Chapitre Mbasambala

Atene Osio so Agbian Sese

AKETE tene osio so asû na ndo plâtre na tele ti da. Ye oko, atene osio so asala si kota mbito agbu mbeni gbia ti ngangu mingi. Ala fa so ayeke lungula agbia use na ndo mbata ti ala, mbeni oko ayeke kui, na mbeni kota ngangu ti komande sese kue ayeke hunzi. Atene so aga na kota kamela na ndo mbeni bungbi ti lege ti vorongo so azo ayekia ni. Na mbilimbili, ala yä na nduzu tâ lege ti vorongo Jéhovah na ala kiri afa na ngangu kota ni ti yanga-ti-komande ti lo na mbeni ngoi so mingi ti azo abi bê oko pepe na ndo atene so. Ba, atene so afa nga nda ti aye so ayeke si laso! Tongana nyen atene osio awara lege ti sala ye so kue? Zia e ba ni.

² Angu mingi ahon na peko ti aye so asala tene ni na chapitre osio ti buku ti Daniel. Gbia Neboukadnetsar, zo ti fandara mingi, akomande na Babylone teti ngu 43, na komandema so ahunzi na kui ti lo na ngu 582 K.N.E. Mbeni molongo ti azo so alondo na popo ti sewa ti lo aduti gbia na peko ti lo, me oko oko na peko ti tele, ala wara kuâ hio wala afâ ala na ngangu. Na nda ni, mbeni koli so iri ti lo ayeke Nabonide ako na ndo mbata ti gbia na lege ti mbeni wusuwusu. A ba so Nabonide ayeke la ni pepe na mbeni songo na lege ti mitele na da ti gbia ti Babylone; lo yeke giriri molenge ti mbeni kota bua-wali ti nzapa-nze Sîn. Ambeni wandara atene peut-être lo mu mbeni molenge-wali ti Neboukadnetsar ti fa so komandema ti lo alingbi na ndia ti kodoro, lo sala si molenge ti ala Belshatsar alegbia na tele ti lo, na lo zia lo ti bata Babylone teti ambeni ngoi so aninga mingi. Tongana a yeke biani tongaso, Belshatsar ayeke tarä ti Neboukadnetsar. Na lege ti aye so asi na âta ti lo, lo manda so Jéhovah ayeke Nzapa Ti Kota Ahon Kue, so alingbi ti zia kamela na lë ti agbia kue? Oko pepe!—Daniel 4:37.

MBENI PUMBA AGA SIONI

³ Chapitre 5 ti Daniel ato nda ni na tene ti mbeni pumba. “Gbia Belsatsar abi kota pumba na akota zo ti lo kutu [saki, NW] oko; na lo nyon vin na gbele ala.” (Daniel 5:1) Mo lingbi ti ba so a hunda mbeni kota da ti tene akoli so kue, nga na ambeni wali na andeko ti gbia aduti dä. Mbeni wagingo nda ti ye atene: “Apumba ti azo ti Babylone ayeke giriri pendere mingi, me mingi ni na nda ni azo anyon samba ahon ndo ni. Vin, so alondo na kodoro-wande, na apendere kobe nde nde kue ayeke na ndo ti table ni. Fion ti yambo asi kota da ni; azo ti hengo bia na ti pikango mozoko amu ngia na bungbi ti agene.” Na mungo li ni na ndo so azo kue alingbi ti ba lo, Belshatsar ayeke nyon vin ti lo, lo yeke nyon, na lo ngbâ ti nyon.

⁴ A yeke ye ti dongo bê so azo ti Babylone aye ti sala mbeni kota pumba na bï ni so: lango 5/6 ti octobre 539 K.N.E. Biani, mara ti ala ayeke na bira, na a tambela nzoni teti ala pepe. A ninga pepe aturugu ti Médo-Perse so alï na yâ kodoro ni ahon Nabonide na ngangu na lo kpe ti bata tele ti lo na Borsippa, na mbongo-do ti Babylone. Na fadeso aturugu ti Cyrus ase kando tâ na tele ti Babylone. Ye oko, a ba so Belshatsar na akota zo ti lo agi bê ti ala oko pepe. Teti biani, gbata ti ala ayeke Babylone so alingbi ti mu ni pepe! Akota gbagba ti lo ayo na nduzu na tele ti akota dû so alï na asi na ngu tongana Ngu ti Euphrate ahon na yâ ti kodoro ni. A hon ngu saki oko awe mbeni wato oko awara lege pepe ti mu Babylone na ngangu fade fade. Tongaso a yeke gi bê ngbanga ti nyen? Peut-être Belshatsar atene na bê ti lo so wuluwulu ti matanga ti ala ayeke fa na awato so ayeke na gigi so ala yeke na mbito oko pepe na tongaso bê ti ala ayeke nze.

⁵ A ninga pepe, nyongo samba ahon ndo ni asala ye na ndo Belshatsar. Tongana ti so aProverbe 20:1 atene, “vin ayeke ye ti hengo zo.” Me, na ngoi ni so, vin apusu gbia ni ti sala biani mbeni ye ti buba so ayeke sioni mingi. Lo mu yanga ti ga na ata ti nzoni-kue ti temple ti Jéhovah na pumba ni. Akamata ata so giriri tongana Neboukadnetsar ahon Jérusalem na ngangu, na a lingbi ti sala kusala na ala gi teti tâ vorongo. A mu yanga na aprêtre ti aJuif ti sala kusala na ata so na yâ temple ti Jérusalem giriri, me a gboto mê ti ala ti bata tele ti ala na sioni oko pepe.—Daniel 5:2; ba Ésaïe 52:11.

⁶ Ye oko, Belshatsar abi bê ti lo na mbeni ye so aga na zonga mingi ahon. “Gbia na akota zo ti lo, awali ti lo na awanda ti lo . . . ala nyon vin, na ala sepela anzapa ti lor, ti argent, ti gengere, ti win, ti keke, na ti tênë.” (Daniel 5:3, 4) Tongaso Belshatsar aye ti yä anzapa ti wataka ti lo na nduzu ahon Jéhovah! A hinga giriri azo ti Babylone na salango ye tongaso. Ala ba aJuif so ayeke angba ti ala tongana ye ti ke, ala he lege ti vorongo ti ala na ala mu na ala beku oko pepe ti kiri na kodoro so bê ti ala aye ni mingi. (Psaume 137:1-3; Ésaïe 14:16, 17) Peut-être gbia so samba asala lo mingi atene na bê ti lo so na ziango kamela na lë ti angba so nga na zongango Nzapa ti ala, lo yeke pika bê ti awali na akota zo ti lo, a yeke ba so lo yeke na ngangu mingi.a Me tongana bê ti Belshatsar anzere ngbanga ti ngangu so lo fa na gigi, ye ni aninga pepe.

TENE SO ASÛ NA TELE TI DA

⁷ Mbeti ti Nzapa atene: “Na l’heure ni mveni, liti ti maboko ti zo asi, na a sala mbeti na gbele fotoforo na ndo plâtre ti tele ti da ti gbia; gbia aba maboko so asala mbeti ni.” (Daniel 5:5) So tâ ye ti mungo mbito! Mbeni maboko asigigi tongaso, a hulu na nduzu ndulu na mbeni mbage ti tele ti da so lumière aza dä. Bi bê ti mo kete na lege so biaku ndo aduti kpö tongana agene abi lë ti ala ti ba ni na mbito. Maboko ni ato nda ti sû mbeni tokua ti lingo na ndo ti plâtre ni.b Ye so aduti la ni ye ti mbito mingi, ye so zo alingbi ti glisa pepe, tongaso a si na laso azo ayeke sala kusala na tene ni, “tene so asû na tele ti da” ti sala tene ti mbeni gbotongo mê na lege ti kpale so aga ndulu ti si.

⁸ Ye so asi asala nyen na ndo gbia so asala baba mingi na so atara ti yä lo mveni na anzapa ti lo na nduzu ahon Jéhovah? “Tongaso lë ti gbia agbian, na bibe ti lo agi lo; kutu ti mbunda ti lo awoko awe, na likuni ti lo apika tele.” (Daniel 5:6) Belshatsar agi lege fade ti ga kota na ti wara nengo tele na gbele azo ti lo. Nde na so, lo ga mbeni tapande ti tâ kota mbito: lë ti lo agbian, agere ti lo awoko, tele ti lo kue ayengi ngangu si likuni ti lo apika tele. Biani, tene ti bia so David ahe na Jéhovah ayeke tâ tene: “Lë ti mo ayeke na tele ti azo ti fandara, ti sala si ala ga kete.”—2 Samuel 22:1, 28, NW ; ba aProverbe 18:12.

⁹ Zia e ba so mbito ti Belshatsar ayeke pepe mbito ti Nzapa, mbeni kota yekiango teti Jéhovah, so ayeke tongo nda ti ndara kue. (aProverbe 9:10) Nde na so, a duti mbeni mbito so amu kobela, na a dü pepe mbeni ye tongana ndara na yâ gbia so tele ti lo ayeke dö.c A hon ti hunda pardon na Nzapa so lo gi yanga ti lo fade, lo toto na kongo teti ‘azo ti yorö, azo ti Chaldée, na awagingo nda ti atongoro.’ Même lo tene: “Zo so adiko mbeti so na afa nda ni na mbi, fade a yü lo na bongo ti pourpre, na a zia chaîne ti lor na go ti lo, na fade lo ga gouverneur ota ni ti royaume.” (Daniel 5:7) Ti duti ota mokonzi na yâ royaume ayeke biani ti duti na ngangu mingi, teti gi agbia use so akomande ayeke duti kozo na lo, Nabonide na Belshatsar lo mveni. Mingi ni ayeke bata mara ti ndo tongaso teti kozo molenge ti Belshatsar. Tâ tene, gbia aye mingi si afa na lo nda ti tokua ti ndima so!

¹⁰ Awandara alï na peko ti tele na yâ ti kota da ni. Ala yeke giriri mingi, teti Babylone ayeke mbeni gbata so alï biani na yâ vorongo ti wataka na so atemple asi singo dä. Akoli so atene ala lingbi ti diko afä ti aye so ayeke si ande na ti fa nda ti tene ti ndima ni asi singo la ni biani. A lingbi ti tene so bê ti awandara so apika mingi teti ye so azia na gbele ala. A mu na ala lege ti fa kusala ti ala na gbele akota zo, ti sala si gbia aba ala na nzoni lë, na ti wara mbeni kota ndo. Me so tâ kamela! “Ala lingbi diko mbeti ni pepe, wala ala lingbi fa nda ni na gbia pepe.”d—Daniel 5:8.

¹¹ A hinga mbilimbili pepe wala a yeke biani mbeti ni so a sû, so ti tene atâ gere ti mbeti ni, si awandara ti Babylone alingbi pepe ti fa nda ni. Tongana ala hinga fade ti diko agere ti mbeti ni pepe, ka akoli so asala mbito ti ye oko pepe alingbi fade ti wara lege ti sigigi na tene ti bê ti ala, peut-être même mbeni tene so ayeke ti nzere na lë ti gbia ni. A lingbi nga ti tene so ala hinga ti diko mbeti ni. Ye oko, teti asû na mbeti ayanga tongana Araméen na Hébreu pepe na ye so a hiri ni voyelle, tene oko oko alingbi ti duti na anda ni mingi. Tongana a yeke tongaso, awandara ni alingbi fade pepe ti hinga atene wa ayeke na yâ ti tokua ni. Atä ala lingbi ti sala tongaso, ka ala wara lege pepe ti gbu nda ni na ti fa pekoni. Atä a yeke tongana nyen, ye oko ayeke so: awandara ti Babylone alingbi ti sala ye oko pepe, ala tï na ngu biani!

¹² Tongaso a fa na gigi so awandara ni ayeke awahanda, na bungbi ti lege ti vorongo ti ala so azo ayekia ni ayeke ye ti wataka senge. Ala yeke tâ ye ti songo bê! Tongana Belshatsar aba so ziango bê ti lo na amokonzi ti vorongo so ayeke senge senge, mbito akiri asala lo mingi ahon, lë ti lo avulü mingi ahon, na même ‘bê ti akota zo ti lo agi ala mingi.’ e—Daniel 5:9.

A HIRI MBENI ZO SO AHINGA NDA TI YE

¹³ Na ngoi ti ngangu so, wo-gbia lo mveni, biani mama ti gbia ni, alï na da ti pumba. Lo mä tene ti wuluwulu so asi na matanga ni, na lo hinga mbeni zo so alingbi ti fa nda ti tene so asû na tele ti da ni. Ngu mingi kozoni babâ ti lo, Neboukadnetsar, azia Daniel na ndo awandara ti lo kue. Wo-gbia adabe lo so lo yeke mbeni koli so awara “yingo ti nzoni mingi, hingango ye, na hingango nda ti ye.” Teti a ba so Belshatsar ahinga Daniel pepe, peut-être prophète ni aglisa kota ndo ti lo na yâ ngorogbia ni na peko ti kui ti Neboukadnetsar. Me dutingo na kota ndo ayeke pepe ye so agbu bê ti Daniel. Ti si na ngoi so peut-être lo hon ngu 90 awe, na lo ngbâ lakue ti sala na Jéhovah be-ta-zo. Atä lo duti ngba ngu bale miombe na Babylone, a ngbâ lakue ti hinga lo na iri ti lo ti Hébreu. Même wo-gbia ahiri lo Daniel, ahon ti sala kusala na iri ti yanga ti Babylone so amu na lo giriri. Biani, lo wa gbia ni: “Mo zia ala hiri Daniel, na fade lo fa nda ni.”—Daniel 1:7; 5:10-12.

¹⁴ A hiri Daniel na lo lï na gbele Belshatsar. A yeke ye ti kamela ti hunda mbeni ye na maboko ti Juif so gbia azonga fade Nzapa ti lo. Me, Belshatsar agi lege ti handa bê ti Daniel, lo tene lo yeke mu na lo oko matabisi so, ndo ota ti royaume ni, tongana lo lingbi ti diko na ti fa nda ti atene ti ndima so. (Daniel 5:13-16) Daniel ayä lë ti lo ti ba mbeti so asû na tele ti da, na yingo ti nzoni-kue amu lege na lo ti hinga nda ni. A yeke mbeni tokua ti ngbanga so alondo na Jéhovah Nzapa! Tongana nyen Daniel alingbi ti diko ngbanga ti ngangu na ndo gbia ti baba so tâ na lë ti lo, nga na gbele awali na akota zo ti lo? Zia tele ti mo na place ti Daniel! Lo zia lege na anzerengo tene ti handa bê na zendo ti matabisi na ti kota ndo ti gbia ti sala ye na ndo lo? Fade prophète ni ayeke ba yâ ti tene ti Jéhovah?

¹⁵ Daniel asala tene na mbito pepe, lo tene: “Zia matabisi ti mo angbâ na mo mveni, na mo mu futa ni na mbeni zo; me fade mbi diko mbeti so na gbia, na mbi fa nda ni na lo.” (Daniel 5:17) Na pekoni, Daniel ayekia kota ni ti Neboukadnetsar, mbeni gbia ti ngangu mingi so alingbi ti fâ, ti pika, ti yä na nduzu wala ti zia kamela na lë ti zo kue so bê ti lo aye tongaso. Ye oko, Daniel adabe ti Belshatsar so Jéhovah, “Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue,” asala si Neboukadnetsar aga kota. A yeke la ni Jéhovah si azia kamela na lë ti gbia ti ngangu so tongana lo londo ti pika kate ti lo. Biani, Neboukadnetsar amanda la ni na ngangu so “Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue akomande na royaume ti azo, na Lo zia na ndo royaume zo so Lo ye ti zia lo dä.”—Daniel 5:18-21.

¹⁶ Belshatsar ‘ahinga ye so kue.’ Ye oko, lo manda ye pepe na lege ti mbaï so. Ti tâ tene ni, lo sala kota siokpari mingi ahon Neboukadnetsar so asi na baba so ayeke na lege ni pepe, na lo sala mbeni ye ti kpengo mbito oko pepe na tele ti Jéhovah. Daniel afa na gigi siokpari ti gbia ni. Na ndo ni, na gbele bungbi ti apaïen so, na kpengba bê lo tene na Belshatsar so anzapa ti wataka ‘aba ndo pepe, amä ndo pepe, na ahinga ye pepe.’ Prophète ti Nzapa so asala mbito pepe akiri atene so, nde na anzapa so ayeke ye senge, Jéhovah ayeke Nzapa so “mbö ti mo [gbia ni] . . . ayeke na tïtî Lo.” Juska laso, azo asala anzapa ti aye so ayeke na fini pepe, ala voro nginza, kusala ti ala, yango-iri, même salango ngia. Me mbeni oko ti aye so alingbi ti mu fini pepe. Jéhovah oko ayeke lo so fini ti e kue ayeke na tïtî lo, mbö oko oko ti e alondo na lo.—Daniel 5:22, 23; Kusala 17:24, 25.

ALEKE MBENI TENE TI LINGO!

¹⁷ Prophète so aga kangba awe alondo fadeso ti sala ye so awandara kue ti Babylone alingbi fade ti sala pepe. Lo diko na lo fa nda ti mbeti so asû na tele ti da. Mbeti so asû ni ayeke: “MENE, MENE, TEKEL, UPHARSIN.” (Daniel 5:24, 25) A ye ti tene nyen?

¹⁸ Atene ni aye ti tene mbilimbili “mbeni mine, mbeni mine, mbeni sicle, na andambo ti sicle.” Atene so kue andu dikongo nengo ti mbeni nginza, so a diko ni a londo na kota ni ti gue na gbe ni. So tâ ye so asala si li ti zo akpe! Atä awandara ti Babylone alingbi la ni ti hinga agere ti mbeti ni, a yeke ye ti dongo bê pepe so ala lingbi pepe ti fa nda ni.

¹⁹ Na gbe ti ngangu ti yingo ti nzoni-kue ti Nzapa, Daniel afa nda ni: “Nda ti tene ti mbeti ni ayeke so: MENE, Nzapa adiko royaume ti mo awe, na Lo sala si a we.” (Daniel 5:26) Agere ti mbeti so ayeke na yâ ti kozo tene ni amu lege ti gbu nda ti tene “mine” nga na mbeni tene na yanga ti Araméen so akiri pekoni na “diko,” alingbi na a-voyelle so wadikongo mbeti ni azia dä. Daniel ahinga la ni nzoni mingi so ngoi ti dutingo ngba ti aJuif aga ndulu ti hunzi. Na ndo ti angu 70 so a lingbi ti ninga, ngu 68 ahon awe. (Jérémie 29:10) Kota Mveni ti Ngoi, Jéhovah, adiko giriri wungo ti ngoi ti komandema ti Babylone tongana mbeni ngangu ti komande sese kue, na hunzingo ti lo ayeke ndulu mingi ahon ye kue so mbeni zo so atisa lo na pumba ti Belshatsar alingbi ti bi bê ti lo dä. Biani, ngoi ni ahunzi awe, gi teti Belshatsar pepe me nga teti babâ ti lo, Nabonide. A yeke peut-être ndali ni so a sû fani use tene “MENE,” ti fa tene ti hunzingo ti yanga-ti-komande ti agbia use so.

²⁰ Na mbage, asû “TEKEL” gi fani oko nga tongana ti so aba zo oko. A ye ti fa peut-être so tene ni alingbi kozoni kue na Belshatsar. So ayeke duti na lege ni, teti lo sala ye na yekiango oko pepe Jéhovah. Tene ni aye ti tene “sicle,” me a-consonne amu lege nga ti gbu nda ni tongana “azia na kilo awe.” Tongaso, Daniel atene na Belshatsar: “TEKEL, a zia mo na kilo awe, na a ba mo manké.” (Daniel 5:27) Na lë ti Jéhovah, amara kue ayeke kete mingi tongana kete pupu-sese na ndo kilo. (Ésaïe 40:15) Ala yeke na ngangu oko pepe ti kanga lege na lo ti sala ye so lo leke ti sala. Tongaso, mbeni gbia ti baba alingbi ti sala nyen gi lo oko? Belshatsar atara la ni ti yä tele ti lo na nduzu ahon Kota Gbia ti ndagigi kue. Senge zo so atara ti zonga Jéhovah na lo he tâ vorongo, me a ba so lo “manké.” Tâ tene, Belshatsar alingbi biani na ngbanga so ayeke ga na loro!

²¹ Tene ti nda ni na tele ti da ayeke “UPHARSIN.” Daniel adiko ni tongana ti so aba zo oko, “PERES,” peut-être ngbanga ti so lo yeke sala tene na gbia oko na ngoi so mbeni ayeke dä pepe. Tene so ako nda ti kota tene ti lingo ti Jéhovah na molongo ti atene ota. Biani, “parsîn” aye ti tene “andambo ti sicle.” Me agere ti mbeti amu lege ti wara ambeni nda ni use: “akangbi” na “azo ti Perse.” Tongaso Daniel afa aye so ayeke si ande: “PERES, a kangbi royaume ti mo awe, na a mu royaume ni na azo ti Médie na azo ti Perse.”—Daniel 5:28.

²² Tongaso afa nda ti tene ti lingo ni awe. Babylone ti ngangu mingi aga ndulu ti tï na gbele aturugu ti Médo-Perse. Atä so kamela asala lo na gbele tene ti vundu so ayeke ga, Belshatsar abata tene ti yanga ti lo. Lo tene na awakua ti lo ti yü Daniel na bongo ti pourpre, ti zia chaîne ti lor na go ti lo, na ti to mbela teti lo tongana mokonzi ota ti royaume ni. (Daniel 5:29) Daniel ake pepe ayekiango ndo so, lo hinga so ala fa na gigi yango-iri so alingbi na Jéhovah. Tâ tene, peut-être Belshatsar aye ti woko yâ ti fango ngbanga ti Jéhovah na yango-iri ti prophète ti Lo. Tongana a yeke tongaso, a lingbi ti sala ye oko pepe, ngoi ni ahon awe.

TINGO TI BABYLONE

²³ Na ngoi so Belshatsar na akota zo ti lo ayeke nyon vin ti sepela na anzapa ti ala na ti he Jéhovah, mbeni kota kpale ayeke kporo na yâ bingo na gigi ti da ti gbia ni. Prophétie so afa na lege ti Isaïe, a sala ndulu na ngu ngbangbo use kozoni, ayeke ga tâ tene. Na lege ti Babylone, Jéhovah atene kozoni: “Mbi sala si bimango awe.” Tâ tene, aye ti ngangu kue so sioni gbata so asala na mara so Nzapa asoro ni aga ndulu ti hunzi. Na lege wa? Oko prophétie so atene nga: “Mo gue, O Elam! mo ngoro kodoro na bira, O Médie!” Elam aga mbage ti Perse na peko ti ngoi ti prophète Isaïe. Ti si na ngoi ti pumba ti Belshatsar, so asala tene ni giriri nga na oko prophétie ti Isaïe, Perse na Médie abungbi oko biani ti “gue” na ti ‘ngoro na bira’ kodoro ti Babylone.—Ésaïe 21:1, 2, 5, 6.

²⁴ Ti tene ni biani, a fa kozoni tâ iri ti mokonzi ti aturugu so, nga na akota mbage ti akode ti bira ti lo. Ngu 200 kozoni, Isaïe afa so Jéhovah ayeke soro wala sa mafuta na li ti mbeni zo so iri ti lo ayeke Cyrus ti ga ti sala bira na Babylone. Na ngoi ti bira ti lo, fade aye kue so aye ti kanga lege ayeke tï na gbele lo. Angu ti Babylone ayeke ‘hule,’ na a yeke kanga akota yanga ti kodoro ti lo pepe. (Ésaïe 44:27–45:3) Na a si biani tongaso. Aturugu ti Cyrus ahon na Ngu ti Euphrate na mbeni lege nde, tongaso ngu ni ahule kete na a mu lege na ala ti hon na yâ ni. Asinziri so asala hange pepe akanga pepe ayanga ti gbagba ti Babylone. Tongana ti so awamandango mbaï ti sese ayeda, a mu gbata ni na ngoi so azo ti kodoro ni ayeke sala pumba. A sala ngangu bira pepe ti mu na Babylone. (Jérémie 51:30) Ye oko, mbeni kuâ ti kota zo aduti dä. Daniel atene: “Na bï so mveni, afâ Belsatsar gbia ti Chaldée. Darius zo ti Médie, akamata royaume ni; ngu ti lo ayeke ndulu na bale omene na ndo ni use.”—Daniel 5:30, 31.

MANDANGO YE NA LEGE TI MBETI SO ASÛ NA TELE TI DA

²⁵ Tondo so asû na gbe ti yingo ti Nzapa na Daniel chapitre 5 ayeke na ye mingi ti fa na e. Tongana mbeni lingu ti asalango ye ti lege ti vorongo ti wataka, Babylone ti giriri ayeke biani fä ti bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue. Na yâ buku ti Apocalypse, a fa bungbi ti handa ti ndo lë sese so tongana mbeni wali ti pitan so asala nzala mingi ti mene, so a hiri lo ‘Babylone ti Kota.’ (Apocalypse 17:5) Na bingo bê oko pepe na ndo agbotongo mê kue so andu atene ti mabe ti lo ti wataka na akusala ti lo so abi zonga na ndo Nzapa, lo sala ngangu na ala so afa tâ tene ti Mbeti ti Nzapa. Legeoko tongana awakodoro ti ngbele Jérusalem na Juda, tanga ti aChrétien so asa yingo na ndo ala, so ayeke be-ta-zo aduti biani tongana angba na yâ ‘Babylone ti Kota’ tongana ye ti ngangu so alondo na amokonzi ti lege ti vorongo aye ti kaï biaku kusala ti fango tene ti Royaume na ngu 1918.

²⁶ Ye oko, fade fade ‘Babylone ti Kota’ atï! Oh, azo amä même pepe toto ti tingo ti lo, legeoko tongana ngbele Babylone atï giriri gi yeke tongaso, na ngu 539 K.N.E. Me, tingo na lege ti fä so afuti aye mingi. Ye ni asi na ngu 1919 N.E. tongana azi azo ti Jéhovah na gbe ti ngba na Babylone na ahiri deba nzoni na ndo ala tongana Nzapa ayeda na ala. Ye so ahunzi ngangu so ‘Babylone ti Kota’ ayeke na ni la ni na ndo azo ti Nzapa na a duti tongo nda ti fango na gigi polele so lo yeke mbeni ye ti handa so alingbi azia bê na ni pepe. Mbeni ye oko alingbi ti kiri na lo na kozo ndo ti lo pepe, na futingo ti lo ti nda ni aga ndulu mingi. Tongaso, awakua ti Jéhovah ayeke fa peko ti gbotongo mê so: “Azo ti mbi, i sigigi na kodoro so si i sala beoko na siokpari ti lo pepe, na tongaso sioye ti lo aga na ndo i pepe.” (Apocalypse 18:4) Mo sala ye alingbi na gbotongo mê so awe? Mo fa ni nga na ambeni zo?f

²⁷ Tongaso asû mbeti na tele ti da laso, me pepe gi teti ‘Babylone ti Kota’ lo oko. Dabe ti mo na mbeni kota tâ tene so ayeke na gunda ti buku ti Daniel: Jéhovah ayeke Kota Gbia ti Ndagigi Kue. Lo, na gi lo oko, ayeke na lege ti zia mbeni mokonzi na ndo azo kue. (Daniel 4:17, 25; 5:21) Fade alungula ye kue so aye ti kanga lege na aye so Jéhovah aleke ti sala. Ngoi angbâ mingi pepe ti tene Jéhovah alondo ti sala ye. (Habakuk 2:3) Teti Daniel, mbeni ngoi tongaso asi biani na peko ti so lo duti na fini ahon ngu 90 awe. Na lâ ni kâ lo ba biani Jéhovah alungula mbeni ngangu ti komande sese kue, mbeni ngorogbia so asala ngangu na azo ti Nzapa a to nda ni na ngoi so Daniel angbâ molenge.

²⁸ Kite ayeke dä pepe so Jéhovah Nzapa azia na ndo mbata ti gbia na yayu mbeni Mokonzi teti azo. So sese ni ake Gbia so nga a ke komandema ti lo a fa biani so fade ande Jéhovah ayeke lungula awato kue ti komandema ti Royaume. (Psaume 2:1-11; 2 Pierre 3:3-7) Mo londo ti sala ye, na hingango so ngoi ti e ayeke kota mingi nga na ziango bê ti mo na Royaume ti Nzapa? Tongana a yeke tongaso, biani mo manda mbeni ye awe na lege ti mbeti so asû na tele ti da!

[Akete Tene na Gbe Ni]

MO MANDA NYEN?

• Tongana nyen afâ yâ ti pumba ti Belshatsar na bï ti lango 5/6 ti octobre 539 K.N.E.?

• A fa nda ti mbeti so asû na tele ti da tongana nyen?

• Prophétie wa na ndo tingo ti Babylone ayeke ga tâ tene na ngoi so pumba ti Belshatsar ayeke tambela?

• Tondo ti mbeti so asû na tele ti da aye ti tene nyen teti ngoi ti e?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1. Atene osio so asû giriri na tele ti mbeni da asala ye mingi na ndo azo?

2. (a) Ye nyen asi na yâ Babylone na peko ti kuâ ti Neboukadnetsar? (b) Mokonzi wa akomande fadeso?

3. Pumba ti Belshatsar atambela la ni tongana nyen?

4. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi ti duti ye ti dongo bê ti ba so azo ti Babylone ayeke sala pumba na bï ti lango 5/6 ti octobre 539 K.N.E.? (b) Ye nyen asala si azo ti Babylone ayeke na mbito pepe na gbele aturugu so alï na kodoro ti ala?

5, 6. Ye nyen Belshatsar asala tongana vin asala lo, na ngbanga ti nyen a duti mbeni kota zonga na tele ti Jéhovah?

7, 8. Tongana nyen afâ yâ ti pumba ti Belshatsar, na ye ni asala nyen na ndo gbia ni?

9. (a) Ngbanga ti nyen mbito so asala Belshatsar ayeke nde na kpengo mbito ti Nzapa? (b) Zendo wa gbia ni azia na gbele awandara ti Babylone?

10. Awandara awara lege ti fa nda ti mbeti so asû na tele ti da?

11. Ngbanga ti nyen peut-être awandara ti Babylone alingbi la ni pepe ti diko tene ni so asû?

12. Ye nyen tingo na ngu ti awandara afa?

13. (a) Ngbanga ti nyen wo-gbia awa ala ti hiri Daniel? (b) Dutingo ti Daniel ayeke la ni tongana nyen?

14. Bê ti Daniel ayeke tongana nyen na ngoi so lo ba tene so a sû na tele ti da?

15, 16. Kota ye wa ti manda na yâ ti mbaï Belshatsar abata pepe, na azo mingi aglisa nga lege tongaso laso?

17, 18. Atene osio so asû na tele ti da ayeke so wa, na nda ti ala ayeke mbilimbili nyen?

19. Nda ti tene “MENE” aduti nyen?

20. Nda ti tene “TEKEL” aduti nyen, na tongana nyen a lingbi na Belshatsar?

21. Na lege wa tene “UPHARSIN” aduti mbeni molongo ti atene ota, na a ye ti tene nyen teti gigi ti kekereke ti Babylone tongana mbeni ngangu ti komande sese kue?

22. Belshatsar asala ye tongana nyen na pekoni so afa nda ti tene ti lingo ni, na peut-être lo yeke la ni na beku wa?

23. Prophétie wa so afa giriri kozoni ayeke ga tâ tene atä na ngoi so pumba ti Belshatsar ayeke tambela?

24. Prophétie ti Isaïe afa anzene nzene tene wa na ndo tingo ti Babylone?

25. (a) Ngbanga ti nyen ngbele Babylone ayeke fä so alingbi biani teti bungbi ti lege ti vorongo ti wataka ti sese kue ti laso? (b) Na lege wa awakua ti Nzapa ti laso aduti giriri ngba na yâ Babylone?

26. (a) Tongana nyen ‘Babylone ti Kota’ atï na ngu 1919? (b) Gbotongo mê wa a lingbi e mveni e bata nga e kangbi ni na ambeni zo?

27, 28. (a) Daniel aglisa lâ oko pepe kota tâ tene wa? (b) Ye nyen afa na e so fade Jéhovah ayeke londo ande ti sala ye na sioni sese ti laso?

[Foto so amu lembeti 98 kue]

[Foto so amu lembeti 103 kue]