U NGA SWI KOTA KU HLULA KU HLATIYELA

I Yini Ku Hlatiyela?

Ku hlatiyela i ndlela leyi u titwaka ha yone mizrini loko u li xiyin’wini lexi nga ni nghozi. Vongwe byaku byi yentxa leswaku mizri wu ntsrhunxa mahormona manyingi. Mahormona lawa ma yentxa leswaku ku txintxa ndlela leyi ngati yi tsrutsrumaka ha yone, ndlela leyi u hefemulaka ha yone, ma yentxa leswaku mbilu yi ba hi ku kahlula ma tlhela ma yentxa leswaku minsiha yi kukumuka. Na u nga si swi xiya, mizri wu yentxa hinkwaswu leswo akuva u kota ku tilwela. Loko nghozi yi khaluta, mizri wu tlhela wu zrulela.

KU HLATIYELA LOKU PFUNAKA NI LOKU HONAKA

Ku hlatiyela i matitwela ya ntumbuluku lama hi pfunaka ku lwisana ni ndzringo kumbe xiyimu lexi nga ni nghozi. Matitwela lawa ma sungula ka vongwe byezru. Ku hlatiyela ku nga ku pfuna ku tiva hi xihatla leswi u fanelaka ku swi yentxa. Ku hlatiyela kutsrongonyana ku nga ku pfuna ku hetisisa makungu yaku ni ku ku yentxa u humelela loko u hamba maprovha, loko u kambeliwa akuva u kuma ntizro kumbe loko u tiwolola.

Nambitanu, ku hlatiyela loku tlulaka mpimu ku nga ku vangela mavabyi. Loko u tsrhamela ku hlatiyela, u nga va ni swikazratu a mizrini, a miyanakanywini nakone swi nga yentxa swi ku kazratela ku lawula ndlela leyi u titwaka ha yone. Ndlela leyi u tikhomaka ha yone ni leyi u hanyisanaka ni van’wana ha yone yi nga ha txintxa. Ku hlatiyela loku tlulaka mpimu ku yentxa vhanu va sungula ku kukutlela byala, va dzraha timbangi, va hundzrisa loko va nwa mizri, va da ngopfu, va dzraha ni ku yentxa mintxhumu yin’wana leyi bihiki. Swi nga tlhela swi tisa gome, ku kazrala ni ku yentxa mhunu a pimisa ku tisunga.

Nambi leswi ku hlatiyela ku nga khumbikiki vhanu hi ndlela leyi fanaka, ku nga va yentxa va va khombyeni dzra ku nhingeniwa hi mavabyi ya ku siyana-siyana. Ku hlatiyela ku khumba mizri hinkwawu.

NDLELA LEYI KU HLATIYELA KU NGA KHUMBAKA MIZRI WAKU HA YONE

Minsiha ya ku twa leyi yisaka dzrungula ka vongwe.

Minsiha ya ku twa leyi yisaka dzrungula ka vongwe hi yone yi yentxaka leswaku mizri waku wu humexa mahormona lama vitaniwaka cortisol ni adrenalina. Mahormona lawa ma yentxa leswaku mbilu yi ba hi ku kahlula, ku txintxa ndlela leyi ngati yi tsrutsrumaka ha yone ni ku yengetela wulombe a ngatini—ku nga leswi yentxaka u lulamela ku yentxa xa kukazri loko u li nghozini. Ku hlatiyela ngopfu ku nga ku yentxa

u hatla u hlundzruka, u vilela, u va ni gome, u twa nhloko swinene, u pfumala wuzrongo

Minsiha ni mazrambu.

Minsiha ya kukumuka akuva yi ku sizrelela ka khombo. Ku hlatiyela ngopfu swi nga yentxa

mizri wu vavisa, u twa nhloko, ni ku yentxa minsiha yi vavisa

Swizro swa ku hefemula.

Akuva u kuma oxigênio u hefemula hi ndlela leyi tlulaka leyi tolovelekiki. Ku hlatiyela ngopfu swi nga ku yentxa

u suketana u hefemula hi ku kahlula, u pfumala moya, ni ku va ni mavabyi ya ntxhavo

Mbilu ni minsiha ya ngati.

Akuva mbilu yi yavela ngati a mizrini, yi ba hi ntamu ni hi ku kahlula. Minsiha ya pfuleka kumbe ku manyeka akuva yi zrumela ngati lomu yi vilelekaka ngopfu, ku fana ni ka mazrambu. Ku hlatiyela ngopfu swi nga yentxa

tensawu dzri khwela, mbilu yi nga ha tizri ha hombe, u biwa hi tromboze

Swizro swa le ndzreni leswi humexaka mintxhumu leyi fambaka ngatini.

Ma-glândula ma vumba mahormona ya ku fana ni cortisol ni adrenalina, ku nga ntxhumu lowu pfunaka mizri wezru ku tilwela loko hi li ka swiyimu leswi hlatiyelisanaka. Xivindzri xaku xi yengetela mpimu wa wulombe a ngatini akuva u kuma ntamu lowu yengetelekiki. Ku hlatiyela ngopfu swi nga yentxa

u kuma diyabeti, mizri waku wu hluleka ku ku vhikela ka mavabyi, u va lweyi a hatlisaka ku kwata kumbe ku nyonxa, u yengeteleka mizri

Swizro swa ku gayela swakuda.

Ndlela leyi mizri waku wu gayelaka swakuda ha yone ya txintxa. Ku hlatiyela ngopfu swi nga ku

hlambisa timbilu, swi ku hlantisa, swi ku hamba diyareya, ni ku va ndzreni ku tsrimba

Swizro swa mbeleko.

Ku hlatiyela swi nga khumba ku navela kwaku ka swa tinkuku. Ku hlatiyela ngopfu swi nga ku yentxa

u hela ntamu loko u famba tinkuku, ni ku vanga ku txintxa-txintxa ka masiku ya xisati