BIBLIYOTEKA Dzra Watchtower Ka Internet
Dzra Watchtower Ka Internet
BIBLIYOTEKA
Xironga
  • BIBELE
  • SWIPALUXIWA
  • MINTLHANGANU
  • bt ndzr. 16 matl. 141-150
  • “Buya Halenu Makedoniya”

A ku na video ka leswi u swi hlawuliki

Dzrivalelo, ku ni leswi hoxekiki akuva video dzri txhaya.

  • “Buya Halenu Makedoniya”
  • “Nyikela Wumboni Hi Ku Helela” Mayelanu Ni Mfumu Wa Xikwembu Nkulukumba
  • Swinhlokwanamhaka
  • Leswi Yelanaka Na Dzrone
  • ‘Xikwembu Nkulukumba A Hi Vitana’ (Mintizro 16:6-15)
  • ‘Xitsrhungu Xi Va Pfukela’ (Mintizro 16:16-24)
  • “Va Tekela Ku Babatisiwa” (Mintizro 16:25-34)
  • “Swoswi Va Djula Ku Hi Humesa Hi Xihundla?” (Mintizro 16:35-40)
  • A Gwarda Wa Djele A Dondzra Ntiyiso
    Dondzra Hi Vhanu Va Le Bibeleni
  • Pawulo “A Yanakanyisisa Na Vone Hi Matsralwa
    “Nyikela Wumboni Hi Ku Helela” Mayelanu Ni Mfumu Wa Xikwembu Nkulukumba
“Nyikela Wumboni Hi Ku Helela” Mayelanu Ni Mfumu Wa Xikwembu Nkulukumba
bt ndzr. 16 matl. 141-150

NDZRIMA 16

“Buya Halenu Makedoniya”

A vazrumiwa va tovokisiwa hi ku yamukela xiyavelo ni ku tiyiselela nxanisa

Dzrungula Ledzri Dzri Seketeliwe Ka Mintizro 16:6-40

1-3. a) Xana a moya wa ku xwenga wu mu kongomise hi ndlela yini Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone? b) He swini swiyentxakalu leswi hi taka swi kambisisa?

NTLAWA wa kukazri wa vavasati wu suka doropeni dzra Filipiya, a Makedoniya. Ku nge kungani, va tlhasa nambyeni wa Gangites. Swanga ntolovelo, va tsrhama nkingeni wa nambu wolowo akuva va ta sungula ku khongota Xikwembu Nkulukumba wa Israyele. Hi nkama lowo, Yehovha awa va vona.—2 Makr. 16:9; Amaps. 65:2.

2 Na ntlawa lowu wu li ku khongoteni, ku ni ntlawa wumbeni wa vavanuna lowu nga ka mpfhuka wa kolomu ka 800 wa makilometru a wuxeni bya doropa dzra le Filipiya, lowu sukaka doropeni dzra le Listra ledzri kumekaka a nyingitimu wa Galatiya. Ntsrhaku ka masikunyana va tlhase ka xitaratu xa Varoma lexi a xi hambiwe hi mazribye na xi kongoma mpeladambu, ka doropa dzra kukazri dzra le Ásia lani a ku tsrhama vhanu vanyingi. Vavanuna lava, Pawulo, Silasi na Timotewu, va nyawuteka akuva va yendzra va ya Efesa ni ka madoropa man’wana lani ku nga ni mawakawaka ya vhanu lava djulaka ku yingela madzrungula lamanene mayelanu na Kriste. Kambe na va nga si sungula liyendzro ledzro, a moya wa ku xwenga wu va sivele ku ya zrezra Ásia, kambe leswaku swi yentxekise kuyini a swi hlayiwi. Hi mhaka muni va siveliwile? Hi ku tizrisa moya wa ku xwenga, Yesu a a djula leswaku a ntlawa wa mupostola Pawulo wu tsremakanya Ásia Menor, wu tsremakanya lwandle dzra Egeu wu kongoma nkingeni wa nambu wa Gangites.

3 Hi nga dondzra mintxhumu yinyingi ya lisima ka ndlela leyi Yesu a mu kongomisiki ha yone mupostola Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone, ka liyendzro dzravu ledzri a dzri nga tolovelekanga dzra ku ya a Makedoniya. Xileswo, a hi voneni swin’we swa swiyentxakalu leswi humeleliki hi nkama wa liyendzro dzra wubidzri dzra Pawulo ledzri sunguliki kolomu ka lembe dzra wu 49 N.Y.

‘Xikwembu Nkulukumba A Hi Vitana’ (Mintizro 16:6-15)

4, 5. a) I yini leswi yentxekeliki ntlawa wa Pawulo loko va li kusuhi ni Betaniya? b) He xini xiboho lexi vadondzrisiwa va xi tekiki nakone ma ve wani mabindzru ya kone?

4 Leswi moya wa ku xwenga a wu va sivele ku ya zrezrela Ásia, Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone va kongome n’walungu, akuva va ya zrezra ka madoropa ya Betaniya. Akuva va kota ku tlhasa kohala, swi nga yentxeka swi djule kuva va famba hi milenge ku dzringana masiku manyingi ka switaratu leswi kalaka swi nga tsrhamisekanga, ka madoropa ya Frigiya ni Betaniya lawa a ku nga tsrhami vhanu vanyingi. Kambe loko va li kusuhi ni ku tlhasa Betaniya, Yesu a tlhele a tizrisa moya wa ku xwenga akuva a va sivela. (Mint. 16:6, 7) Swi nga yentxeka hi nkama lowo vavanuna lava va sungule ku pfilunganyeka. A va swi tiva leswaku va fanela ku zrezra mayelanu na yini kun’we ni mazrezrela ya kone, kambe a va nga swi tivi leswaku a va ta zrezra kwini. A va pfulekeliwe hi mukhandlu wa ku ya zrezra Ásia kambe a swi pasanga, va tlhela va pfulekeliwa hi mukhandlu wa ku ya zrezra Betaniya kambe nakone a swi pasanga. Nambitanu, Pawulo a a tiyimisele ku djuletela mikhandlu ya ku zrezra lomu a swi ta pasa kone. Vavanuna lava va teke xiboho lexi a xi tikomba ingiki a xi twisiseki. Va yendzre mpfhuka wa kolomu ka 550 wa makilometru va ya mpeladambu, va khaluta hi ka madoropa manyingi va za va tlhasa ka xititxhi xa maboti xa le Trowasi, lani a va ta kota ku khwela boti va ya Makedoniya. (Mint. 16:8) A ve a Trowasi lani Pawulo a pfulekeliwiki hi mukhandlu wa wuzrazru wa ku zrezra, kambe hi khambi ledzri swi pasile.

5 Luka, lweyi a tsraliki Evhangeli ledzri vitaniwaka hi vito dzrake a tipatsre na Pawulo a Trowasi. Loko a dzrimuka leswi yentxekiki a li: “Ka wusiku byolebyo Pawulo a ve ni xivoniso, lani a voniki wanuna wa le Makedoniya na a yimile a mu byela a ku: ‘Buya halenu Makedoniya u ta hi pfuna.’ Ntsrhaku ka loko a vone xivoniso lexo, hi dzringise ku ya Makedoniya, na hi yanakanya leswaku Xikwembu Nkulukumba a hi vitanela ku ya va zrezrela madzrungula lamanene.”a (Mint. 16:9, 10) Swoswi Pawulo a a ku tiva ka ku ya zrezra kone. Swi nga yentxeka a nyonxe ngopfu hi ku va a nga helanga mbilu kambe a tame a djuletela ka ku ya zrezra kone. Ha wumune byavu a va ha danga nkama, ve tekela ku kongoma Makedoniya.

Pawulo na Timotewu va nga ka boti

“Xileswo hi suke Trowasi.”—Mintizro 16:11

6, 7. a) Hi nga dondzra yini ka leswi swi yentxekiki ka liyendzro dzra Pawulo? b) Xana leswi yentxekeliki Pawulo swi hi tiyisekisa yini?

6 Hi nga dondzra yini ka wudzrunguli lebyi? Xiya leswi: Ke va ntsrhaku ka loko Pawulo a sukile a kongoma Ásia lani moya wa ku xwenga wu mu kombiki ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba; Ku ve ntsrhaku ka loko Pawulo a li kusuhi ni ku tlhasa Betaniya lani Yesu a mu siveliki; Nakone ku ve ntsrhaku ka loko Pawulo a tlhase Trowasi lani Yesu a mu kongomisiki ku ya Makedoniya. Ni namunhla, Yesu swanga nhloko ya bandla a nga ha hi kongomisa hi ndlela leyi fanaka. (Kol. 1:18) Hi xikombiso, swi nga yentxeka ku li khale na hi yanakanya hi ku tizra swanga maphayona kumbe ku zruzrela ka mbangu lowu wu nga ni xivileleko lexikulu xa vazrezri va Mfumu. Kambe swi nga yentxeka a ta va ntsrhaku ka loko hi teke magwansu ya kukazri lawa ma kongomiki lani Yesu a taka hi kongomisa hi ku tizrisa moya wa Xikwembu Nkulukumba. Ha yini? Yanakanya hi xikombiso lexi landzrelaka: Lweyi a fambisaka movha o kota ku wu djikisa wu ya xineneni kumbe ximatsrini ntsena loko wu li ku fambeni. Hi ndlela leyo, loko swi ta mhakeni ya ku yentxa ntizro wezru wa ku zrezra, Yesu awa hi kongomisa, kambe leswo swo koteka ntsena loko hi yentxa xa kukazri kumbe loko hi li ku tikazrateni ka ku tlhaselela makungu wolawo.

7 Kambe swi li yini loko minzamu yezru yi nga tekeli ku kombisa mabindzru? Xana hi fanela ku godola hi yanakanya leswaku moya wa Xikwembu Nkulukumba a wu hi kongomisi? Nikutsrongo. Dzrimuka leswaku na yene mupostola Pawulo a hi minkama hinkwayu a swi mu fambela ha hombe. Nambitanu, a nga godolanga, a ye mahlweni a djuletela mikhandlu yin’wana. Hi nga tiyiseka leswaku hi ta tovokisiwa loko hi tama hi tiyisela ni ku djuletela “mukhandlu lowukulu wa ku yentxa mintizro yinyingi”.—1 Kor. 16:9.

8. a) A dzri tsrhamise kuyini doropa dzra Filipiya? b) Ma ve wani mabindzru ya ku nyonxisa lawa Pawulo a ma kumiki hi ku zrezra ka “mbangu wa ku khongota”?

8 Ntsrhaku ka loko va tlhase ka xifundzra xa Makedoniya, ntlawa wa Pawulo wu yendzre wu kongoma Filipiya, ku nga doropa ledzri vahanyi va dzrone a va tikhuza hi leswi a va li Varoma. Vavanuna lava khale a va li masotxha, lava a va tsrhama Filipiya, a va vona doropa ledzri na dzri fana ni dzra Italiya. Kwavu, a swi fana ni loko doropa dzra Roma dzri kumeka ndzreni ka doropa dzra Makedoniya. A handle ka doropa, a nkingeni wa nambu, a vazrumiwa va kume mbangu wa kukazri lani a va yanakanya leswaku i mbangu wa “ku khongota ka wone”.b Hi savata va ye ka mbangu wolowo, va tlhasa va kuma ntlawa wa vavasati na wu tlhanganile akuva wu gandzrela Xikwembu Nkulukumba. A vadondzrisiwa va tlhase va tsrhama va bulisana na vone. A ku ni wansati wa kukazri lweyi a a vitaniwa Lidiya ‘lweyi a a yingiseta’, kutani “Yehovha a mu pfula mbilu hi ku helela”. Lidiya a nyonxisiwe ngopfu hi leswi a swi dondzriki ka vazrumiwa lava, lakakuva yene ni vandangu wake va babatisiwa. Kutani a sindzrisa leswaku Pawulo ni lava a a yendzra na vone va tsrhama kaya kwake.c—Mint. 16:13-15.

9. Xana vanyingi namunhla va xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Pawulo nakone he wani matovoko lawa va ma kumaka hi ku yentxa leswo?

9 Yanakanya ku nyonxa loku viki kone hi ku babatisiwa ka Lidiya. Swi nga yentxeka Pawulo a nyonxe ngopfu hi kuva a yamukele xizrambu xa ku ya Makedoniya, ni kuva Yehovha a tizrise yene kun’we ni vavanuna lava a a yendzra na vone akuva a hlamula swikhongoto swa vavasati lavayani, lava a va txhava Xikwembu Nkulukumba. Ni namunhla, vamakwezru vanyingi, lavakulu, lavampshwa, lava txhatiki ni lava kalaka va nga txhatanga, na vone va zruzra va ya ka miganga leyi ku nga ni xivileleko lexikulu xa vazrezri va Mfumu. I ntiyiso leswaku va kumana ni swikazratu, kambe a swikazratu leswo a hi swa ntxhumu loko swi dzringanisiwa ni ku nyonxa loku va ku twaka loko va kuma vhanu va ku fana na Lidiya, lava yamukelaka ntiyiso wa Bibele. Xana ku ni lexi u nga xi yentxaka, lexi nga ku pfumelelaka ku zruzrela lomu ku nga ni xivileleko lexikulu? Loko u yentxa leswo u ta yamukela matovoko manyingi. Hi xikombiso, makwezru Aaron, lweyi a nga ni ku tlula 20 wa malembe, a zruzrele ka tiko dzra kukazri a América Central. Mazritu yake ma kombisa matitwela ya vamakwezru vanyingi, a te: “Ku tizrela ka tiko dzrin’wana swi ni pfuna ku kulisa wumoya byanga ni ku ya ni va kusuhi na Yehovha. Nakone ntizro wa nsimu wu nyonxisa ngopfu, ni ni 8 wa swidondzro swa Bibele.”

Vamakwezru vabidzri va xisati va zrezrelaka n’hwanyana wa kukazri a xitaratwini, na djaha dzra ku kukazri dzri zama ku hlomela akuva dzri vona leswaku va bula ha yini

Xana hine hi nga ‘fambisa ku yini Makedoniya’ namunhla?

‘Xitsrhungu Xi Va Pfukela’ (Mintizro 16:16-24)

10. Xana mademona ma yentxe yini leswaku ma hingeleta Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone?

10 Handle ka ku ganaganeka, Sathana a hlundzrukile loko a vona leswaku madzrungula lamanene a ma tlhasa ka mimbangu leyi yene kun’we ni mademona yake a va fuma na va nga hingeletiwi hi ntxhumu. A swi hlamalisi leswi mademona ma yentxiki leswaku vhanu va doropa ledzriyani va djikela Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone. Na va li mbangwini wa swikhongoto, nandzra wa kukazri wa xisati lweyi a a ni demona lweyi a a ganyisa vinyi vake hi ku pfhumba a sungule ku landzrelela ntlawa wa Pawulo. A a bandlukana a ku: “Vavanuna lava i malandzra ya Xikwembu Nkulukumba lweyi a tlakukiki ngopfu nakone va mi zrezrela mayelanu ni ndlela ya ku huluka.” Swi nga yentxeka demona dzri yentxe leswaku wansati lweyi a bandlukana a hlaya mazritu lawa akuva vhanu lava a va mu yingiseta va yanakanya leswaku leswi yene a a swi pfhumba ni leswi Pawulo a a swi dondzrisa a swi pfa ka mhunu mun’we. Hi ndlela leyo, vhanu va muganga lowo a va ta yingiseta nandzra lweyi wa xisati, a matsrhan’wini ya ku yingiseta valandzreli va ntiyiso va Kriste. Kambe Pawulo a miyete nandzra lweyi wa xisati hi ku hlongola demona.—Mint. 16:16-18.

11. I yini leswi yentxekeliki Pawulo na Silasi ntsrhaku ka loko va hlongole demona ledzri a dzri li ka nandzra wa xisati?

11 Loko vinyi va nandzra lweyi wa xisati va vone leswaku va luzekeliwe hi ndlela ya ku kuma mali hi ku nabyala, va hlundzruke ngopfu. Va kokovise Pawulo kun’we na Silasi va va yisa ka mbangu lowu vhanu vanyingi a va tlhangana ka wone, lani tihosi ta doropa a ti khomela kone mintlhanganu. A vinyi va nandzra lweyo wa xisati va londzrovote xihlawuhlawu ni moya wa ku tikhuza hi tiko lowu vayavanyisi a va li na wone, va ku: ‘Vayuda lava va vanga mpfilumpfilu ya yikulu hi ku dondzrisa swihena leswi kalaka swi nga faneli kuva hi swi pfumela kumbe ku swi landzra, hikusa hine hi Varoma.’ Mazritu yavu ma tekele ku yingisetiwa. “Hiloko xitsrhungu xi pfukela Pawulo na Silasi”. Nakone a tihosi ta doropa ti lelete leswaku “va biwa hi tinhonga”. Ntsrhaku ka leswo, Pawulo na Silasi va kokovisiwe hi nkanu va ya pfaleliwa djele. A mulaveleli wa djele a pfalele vavanuna lava, a gama a tsrimba milenge yavu ka swigodo. (Mint. 16:19-24) Ntsrhaku ka loko mulaveleli a pfale xipfalu xa djele ledzro, a ku mphume ngopfu swinene lakakuva Pawulo na Silasi a va nga swi koti ku vonana, kambe Yehovha a a va vona.—Amaps. 139:12.

12. a) Xana vadondzrisiwa va Kriste va langusane ni nkaneto hi ndlela yini nakone ha yini? b) He wani mazrengu lawa Sathana ni malandzra yake va ha tamaka va ma tizrisa namunhla?

12 Malembenyana ntsrhaku, Yesu a same a byela vadondzrisiwa vake leswaku a va ta xanisiwa. (Yoh. 15:20) Xileswo, a nkama lowu Pawulo ni ntlawa wake va yiki Makedoniya a va swi tiva leswaku swi nga ha yentxeka va ta lavisana ni nkaneto. Hi ndlela leyo, loko va langusana ni nkaneto, a matsrhan’wini ya ku yanakanya leswaku Yehovha a nga ha na mhaka na vone, va vone nkaneto lowo swanga mahlundzru ya Sathana. Namunhla, Sathana a ha tama a tizrisa mazrengu lawa a ma tizrisiki ka Pawulo ni ntlawa wake loko va li a Filipiya. A swikole ni le mintizrweni, vakaneti va vulavula madzrimi ha hine, hi ndlela leyo va pfuxa nkaneto. A matikweni man’wana vakaneti va wukhongoti va hi lumbeta a matribunali. Swo fana ni loko va ku: ‘Lava Timboni ta Yehovha va pfuxa mpfilumpfilu va dondzrisa swihena leswi hi “ntumbuluku” wezru swi kalaka swi nga pfumeliwi’. A mimbangwini yin’wana vamakwezru va bukuteliwa va tlhela va pfaleliwa madjele, nambitanu, Yehovha awa va vona.—1 Pet. 3:12.

“Va Tekela Ku Babatisiwa” (Mintizro 16:25-34)

13. I yini lexi yentxiki mulaveleli a vutisa leswaku “ni fanela ku yentxa yini akuva ni huluxiwa?”

13 Handle ka ku ganaganeka Pawulo na Silasi va vilele nkama wa kuva va tiyingiseta hi leswi va biwiki siku ledzriyani. Kolomuya a xikazri ka wusiku, Pawulo na Silasi kutani a va sisimukile lakakuva va sungula ku “khongota va tlhela va dzrumisa Xikwembu Nkulukumba hi tinsimu”. Hi nkamanyana ku sungule ku va ni ku tsrekatsreka ka misava. Loko mulaveleli wa djele a khindlimuka a vona leswaku swipfalu swa djele swi pfulekile a txhava ngopfu swinene, hi ku yanakanya leswaku swib’otxhwa swi tsrutsrumile. Hi ku tiva leswaku loko a swib’otxhwa a swe tsrutsruma a a ta khatisiwa, ‘a teke xipada xake a djula ku tidlaya’. Kambe Pawulo a huwelele a ku: “U nga tidlayi, hikusa hinkwezru hi kone la!” Na a tale hi ku txhava, a mulaveleli a vutise a ku: “Vakulukumba, ni fanela ku yentxa yini akuva ni huluxiwa?” Pawulo na Silasi hi ku tiva leswaku a va nga ti swi kota ku mu huluxa, kambe a swi to kotiwa ha Yesu ntsena, va mu hlamule va ku: “Pfumela ka Hosi Yesu, kutani u ta huluxiwa.”—Mint. 16:25-31.

14. a) Xana Pawulo na Silasi va mu pfune hi ndlela yini mulaveleli wa djele? b) Xana Pawulo na Silasi va tovokisiwe hi ndlela yini hi kuva va tiyiselele nxanisa hi ku nyonxa?

14 Xana hakakunene mulaveleli lweyi a o djula ku tiva hi ta Xikwembu Nkulukumba? Pawulo a a nga ganaganeki hi leswo. Leswi mulaveleli lweyo a a li wa Vamatiko, a a nga tivi ntxhumu hi Matsralwa. Na a nga si ndzruluka mukriste, a a fanela ku dondzra ni ku pfumela mintiyiso ya masungulu ya Bibele. Hi ndlela leyo, Pawulo na Silasi va tinyike nkama wa ku bula na yene hi “zritu dzra Yehovha”. Pawulo na Silasi va dondzrise Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba hi ku hiseka, lakakuva nambi swifutha swa ku bukuteliwa a va patsre ni ku swi dzrivala. Kambe a mulaveleli lweyo a swi vonile swilondzra leswi a va li na swone a makatleni, a va a va hlampswa. Kutani yene ni vandangu wake hinkwavu “va tekela ku babatisiwa”. Mawaku matovoko lawa Pawulo na Silasi va ma yamukeliki hi kuva va tiyiselile nxanisa hi ku nyonxa!—Mint. 16:32-34.

15. a) Xana vamakwezru vanyingi namunhla va xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Pawulo na Silasi? b) Ha yini hi fanela ku tama hi hamba timpinda ka vhanu va le nsin’wini yezru?

15 Namunhla, ku fana na Pawulo na Silasi, vamakwezru vanyingi va tama va zrezra nambiloko va pfaleliwe madjele hi kola ka lipfumelo dzravu, nakone va kuma mabindzru ya ku nyonxisa. Hi xikombiso, ka tiko dzra kukazri lani a ntizro wezru a wu tsimbisiwa, ku ve ni nkama lowu 40 pursentu wa Timboni ta Yehovha a ti dondzre ntiyiso madjele! (Eza. 54:17) Dzrimuka leswaku mulaveleli e kombela pfunu ntsrhaku ka loko ku ve ni ku tsrekatsreka ka misava. Hi ndlela leyi fanaka, namunhla vhanu va kukazri lava a va ngi ngi sama va dzri nyika lisima a dzrungula dzra Mfumu, swi nga yentxeka va txintxa mayanakanyela yavu ntsrhaku ka loko va langusane ni xikazratu a wuton’wini byavu. Kuva hi nga tsrhiki ku hamba mayendzro ni ku hamba timpinda ka vhanu lava tsrhamaka mugangeni wezru, swi ta yentxa leswaku hi va kusuhi na vone loko wutomi byavu byi txhuka byi txintxa nakone va yamukela madzrungula lamanene.

“Swoswi Va Djula Ku Hi Humesa Hi Xihundla?” (Mintizro 16:35-40)

16. Xana xiyimu xi txintxe hi ndlela yini ntsrhaku ka loko Pawulo na Silasi va bukuteliwile?

16 Hi mundzruku ka kone ntsrhaku ka loko Pawulo na Silasi va bukuteliwile, a tihosi ta doropa ti lelete leswaku va ntsrhunxiwa. Kambe Pawulo a te: “Va hi be na hi voniwa hi vhanu va tlhela va hi pfalela djele na hi nga thethisiwanga. Swoswi va djula ku hi humesa hi xihundla? A swi tizri leswo! A va buye vone hi wuswavu va ta hi humesa.” Loko vazrangeli va doropa va tive leswaku vavanuna lavabidzri a va li Varoma, va “sungula ku txhava ngopfu swinene” hikusa a va nga yi hloniphanga mfanelo yavu ya ku va Varoma.d Swoswi a tinyazri a ti tlhele hi muphasi wa tone. A vadondzrisiwa lava, va bukuteliwe mahlweni ka vhanu, xileswo a vazrangeli va doropa a va fanela ku va humesa ni ku va kombela lidzrivalelo mahlweni ka vhanu. Va kombele Pawulo na Silasi leswaku va suka doropeni dzra Filipiya. Ha wubidzri byavu va pfumelile kambe va zrange hi ku tiyisa ntlawa wa vadondzrisiwa vampshwa lowu a wu li kone. Ntsrhaku ka leswo, va tifambela.

17. He yini dondzro leyimpshwa leyi vadondzrisiwa lavampshwa va nga yi kuma hi ku xiyisisa ku tiyisela ka Pawulo na Silasi?

17 Loko timfanelo ta Pawulo na Silasi swanga Varoma a te hloniphiwa, kumbexana a va ta va va nga bukuteliwanga. (Mint. 22:25, 26) Kambe loko leswo a swe yentxeka, a vadondzrisiwa va le Filipiya a va ta yanakanya leswaku vavanuna lava va vhike hi timfanelo tavu akuva va nga xanisiwi hi vito dzra Kriste. Xana leswo a swi ta dzri khumba hi ndlela yini lipfumelo dzra vadondzrisiwa lava a va nga li Varoma? Phela leswi vone a va nga li Varoma a nawu wa ku yilisa ku fumbuteliwa a wu nga tizri kwavu. Xileswo, hi ku va Pawulo na Silasi va tiyiselele nxanisa va kombe vadondzrisiwa lavampshwa leswaku na vone va nga swi kota ku tiyiselela nxanisa. Handle ka leswo, hi ku va Pawulo na Silasi va koxe kuva ku hloniphiwa timfanelo tavu ta ku va Varoma, va sindzrise vazrangeli va doropa ku pfumela mahlweni ka vhanu leswaku va tlule nawu. Leswi Pawulo na Silasi va swi yentxiki a swi ta yentxa leswaku vazrangeli lava va pimisa ha hombe na va nga si xanisa vadondzrisiwa van’wana a nkameni lowu taka.

18. a) Xana valaviseli va bandla dzra wukriste namunhla va xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Pawulo? b) Xana hine hi “lwela ni ku simeka madzrungula lamanene hi ku ya hi nawu” hi ndlela yini namunhla?

18 Ni namunhla, a valaviseli va kongomisa mabandla ya wukriste hi ku landzra xikombiso xa vadondzrisiwa. Lava zrangelaka mabandla a vo khondla mavoko kutani va zruma van’wana leswaku va yentxa swa kukazri, kambe leswi ku yimeliwiki leswaku vamakwezru ndzreni ka bandla va swi yentxa na vone va swi yentxa. Ku fana na Pawulo, hi swi kambisisa ha hombe leswaku hi loko swi te yini lani hi nga tizrisaka nawu wa tiko akuva hi tisizrelela. Loko swi vileleka hi ya ka matribunali lamatsrongo ku ya tlhasa ni ka lamakulu akuva hi kuma mpfumelelo wa ku zrezra na hi ntsrhunxekile. Hi lani Pawulo a tsraleliki ha kone bandla dzra Vafilipiya, ntsrhaku ka 10 wa malembe, nkongometo wezru a hi ku nghenelela swa politika, kambe i ku “lwela ni ku simeka madzrungula lamanene hi ku ya hi nawu”. (Filp. 1:7) Ku fana na Pawulo ni lava a a yendzra na vone, hine hi tiyimisele ku tama hi ‘zrezra madzrungula lamanene’ kun’wana ni kun’wana lomu moya wa Xikwembu Nkulukumba wu taka hi kongomisa ku ya zrezra kone, swi nge na mhaka swiboho leswi taka tekiwa hi matribunali wolawo.—Mint. 16:10.

LUKA—MUTSRALI WA BUKU DZRA MINTIZRO

Ku sukela ka ndzrima 1 ku ya tlhasa ka ndzrima 16 ndzrimana 9, a mutsrali wa buku dzra Mintizro o vulavula hi vhanu van’wana, yene a nga tipatsri ka dzrungula ledzro. Kambe a matsralela yake ma tlhasa ma txintxa loko hi tlhasa ka Mintizro 16:10, 11. Hi xikombiso, ka ndzrimana 11 a mutsrali wa buku ledzri a li: “[Hine] hi suke Trowasi hi tsremakanya lwandle hi kongoma a Samotrake.” Ku sukela ka ndzrimana leyi, Luka, mutsrali wa buku ledzri, a sungula ku tipatsra ka swiyentxakalu leswi a swi tsraliki. Kambe leswi vito dzra Luka dzri kalaka dzri nga humeleli ka buku dzra Mintizro ya vapostola, xana hi swi tivisa kuyini leswaku hi yene a tsraliki buku ledzri?

Luka

Hi nga kuma nhlamulo ya xivutiso lexo loko hi kambisisa mazritu ya ku sungula ya buku dzra Mintizro ni ya Evhangeli dzra Luka. Mabuku ha mabidzri loko ma sungula ma kongomisiwa ka wanuna wa kukazri lweyi a vitaniwaka “Teyofilo”. (Luk. 1:1, 3; Mint. 1:1) A buku dzra Mintizro dzri sungula hi mazritu lawa: “Teyofilo, ka buku dzra ku sungula ni tsrale mintxhumu hinkwayu leyi Yesu a yi yentxiki ni ku yi dondzrisa.” Leswi tintlhazri tinyingi ta khale ti pfumelaka leswaku “buku dzra ku sungula” kumbe Evhangeli, dzri tsraliwe ha Luka, swi nga yentxeka ni buku dzra Mintizro dzri tsraliwe ha yene.

A hi tivi swinyingi hi Luka. A vito dzrake dzro humelela makhambi mazrazru a Bibeleni. Mupostola Pawulo a vitana Luka swanga “dokodela lweyi a zrandzrekaka” a tlhela a mu vitana swanga mun’we wa ‘vatizrikulobye’. (Kol. 4:14; Film. 24) Ka swiyenge swa buku dzra Mintizro lani Luka a tipatsraka loko a dzrungula, ku kombisiwa leswaku kolomu ka lembe dzra wu 50 N.Y., a zrange hi ku yendzra na mupostola Pawulo va suka Trowasi va ya Filipiya, kambe loko Pawulo a suka Filipiya a va nga ha li xikan’we. Ha wubidzri byavu va tlhele va kumana Filipiya, kolomu ka lembe dzra wu 56 N.Y. lani va yendzriki kun’we ni vakriste van’wana va 7 va suka Filipiya va ya Yerusalema, lani Pawulo a yiki pfaleliwa kone. Loko ku khalute malembe mabidzri, Luka a yendzre na Pawulo lweyi hi nkama lowo a a ha khomiwile, va suka a Khezariya va ya Roma. (Mint. 16:10-17, 40; 20:5–21:17; 24:27; 27:1–28:16) Loko Pawulo a khomiwile hi khambi dzra wubidzri a Roma ni loko a xiye leswaku a siku dzra kuva a dlayiwa a dzri li kusuhi, a o va na “Luka ntsem”. (2 Tim. 4:6, 11) Swi le livaleni leswaku Luka a a yendzra mimpfhuka ya ku leha nakone a a tiyimisele ku langusana ni swikazratu hi kola ka madzrungula lamanene.

Luka a nga hlayanga leswaku a swi vonile leswi a swi tsraliki mayelanu na Yesu. A matsrhan’wini ya leswo, a hlaye leswaku a tikazratele ku “hlengeleta ni ku tsrala timhaka” leti seketeliwiki hi “timboni leti voniki timhaka leto”. Handle ka leswo a “kambisise timhaka hinkwatu ha hombe ku sukela a ku sunguleni” akuva a ‘titsrala hi ku longoloka ka tone’. (Luk. 1:1-3) Leswi Luka a kotiki ku swi tsrala swi kombisa leswaku a a li mhunu lweyi a a kambisisa timhaka hi wunyaminyami. Akuva a tlhanganisa dzrungula swi nga yentxeka a bulisane na Elizabeti, Mariya mamana wa Yesu ni vhanu van’wana. Swinyingi ka leswi a swi tsraliki a swi kumeki ka Tievhangeli tin’wana.—Luk. 1:5-80.

Pawulo a hlaye leswaku Luka a a li dokodela, nakone ka leswi a swi tsraliki hi kota ku vona ku zron’weka loku dokodela a nga na kone hi lava xanisekaka. Vona swin’we swa swikombiso: Luka a hlaye leswaku loko Yesu a dahe wanuna wa kukazri lweyi a a ni demona, a demona dzri suke ka wanuna lweyo “na dzri nga zanga dzri mu vavisa”; Luka a hlaye leswaku a mamana wa nsati wa mupostola Petro a a ni “dzedzedze”; ni leswaku Yesu a pfune wansati wa kukazri “lweyi a ku khaluta 18 wa malembe na a vabyisiwa hi demona [ni leswaku] a a tsrhama na a gotsrhekile nakone a a nga swi koti ku wololoka nikutsrongo”.—Luk. 4:35, 38; 13:11.

Swi le livaleni leswaku Luka a a zrangisa ‘ntizro wa Hosi’ a wuton’wini byake. (1 Kor. 15:58) Nkongometo wake a ku nga li ku tidjulela ndhuma kumbe ntizro, kambe a ku li ku pfuna vhanu akuva va tiva Yehovha ni ku tlhela va mu tizrela.

LIDIYA—MUXAVISI WA MPAHLA YA KU DULA

Lidiya a a tsrhama ka doropa dzra kukazri dzra lisima a Makedoniya ledzri a dzri vitaniwa Filipiya. Yene a a pswaliwe Tiyatira, ku nga doropa ledzri a dzri kumeka ka muganga lowu a wu vitaniwa Lidiya, a mpeladambu wa Ásia Menor. Ntizro wa Lidiya wa ku xavisa timpahla ta ku dula ta púrpura, wu mu yentxe a tsremakanya lwandle dzra Egeu a zruzra a ya tsrhama a Filipiya. Lidiya a a xavisa mintxhumu ya ku hambanahambana ya ku hambiwa hi púrpura, ya ku fana ni matapeti, matesidu, makoranti ya ku penda ha wone ni swin’wana. Dzrungula ledzri kumiwiki a Filipiya dzri tiyisekisa leswaku a ku ni ntlawanyana wa vhanu lava a va xavisa mintxhumu ya ku hambiwa hi púrpura ka doropa ledzriya.

Lidiya

Swi nga yentxeka Lidiya a a li muprozelita, hikusa Bibele dzri li a a li “mugandzreli wa Xikwembu Nkulukumba”. (Mint. 16:14) Swi nga yentxeka a ndzruluke mugandzreli wa Yehovha a doropeni dzra Tiyatira. Ku hambana ni Filipiya, a Tiyatira a ku ni mbangu lowu Vayuda a va tlhanganela ka wone. Van’wana va yanakanya leswaku Lidiya i xiloso lexi tlhamuxelaka leswaku “wansati lweyi a pfaka a doropeni dzra Lidiya”, ni leswaku vito ledzro va ye mu txhula a Filipiya. Kambe ku ni dzrungula ledzri nyikelaka wumboni bya leswaku a zritu “Lidiya” a dzri tlhela dzri tizrisiwa swanga vito dzra mhunu ku nga li mbangu ntsena.

Ku sukela a masikwini ya Omero, a dzaneni dzra wu 8 kumbe dzra wu 9 N.N.Y., a vahanyi va le mugangeni wa Lidiya a va tiviwa hi wuswikoti byavu bya ku tizrisa púrpura akuva va penda matesidu. A mati ya Tiyatira a ma tiviwa hi ku humesa “mivala ya ku phatima ni leyi hlwelaka ku kutxuka.”

A mintxhumu ya ku hambiwa hi púrpura a yi dula swinene, nakone a ko va vhanu va ku ganya ntsena lava a va kota ku yi xava. Nambileswi a ku ni tindlela tinyingi ta ku kuma púrpura, a makoranti ya ku yampswa ni ya ku dula ya kone, lawa a ma tizrisiwa akuva ku pendiwa matesidu ya lisima, a ma susiwa ka swihazrana swa switsrongo leswi a swi kumeka ka lwandle dzra Mediteraniya. A matesidu ya ku hambiwa hi makoranti lawa, a ma dula ngopfu swinene hikusa a ku djuleka kolomu ka 8.000 wa swihazrana leswi, akuva ku kumeka mpimu lowu dzringanaka grama dzrin’we dzra koranti ledzri.

Swi nga yentxeka Lidiya a a li muxavisi lweyi a a ganye ngopfu, hikusa a swi vilela mali yinyingi akuva mhunu a tizra hi púrpura. Handle ka leswo, Lidiya a a ni yindlu ya yikulu leyi a yi yanela ku zruzrela mune wa vhanu—Pawulo, Silasi, Timotewu na Luka. Swi nga yentxeka a a tsrhama ni maxaka yake, hikusa Bibele dzri vulavula ha yene ni “vandangu wake”. (Mint. 16:15) Nakone swi nga yentxeka a kaya ka Lidiya a ku tizrisiwa akuva ku hambeliwa kone mintlhanganu, hikusa Pawulo na Silasi va ye tlhangana ni vakriste va kukazri a kaya ka wansati lweyi wa malwandla.—Mint. 16:40.

Ntsrhaku ka kolomu ka 10 wa malembe, Pawulo a tsralele bandla dzra le Filipiya papela, kambe a nga zanga a vulavula ha Lidiya ka papela ledzro. Xileswo hinkwaswu leswi hi swi tivaka hi wansati lweyi swo kumeka ka Mintizro ndzrima 16.

a Vona bokisi ledzri liki “Luka—Mutsrali Wa Buku Dzra Mintizro”, ka pajina 146.

b Swi nga yentxeka Vayuda a va tsimbisiwa ku va ni Sinagoga a Filipiya hi leswi a ku li doropa ledzri a dzri tale hi masotxha. Kumbe swi nga yentxeka Vayuda lava a va li kone a va nga tlhasi 10, ku nga nhlayu leyi a yi djuleka leswaku ku simekiwa a sinagoga.

c Vona bokisi ledzri liki “Lidiya—Muxavisi Wa Mpahla Ya Ku Dula”, ka pajina 150.

d A nawu wa Roma a wu hlaya leswaku Muroma mun’wana ni mun’wana a nga fanelanga ku khatisiwa mahlweni ka xitsrhungu na a nga si tsremeliwa nandzru wake hi tribunali.

    Mabuku Ya Xizronga - (2003-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xironga
    • Zrumela
    • Tihlawulele
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Milawu Ya Matizrisela
    • Nawu Wa Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Zrumela