Chapitre Miombe

A Sö Lo na Yanga ti Abamara!

BABYLONE atï awe! Gi na yâ ambeni kete ngbonga, pendere ti ngangu ti komande sese kue so aninga teti ngu ngbangbo oko ahon gi tongaso. Mbeni fini ngoi ayeke to nda ni la ni, ti azo ti Médie na ti Perse. Darius ti Médie, so amu mbata ti gbia na peko ti Belshatsar, ayeke fadeso na gbele kungba ti lekengo kodoro-togbia ti lo so yâ ni akiri akono.

² Mbeni oko ti akozo ye so Darius asala ayeke ti hiri na kusala asatrape 120. A ba so a yeke soro giriri ngoi na ngoi akoli so ayö kungba so na popo ti asongo ti gbia ni. Atä a yeke tongana nyen, satrape oko oko akomande la ni mbeni kota ndo wala mbeni kete mbage ti kodoro-togbia ni. (Daniel 6:1) Ambeni kungba ti lo ayeke giriri ti kamata lampo na ti tuku nginza ni na yangbo ti gbia. Atä so ngoi na ngoi mbeni lembe ti gbia ayeke tambela ti ba ye so lo yeke sala, satrape ayeke la ni na ngangu ti komande mingi. Iri ti lo aye ti tene “wabatango Royaume ni.” Na yâ province ti lo aba satrape ni tongana gbia so asala kusala na gbe ti mbeni kota gbia, so ngangu ti komande ti lo aye ti lingbi na mbeni tâ gbia.

³ Fade Daniel asala kusala wa na yâ fini ye so asi? Fade Darius ti Médie ayeke zia ande na mbage prophète ti aJuif so aga kangba na so ngu ti lo ahon fadeso 90? Oko pepe! Darius ahinga awe so Daniel afa kozoni tâ tene na ndo tingo ti Babylone na so mara ti fango tene kozoni tongaso ahunda mbeni hingango nda ti ye so alondo na zo pepe. Na ndo ni, Daniel ayeke la ni na hingango ndo mingi: lo sala giriri kusala na mara nde nde so ayeke ngba na Babylone. Darius aye mingi ti bata songo ti siriri na azo so lo hon ala na ngangu gi fadeso. Tongaso, lo ye biani si mbeni zo so ayeke na ndara na ahinga ye mingi tongana Daniel aduti wawango ti gbia. Ye oko, tongana zo wa?

⁴ Ka a duti ye ti dongo bê ti tene Darius amu Daniel, mbeni Juif so ague na lo na ngba, ti ga mbeni satrape. Ye oko, bi bê kete na ndo wuluwulu so alondo tongana Darius afa so lo ye ti zia Daniel tongana mbeni oko ti akota zo ota so asatrape ayeke kiri tene na ala! A mu gi Daniel pepe na kusala so, me Daniel ayeke fa so lo ‘hon’ amba ti lo akota zo. Biani, a wara “yingo ti nzoni mingi” na yâ lo. Darius aye même ti zia lo kozo gbenyon-gbia.—Daniel 6:2, 3.

⁵ A lingbi ti tene so ngonzo agbu ngangu mingi bê ti ambeni kota zo na asatrape. Ti ba so Daniel ayeke na ngangu na ndo ti ala anzere na ala oko pepe, biani lo yeke pepe zo ti Médie nga ti Perse wala ti sewa ti gbia! Tongana nyen Darius alingbi ti yä mbeni wande na mbeni kota ndo tongaso, na pepe azo ti kodoro ti lo, même ti tâ sewa ti lo? Azo alingbi ti ba so lo soro ye so na lege ni pepe. Na ndo ni, asatrape aba biani dutingo be-ta-zo ti Daniel tongana mbeni ye so ayeke kanga lege na petengo goro so ala yeke sala lakue. Ye oko, akota zo na asatrape ayeke na ngangu pepe ti sala tene na Darius na ndo tene so. Teti biani, Darius aye tene ti Daniel mingi.

⁶ Tongaso awaporoso so bê asala ala agbe-lingo na popo ti ala. Ala gi lege “ti klame Daniel tene ti royaume ni.” A lingbi ti kasa lo na ndo lege so lo yeke yö na akungba ti lo? Lo yeke sala giriri ye ti nzi? Akota zo ti yangbo ti gbia na asatrape awara oko pepe mbeni ye so afa atene Daniel abi bê ti lo pepe na kusala ti lo wala so lo sala ye na lege ti handa. Tongaso azo so atene: “Fade e wara mbeni lege ti klame Daniel so pepe, gi tongana e wara lege so na lege ti ndia ti Nzapa ti lo.” A yeke tongaso si azo ti mayele so agbe-lingo. Ala bi bê ti ala ti hunzi na Daniel biaku.—Daniel 6:4, 5.

MBENI GBENGO LINGO TI FANGO ZO ALONDO

⁷ Akota zo na asatrape alï gbâ ni na gbele Darius. Tene na Araméen ge aye ti tene wuluwulu mingi. Biani, akoli so aye ti fa so ala yeke na mbeni kpengba tene ti fa na Darius. Peut-être ala tene na bê ti ala so fade lo yeke ke ti mä ala pepe tongana ala tene ni na wâ nga tongana mbeni tene so ahunda kiringo tene dä fade fade. Tongaso, ala fa tene ni polele, ala tene: “Agouverneur kue ti royaume, azo ti komande, asatrape, awawango, na akete gouverneur, ala wa tele ti ala si gbia alu kpengba-ndia ti gbia, na lo sala kpengba-tene ti gbanzi zo teti lâ bale ota; na yâ lâ bale ota so, tongana zo ahunda ye na mbeni nzapa wala na mbeni zo nde, na lo hunda gi na mo pepe, O gbia, fade abi zo so na dû ti abamara.”a—Daniel 6:6, 7.

⁸ Ambeti ti mbaï ayeda so giriri, na ando mingi, ayeke ba na avoro agbia ti Mésoptamie tongana anzapa. Tongaso a lingbi ti tene so bê ti Darius anzere tongana lo mä tene ti ala. Lo ba nga so a lingbi ti sala ye ti nzoni mingi. Glisa pepe so na lë ti azo so aduti na Babylone, Darius ayeke mbeni wande na zo so asi a ninga pepe. Fini ndia so alingbi ti sala si ayeda nzoni ahon na lo tongana gbia, na a pusu azo mingi mingi so aduti na Babylone ti fa na gigi so ala duti be-ta-zo na ala yeda na fini ngorogbia ni. Ye oko, na sigingo na ndia so, akota zo na asatrape abi bê ti ala oko pepe na nzoni dutingo ti gbia ni. Tâ ye so ala gi ayeke ti gbu Daniel na son, teti ala hinga so lo yeke sambela Nzapa lege ota, lâ na lâ, na yâ mbeni da ti lo na nduzu, na gbele mbeni fenêtre so azi yanga ni.

⁹ Kpengba-tene so alu so andu tene ti sambela ayeke ga na kpale na abungbi ti vorongo kue so ayeke na Babylone? Lakue pepe, na mbilimbili teti a gbanzi ala ti sambela gi teti nze oko senge. Na ndo ni, gi kete na popo ti ala so ayeke Juif pepe si aba tongana dutingo be-biani pepe ti mu vorongo ti ala na mbeni zo teti mbeni ngoi. Mbeni wagingo nda ti Bible atene: “Vorongo gbia ayeke la ni mbeni ye ti dongo bê pepe na yâ ti mara so vorongo ayanda ayeke dä mingi; na tongaso tongana a hiri azo ti Babylone ti futa na zo so ahon ala na ngangu, Darius ti Médie, vorongo so alingbi na mbeni nzapa, ala duti ndulu ti sala ni. A yeke gi aJuif oko si bê ti ala aso ngbanga ti hundango ye tongaso.”

¹⁰ Atä a yeke tongana nyen, azo so aga ti ba Darius awa lo ti ‘lu ndia ti kpengba-tene ti gbanzi zo, ti zia tïtî lo na mbeti ni, si a lingbi gbian tene ni pepe, na lege ti ndia ti azo ti Médie na ti Perse so alingbi tï pepe.’ (Daniel 6:8) Na Orient ti giriri, mingi ni ayeke ba ye so bê ti gbia aye tongana ye so alingbi ti ke ni pepe. So asala si a tene lo lingbi ti glisa lege lâ oko pepe. Tongaso même mbeni ndia so alingbi ti ga na kuâ na azo so asala sioni oko pepe a lingbi a ngbâ lakue na ngangu!

¹¹ Na bingo bê oko pepe na ndo Daniel, Darius asû iri ti lo na gbe ti mbeti ti ndia ni. (Daniel 6:9) Na salango tongaso, atä lo hinga ni pepe, lo sû iri ti lo na ndo mbeti ti kuâ ti wakua ti lo so ayeke na ngele ngangu mingi. Biani, ndia so ayeke ga na kpale na Daniel.

A PUSU DARIUS TI FÂ NGBANGA TI KUÂ

¹² A ninga pepe Daniel amä tene ti ndia so andu tene ti sambela. Fade fade, lo lï na yâ da ti lo na lo gue na da ti lo na nduzu, na ndo so afenêtre aba lë na mbage ti Jérusalem.b Na ndo so Daniel ato nda ti sambela Nzapa “legeoko tongana lo sala giriri.” Daniel aba la ni so peut-être lo yeke gi lo oko, me azo so agbe-lingo ayeke ba lo. Fade fade, ala ‘lï gbâ ni,’ biani tongana ti so ala si la ni na gbele Darius. Fadeso ala ba ni tâ na lë ti ala mveni, Daniel ‘ayeke hunda ye, na lo yeke voro tele ti lo na gbele Nzapa ti lo.’ (Daniel 6:10, 11) Akota zo na asatrape awara ye kue so alingbi na ala awe ti gue ti klame Daniel na gbele gbia.

¹³ Na mayele awato ti Daniel ahunda na Darius: “Mo zia tïtî mo pepe na ndia ti kpengba-tene ti gbanzi zo? si azo oko oko kue so ahunda ye na mbeni nzapa wala na mbeni zo nde, na yâ lâ bale ota, na ala hunda gi na mo pepe, O gbia, fade abi azo so na dû ti abamara?” Darius akiri tene: “Ye so ayeke biani, na lege ti ndia ti azo ti Médie na ti Perse, so alingbi tï pepe.” Fadeso azo ti gbe-lingo asigigi hio na tene ni. “Daniel so, lo so ayeke ti amolenge ti Juda so aga na ala na ngba, lo mä mo pepe, na lo bata pepe kpengba-tene ti gbanzi zo so mo zia tïtî mo dä, O gbia, me lo hunda ye na Nzapa ti lo lege ota, lâ na lâ.”—Daniel 6:12, 13.

¹⁴ A yeke senge pepe si akota zo na asatrape asala tene ti Daniel tongana oko ti “amolenge ti Juda so aga na ala na ngba.” Biani, ala ye ti fa polele so Daniel so Darius ayä na mbeni tâ kota ndo ayeke biani gi mbeni Juif so ayeke ngba. Ti ala, so Daniel ayeke mbeni Juif na ngba, a lingbi biani lo bata ndia, atä tene wa ayeke na bê ti gbia na mbage ti lo!

¹⁵ Peut-être akota zo na asatrape aku gbia ni ti futa ye na ala teti kusala ti mayele ti ala. Tongana a yeke tongaso, mbeni ye nde ayeke ku ala. Tene so ala ga na ni na Darius asala si vundu asala lo mingi. A hon ti tene ngonzo agbu lo na tele ti Daniel wala fade fade lo mu yanga ti bi lo na yâ dû ti abamara, Darius amu lango ni kue ti gi lege ti zi lo. Me lo sala ngangu so kue gbä. A ninga mingi pepe, azo ti gbengo-lingo akiri, na mbeni bango ndo so ayeke na kamela oko pepe, ala hunda kuâ ti Daniel.—Daniel 6:14, 15.

¹⁶ Darius aba so lo lingbi ti sala mbeni ye nde pepe. A lingbi pepe ti mingo ngangu ti ndia ni, wala a lingbi pepe ti mu pardon na “siokpari” ti Daniel. Ye kue so Darius awara lege ti tene na Daniel ayeke: “Nzapa ti mo, Lo so mo sala na Lo lakue, fade Lo zi mo.” A ba so Darius akpe mbito ti Nzapa ti Daniel. A yeke la ni Jéhovah si amu ngangu na Daniel ti fa kozoni tene ti tingo ti Babylone. Nzapa amu nga na Daniel “yingo ti nzoni mingi,” so asala si lo yeke nde na ambeni kota zo. Peut-être Darius ahinga so ngu mingi kozoni Nzapa oko so azi apendere Hébreu ota na yâ four ti wâ. A lingbi ti tene so gbia ni ayeke na beku so Jéhovah ayeke zi fadeso Daniel, teti Darius alingbi pepe ti kiri na ndo ndia so lo sû iri ti lo na gbe ni. Ni la, a bi Daniel na yâ dû ti abamara.c Na pekoni, “ala ga na tênë, ala zia tênë ni na yanga ti dû, na gbia azia sceau ti lo mveni na tênë so, na sceau ti akota zo ti lo, si a lingbi gbian ye oko pepe tene ti Daniel.”—Daniel 6:16, 17.

MBENI YE TI DONGO BÊ SO ASI

¹⁷ Na kota vundu mingi Darius akiri na da ti lo ti gbia. A ga na azo ti mozoko na gbele lo pepe, teti nzala ti sala ngia agbu lo pepe. Nde na so, na bï ni kue lango akpe lë ti Darius, lo ke ti te kobe. “Lango ake lë ti lo.” Na kota ndapelele, Darius ague fade fade na dû ti abamara. Na toto ti vundu, lo dekongo: “O Daniel, wakua ti Nzapa so ayeke na fini, Nzapa ti mo, Lo so mo sala na Lo lakue, Lo lingbi zi mo na yanga ti abamara?” (Daniel 6:18-20) Na bê so adö, nga na tâ kota ngia na bê, lo mä mbeni kiringo tene!

¹⁸ “O gbia, mo ngbâ na fini lakue.” Na lege ti balao ti yekiango ndo so, Daniel afa so lo bata tene na bê na tele ti gbia pepe. Lo hinga so tâ lingu ti ye ti ngangu so asi na lo ayeke, pepe Darius, me akota zo na asatrape so asala mbanda. (Ba nga Matthieu 5:44; Kusala 7:60.) Daniel akiri atene: “Nzapa ti mbi ato ange ti Lo, lo kanga yanga ti abamara na ala sala sioni na mbi pepe; teti na gbele Lo, a wara sioye na yâ mbi pepe; na gbele mo nga, O gbia, mbi sala sioye pepe.”—Daniel 6:21, 22.

¹⁹ Atene so alingbi la ni ti kpo yingo-ti-hinga ti Darius! Lo hinga mbilimbili so Daniel asala mbeni ye oko pepe so ahunda ti bi lo na dû ti abamara. Darius ahinga biani so akota zo na asatrape agbe-lingo ti tene afâ Daniel nga na lege ti mayele, ala pusu lo ti sala ye so bê ti ala ti kion aye. Na tenengo so “agouverneur kue ti royaume” ahunda ti tene alu ndia so, ala ye ti fa so Daniel nga ayeke na yâ ni. Fade Darius ayeke ba ande lege ti asioni zo so na peko. Ye oko, kozoni lo mu yanga ti lungula Daniel na yâ dû ti abamara. Ye ti kpene ayeke so, Daniel awara kä oko na tele ti lo pepe!—Daniel 6:23.

²⁰ So Daniel ayeke fadeso nzoni, Darius ayeke na mbeni tene ti ba ni. “Gbia akomande ala, na ala ga na azo so aklame Daniel, ala bi ala na dû ti abamara, ala, amolenge ti ala, na awali ti ala; na abamara agbu ala, ala fâ bio ti ala kue ndulu ndulu kozoni si ala si na nda ti dû ni.”d—Daniel 6:24.

²¹ A lingbi ti ba fango gi pepe azo so agbe-lingo me nga awali na amolenge ti ala tongana salango ye na ngangu mingi ahon. Nde na so, Ndia so Nzapa amu na lege ti prophète Moïse atene: “A lingbi ababâ akui teti siokpari ti amolenge pepe, na amolenge akui teti ababâ pepe, me azo kue akui teti siokpari ti ala mveni.” (Deutéronome 24:16) Ye oko, na popo ti ambeni bungbi ti azo ti giriri, ayeke la ni ye ti dongo bê pepe ti fâ azo ti sewa ti mbeni zo ti sioni legeoko na lo, tongana sioni so lo sala ayeke kota mingi. Peut-être a yeke ti tene azo ti sewa ni awara lege pepe ti futa kula na pekoni. Atä a yeke tongana nyen, ye so asala na asewa ti akota zo na asatrape alondo na Daniel pepe. A lingbi ti tene vundu asala lo ngbanga ti ye ti ngangu so asioni koli so aga na ni na ndo asewa ti ala.

²² Akota zo na asatrape so agbe-lingo ayeke dä mbeni pepe. Darius asigigi na mbeni ndia, so atene: “Mbi lu ndia ti kpengba-tene na kodoro kue ti royaume ti mbi, si tele ti azo adö, na mbito agbu ala na gbele Nzapa ti Daniel; teti Lo yeke Nzapa so ayeke na fini, Lo yeke lakue lakue, na a lingbi futi royaume ti Lo pepe; na ngoi ti komande ti Lo angbâ lakue. Lo zi na Lo sö, Lo sala fä, na Lo sala ye ti dongo bê na yayu na sese, a yeke Lo so azi Daniel na ngangu ti abamara.”—Daniel 6:25-27.

E NGBÂ TI SALA NA NZAPA LAKUE

²³ Daniel amu nzoni tapande teti awakua kue ti Nzapa laso. Tene oko ayeke giriri pepe na ndo tambela ti lo. Na yâ kusala ti lo ti lâ oko oko, Daniel ‘ayeke be-ta-zo, na ala wara mbeni ye ti kirikiri wala sioye na yâ lo pepe.’ (Daniel 6:4) Legeoko nga, a lingbi Chrétien aduti mbeni zo so ayeke asala kusala nzoni na yekiango kua ti lo. A ye ti tene pepe ti ga mbeni zo so agi na ngangu kue ti wara kota ndo, so asala kota nzala ti aye ti mosoro wala so ayeke ndulu ti pete ambeni zo ti tene lo mveni amaï. (1 Timothée 6:10) Mbeti ti Nzapa ahunda na Chrétien ti tene lo yö akungba ti lo ti mitele na lege ni nga na âme ti lo kue, “teti Seigneur [“Jéhovah,” NW].”—aColossien 3:22, 23; Tite 2:7, 8; aHébreu 13:18.

²⁴ Na yâ vorongo ti lo, Daniel agbian salango ye ti lo oko pepe. Azo kue ahinga lo yeke sambela lakue. Na ndo ni, akota zo na asatrape ahinga nzoni so Daniel amu vorongo ti lo na nene ni. Biani, ala hinga na bê ti ala kue so lo yeke ngbâ ti sala ni atä a lu mbeni ndia ti gbanzi ni. So tâ nzoni tapande teti aChrétien ti laso! Azo ahinga ala nga teti so ala zia vorongo Nzapa na kozo ndo na fini ti ala. (Matthieu 6:33) A lingbi a duti ngangu pepe na azo so ayeke ba ti hinga ni, teti Jésus amu ndia so na adisciple ti lo: “I zia lumière ti i aza na gbele azo, si ala lingbi ba nzo kusala ti i, na ala mu gloire na Babâ ti i so ayeke na yayu.”—Matthieu 5:16.

²⁵ Ambeni zo alingbi ti tene Daniel alingbi la ni ti kpe salango ngangu so na sambelango Jéhovah na lingo teti ngoi ti lâ bale ota. Teti biani, a hunda pepe mbeni dutingo so ayeke nde wala mbeni ndo ti tene Nzapa amä asambela. Lo lingbi même ti hinga abibe ti bê ti e. (Psaume 19:15 [19:14, NW]) Ye oko, na lë ti Daniel, gbiango ye kue na yâ asalango ye ti lo ti lâ oko oko ayeke tongana belengo mabe ti lo. Ngbanga ti nyen?

²⁶ Teti so azo mingi ahinga so Daniel ayeke sambela lâ na lâ, ka tene wa a lingbi ti tene tongana, gi tongaso, lo kaï ti sala ni? Azo so aba lo alingbi ti tene so mbito ti azo asala Daniel na mbela ti gbia ayeke na ngangu ahon ndia ti Jéhovah. (Psaume 118:6) Me na lege ti salango ye ti lo Daniel afa so lo voro gi Jéhovah oko. (Deutéronome 6:14, 15; Ésaïe 42:8) Biani, na salango ni Daniel aye ti fa pepe so lo ke ti yekia ndia ti gbia. Me nga, lo gi pepe ti honde tele ti lo na gbiango lege ti salango ye ti lo. Daniel angbâ gi ti sambela lakue na da-nduzu ti lo, “legeoko tongana lo sala giriri” kozoni na ndia ti gbia.

²⁷ Awakua ti Nzapa ti laso alingbi ti manda ye na lege ti tapande ti Daniel. Ala ngbâ na “gbe ti azo ti komande ti kota ahon,” na mango andia ti kodoro so ala duti dä. (aRomain 13:1, NW) Ye oko, tongana andia ti azo ake andia ti Nzapa, azo ti Jéhovah amu peko ti tapande ti abazengele ti Jésus, so atene na mbito pepe: “A lingbi e mä yanga ti Nzapa tongana mokonzi ahon ti mä azo.” (Kusala 5:29, NW) Na salango tongaso, aChrétien apusu pepe azo ti ke yanga wala ti sala kpengba li. Nde na so, ala ye gi ti duti na siriri na azo kue, si ala lingbi “duti na siriri na lege kue ti bata tene ti Nzapa na ti duti na donzi.”—1 Timothée 2:1, 2; aRomain 12:18.

²⁸ Fani use Darius atene so Daniel ayeke sala na Nzapa “lakue.” (Daniel 6:16, 20) Na Araméen, lingu ti tene so akiri pekoni na “lakue” aye ti tene “ti ngoro gi na ndo oko.” Lo sala tene ti mbeni ye so ayeke kiri lakue, wala mbeni ye so ayeke lakue lakue. Dutingo be-ta-zo ti Daniel ayeke tongaso. A mu gi peko ti oko salango ye lakue lakue. Kite ayeke oko pepe na ndo ti ye so Daniel ayeke sala tongana lo si na gbele atara, akota wala akete ni. Lo yeke ngbâ lakue ti sala tongana ti so lo leke kozoni a ninga awe: ti duti be-ta-zo na be-biani na Jéhovah.

²⁹ Awakua ti Nzapa ti laso aye ti mu peko ti salango ye ti Daniel. Tâ tene, bazengele Paul awa aChrétien kue ti bi bê na ndo tapande ti azo ti giriri so akpe mbito ti Nzapa. Na lege ti mabe, ala “sala ye ti mbilimbili, ala wara zendo,” na, biani na salango tene ti Daniel, ‘akanga yanga ti abamara.’ Tongana awakua ti Jéhovah laso, zia e fa na gigi oko mabe na oko ngbango dä lakue ti Daniel na “e kpe na gbungo ngangu na yâ loro so a zia na gbele e.”—aHébreu 11:32, 33; 12:1, NW.

[Akete Tene na Gbe Ni]

MO MANDA NYEN?

• Ngbanga ti nyen Darius ti Médie ayeda ti mu kota ndo na Daniel?

• Gbengo-lingo ti sioni wa akota zo na asatrape aleke ni? Tongana nyen Jéhovah asö Daniel?

• Ye nyen mo manda na bingo bê na tapande ti dutingo be-ta-zo ti Daniel?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1, 2. (a) Tongana nyen Darius ti Médie aleke kodoro-togbia ti lo so yâ ni akiri akono? (b) Fa akusala na ngangu ti komande ti asatrape.

3, 4. Ngbanga ti nyen Darius asala be-nzoni na Daniel, na gbia ni amu na lo kungba wa?

5. Tongana nyen akota zo na asatrape asala ye tongana ahiri Daniel na kusala so, na ngbanga ti nyen?

6. Ye nyen akota zo na asatrape asala ti buba iri ti Daniel, na ngbanga ti nyen ngangu so ala sala angbâ ye senge senge?

7. Akota zo na asatrape ahunda na gbia ti sala nyen, na ala sala ni tongana nyen?

8. (a) Ngbanga ti nyen ndia so aye ti lu ni anzere na bê ti Darius? (b) Ye wa ayeke mbilimbili ye so apusu akota zo na asatrape?

9. Ngbanga ti nyen fini ndia aga na kpale pepe teti mingi ti azo so ayeke aJuif pepe?

10. Tongana nyen azo ti Médie na ti Perse aba ndia so gbia ti ala alu?

11. Aye ti kpale wa mbela ti Darius ayeke ga ande na ni na Daniel?

12. (a) Tongana Daniel amä tene ti fini ndia, fade fade lo sala nyen? (b) Azo wa ayeke ba Daniel, na ngbanga ti nyen?

13. Awato ti Daniel atene nyen na gbia?

14. Ngbanga ti nyen mbilimbili akota zo na asatrape asala tene ti Daniel tongana oko “ti amolenge ti Juda so aga na ala na ngba”?

15. (a) Darius asala ye tongana nyen na mango tene so akota zo na asatrape atene na lo? (b) Na lege wa akota zo na asatrape akiri afa na gigi kengo ndo ti ala teti Daniel?

16. (a) Ngbanga ti nyen Darius akpe mbito ti Nzapa ti Daniel? (b) Darius ayeke na beku wa na mbage ti Daniel?

17, 18. (a) Ye nyen afa so vundu asala Darius mingi ngbanga ti ye so asi na Daniel? (b) Ye nyen asi tongana ndade na ndapelele gbia ni akiri na dû ti abamara?

19. Na lege wa akota zo na asatrape ahanda na asala ye na mayele na Darius?

20. Ye nyen asi na asioni wato ti Daniel?

21. Na yâ salango ye na azo ti sewa ti azo ti sioni, kangbi wa aduti na popo ti Ndia ti Moïse na andia ti ambeni kodoro ti giriri?

22. Fini mbela wa Darius asigigi na ni?

23. Tapande wa Daniel azia na lege ti kusala ti lo ti lâ oko oko, na tongana nyen e lingbi ti mu peko ti lo?

24. Tongana nyen Daniel afa so lo yeke gbian mbeni ye oko pepe na ndo tene ti vorongo?

25, 26. (a) Ambeni zo alingbi ti tene nyen na ndo salango ye ti Daniel? (b) Ngbanga ti nyen na lë ti Daniel, ti gbian salango ye ti lo ti lâ oko oko ayeke tongana belengo mabe ti lo?

27. Na lege wa awakua ti Nzapa ti laso alingbi ti duti tongana Daniel na (a) mango yanga ti azo ti komande ti kota ahon? (b) mango yanga ti Nzapa tongana mokonzi ahon ti mä azo? (c) salango ngangu ti duti na siriri na azo kue?

28. Tongana nyen si Daniel angbâ ti sala na Jéhovah “lakue”?

29. Tongana nyen awakua ti Jéhovah ti laso alingbi ti wara ye ti nzoni na lege ti tambela be-ta-zo ti Daniel?

[Foto so amu lembeti 114 kue]

[Foto so amu lembeti 121 kue]

[Foto na lembeti 127]

Daniel angbâ ti sala na Jéhovah “lakue.” Ka ti mo?