Na Peko ti Kuâ Fini Ayeke?

A SALA fadeso angu ndulu na 3 500 awe, Job, mbeni babâ ti sewa ti giriri, ahunda tene so: “Tongana zo akui, fade lo kiri na fini mbeni?” (Job 14:14) Azo agi bê ti ala mingi na ndo hundango tene so teti angu saki mingi. Na yâ ti asiècle so ahon, azo ti abungbi nde nde agbu li na ndo tene so, na ala sigigi na nda ni na atene ti mabe nde nde.

Azo mingi so atene ala yeke aChrétien amä na bê na yayu nga na enfer. Na mbage, aHindou amä na bê na kiringo ti âme na yâ mbeni tele nde na peko ti kuâ. Na salango tene na ndo bibe ti aMusulman, Emir Muawiyah, mbeni zo so asala kusala na mbeni ndokua ti lege ti vorongo ti Islam, atene: “E mä na bê so fade mbeni lâ ti fango ngbanga ayeke duti na peko ti kuâ, tongana e gue na gbele Nzapa, Allah, so ayeke ande tongana guengo na gbele ngbanga.” A lingbi na tene ti mabe ti Islam, na lâ ni kâ Allah ayeke zia na kilo fini ti zo oko oko na ato lo na paradis wala na enfer ti wâ.

Na Sri Lanka, aBouddhiste nga na aCatholique azi ayanga-da na afenêtre ti ala kota tongana kuâ ayeke na yâ ada ti ala. A za mbeni lampe ti mafuta, na a zia si gere ti caisse ti kuâ ni aluti na gbele yanga-da. Ala mä na bê so asalango ye tongaso ayeke mu lege si yingo wala âme ti kuâ ni asigigi hio na yâ da ni.

Ronald M. Berndt ti Da Senda-gi ti Australie ti Do atene a-Aborigène amä na bê so “azo ayeke na mbeni yingo so a lingbi pepe ti futi ni.” Ambeni kete mara ti Afrika amä na bê so na peko ti kuâ, asenge zo aga atoro, na ngoi so akota zo ayeke ga ayingo ti akotara, so fade a yekia ala na a hunda ye na ala tongana amokonzi ti kodoro ni so lê aba pepe.

Na ambeni kodoro, atene ti mabe na ndo ye so asi na peko ti kuâ ayeke mbeni bungbingo angobo ti salango ye ti ando ni legeoko na vorongo ti aChrétien ti yanga. Na tapande, na popo ti aCatholique na aProtestant mingi ti Afrika ti Do, a yeke kanga lakue lê ti atatara tongana mbeni zo akui, tongaso si azo alingbi pepe ti ba na lê ni yingo ti zo so akui.

Tongaso, akiringo tene ayeke nde nde na hundango tene, ‘Tongana e kui ye wa asi na e?’ Ye oko, kota tene ni oko ayeke so: Mbeni ye na yâ tele ti zo ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ. Ambeni zo amä na bê so “mbeni ye” ni so alingbi ti duti mbeni yingo. Na tapande, na yâ ambeni mbage ti Afrika na ti Asie nga na yâ akodoro ti Pacifique ti Polynésie, Mélanesie, na Micronésie, azo mingi amä na bê so mbeni yingo, so ayeke âme pepe, ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti mbeni zo. Biani, ambeni yanga ti kodoro ayeke même pepe na tene “âme.”

Mbeni yingo ayeke na yâ zo so ayeke na fini? Yingo so ayeke zia tele ti zo ni ti sigigi biani na peko ti kuâ ti lo ti ngbâ ti duti na fini? Tongana a yeke tongaso, ye nyen ayeke si na yingo ni? Na beku wa ayeke teti akinda? A lingbi a bi bê na ndo ahundango tene so. Atä ngobo ti salango ye ti mo wala lege ti vorongo ti mo ayeke so wa, kuâ ayeke mbeni ye so a lingbi a luti na gbele ni. Tongaso, atene ni andu mo mveni ngangu mingi. E tisa mo ti ba yâ ti tene ni.