Chapitre Omene
Jéhovah Nzapa Aba Mawa ti Mbeni Tanga Ni
1, 2. Prophète Isaïe afa giriri nyen na ndo Juda nga na Jérusalem?
KOTA pupu ti ngu atï na ndo mbeni kodoro so azo ayeke dä mingi. Angangu pupu, angu-nduzu so apika ngangu mingi, na mbeni kota ngu so asua azi kota dû na yâ kodoro ni kue; a kungbi ada, a buba akobe ti yaka na a fâ azo. Me hio, pupu ti ngu ni ahon, nga na peko ti lo mbeni ngoi ti siriri aduti. Ti ala so asö kuâ, a yeke ngoi ti leke ye na ti kiri ti sala ada.
2 Prophète Isaïe asala tene ti mbeni ye tongaso na ndo Juda nga na Jérusalem. Avuko mbinda ti fango ngbanga ti Nzapa so amu mbito abungbi tele na aga ndulu. A yeke biani na lege ni, teti siokpari ti mara ni ayeke kota mingi! Amokonzi legeoko na azo ti kodoro asala si sese ni asi singo na ye ti kirikiri nga na fango zo. Ni la si na lege ti Isaïe, Jéhovah afa na gigi sioni ti Juda na Lo gboto mê ti mara so asala siokpari so fade Lo yeke fâ ngbanga na ndo ti lo. (Esaïe 3:25) Pupu ti ngu ni ayeke sala ande si sese ti Juda angbâ yangbato biani. Ye so alingbi ti mu vundu na Isaïe.
3. Nzo tene wa tokua so asala na gbe ti yingo so asû na Esaïe 4:2-6 ayeke na ni?
3 Ye oko, mbeni nzo tene ayeke dä! Pupu ti ngu, so ayeke fä ti fango ngbanga ti mbilimbili ti Jéhovah, ayeke hon ande, na fade mbeni tanga ni ayeke sö kuâ. Biani, be-nzoni ti Jéhovah ayeke woko ande fango ngbanga ti lo na ndo Juda. Tokua so asala na gbe ti yingo so Isaïe asû na Isaïe 4:2-6 (NW) ague na e na ngoi ti ngia so. Ngoi ti ngia ngbanga ti so a lingbi ti tene so lâ asuru yâ ti ambinda na ye aga nde: na peko ti fango ngbanga, so bango ni na mango ni amu mbito (so asala tene ni na Esaïe 2:6–4:1), aba mbeni kodoro na mbeni mara so akiri aleke ni pendere mingi.
4. Ngbanga ti nyen a yeke teti nzoni ti e ti gi nda ti prophétie ti Isaïe na ndo kiringo ti leke mbeni tanga ni?
4 Prophétie ti Isaïe so andu kiringo ti leke mbeni tanga ni nga na nzoni dutingo so ala wara na pekoni ayeke ga nga tâ tene na ngoi ti e, “na lâ ti nda ni.” (Esaïe 2:2-4) Zia e ba tokua so alingbi na ngoi ti laso, teti nda ni ayeke gi pepe na lege ti prophétie; lo fa nga ye na e na ndo be-nzoni ti Jéhovah na lo fa tongana nyen zo alingbi ti wara ni.
‘Kongo ti Jéhovah’
5, 6. (a) Tongana nyen Isaïe asala tene ti ngoi ti siriri so ayeke si na peko ti kota pupu ti ngu so ayeke ga? (b) Tene “kete keke” aye ti tene nyen, na ye so aye ti fa nyen na ndo sese ti Juda?
5 Na ngoi so lo yeke ba ye so ayeke na peko ti pupu ti ngu so ayeke ga, na mbage ti mbeni ngoi so ayeke na siriri ahon, Isaïe asala tene na mbeni go so ayeke na wâ. Lo sû na mbeti: “Na lâ ni kâ, fade kete keke so Jéhovah asala si a kö [“kongo (ye so akö) ti Jéhovah,” kete tene na gbe ni] ayeke duti teti ye ti pendere nga teti gloire, na lengo ti sese ni ayeke duti ye so zo alingbi ti sala baba ngbanga ni na ye ti pendere teti azo ti Israël so asö kuâ.”—Isaïe 4:2, NW.
6 Na ndo so Isaïe asala tene ti kiringo ti leke ye mbeni. Iri na yanga ti Hébreu so akiri pekoni na ‘kete keke so akö’ andu ‘ye kue so asigigi na ndo sese, kete kete so asigigi na gere ti mbeni, mbeni maboko ti keke.’ A duti fä ti maïngo ti aye, guengo na li ni, na adeba nzoni so alondo na Jéhovah. Tongaso Isaïe asala tene ti ye so amu beku: dutingo yangbato so aga ndulu ayeke ninga ande lakue lakue pepe. Na lege ti deba nzoni ti Jéhovah, kodoro ti Juda so ayeke la ni na mosoro mingi ayeke kiri ande ti lê lengo mingi.a—Lévitique 26:3-5.
7. Na lege wa kete keke ti Jéhovah so akö ayeke duti ande “teti ye ti pendere nga teti gloire”?
7 Isaïe afa nzoni mingi kota ti gbiango ye so ayeke duti ande. Kete keke ti Jéhovah so ako ayeke “duti teti ye ti pendere nga teti gloire.” Tene “ye ti pendere” adabe na pendere ti Sese ti Zendo na ngoi so Jéhovah amu ni na Israël angu ngbangbo mingi kozoni. Lo yeke la ni pendere mingi na tongaso a ba ni tongana ‘ye ti pendere [“tênë ti ngele ngangu,” Bible d’Osty] ahon sese kue.’ (Ezéchiel 20:6) Tongaso, atene ti Isaïe amu na mara ni beku so fade kodoro ti Juda ayeke kiri ti wara gloire ti lo nga na pendere ti lo ti giriri. Lo yeke duti ande tongana mbeni ye ti ngele ngangu so asala pendere ti sese.
8. Zo wa ayeke duti ande dä ti wara mbage na ye ti pendere so akiri na yâ kodoro ni, nga, na lege ti Isaïe, bibe ti azo so ayeke duti ande tongana nyen?
8 Me zo wa ayeke duti ande dä ti wara mbage na pendere so sese ni akiri awara? Isaïe asû na mbeti: “Azo ti Israël so asö kuâ.” Biani, ambeni ayeke sö ande kuâ na futingo ti kamela so asala tene ni kozo. (Esaïe 3:25, 26) Fade mbeni tanga ni ti ala so asö kuâ ayeke kiri na Juda na ayeke mu mbage na lekengo yâ ni. Ti aJuif so ayeke kiri ande, (‘ala so asö kuâ’), gbâ ti alengo ti kodoro ti ala so aleke ni mbeni ayeke ga “ye ti sala baba ngbanga ni na ye ti pendere.” (Isaïe 4:2, NW; kete tene na gbe ni) Kota kamela so aga na lege ti futingo ye ayeke zia lege na bibe ti nengo tele so akiri.
9. (a) Ye nyen asi na ngu 537 K.N.E., a lingbi na atene ti Isaïe? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so ‘ala so asö kuâ’ andu nga ambeni Juif so adü ala na ngbâ? (Ba kete tene na gbe ni.)
9 Isaïe atene giriri tâ tene: kota pupu ti fango ngbanga atï na ngu 607 K.N.E. tongana azo ti Babylone afuti Jérusalem na azo ti Israël mingi akui. Ambeni asö kuâ na a gue na ala na ngba na Babylone; ye oko, tongana be-nzoni ti Nzapa ayeke pepe, kâ mbeni zo oko asö kuâ pepe. (Néhémie 9:31) Na nda ni, Juda angbâ na yâ ti kota dutingo yangbato. (2 Chronique 36:17-21) Na pekoni, na ngu 537 K.N.E., Nzapa ti be-nzoni amu lege na ‘ala so asö kuâ’ ti kiri na Juda si ala kiri aleke tâ lege ti vorongo.b (Esdras 1:1-4; 2:1) Na lege ti pendere tene, a fa tene ti gbiango bê ti angba so akiri na kodoro ti ala na Psaume 137, so alingbi ti tene a sû ni na ngoi so ague na ala na ngba wala ngoi kete na pekoni. Tongana ala kiri na Juda, ala dë yaka na ala lu ye dä. Ba kete bibe ti ala tongana ala ba so Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo ngangu ti ala, teti lo sala si kasa akö na lo sala si sese alë mingi tongana “yaka ti Eden”!—Ezéchiel 36:34-36.
10, 11. (a) Na lege wa aWamandango Bible aduti ngba ti “Babylone ti Kota” na tongo nda ti siècle 20 ni? (b) Tongana nyen Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo tanga ti azo ti Israël ti yingo?
10 Mbeni lekengo ye tongaso aduti dä na ngoi ti e. Na tongo nda ti siècle 20 ni, aWamandango Bible, tongana ti so a hinga na aTémoin ti Jéhovah na ngoi ni kâ, aduti ngba na lege ti yingo ti “Babylone ti Kota,” bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue. (Apocalypse 17:5, NW) Atä so ala ke awe mingi ti afango ye ti lege ti vorongo ti wataka, ala ngbâ lakue ti buba lege ti ala na atene nga na akusala so alondo na Babylone. Ngbanga ti kengo ndo so amokonzi ti lege ti vorongo aga na ni, a kanga ambeni ti ala. Kodoro ti ala ti yingo, ndo ti ala ti lege ti vorongo wala ti yingo, aduti yangbato.
11 Ye oko, na printemps ti ngu 1919, Jéhovah asala be-nzoni na tanga ti azo ti Israël ti yingo so. (aGalate 6:16) Lo ba gbiango bê ti ala na nzala ti ala ti voro lo na tâ tene, na tongaso lo sala si azi ala na tâ da ti kanga na, ye ti kota ahon, a zi ala na ngba na lege ti yingo. A kiri na azo so “asö kuâ” na yâ ndo ti yingo so Nzapa amu na ala, so lo sala si ako lengo mingi. Ndo ti yingo so aduti nga mbeni ye so agboto zo, na a pusu azo kutu mingi so akpe mbito ti Nzapa ti bungbi na tanga ni na yâ tâ lege ti vorongo.
12. Na lege wa atene ti Isaïe asepela be-nzoni so Jéhovah ayeke fa na mbage ti mara ti lo?
12 Tene ti Isaïe na yâ versê so asepela be-nzoni so Nzapa afa na mbage ti mara ti lo. Atä azo ti Israël tongana mbeni mara ake lo, Jéhovah asala be-nzoni na mbeni tanga ni so agbian bê ti lo. A yeke ye ti dengo bê ti hinga so même ala so asala kota siokpari alingbi ti kiri na Jéhovah na tâ beku. A lingbi ala so agbian bê ti ala abi bê pepe so ala lingbi pepe ti wara be-nzoni ti Nzapa, teti lo ke pepe bê so afâ awe. (Psaume 51:19 [51:17, NW]) Bible amu na e beku so: “Jéhovah ayeke na be-nzoni nga na grâce, lo sala ngonzo hio hio pepe na lo si na nzobe. Legeoko tongana mbeni babâ asala nzobe na amolenge ti lo, Jéhovah asala be-nzoni na ala so akpe mbito ti lo.” (Psaume 103:8, 13, NW) Biani, mbeni Nzapa so ayeke na be-nzoni tongaso alingbi na gonda ti e kue!
Mbeni Tanga Ni Aga Nzoni-kue Teti Jéhovah
13. Na lege ti Isaïe 4:3, tongana nyen prophète ni asala tene ti tanga ni so Jéhovah asala be-nzoni na lo?
13 E hinga awe tanga ni so Jéhovah asala be-nzoni na lo, me fadeso Isaïe afa pekoni nzoni ahon. Lo sû na mbeti: “Na a lingbi a si tongaso, azo so angbâ na Sion, na azo so azia ala na Jérusalem, fade a di iri ti ala azo ti nzoni-kue teti lo, azo kue so a sû iri ti ala na yâ mbeti teti fini na Jérusalem.”—Isaïe 4:3, NW.
14. “Azo so angbâ” na “azo so azia ala” ayeke azo wa, na ngbanga ti nyen Jéhovah ayeke sala be-nzoni na ala?
14 “Azo so angbâ” na “azo so azia ala” ayeke azo wa? Ala yeke azo so asö kuâ so a sala tene ti ala na versê so aga kozoni, aJuif so ague na ngba na so a mu lege na ala ti kiri na Juda. Fadeso Isaïe afa nda ni so Jéhovah ayeke sala ande be-nzoni na ala: ala yeke duti “nzoni-kue teti lo.” Dutingo nzoni-kue ayeke dutingo na “sioni oko pepe na lege ti vorongo.” Ti duti nzoni-kue, a lingbi zo aduti mbilimbili, wala na sioni oko pepe, na lege ti tene nga ti akusala, a hunda zo ti sala ye alingbi na ye so Jéhovah aba atene ayeke mbilimbili wala ayeke na lege ni. Tâ tene, Jéhovah ayeke sala ande be-nzoni na ala so ayeke duti “nzoni-kue teti lo,” na lo yeke mu lege na ala ti kiri na “kodoro ti nzoni-kue,” Jérusalem.—Néhémie 11:1.
15. (a) Ngobo ti salango ye wa ti aJuif tene “asû iri ti ala na yâ mbeti teti fini na Jérusalem” adabe e na ni? (b) Gbotongo mê wa so asala si zo agbu li awara na yâ atene ti Isaïe?
15 Fade azo ti tanga ni so ayeke be-ta-zo ayeke ngbâ na ndo so? Isaïe amu zendo so fade “a sû iri ti ala na yâ mbeti teti fini na Jérusalem.” Tene so adabe e so giriri aJuif ayeke sû mbilimbili na yâ ti abuku iri ti asewa nga na akete mara ti Israël. (Néhémie 7:5) Tongana a sû giriri iri ti mbeni zo na yâ ti buku, a fa so lo yeke na fini, teti tongana lo kui, a zi iri ti lo. Na ambeni mbage ti Bible, a sala tene ti mbeni buku na lege ti fä so a-iri ti azo so Nzapa amu na ala fini ayeke dä. Ye oko, a sû a-iri na yâ ti buku so alingbi na ambeni ye so ahunda; biani Jéhovah alingbi ti ‘mbô’ ambeni iri. (Exode 32:32, 33; Psaume 69:29 [69:28, NW]) Tongaso, atene ti Isaïe aduti mbeni gbotongo mê so asala si zo agbu li: ala so ayeke kiri ande na yâ ti kodoro ti ala so aleke ni mbeni ayeke ngbâ ti duti dä gi tongana ala ngbâ nzoni-kue na lê ti Nzapa.
16. (a) Jéhovah ahunda nyen na ala so lo mu lege na ala ti kiri na Juda na ngu 537 K.N.E.? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so Jéhovah asala be-nzoni na tanga ni so asa yingo na ndo ti lo nga na “ambeni ngasangbaga” senge senge pepe?
16 Na ngu 537 K.N.E., tanga ni so akiri na Jérusalem asala ni na nzoni bibe: ti kiri ti leke tâ lege ti vorongo. Mbeni zo oko so abuba lege ti lo na asalango ye ti vorongo ti a-païen wala ngbanga ti sioni tambela so Isaïe azingo ndali ni na ngangu awara lege pepe ti kiri. (Esaïe 1:15-17) Gi ala so Jéhovah aba ala tongana nzoni-kue si alingbi ti mu lege ti kiri na Juda. (Esaïe 35:8) Legeoko nga, ngbele ye so azi ala na ngba na lege ti yingo na ngu 1919, tanga ti ala so asa yingo na ndo ti ala, so laso “ambeni ngasangbaga” kutu mingi (azo so ayeke na beku ti duti na fini ti lakue lakue na ndo sese) amu maboko na ala, ayeke sala ngangu kue ti duti nzoni-kue na lê ti Nzapa. (Jean 10:16) Ala lungula afango ye na akusala so alondo na Babylone. Zo oko oko ti tanga ni ayeke sala ngangu ti mu peko ti akpengba-ndia ti kota ti Nzapa na lege ti nzoni salango ye. (1 Pierre 1:14-16) Jéhovah asala be-nzoni na ala senge senge pepe.
17. Iri ti azo wa Jéhovah asû na yâ ‘mbeti ti fini’ ti lo, na a lingbi e leke na bê ti e ti sala nyen?
17 I dabe i so Jéhovah ahinga giriri azo ti Israël wa ayeke nzoni-kue na lo “sû iri ti ala na yâ mbeti teti fini.” Na ngoi ti e nga, Jéhovah ayeke ba angangu so e yeke sala ti duti nzoni-kue na lege ti bibe nga na ti mitele tongana e ‘mu tele ti e tongana sadaka so ayeke na fini, ye ti nzoni-kue, ye so alingbi na lê ti Nzapa.’ (aRomain 12:1, NW) Na ala kue so ayeke sala angangu so, Nzapa ayeke sû iri ti ala na yâ ‘mbeti ti fini,’ mbeti ti lo na lege ti fä so ayeke na a-iri ti ala so alingbi ti wara ande fini ti lakue lakue na yayu wala na ndo sese. (aPhilippien 4:3; Malachie 3:16) Tongaso, zia e sala ngangu ti e kue ti ngbâ nzoni-kue na lê ti Nzapa, teti fade e yeke wara pasa ti bata iri ti e na yâ “mbeti” ti ngele ngangu so.—Apocalypse 3:5.
Mbeni Zendo ti Bata Tanga Ni na Ndoye
18, 19. Na lege ti Esaïe 4:4, 5, sukulango ndo wa a lingbi Jéhovah asala, na fade lo sala ni tongana nyen?
18 Na pekoni Isaïe afa tongana nyen azo ti kodoro so aleke ni mbeni ayeke ga nzoni-kue nga adeba nzoni wa ayeke ku ala. Lo tene: “Tongana Seigneur [“Jéhovah,” NW] asukula sioye kue ti amolenge-wali ti Sion, na Lo lungula ngbanga ti mênë so ayeke na yâ Jérusalem na lege ti yingo ti fango ngbanga, na lege ti yingo ti zongo ye. Fade L’Eternel acréé mbinda na guru-wa teti lâ, na zango ti wâ so aza na bï, ti luti na nduzu na ndo Hoto ti Sion kue, na ndo bungbi ti azo nga; fade A gbala mbinda so na ndo gloire ni kue.”—Esaïe 4:4, 5.
19 Kozoni Isaïe azingo na “amolenge-wali ti Sion,” so ahonde sioni salango ye ti ala na gbe ti aye ti pendere so lê aba. Lo fâ nga ngbanga na ndo afango zo so mara ni kue ayeke sala na lo wa lo ti sukula lege ti lo. (Esaïe 1:15, 16; 3:16-23) Me, ge, lo ba ndo na ngoi so ayeke ga, na ngoi so Nzapa mveni ayeke ‘sukula sioye kue,’ wala sioni salango ye, na lo ‘lungula place ti mênë.’ (Esaïe 4:4, Bible Pirot-Clamer) Fade a yeke sukula ndo so tongana nyen? Na lege ti “yingo ti fango ngbanga” nga na lege ti “yingo ti zongo ye.” Futingo ti Jérusalem na guengo na ngba na Babylone so ayeke ku aJuif ayeke duti ande lengo ti fango ngbanga ti Nzapa nga na ti ngonzo ti lo ti wâ na tele ti mara ti ala so aga sioni. Fade a yeke zia kamela na lê ti tanga ni so asö kuâ na yâ aye ti vundu so na a yeke sukula lo kozoni si lo kiri na kodoro ti lo. Ni la si lo yeke duti nzoni-kue na lê ti Jéhovah na lo yeke wara ande be-nzoni ti lo.—Ba Malachie 3:2, 3.
20. (a) Atene tongana “mbinda,” “guru-wa,” na “wâ so aza” adabe na nyen? (b) Ngbanga ti nyen angba so asukula lege ti ala alingbi ande ti sala mbito pepe?
20 Na lege ti Isaïe, Jéhovah amu zendo so lo yeke bata ande na ndoye tanga ni so asukula lo. Atene tongana “mbinda,” “guru-wa,” na “wâ so aza” ayeke dabe na lege so Jéhovah abata giriri na azo ti Israël na pekoni so ala sigigi na Égypte. Mbeni ‘pilier ti wâ na ti mbinda’ abata ala la ni teti azo ti Égypte so ayeke tomba peko ti ala; lo fa nga lege na ala na yando. (Exode 13:21, 22; 14:19, 20, 24) Tongana Jéhovah afa la ni tele ti lo na Hoto ti Sinaï, “guru-wa alondo na tele ti” hoto ni kue. (Exode 19:18) Tongaso, fade angba so asukula lege ti ala alingbi ande ti sala mbito pepe. Jéhovah ayeke duti Wabatango ala. Lo yeke na ala, atä ala bungbi na yâ sewa ti ala wala ala wara tele na yâ akota bungbi ti nzoni-kue.
21, 22. (a) Fani mingi, ngbanga ti nyen a yeke leke la ni mbeni kpangba? (b) Beku wa azia na gbele tanga ni so asukula lege ti lo?
21 Isaïe akö nda ti fango peko ti batango ndo ti Nzapa na salango tene ti kusala ti lâ oko oko. Lo sû na mbeti: “Fade kpangba ayeke teti gbede ti bata zo teti sungo ti lâ, na teti ndo ti bata tele, na ndo ti honde tele ngbanga ti pupu na ngu-nduzu.” (Esaïe 4:6) Fani mingi a yeke leke giriri mbeni kpangba na yâ ti ayaka ti vigne wala ayaka ti bata tele na lâ so asû ngangu na ngoi ti buru, nga na dê na apupu ti ngu na ngoi ti ngu.—Ba Jonas 4:5.
22 Tongana ala duti na gbe ti wâ ti salango ngangu nga na akota pupu ti ngu ti kengo ndo, fade ala ti tanga ni so asukula lege ti ala ayeke ba so Jéhovah ayeke teti ala Lingu ti batango ndo, ti nzoni dutingo, na ti ndo ti bata tele. (Psaume 91:1, 2; 121:5) Tongaso, mbeni pendere beku ayeke na gbele ala: Tongana ala zia asioni tene ti mabe na kusala ti Babylone, na tongana ala yeda na sukulango ndo so afango ngbanga ti Jéhovah aga na ni, na ala sala ngangu ti ngbâ nzoni-kue, fade ala yeke duti lakue na siriri, tongana ti so Nzapa abata ala na yâ mbeni “kpangba.”
23. Ngbanga ti nyen Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo tanga ni so asa yingo na ndo ti lo nga na afon lo?
23 Zia e ba so kozoni a yeke sukulango ndo, na pekoni a yeke adeba nzoni. A yeke ye so asi na ngoi ti e. Na ngu 1919, tanga ti ala so asa ayingo na ndo ti ala ayeda na tâ be-ti-molenge ti tene aleke lo nzoni ahon, na Jéhovah “asukula” sioye ti lo. A ninga ngbele ye awe, “azo mingi so asi singo” ti ambeni ngasangbaga azia nga tele ti ala si Jéhovah asukula ala. (Apocalypse 7:9) Na pekoni so asukula ala awe, tanga ni na amba ti lo awara deba nzoni: Jéhovah akamata ala ti bata ala. Tâ tene, lo yeke lungula pepe yongoro na ala na lege ti ye ti kpene wâ ti salango ngangu wala akota pupu ti ngu ti kengo ndo. Me lo yeke bata ala, tongana ti so lo yeke leke na ndo ala mbeni ‘kpangba so ayeke teti gbede ti bata zo teti sungo ti lâ nga ndo ti honde tele ngbanga ti pupu na ngu-nduzu.’ Tongana nyen?
24. Ye nyen afa so Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo bungbi ti awakua ti lo?
24 Gbu li ti mo: Ambeni ti angorogbia ti ngangu ahon na yâ ti mbaï akanga lege ti fango tene ti aTémoin ti Jéhovah wala agi lege ti futi ala biaku. Ye oko, aTémoin aluti ngangu na ala zia pepe ti fa tene! Ngbanga ti nyen amara ti ngangu awara lege pepe ti kaï kusala ti bungbi ti azo so ayeke mingi pepe na so a ba a tene ala yeke pepe na ye ti bata tele? Ngbanga ti so Jéhovah azia awakua ti lo so ayeke na sioni pepe na gbe ti mbeni “kpangba,” ndo ti batango ti lo, so zo oko ti sese alingbi ti futi ni pepe!
25. Teti zo oko oko, ti tene Jéhovah aduti Wabatango e a ye ti tene nyen?
25 Ti e oko oko a yeke tongana nyen? A yeke pepe ngbanga ti so Jéhovah ayeke Wabatango e si e wara pepe akpale ti gigi na yâ bungbi ti aye ti fadeso. A-Chrétien be-ta-zo mingi ayeke luti na gbe ti akota ye ti ngangu: nzinga, ye ti ngangu ti ndagigi, bira, kobela, na kui. Tongana e wara mara ti aye ti vundu tongaso, zia e glisa lâ oko pepe so Nzapa ti e ayeke na e. Lo yeke bata e na lege ti yingo, na mungo na e ye so alingbi na e, même “ngangu so ahon ti senge ni,” si e ngbâ be-ta-zo na gbe ti atara. (2 aCorinthien 4:7, NW) Na gbele lo, ye alingbi ti si na e pepe, tongaso e lingbi ti sala mbito ti ye oko pepe. Teti biani, na ngoi kue so e yeke sala ngangu ti e kue ti duti nzoni-kue na lê ti lo, ye oko “alingbi ti kangbi e pepe na ndoye ti Nzapa.”—aRomain 8:38, 39.
[Akete tene na gbe ni]
a Ambeni wagingo nda ti Bible abi bê ti ala so tene ‘kete keke ti Jéhovah’ asala tene ti Messie, so ayeke ba ande gigi gi na peko ti kiringo ti leke Jérusalem. Na yâ ti aTargum, awara mara ti tene so: “Messie [Christ] ti Jéhovah.” A lingbi e hinga so Jérémie ayeke sala ande kusala na oko iri ti Hébreu so (tsèmah) tongana lo sala tene ti Messie tongana “Kete Keke Ti Mbilimbili” so ayä ni teti David.—Jérémie 23:5; 33:15.
b ‘Ala so asö kuâ’ andu nga ambeni zo ti Israël so adü ala na ngba. A lingbi ti ba ala tongaso teti ala lingbi la ni ti duti na fini lâ oko pepe tongana akotara ti ala asö kuâ pepe na ngoi so afuti na ye.—Esdras 9:13-15; ba nga aHébreu 7:9, 10.
[Foto na lembeti 63]
Mbeni kota pupu ti ngu, fango ngbanga ti Nzapa, ayeke tï ande na ndo Juda