Mo hinga?

A yeke tâ tënë so na ngoi ti giriri mbeni zo alingbi biani ti lu asioni pere na yâ ti yaka ti mbeni zo?

NA MATTHIEU 13:24-26 Jésus atene: “Royaume ti yayu ayeke tongana mbeni zo so alu pendere ngongoa ti kobe na yaka ti lo. Na ngoi so azo angbâ ti lango, wato ti lo aga na lo lu asioni pere na popo ti ablé ni, na lo hon. Tongana blé ni asigigi na alë lê ni, asioni pere ni asigigi nga.” Awasungo mbeti nde nde ahunda tere ti ala wala a lingbi a bâ toli so tongana tâ ye, me angbene mbeti ti ndia so aRomain asû afa so mbeni ye tongaso alingbi ti si lani.

Mbeni bakari ti Bible atene so ti lu asioni pere na yaka ti mbeni zo, ti kiri sioni teti sioni, ndia ti aRomain ake ni. So a sigigi na ndia na ndo ti tënë ni so afa so ye ni so asi lani biani. Mbeni wandara ti ndia, Alastair Kerr, atene so na ngu 533 togbia ti Rome asigigi na mbeti ti lo Digest na yâ ni mo yeke wara nduru tënë na ndo ti ndia ti aRomain nga na ambeni tënë so azo ti fango ngbanga atene na ndo ti ndia ti londo na ngu 100 ti si na ngu 250 tongaso. Ti gue oko na mbeti ni so (Digest, 9.2.27.14) Ulpian, wandara so ayeke fa peko ti ndia, asara tënë ti mbeni ngbanga so a fâ na popo ti ngu 100 ti si na ngu 200. Mbeni zo alu lani asioni pere na yaka ti mbeni mba ti lo na abuba akobe ti yaka ni. Digest ni afa adroit so wa ti yaka ni ayeke na ni so amû lege ti tene zo ti bubango yaka ni afuta na lo nginza ndali ti kobe ti yaka ni so abuba so.

So aye tongaso asi lani biani na kodoro-togbia ti Rome giriri, a fa so ye so Jésus asara tënë ni na yâ ti toli ti lo so ayeke ye so asi lani biani.

Na ngoi ti akozo Chrétien aRomain amû aliberté wa na akota zo ti aJuif na Judée?

NA NGOI ni so, aRomain la akomande Judée, mbeni gouverneur so ayeke na aturugu na gbe ti lo ayeke sara lani kua na iri ti aRomain ni. Kota kua so lo yeke sara ayeke ti ro nginza ti impôt ndali ti Rome nga ti bata siriri na ti sara si aye atambela na lege ni. A-Romain ayeke zi lani na yâ ti kodoro ni aye so ayeke na lege ni ape nga ala yeke punir zo kue so aga na wusuwusu. Nde na so, mingi ni aRomain azia lani akua ti letäa so a yeke sara na yâ ti kete kodoro na maboko ti akota zo ti kete kodoro ni

Sanhédrin asara kua lani tongana kota da-ngbanga ti aJuif nga tongana mbeni gouvernement ti bâ lege ti andia ti aJuif. Akete da-ngbanga ayeke lani na yâ ti Judée kue. A yeke leke mingi ti asenge tënë nga na atënë ti sarango ngangu na zo na yâ ti ada-ngbanga so sân ti tene akota zo ti Rome asara tënë na ndo ni. Me mbeni ye so a mû lege pëpe na ada-ngbanga ti aJuif ti sara lani ayeke ti fâ azo so asara ye ti ngangu na zo, so a yeke mbeni droit so mingi ni aRomain abata ni gi ndali ti ala wani. Oko zo so amembre ti Sanhédrin aleke si a fâ lo so azo ahinga tënë ni mingi ayeke Étienne so a gue lani na lo na gbele ngbanga nga a bo lo na tênë a fâ lo.​—Kus. 6:8-15; 7:54-60.

Tongaso, kota da-ngbanga ti aJuif ayeke lani na kota ngangu ti fâ ngbanga. Ye oko, mbeni wandara, Emil Schürer, atene: “Kpengba ye so azi mbage ti ngangu ti ala ayeke so, na ngoi kue, akota zo ti Rome alingbi lani ti mû desizion gi ala wani ti sara mbeni ye, na ala sara tongaso na ngoi so ala bâ so mbeni ye aye ti ga na kpale na komandema ti ala.” Mbeni tapande ti ye tongaso ayeke so asi na ngoi ti Claude Lysias, so ayeke na ndo ti aturugu, so agbu bazengele Paul so ayeke mbeni Romain.​—Kus. 23:26-30.