NSOLO KHUMI NACITANTHATU
Khalani Kukhundu Ya Ulambiri Wandimomwene
Bhibhlya isapfundzisanji thangwi ya kuphatisira adzimunthu na kulambira makholo?
Kodi Akristu asaona tani mafiriyadu a uphemberi?
Munakwanisa tani kufokotoza pikhulupiro pyanu kwa anango mwakukhonda kuaxola?
1, 2. Musafunika kubvundzikanji mungamala buluka mu uphemberi waunthawatawa? Thangwi yanji pyenepi mphyakufunika?
NYEREZERANI kuti munthu unango apita mwacibisobiso mu cisa canu mbaponya ntombwe mu ncera, natenepa mbaikha umaso wa anthu pangozwi. Kodi mbumudacitanji? Mwakukhonda penula, mbamudasaka ncera unango wa madzi adidi. Mbwenye pakumala kucita pyenepi, mbamudabvundzika: ‘Kodi ntombwe unoyu wapita m’manungo mwanga?’
2 Pyenepi pisalandaniswa na pinacitika mu uphemberi waunthawatawa. Bhibhlya isapfundzisa kuti ulambiri unoyu wathaphuliswa na pipfundziso na macitiro akupswipa. (2 Akorinto 6:17) Na thangwi ineyi mphyakufunika kuti mubuluke mu ‘Babilonya Wankulu,’ umambo wa dziko yonsene wauphemberi waunthawatawa. (Apokalipse 18:2, 4) Kodi imwe mwabulukamo? Khala mwabuluka, makolokoto. Mbwenye pyenepi pisaphataniza pizinji kupiringana kusiya basi uphemberi waunthawatawa. Pakumala pyenepi, musafunika kubvundzika: ‘Pana pinthu pya ulambiri waunthawatawa pidasala mwa ine?’ Onani pitsandzo pingasi.
KULAMBIRA MAKHOLO NA ADZIMUNTHU
3. (a) Bhibhlya isalonganji thangwi ya kuphatisira adzimunthu, na thangwi yanji pisanentsa kwa anango kutawira maonero a Mulungu? (b) Musafunika kucitanji na pinthu pyanu pyonsene pyakuphatana na ulambiri waunthawatawa?
3 Pana anthu anango akuti mu pyaka pizinji ali na adzimunthu peno mbuto zakukoyera adzimunthu n’nyumba toera kulambira. Kodi imwe munapyo? Khala muli napyo, panango munapibva kuti nkhabe kwanisika peno mphyakuipa kuphembera kwa Mulungu mwakusowa ciphedzo ca pinthu pyenepi pyakuoneka. Panango musaona kuti nee munakwanisa kusiya pingasi mwa pinthu pyenepi. Mbwenye Mulungu ndiye anapangiza njira inafuna iye kulambirwa, pontho Bhibhlya isapfundzisa kuti iye nkhabe funa kuti tiphatisire adzimunthu. (Lerini Eksodo 20:4, 5; Masalmo 115:4-8; Izaiya 42:8; 1 Jwau 5:21) Natenepa, munasankhula kukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene mungafudza pinthu pyanu pyonsene pyakuphatana na ulambiri waunthawatawa. Khalani na maonero ninga a Yahova, mbamuona pinthu pyenepi ninga ‘pyakupwazika’ peno pyakunyanyasa.—Deuteronomyo 27:15.
4. (a) Tisadziwa tani kuti kulambira makholo ndi kwakusowa basa? (b) Thangwi yanji Yahova akhondesa mbumba yace kucita khundu munjira zonsene zakukhulupira mizimu?
4 Kulambira makholo ndi kwakudzoloerekambo kakamwe m’mauphemberi mazinji aunthawatawa. Anango mbadzati kupfundza undimomwene wa Bhibhlya, akhakhulupira kuti anyakufa asadziwa pinthu m’mbuto yauzimu na kuti iwo anakwanisa kuphedza peno kuphekesa ali maso. Panango imwe mukhawangisira kakamwe toera kubalangaza makholo anu adafa. Mbwenye ninga mwapfundza mu Nsolo 6 wa bukhu ino, anyakufa nkhabe dziwa pinthu, pontho nee ali ku mbuto inango. Natenepa, kuyesera kulonga na iwo ndi kwakusowa basa. Mphangwa zonsene zakuoneka ninga zakubuluka kwa anyakufunika adafa zisabuluka kwa mademonyo. Na thangwi ineyi, Yahova akhondesa Aisraele kuyesera kulonga na anyakufa peno kucita khundu munjira zonsene zakukhulupira mizimu.—Lerini Deuteronomyo 18:10-12.
5. Musafunika kucitanji khala kuphatisira adzimunthu peno kulambira makholo kukhacita khundu ya uphemberi wanu wakale?
5 Khala kuphatisira adzimunthu peno kulambira makholo kukhacita khundu ya kulambira kwanu, musafunika kucitanji? Lerini na nyerezerani mwacidikhodikho malemba a m’Bhibhlya anapangiza kuti Mulungu asaona tani pinthu pyenepi. Phemberani kwa Yahova ntsiku zonsene thangwi ya cifuno canu cakukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene, na mphembeni kuti akuphedzeni kunyerezera ninga iye.—Izaiya 55:9.
KHISIMISI NEE IKHAKUMBUKIRWA NA AKRISTU AKUTOMA
6, 7. (a) Kodi anthu asalonga kuti Khisimisi ndi kukumbukiranji, na atowereri a Yezu a pyaka dzana yakutoma akhaikumbukirambo? (b) Kodi kukumbukira ntsiku zakubalwa kukhaphatana nanji mu ndzidzi wa anyakupfundza akutoma a Yezu?
6 Ulambiri wa munthu unakwanisa kuthaphuliswa na uphemberi waunthawatawa mu nkhani ya mafiriyadu a dziko. Mwacitsandzo, onani Khisimisi. Anthu asalonga kuti Khisimisi isacitwa toera kukumbukira kubalwa kwa Yezu Kristu, pontho cifupi na mauphemberi onsene analonga kuti ndi Acikristu asacita phwando ineyi. Mbwenye nkhabe cipangizo cakuti anyakupfundza a Yezu a pyaka dzana yakutoma akumbukira firiyadu ineyi. Bukhu Sacred Origins of Profound Things isalonga: “Nkati mwa pyaka madzana mawiri Kristu mbadamala balwa, nee munthu m’bodzi akhadziwadi ntsiku idabalwa iye, pontho ndi anthu akucepa basi akhadzudzumika na ntsiku ineyi.”
7 Ngakhale kuti anyakupfundza a Yezu mbadadziwa ntsiku idabalwa iye, iwo nee mbadaikumbukira. Thangwi yanji? Thangwi, mwakubverana na The World Book Encyclopedia, Akristu akutoma “akhaona kukumbukira kubalwa kwa munthu ninga nsambo wacikunja.” Kukumbukira ntsiku zakubalwa kunalongwa m’Bhibhlya ndi kwa atongi awiri basi akuti nee akhalambira Yahova. (Genesi 40:20; Marko 6:21) Kukumbukira ntsiku zakubalwa kukhacitwambo toera kusimba alungu acikunja. Mwacitsandzo, pa ntsiku 24 ya Gonkho, Aroma akhakumbukira ntsiku yakubalwa kwa mulungu wankazi Diana. Mangwana mwace, iwo akhakumbukira ntsiku yakubalwa kwa mulungu wawo anacemerwa dzuwa peno Apollo. Natenepa, kukumbukira ntsiku zakubalwa kukhaphatana na pipfundziso pyakunja, tayu pya Cikristu.
8. Fokotozani kuphatana kwa kukumbukira ntsiku zakubalwa na kukhulupira ufiti.
8 Pana thangwi inango ikhacitisa Akristu a pyaka dzana yakutoma kukhonda kukumbukira ntsiku yakubalwa kwa Yezu. Panango anyakupfundzace akhadziwa kuti kukumbukira ntsiku yakubalwa kukhaphatana na kukhulupira ufiti. Mwacitsandzo, Agerego na Aroma azinji akale akhakhulupira kuti ukhalipo nzimu ukhaonera kubalwa kwa munthu m’bodzi na m’bodzi na nzimu unoyu ukhatsidzikiza munthu mu umaso wace onsene. Bukhu The Lore of Birthdays isalonga: “Nzimu unoyu ukhaphatana mwamasalapita na mulungu adabalwa mu ntsiku ibodzi ene na ya munthu.” Yahova nee mbadakomerwa na cikumbuso cakuti cisaphataniza Yezu na kukhulupira ufiti. (Izaiya 65:11, 12) Pyacitika tani mphapo kuti Khisimisi idzakumbukirwe na anthu azinji?
MATOMERO A KHISIMISI
9. Kodi ntsiku 25 ya Maindza yadzakhala tani ntsiku yakukumbukira kubalwa kwa Yezu?
9 Anthu atoma kukumbukira kubalwa kwa Yezu pa ntsiku 25 ya Maindza mudapita madzana a pyaka iye mbadamala kukhala pa dziko yapantsi. Mbwenye ineyi nee ikhali ntsiku idabalwa Yezu, thangwi pana pipangizo kuti abalwa mu nthanda ya Malandalupya.a Mphapo thangwi yanji yasankhulwa ntsiku 25 ya Maindza? Ale akuti mukupita kwa ndzidzi akhacemereka Akristu “akhafuna kuti ntsiku ineyi ikhale ntsiku ibodzi ene na phwando yacikunja ya Aroma ikhakumbukira ‘kubalwa kwa dzuwa yakukhonda kundika.’” (The New Encyclopædia Britannica) Mu khoni, mukhaoneka dzuwa ninga yathowa, anthu akunja akhacita maserimonya toera kucitisa dzuwa yakuti isabweresa kupisa na ceza ibwerere kubulukira kukakhala iyo. Anthu akhanyerezera kuti ntsiku 25 ya Maindza ndi ntsiku yakutoma kubwerera kwa dzuwa. Mukuwangisira toera kucinja anthu akunja, atsogoleri a mauphemberi asankhula phwando ineyi mbayesera kuicitisa kuoneka ninga “Yacikristu.”b
10. M’midzidzi yakale, thangwi yanji anthu anango nee akhakumbukira Khisimisi?
10 Kutomera kale Khisimisi isadzindikirwa kuti iri na matomero acikunja. Thangwi ya kukhala na matomero akukhonda bulukira m’Bhibhlya, Khisimisi yakhondeswa ku Inglatera na madziko anango a Amerika akuti akhatongwa na Inglatera nkati mwa pyaka 1600. Anthu onsene akhakhala kunyumba mbakhonda kuenda kaphata basa pa ntsiku ya Khisimisi akhafunika kutcinyuswa. Mbwenye mu ndzidzi wakucepa misambo yakale yabwerera pontho, na inango ipswa yathimizirwa. Khisimisi yadzakhala pontho firiyadu ikulu, na isapitiriza kukhala firiyadu ikulu m’madziko mazinji. Nakuti Khisimisi isaphatana na uphemberi waunthawatawa, ale anafuna kukomeresa Mulungu nkhabe kumbukira Khisimisi peno firiyadu inango yakuti iri na matomero a ulambiri wacikunja.c
MATOMERO A MAFIRIYADU NDI AKUFUNIKA?
11. Thangwi yanji anthu anango asakumbukira mafiriyadu, mbwenye ndi ninji pinafunika ife kutsalakana kakamwe?
11 Anango asatawira kuti mafiriyadu anewa ninga Khisimisi ali na matomero acikunja mbwenye asaona kuti kuakumbukira si kwakuipa tayu. Mwandimomwene, anthu azinji nee asanyerezera pya ulambiri waunthawatawa munakumbukira iwo mafiriyadu. Midzidzi ineyi isapasambo mabanja mwai wakukhala pabodzi. Kodi imwe musaonambo tenepa? Khala ndi tenepa, panango ndi kufuna acibale anu, tayu kufuna uphemberi waunthawatawa kunakucitisani kuona kwakunentsa kusankhula kukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene. Khalani na cinyindiro cakuti Yahova, ntomesi wa banja, asafuna kuti mukhale na uxamwali wadidi na acibale anu. (Aefesi 3:14, 15) Mbwenye munawangisa uxamwali unoyu munjira zinatawirika kwa Mulungu. Mpostolo Paulu alemba thangwi ya pinthu pyakuti tisafunika kupitsalakana kakamwe: ‘Mudzindikire pire pyakufunika kakamwe pamaso pa Mbuya.’—Aefesi 5:10.
Kodi mbumudadya suwiti yakulokotwa pakhuku?
12. Fokotozani thangwi yanji tisafunika kucalira misambo na maphwando akuti ali na matomero akupswipa.
12 Panango imwe musaona kuti matomero a mafiriyadu nkhabe bverana na njira inakumbukirwa iwo lero. Kodi matomero a mafiriyadu ndi akufunika? Inde! Mwacitsandzo: Nyerezerani kuti mwaona suwiti pakhuku. Kodi mbumudalokota suwiti ineyi mbamuidya? Nkhabe! Suwiti ineyi ndi yakupswipa. Ninga suwiti ineyi, mafiriyadu anaoneka ninga adidi, mbwenye iwo abulukira m’mbuto zakupswipa. Toera kukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene, tisafunika kukhala na maonero ninga a mprofeta Izaiya, adapanga alambiri andimomwene: ‘Lekani phata pinthu pidakhondeswa peno pyakupswipa.’—Izaiya 52:11.
PHATISIRANI LUSO PAKULONGA NA ANANGO
13. Ndi pinentso pipi pyakuti panango pinaoneka mungakhonda cita khundu m’maphwando a mafiriyadu?
13 Panango pinentso pinaoneka mungakhonda cita khundu m’maphwando a mafiriyadu. Mwacitsandzo, andzanu a pabasa anakwanisa kudzuma kuti thangwi yanji imwe nkhabe cita khundu m’maphwando a mafiriyadu kubasa kwanu. Munacitanji mungapaswa muoni wa Khisimisi? Ndi kwakuipa kuutambira? Ndiye tani mphapo khala ndzanu wa m’banja nee asakhulupira pinakhulupira imwe? Munacitanji toera ananu akhonde kupibva kuti akuluza thangwi yakukhonda kukumbukira mafiriyadu?
14, 15. Mbumudacitanji munthu angalonga bofesta kuna imwe peno angafuna kukupasani muoni?
14 Musafunika kuphatisira luso toera kudziwa kuti munathimbana tani na pinacitika m’mafiriyadu. Munthu angalonga bofesta kuna imwe, basi ene munapereka takhuta. Mbwenye nyerezerani kuti mukulonga na munthu wakuti musaonana naye peno musaphata naye basa ndzidzi onsene. Penepo munasankhula kulonga pinango pyakuthimizira. Mbwenye mu pyonsene ipi phatisirani luso yadidi. Bhibhlya isacenjeza: ‘Mafala anu adzipe ninga munyu ntsiku zonsene mbamudziwa kutawira munthu na mafala adidi.’ (Akolose 4:6) Citani mphole-mphole toera mukhonde kulonga mwakusowa cilemedzo kwa anango. M’mbuto mwa pyenepi, fokotozani mwaluso pinakhulupira imwe. Fokotozani mwadidi kuti imwe nee musaida pya kupasana miyoni na kugumanyikana na anango, mbwenye musasankhula kucita pyenepi mu ndzidzi unango.
15 Ndiye tani khala munthu unango asafuna kukupasani muoni? Pizinji pisanyindira kuona makhaliro. Mpasi anakwanisa kulonga: “Ndisadziwa kuti imwe nkhabe kumbukira firiyadu. Mbwenye ndisafuna kukupasani ici.” Imwe munakwanisa kudinga khala kutambira muoni unoyu kwasiyana na kucita khundu mu phwando ya firiyadu peno nkhabe. Khala mpasi nkhabe dziwa pinakhulupira imwe, munalonga kuti ine nkhabe kumbukira mafiriyadu. Pyenepi pinakuphedzani kufokotoza thangwi yanji musatambira muoni, mbwenye imwe nee musafunika kumpasambo muoni mu ndzidzi unoyu. Kukhundu inango, mbipidakhala pyandzeru kukhonda tambira muoni, khala munthu anakupasani asapangiza pakweca kuti imwe nee musaphatisira pinakhulupira imwe peno munaswa mwambo thangwi yakufuna pinthu pyakumanungo.
MUNATAWIRA TANI ACIBALE?
16. Kodi munakhala tani waluso mungayang’anisana na pinthu pyakuphatana na mafiriyadu?
16 Kodi ndiye tani khala acibale anu asakhulupira pinthu pyakusiyana na pinakhulupira imwe? Musafunika pontho kutawira mwaluso. Nkhabe funika kuketesana thangwi ya misambo peno maphwando anafuna kucita acibale anu. M’mbuto mwace, lemedzani ufulu wawo wakusankhula, ninga munafunira imwe kuti iwo alemedze ufulu wanu wakusankhula. (Lerini Mateo 7:12.) Calirani macitiro onsene akuti anapangiza kuti mwatsandzaya na firiyadu. Ngakhale tenepa, khalani wakulinganira mu pinthu pyakuti nkhabe phatana na maphwando a firiyadu. Ndzidzi onsene musafunika kucita pinthu munjira yakuti inakusiyani na cikumbuntima cadidi.—Lerini 1 Timoti 1:18, 19.
17. Munacitanji toera ananu akhonde kupibva ninga akuluza angaona kuti anango asakumbukira mafiriyadu?
17 Munacitanji toera ananu akhonde kupibva kuti akuluza thangwi yakukhonda kukumbukira mafiriyadu akukhonda bverana na Malemba? Pisanyindira makamaka pire pinacita imwe m’midzidzi inango pacaka. Anyakubala anango asacita masasanyiro m’midzidzi inango toera kupasa anawo miyoni. Ubodzi wa miyoni yadidi yakuti munakwanisa kupasa ananu ndi ndzidzi wanu na citsalakano caufuni.
CITANI PINTHU MWAKUBVERANA NA ULAMBIRI WANDIMOMWENE
Kucita pinthu mwakubverana na ulambiri wandimomwene kusabweresa kutsandzaya kwandimomwene
18. Kodi kugumanika m’misonkhano Yacikristu kunakuphedzani tani toera kukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene?
18 Toera kukomeresa Mulungu, musafunika kukhonda ulambiri waunthawatawa, mbamukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene. Kodi pyenepi pisaphatanizanji? Bhibhlya isalonga: ‘Tendeni tibalangazane na andzathu toera tifunane, mbaticita pinthu pyadidi pizinji. Lekani kucalira misonkhano yathu, ninga munacitira anango, mbwenye tiwangisane, makamaka pa kuona kuti ntsiku iri dhuzi.’ (Ahebere 10:24, 25) Misonkhano Yacikristu ndi midzidzi yakutsandzayisa toera imwe mulambire Mulungu munjira yakutawirika kwa iye. (Masalmo 22:22; 122:1) M’misonkhano ineyi, Akristu akukhulupirika ‘asabalangazana’ peno kuwangisana unango na ndzace.—Aroma 1:12.
19. Thangwi yanji ndi kwakufunika kupanga anango pidapfundza imwe m’Bhibhlya?
19 Njira inango yakuti inakuphedzani kukhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene ndi kupanga anango pinthu pidapfundza imwe mu pfundziro ya Bhibhlya na Mboni za Yahova. Anthu azinji ‘asatsukwala’ peno asabulira na kudzadzamira thangwi ya uipi unaoneka mu dziko lero. (Ezekyele 9:4) Panango imwe musadziwa anthu anapibva tenepa. Thangwi yanji imwe nkhabe longa nawo pya cidikhiro canu ca ntsogolo cakubuluka m’Bhibhlya? Munagumanyikana imwe na Akristu andimomwene na kulonga na anango pya undimomwene wakutsandzayisa udapfundza imwe m’Bhibhlya, munadzaona kuti pifuno pyonsene pya misambo ya ulambiri waunthawatawa pyakuti pikhadasala muntima mwanu pinadzabuluka pang’ono na pang’ono. Khalani na cinyindiro cakuti munadzatsandzaya kakamwe, pontho kuti munadzatambira nkhombo zizinji mungakhala kukhundu ya ulambiri wandimomwene.—Malakiya 3:10.
a Onani N’thimiziro, “Kodi Yezu Abalwa Mu Nthanda Ya Maindza?”
b Phwando Saturnalia yacitambo khundu mukusankhulwa kwa ntsiku 25 ya Maindza. Phwando ineyi yakuti ikhasimba mulungu wa ulimi wa Aroma ikhacitwa pa ntsiku 17 mpaka 24 ya Maindza. Kudya, tsendzo na kupereka miyoni kukhacitika nkati mwa Saturnalia.
c Toera kudziwa kuti Akristu andimomwene asaona tani mafiriyadu anango a dziko, onani N’thimiziro, “Kodi Tisafunika Kukumbukira Mafiriyadu?”