapupu anake ua ra te reira i te tu akono ara ua e kare te reira e akakore i te inangaro o roto roa o tetai tangata no te ara, ko te mea uunaia tei akatupu i te tu akono kino.​—Genese 8:21.

Akapeea te apiianga Buda o te tomoanga ki roto ia Nivana (Nirvana) no te akakore i to tetai uaorai au inangaro no te ara? Te turanga o te Nivana, kua karangaia e ko tona aite anga e “takoreanga,” tei tamanakoia e kare e rauka i te akatutu, te takoreanga i te au inangaro e te au anoano ravarai. Kua tuatua etai pae e ko te akamutu anga ia o te ora o tetai tangata. Kare ainei e te akakiteia ra ki tetai tangata maki piva e kia mate aia e kiteaiaʼi e ia te tu maru? Pera katoa, te raukaanga te turanga Nivana te tamanakoia ra te reira ei mea ngata tikai, e e aka angaanga. Te riro ra ainei teia apiianga ei mea tau e te tauturu no tetai tei manata ra tona akava ngakau?

Matara Anga Mai Mei te Ara

Te papu ra e ko te au irinaki anga tangata no runga i te oraanga e te au inangaro o te ara, te tau anake ua ra te reira ei tamaru mai i to tetai akava ngakau. Kare te reira e akakore i te turanga ara. (1 Timoteo 6:20) Te vaira ainei tetai mataara no te rave i teia? I roto i te Puka Tapu, koia tetai puka taito tei tataia i te Pae Itinga, ka kite tatou i reira i te taviri ki te matara anga mai mei te ara. “Aite ua rai ta kotou au ara ki te mea kutekute ra, e teatea ïa mei te kiona ra; . . . Kia tika ia kotou, e kia akarongo ra, e kai ïa kotou i te meitaki o te enua nei.” (Isaia 1:18, 19) I konei te tuatua ra a Iehova ki te au Iseraela, koia oki, noatu e e iti tangata ikiia ratou nona, kua ngere ratou i te akairo o te akono papu kiaia ra. Inara ka tau katoa te reira kaveinga ki te katoa anga o te au tangata. Te akaarianga i tetai tu puareinga no te akarongo ki te au tuatua a Tei Anga ra e taviri te reira e raukai ta tetai au ara i te tamaia, te oreiia, mei te reira te tu ra.

Eaa ta te Tuatua na te Atua e akakite maira kia tatou no te tamaanga i te au ara a te tangata nei? E na roto i te ara a te tangata okotai ra i riro mai ei te au tangata ei aronga ara, e na roto i te akarongo tiama ki te Atua o tetai tangata akaou, ka akamataraia mai te au tangata akarongo ra mei to ratou manamanata, i karangaʼi te Puka Tapu. (Roma 5:18, 19) Akapeea? “Kua akamaata ua maira te Atua i tona aroa ia tatou nei, i te mea te vai tangata ara ua nei rai tatou, i mate ei te Mesia no tatou nei.” (Roma 5:8) Ko Iesu Karaiti, tei anauia mai ei tangata tiama e te ara kore, ko te aiteite o te Adamu mua i mua ake ka ara ei aia, tei roto i te turanga no te apai ke atu i te au ara a te tangata nei. (Isaia 53:12; Ioane 1:14; 1 Petero 2:24) I te tamate angaia i runga i tetai rakau tamamae mei tetai tangata kino rai, kua tatara mai a Iesu i te tangata nei mei te tuikaa anga o te ara e te mate. Kua akamarama a Paulo ki te au Kerititiano i Roma, “I to tatou oki vai paruparu anga i mate ei te Mesia i te tuatau tika ra, . . . Mei ta te ara i tupu akenei e kua mate, kia tupu katoa oki ta te aroa ua i te tuatua-tika, e tae ua atu ki te ora mutu kore, i to tatou Atu ra ia Iesu Mesia.”​—Roma 5:6, 21.

To Karaiti mateanga no te katoa anga o te tangata nei e te akaaiteiteanga i te paunu tei takinoia e Adamu kua kapikiia te reira e ko te akanoo anga o te “oko.” (Mataio 20:28) Penei ka akaaiteia te reira ki tetai vairakau te angaanga ra i te patoi anga i te vaireti tei akatupu ra i te piva. Na te taangaangaanga i te puapinga o te oko o Iesu ki te au tangata, to te tangata turanga maki ua tei akatupuia e te ara​—kapiti mai te mate—​ka rauka te reira i te rapakauia. Kua akatutuia teia ma te tau i roto i te puka openga o te Puka Tapu: “E tei rotopu i te arataa i taua oire ra, e tei tetai pae vai e tetai pae, ko te rakau ora te tu anga, okotai ngauru ma rua tu o te ua, okotai marama okotai ua anga, e ope rava ake te au marama katoa ra: e te rau o taua rakau ra, ko te rapakau ïa i to te pa enua.” (Apokalupo 22:2) Ka tamanako ana! I tetai kauvai akatutu ua o te vai ora, te taeanga i rotopu i te au rakau ora ma to ratou au rau, te riro anga ei rapakauanga ravarai no te tangata nei. Te komono ra teia au akatutu anga akauruia na te atua i te apinga a te Atua no te akaokianga mai i te tangata ki te tu tiama no te tumu ua nei o te atinga oko o Iesu.

Kare e roa atu ana ka riro te orama totou o te puka a Apokalupo ei mea tika tikai. (Apokalupo 22:6, 7) I reira, ma te taangaanga anga tikai i te puapinga o te atinga oko o Iesu no te tangata nei, ka riro mai te aronga ngakau tika katoatoa ei aronga tiama “e kia akaora katoaia te au mea angaia nei i te tapeka o te mate, kia rauka te rangatira meitaki o te tamariki a te Atua ra.” (Roma 8:21) Te akakite maira te au totou Puka Tapu e te vaitata maira teia matara anga kaka. (Apokalupo 6:1-8) Kare e roa atu ana ka takore te Atua i te pini anga o te au kino, e ka rekareka te au tangata i te oraanga mutu kore i te enua parataito nei. (Ioane 3:16) E ao tikai te reira kare e ara!

[Tutu i te kapi 7]

Na roto i to Iesu atinga oko e raukai i te au ngutuare tangata mei teia i te rekareka i te mataora mutu kore