Georgette Douwma/Stone via Getty Images
ESKÊ SESE AYEKE NGBÂ ANDE NZONI?
ANGU-INGO
ANGU-INGO ayeke mû na e gbâ ti akobe ti tengo ni nga na gbâ ti aye so e yeke na bezoin ni ti fabriqué na ayorö. Angu-ingo la ayeke tokua mingi ti pupu na yâ ti dunia na ayeke gboto gaz carbonique so azo ayeke tokua ni. Na ndö ni, angu-ingo ayeke sara si ndo achauffé mingi ape nga ndo adê mingi ape.
Aye so apeut ti buba angu-ingo
Changement ti climat ayeke sara sioni na acorail nga na anyama so ayeke na gbe ti ngu. Ascientifique atene so presque acorail kue, so ayeke sara si anyama so ayeke na gbe ti ngu-ingo angbâ na fini, apeut ti kui na yâ ti angu 30 so ayeke ga.
Awandara afa so peut-être 90 pourcent ti andeke so ayeke wara kobe ti ala na yâ ti angu-ingo ate aplastique awe, na ala pensé so aplastique so ayeke na yâ ti angu-ingo ayeke fâ anyama kutu mingi ngu oko oko.
Na ngu 2022, António Guterres so ayeke secrétaire général ti Nations Unies atene: “So e bâ lege ti angu-ingo ape, a sara si laso angu-ingo ni ayeke na yâ ti mbeni kpale na e bezoin ti sara ye hio.”
A leke sese ti tene angbâ lakue
Angu-ingo nga na aye so ayeke na yâ ni ayeke na capacité ti tene ala wani asara si angu-ingo ni angbâ nzoni nga propre, tongana azo abuba ni ahon ndö ni ape. Mbeni mbeti (Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation) afa so tongana azo abuba angu-ingo ape, “angu-ingo ni wani ayeke nettoyé terê ti ala.” Bâ ambeni tapande ni:
Akete kete nyama so a iri ala phytoplancton ayeke mû gaz carbonique nga ayeke bata ni. Gaz carbonique ni la ayeke sara si ndo achauffé mingi. Phytoplancton ayeke bata presque même quantité ti gaz carbonique so akeke, apere nga na ambeni ye so ayeke na ndö ti sese ayeke bata ni.
Amicrobe ayeke te asusu so akui na yâ ti angu-ingo, so apeut fade ti buba ngu-ingo ni. Na pekoni, amicrobe ni akiri aga kobe ti ambeni nyama so ayeke na gbe ti ngu-ingo. Ti gue oko na tënë so mbeni mbeti (Smithsonian Institution Ocean Portal) atene, ye so la asara si “angu-ingo angbâ nzoni nga propre.”
Fason so mingi ti anyama so ayeke na yâ ti angu-ingo ayeke te na akobe ayeke réduire a-acide na yâ ti angu-ingo ni, so apeut fade ti sara sioni na acorail nga na ambeni mbamba ti ngu-ingo.
Nyen la azo ayeke sara ti leke kpale ni?
Ti sara kua na asac nga na abouteille ti ngu so a yeke ti kiri ti utilisé ni apeut ti sara si asaleté aduti mingi ape na yâ ti ngu-ingo
Tongana azo abi asaleté na yâ ti ngu-ingo ape, ngu-ingo ayeke ngbâ propre. Tongaso, awandara awa azo ti sara kua na asac, aye ti kua nga na aye so a yeke bata ye dä so a yeke kiri ti utilisé ni ahon ti sara kua na anylon so a yeke sara kua na ni gï fani oko na pekoni a bi ni.
Gbâ ti aye ti sarango ni ayeke dä. Ade ti ninga ape, na yâ ti ngu oko, mbeni ndokua so ayeke bâ tënë ti aye so angoro e azi 9200 tonne ti asaleté so avague ti ngu-ingo atuku ni na yanga ti aplage so alondo na yâ ti akodro 112. Me, so ayeke tâ gï kete mbage ti asaleté so ayeke sua ti gue na yâ ti angu-ingo ngu oko oko la.
Mbeni mbeti (National Geographic) atene: “So azo ayeke sara kua mingi na essence nga na pétrole, a sara si ayeke ngangu na anyama so ayeke na yâ ti angu-ingo ti bata ni propre tongana ti so a leke ala fade ti sara.”
Beku wa la Bible amû na e?
“Sese asi singo na aye so mo sara. Bâ kota ngu-ingo so alï nga lê ni akono mingi; aye so ayeke na fini so a lingbi ti diko wungo ni pëpe asi singo na yâ ni, akete ni na akota ni.”—Psaume 104:24, 25.
Lo so asara aye kue aleke ngu-ingo na ngangu ti tene ngu-ingo ni wani asara si angbâ propre. Bâ tënë so si: So lo hinga ye mingi na ndö ti ngu-ingo nga na aye kue so ayeke na fini na yâ ni, a yeke na lege ni ti yeda so lo yeke na ngangu ti kiri ti leke aye so abuba na yâ ti ngu-ingo. Bâ article “Nzapa amû zendo so sese ayeke kiri ti ga ande nzoni,” na lembeti 15.