Ku Tekelela Swikombiso Leswinene Swi Ni Tisele Matovoko Manyingi

Ni belekiwe a doropeni dzra Quebec, a xifundzra-nkulu xa Canadá lexi vulavulaka lidzrimi dzra xifaransa, lexi vitaniwaka Quebec. Vapswele vanga, Louis na Zélia, va ni wundlele a mutini lowu afaka wu ni lizrandzru. Tatana afa a li mhunu wa ku miyela hi ntumbuluku nakone afa a zrandzra ku dondzra mabuku. Kasi mine afa ni zrandzra ku tsrala nakone afa ni navela kuva siku dzrin’wana ni va mutsrali wa madzrungula.

Loko ni li kusuhi ni ku pfala 12 wa malembe, hi txhuke hi pfuxeliwa hi Timboni ta Yehovha a kaya. Afa ku li Rodolphe Soucy ni munghanu wakwe. Rodolphe afa a li mun’we wa vatizri-kulobye va tatana. A nkameni lowo afa ni nga tivi swinyingi hi Timboni kutani afa ni nge na mhaka ngopfu ni wukhongoti bya tone. Kambe, ni hlamalisiwe hi ku vona leswaku va hlamula swivutiso hi ndlela ya ku twisiseka hi ku tizrisa Bibele. Vapswele vanga na vone va hlamale ngopfu, kutani hi pfumele ku fambiseliwa xidondzro xa Bibele.

A nkameni lowo, afa ni dondzra ka xikole xa KatoIka. Minkama min’wana, afa ni txhuka ni bula ni vanakulozri va xikole hi leswi afaka ni swi dondzra ka xidondzro xa Bibele. Hi ku famba ka nkama, swi tlhase tindleveni ta vadondzrisi, lava afaka va li vapadre. Kambe a matsrhan’wini ya ku tizrisa Matsralwa akuva a phikisa leswi afaka ni swi hlaya, mun’we wa vone a ye yima a mahlweni ka vadondzri a ku: “Ma mu vona lwe wa mupfukeli!” Nambi leswi xiyimu lexo afaka xi txhavisa, xi ve tovoko hikusa xi ni pfune ku vona leswaku tindondzro ta wukhongoti leti afaka ti dondzrisiwa a xikole lexo afa ti nga kumani ni leswi Bibele dzri swi hlayaka. Ni tekele ku swi vona leswaku afa ni lahlekile ka xikole lexiya. Hi ku pfumeleliwa hi vapswele vanga, ni suke ni ya dondzra ka xikole ximbeni.

NI DONDZRE KU ZRANDZRA NSIMU

Ni ye mahlweni ni dondzra Bibele, kambe a ni hatlanga ni kula hi le moyeni hikusa afa ni txhava ku zrezra hi muti ni muti. Masiku lawo Kezreke dzra Katolka afa dzri fuma swinene nakone afa dzri lwa hi ntamu ni ntizro wezru wa ku zrezra. Maurice Duplessis, holobye-nkulu wa Quebec, afa a li munghanu lwenkulu wa kezreke. Kutani hi ku seketeliwa ha yene, switsrhungu afa swi hamba swi pfukela Timboni, mfuzri minkama min’wana afa swi ti ba. Afa swi djula xixixi lexikulu ku huma nsimu a nkameni lowo.

Lweyi a nga ni pfuna ku hlula ntxhavu a ve makwezru John Rae, lweyi afaka a buye hi ka ntlawa wa wu-9 wa Xikole xa Gileyadi. John afa a yetelelile swinene ka mintxhumu kambe afa a li mhunu wa ku zrula, wa ku titsrongahata ni wa ku tsrhindzrekeleka. Afa swi kala kuva a ni laya hi ku kongoma hi mhaka ya kukazri kambe a ni khumbe mbilu hi xikombiso xakwe lexinene. Leswi afaka a tilumaluma loko a khanela xifaransa, afa ni kotisa ku huma nsimu naye ni mu dondzrisa lidzrimi. Hi wugamu, ku heta nkama na John swi ni pfune ku va ni xixixi xa ku lwela xihlayelamfuzri. A ntsrhaku ka loko ku khalute khume dzra malembe na ni tive Timboni, ni babatisiwile hi 26 ka Mayu wa 1951.

Xibandlana xezru xa le doropeni dzra Quebec afa xi tale ngopfu hi maphayona. Nkutxetelo wavu lowunene wu ni susumetele ku va phayona. A nkameni lowo, afa hi zrezra hi muti ni muti na ho tizrisa Bibele ntsena. Na hi nge na mabuku, swi djule hi tizrisa Matsralwa hi wuswikoti lebyikulu. Xileswo, ni tihitile akuva ni tivetela tindzrimana ta Bibele ta ku lwela xihlayelamfuzri ha tone. Nambitanu, vanyingi afa va yala nambi ku dondzra ndzrimana ya kukazri ka Bibele loko dzri nge na xifungo xa Kezreke dzra Katolka lexi kombaka leswaku dzri pfumeleliwile.

Hi 1952, ni tekane na Simone Patry, lweyi afaka a li mun’we wa vamakwezru va ku dumbeka va bandla dzrezru. Hi game hi zruzra hi ya tsrhama a Montreal, kutani ndzreni ka lembe, hi tovokisiwe hi xinh’wanyatana, hi xi txhuliki Lise. Nambi leswi ni yimiki wuphayona tihwetinyana na hi nga si na txhata, mine ni nkatanga hi dzringise ku tama hi hanya hi switsrongo akuva hi ta kota ku hlengemela hi ku helela swanga ndangu a mintizrweni ya bandla.

Ku hundzre khume dzra malembe na ni nga si tlhela ni yanakanyisisa hi ku yengetela wutizreli byanga. Hi 1962, loko ni li a Xikole xa Wutizreli bya Mfumu xa vakulu lexi afaka xi teka hweti a Betele dzra Canadá, ni nyikiwe kwartu dzrin’we ni makwezru wa kukazri lweyi afaka a vitaniwa Camille Ouellette. Ndlela leyi Camille afaka a hisekela ntizro wa nsimu ha yone yi ni hlamalise swinene—ngopfu-ngopfu hi leswi afaka a li nhloko ya ndangu. Masiku lawo, hi nga hlaya leswaku a Quebec afa swi kala kuva tatana kumbe mamana muni a tizra swanga phayona na a ha wundla n’wana. Kambe hi swoswo Camille afaka a djula swone. Kutani loko hi li xikan’we, afa a ni kutxa ku pimisa hi xiyimu xanga. A ntsrhaku ka tihwetinyana ntsena, ni vone leswaku ni nga tlhela ni tizra swanga phayona dzra nkama hinkwawu. Ku ve ni lava nga pimisa leswaku xiboho lexo afa xi nge xa wutlhazri, kambe ni xi tekile, na ni dumba leswaku Yehovha afa a ta tovokisa ku tikazrata kwanga ka ku lwela ku yengetela wutizreli byanga.

HI TLHELELE A DOROPENI DZRA QUEBEC SWANGA MAPHAYONA YA KU HLAWULEKA

Hi 1964, mine na Simone hi nyikiwe xiyavelo swanga maphayona ya ku hlawuleka a doropeni dzra Quebec, kole afaka hi huma kone, lomu hi hetiki malembe ya ku hlawa na hi tizra. A nkameni lowo, ku zrezra afa swi nga ha kazrati ngopfu, kambe afa ha ha tlhangana ni nkaneto.

Hi Mugqivela wa kukazri ni nhlikanhi, na ni li Sainte-Marie, ku nga xidoropana lexi afaka xi li kusuhi ni doropa dzra Quebec, ku tlhase pholisa dzri ni khoma, dzri ya ni pfalela a mapholiseni hi leswi afaka ni zrezra hi muti ni muti na ni nge na xipasana xa mpfumelelo. Ni game ni yisiwa ka muyavanyisi lweyi afaka va ku i Baillargeon. Afa a li wanuna wa ku zimuka. A djule ku tiva vito dzra gqwetha dzranga. Ni te i Glen How,a lweyi afaka a li Mboni leyi nga gqwetha ledzri tiviwaka swinene. No na mu phata, muyavanyisi a sungula ku txhava, a bandlukana a ku: “Hayi, man! Lweyo a ni dji ku mu vona!” Glen How afa a tiviwa ngopfu hi ku lwela Timboni a tihubyeni ta wuyavanyisi a minkameni leyo. Kutani huvo ya wuyavanyisi hi ku kahlula yi ni byele leswaku ni nga timukela hikuva leswi afaka ni zrambeliwa ha swone afa swi tsrhikiwile.

Hi mhaka ya nkaneto lowu afaka wu li kone a Quebec, afa swi kazrata ku lugara mimbangu ya ku tsrhamiseka akuva hi hamba kone mintlhanganu. Kutani lani xibandlana xezru xi nga kuma kone i garaje dzra khale, ledzri afaka dzri nge na mutxhini wa ku tizra hi gezi ku humexa moya wa ku kufumela. Kutani loko ku ba xizrami xa muxwexwe hi wuxika, vamakwezru afa va tizrisa mutxhini wa ku tizra hi mafuzra. Afa hi hamba hi ku mpfu a matlhelweni ka wone hi wozranyana hi mawora ma nge mangani na ku nga si na sungula mintlhanganu, na hi bulelana mimfambu leyi nyikanaka ntamu.

Swi nyonxisa ngopfu ku vona ndlela leyi ntizro wa ku zrezra wu kuliki ha yone hi ku famba ka malembe. Hi ma-1960, afa ko va ni swibandlana swi nge swingani a doropeni dzra Quebec ni le mugangeni wa Côte-Nord, ku ya tlhasa ni Gaspé Peninsula hinkwaku. Namunhla, mabandla ma yaviwe hi miganga mibidzri, nakone vamakwezru va hlengemela ka Tiyindlu ta Mfumu ta ku xonga.

NI ZRAMBIWE KU VA MULAVISELI LWA FAMBA-FAMBAKA

Mine na Simone hi zrambiwe ku nhingena ka ntizro wa ku yendzrela mabandla swanga mulaviseli wa muganga hi 1970. A ntsrhaku, hi 1973, hi nyikiwe xiyavelo xa ku yendzrela miganga swanga mulaviseli wa xifundzra. Ka malembe wolawo, ni dondzre swinyingi ka vamakwezru lava nga ni wuswikoti va ku fana na Laurier Saumurb na David Splanec. Hi wubidzri byavu va tizre swanga valaviseli lava famba-fambaka. Loko ku gama nhlengeletanu yin’wana ni yin’wana ya muganga, mine na David afa hi pfunana hi leswi hi nga swi yampswisaka a madondzriseleni yezru. Na dzrimuka siku dzrin’wana loko David a ni byela leswi: “Léonce, ni byi zrandzrile wukaneli byaku bya wugamu. U byi beke ha hombe, kambe loko afa o va mine, inha ni beke tinhloko-mhaka tizrazru hi mintxhumu hinkwayu leyi u khaneliki ha yone!” Afa a tiyisile hikusa afa ni tekisa ku tatela tinhla loko ni beka wukaneli. Afa swi djula ni dondzrela ku gomisa.

Valaviseli va swifundzra va zrumiwe ku yendzrela valaviseli va miganga akuva va va kutxa. Nambitanu, vazrezri vanyingi le Quebec afa va ni tiva swinene. Afa va talisa ku djula ku huma na mine nsimu loko ni yendzrela miganga. Nambi leswi ku huma nsimu navu afaka swi nyonxisa, afa ni dluveka ku heta nkama lowu dzringaniki ni mulaviseli wa muganga. Siku dzrin’wana, mulaviseli mun’we wa muganga lwa nga ni lizrandzru a ni dzrimuxe leswi: “Ku nyika nkama vamakwezru i swa hombe, kambe u nga dzrivale leswaku ledzri i vhiki dzranga. Na mine ni djula ku tiyisiwa!” Hi ku ni laya hi lizrezre, makwezru a ni pfune ku va lwa dzringaniselaka.

Xa ku vavisa hi leswaku hi 1976, ni humeleliwe hi khombo ledzri afaka ni nga dzri yimelanga. Nkatanga wa ku zrandzreka, Simone, a vabye swinene a va a luza. Moya wakwe wa ku tinyiketela ni lizrandzru ledzri afaka a li nadzru hi Yehovha swi mu yentxe a va mupangalati lwenene ngopfu. Lexi ni pfuniki ku tiyisela loko a ni siyile a ve ku tsrhama na ni khomekile a nsin’wini, nakone ni khensa Yehovha hi nseketelo wakwe lowukulu hi nkama wolowo wa ku bindzra. A ntsrhaku, ni tekane na Carolyn Elliott, phayona dzra ku hiseka ledzri afaka dzri hume mugangeni wa ku vulavula xigodzri dzri ta ta pfunisa ntizro a Quebec. Carolyn i mhunu wa ku tsrhindzrekeleka nakone a zron’weka ngopfu hi vhanu, ngopfu-ngopfu lava nga ni tingana kumbe lava twaka xivundzra. A ve tovoko dzrikulu kwanga loko a sungule ku famba-famba na mine hi yendzrela mabandla ni swifundzra.

LEMBE LEDZRI NGA DZRIVALEKIKIKI

Hi Janeru wa 1978, ni kombeliwe ku ya dondzrisa Xikole xa Ntizro wa Wuphayona xa ku sungula a Quebec. Ni txhuke ngopfu, hikusa leswi afaka swi ta dondzriwa afa swi li swimpswha ka mine ku fana ni le ka vadondzri. Ndjombo ya kone, ntlawa wa ku sungula lowu ni wu dondzrisiki afa wu ni maphayona manyingi lama wupfiki. Nambi leswi mine afaka ni li mudondzrisi, ni pfuneke ngopfu hi tinhlamulo ta vadondzri!

A ntsrhaku, hi 1978, ku hambiwe Nhlengeletanu Leyikulu Ya Matiko, leyi liki “Lipfumelo Ledzri Hlulaka”, a Xitadu xa Mintlangu xa Montreal. Afa ku li nhlengeletanu yikulu ku tlula hinkwatu leti hi ti hambiki a Quebec, leyi ka yone ku viki ni vhanu va ku tlula 80.000. Ni yaveliwe ku tizra ka Ndzrawulo ya Madzrungula ya nhlengeletanu ya kone. Ni khanele ni vatsrali vanyingi va madzrungula nakone ni nyonxe ni nga gami hi ku vona matelevhizawu, maradu ni majornali ma khanela ha hombe hi nhlengeletanu yezru. Matelevhizawu ni maradu ma haxe ku tlula 20 wa mawora ya ku bulisana ni Timboni, nakone majornali ma humexe madzana-dzana ya tinhloko-mhaka. Ku nyikeliwe wumboni lebyikulu swinene!

HI ZRUZRELE KA NSIMU YA LIDZRIMI DZRIMBENI

Ku ve ni ku txintxa lokukulu a wuton’wini byanga hi 1996. A ntsrhaku ka ku tizrela lomu afaka ku khaneliwa xifaransa ku sukela loko ni babatisiwile, ku nga Quebec, ni yaveliwe ku ya tizrela xifundzra xa xigodzri a mugangeni wa Toronto. Afa ni titwa na ni nga fanekeleki ntizro lowo nakone ni pswatsrapswatsrekile loko ni yanakanya hi ku beka wukaneli hi xigodzri xa ku dlamba-dlamba. Swi djule ni khongota kanyingi ni kuva ni dumbisisa Yehovha.

Loko ni lavisa ntsrhaku, ni nga hlaya leswaku kunene-nene ni nyonxe ngopfu ka malembe mabidzri lawa ni tizreliki a mugangeni wa Toronto. Carolyn afa a ni lehisela mbilu a ni pfuna ku khanela xigodzri na ni ntsrhunxekile, nakone vamakwezru afa va tiyisana swinene. Hi kume vanghanu vanyingi lavampswha hi ku kahluka.

Handle ka mintizro min’wana ni malulamiselo ya tinhlengeletanu ta muganga hi ku hela ka vhiki, afa ni tolovela ku heta wora hi Wawuntlhanu a madambyeni na ni huma nsimu ya muti ni muti. Swi nga yentxeka van’we va tivutisile, va ku: ‘A humela yini nsimu nakuve mundzruku lwe byi xaka a ta va a khomekile hi nhlengeletanu?’ Kambe, ka mine ku bula ni vhanu lava nyonxelaka a nsin’wini afa swi ni pepisa. Nambi swoswi, ni yingela mbilu yi pepa minkama hinkwayu loko ni li nsin’wini.

Hi 1998, mine na Carolyn hi tlhele hi yaveliwa ku ya tizra swanga maphayona ya ku hlawuleka a Montreal. Swoswi ni ni malembe ya ku hlawa na ni tizrela ka xiyavelo xa ku lulamisela ntizro wa ku hlawuleka wa ku zrezra a livaleni ni xa ku tizrisana ni vahaxi va madzrungula leswaku ni ya lulamisa miyanakanyu ya ku hoxeka leyi vhanu va nga ha vaka nayu hi Timboni ta Yehovha. Mine na Carolyn swoswi hi tikholisa hi ku zrezrela vhanu lava pfaka hi le matikweni mambe a Canadá, lava hakanyingi va nga ni tozra dzrikulu dzra ku tiva leswi yengetelekiki hi Bibele.

Loko ni dzrimukela 68 wa malembe yanga swanga nandzra lwa babatisiwiki wa Yehovha, ni titwa na ni tovokile hakunene. Ku dondzra ku zrandzra ntizro wa nsimu ni ku pfuna vanyingi ku tiva xihlayelamfuzri hi swone swi ni nyikiki ku nyonxa lokukulu. Loko n’wananga, Lise, ni nuna wakwe va hete ku wundla vanavu, hi wubidzri va teke wuphayona bya nkama hinkwawu. Ku vona nkhinkhi yavu a nsin’wini yi tama yi ya mahlweni swi ni kufumeta mbilu. Ngopfu-ngopfu ni khensa vakriste-kulozri lava hi xikombiso xavu lexinene ni hi wutlhavukanyisi bya wutlhazri va ni pfuniki ku kula hi le moyeni ni ku kota ku bekisa swiyavelo swa ku siyana-siyana swa nhlengeletanu. Ni dondzre leswi: Akuva hi tsrhama na hi dumbekile ka xiyavelo xa kukazri, swi djula hi dumba moya wa ku xwenga wa Yehovha lowu nga ni ntamu. (Ps 51:11) Na ha ya mahlweni ni khensa Yehovha hi ku ni nyika ndjombo leyikulu ya ku dzrumisa vito dzrakwe!—Ps 54:6.