Amatanga so anzere na Nzapa pëpe

1. Mara ti azo wa la Jéhovah ayeke gboto ala na mbage ti lo? Ngbanga ti nyen la a lingbi lê ti ala akpengba?

JÉSUS atene: “Atâ zo ti vorongo Nzapa ayeke voro Babâ na yingo nga na tâ tënë, ndali ti so, biani, Babâ ni ayeke gi mara ti azo tongaso ti voro lo.” (Jean 4:23). Tongana Jéhovah awara mara ti azo tongaso, tongana ti so lo wara na mo lani, lo yeke gboto ala na mbage ti lo nga na Molenge ti lo (Jean 6:44). So tâ pendere ye! Ye oko, a lingbi azo so aye tâ tënë ti Bible “[a]ngbâ ti bâ yâ ti aye nzoni ti hinga ye so anzere biani na lê ti Seigneur”, ndali ti so Satan ayeke kota wahanda.​—aÉphésien 5:10; Apocalypse 12:9.

2. Fa tongana nyen la Jéhovah abâ azo so atara ti bungbi tâ vorongo lo na vorongo nzapa ti wataka.

² Bâ ye so asi lani nduru na Hoto ti Sinaï, tongana amolenge ti Israël ahunda na Aaron ti leke na ala mbeni nzapa. Aaron ayeda na tënë so na lo leke mbeni molenge ti bagara ti lor na lo tene: “Kekereke e yeke sara mbeni matanga ndali ti Jéhovah.” Na yâ ti tënë ti lo so, lo ye ti fa so kete bagara so aye ti tene Jéhovah. Jéhovah akanga lê lani na ndö ti so a bungbi tâ vorongo lo na vorongo nzapa ti wataka so? Ên-ën. Jéhovah amû yanga si a fâ lani azo 3 000 tongaso so avoro yanda so (Exode 32:1-6, 10, 28). Nyen la e manda na lege ti ye so? Tongana e ye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi e “ndu pëpe mbeni ye so aga sioni awe” na e sara kue si mbeni ye aga abuba yâ ti tâ tënë pëpe.​—Ésaïe 52:11; Ézéchiel 44:23; aGalate 5:9.

3, 4. Ngbanga ti nyen la a lingbi e bi bê ti e mingi na amama-ndia ti Bible na ngoi so e yeke bâ tënë na ndö ti angobo na amatanga so azo ayeke sara?

³ Ye ti mawa ni ayeke so na peko ti kuâ ti abazengele so ayeke kanga lani lege na azo ti kengo tâ tënë ti Nzapa, ala so atene gï na yanga so ala yeke aChrétien na so aye tâ tënë pëpe ato nda ti yeda na aye ti apaïen: angobo ti ala, amatanga ti ala nga na alango so apaïen abâ atene ayeke nzoni-kue, na ala tene ayeke ti aChrétien (2 aThessalonicien 2:7, 10). Na ngoi so e yeke bâ tënë ti ambeni matanga so, bâ tongana nyen la aye so ayeke si na ngoi ti amatanga so afa bibe ti Nzapa pëpe, me yingo ti dunia so. Mingi ni, amatanga ti dunia so angoro gï na terê ti aye so: nzara ti mitele, atënë ti vorongo nzapa ti wataka nga sarango yorö, aye so kue ayeke aye so a hinga na “Babylone, Ngangu gbata”.a (Apocalypse 18:2-4, 23). Nga, girisa ape so Jéhovah wani abâ ândö na lê ti lo asaleté sarango ye ti anzapa ti apaïen, so mingi ti angobo ti laso alondo na yâ ni. Kite ayeke dä ape so amatanga tongaso angbâ ti son bê ti Jéhovah laso. A yeke bango ndo ti lo la ayeke kota ye mingi na lê ti e ape?​—2 Jean 6, 7.

⁴ Ndali ti so e yeke atâ Chrétien, e hinga so ambeni matanga anzere na bê ti Jéhovah ape. Me a lingbi e leke na bê ti e ti sara mbeni ye oko pëpe so andu amatanga so. Zia e bâ ngbanga ti nyen la Jéhovah ake amatanga so; ye so ayeke kpengba e ti ngbâ ti ke ye kue so alingbi ti kanga lege na e ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa.

MATANGA TI VORONGO LÂ AGA MATANGA TI NOËL

5. Ngbanga ti nyen la e lingbi biani ti tene so a dü Jésus na lango 25 ti décembre ape?

⁵ Mo yeke wara tënë ti sarango matanga ti dungo Jésus na yâ ti Bible ape. Ti tâ tënë ni, a hinga pëpe tâ lango so a dü na Jésus. Me ye so e hinga biani ayeke so a dü lo pëpe na lango 25 ti décembre, mbeni nze so dê ayeke mingi na yâ ti kodro so a dü lo ândö dä.b Mbeni ye so apusu e ti tene tongaso ayeke so Luc asû na mbeti atene na lango ti dungo Jésus, “aberger nga ayeke lango [lani] na gigi” na ala yeke bata anyama ti ala (Luc 2:8-11). Tongana aberger so ayeke lango lakue na gigi, ka a yeke gboto lê na ndö ni pëpe. Me, ndali ti so na nze ti décembre dê ayeke mingi na Bethléhem nga neige ayeke tï lakue, azo ayeke bata anyama ti ala na yâ ti da nga aberger ayeke “lango na gigi” pëpe. Nga, Joseph na Marie ague lani na Bethléhem ngbanga ti so César Auguste amû yanga ti tene azo ague na kodro so a dü ala dä ti zia iri ti ala na mbeti (Luc 2:​1-7). So aJuif ayeke lani nduru ti ke komandema ti aRomain, a yeke duti ngangu na César ti hunda na ala ti tambela na ngoi ti sioni dê tongaso juska na kodro ti ala.

6, 7. (a) Mingi ti angobo ti matanga ti Noël alondo na ndo wa? (b) Kangbi wa la ayeke na popo ti lege so azo ayeke mû ye na mba na ngoi ti Noël na ti so aChrétien ayeke mû ye na amba ti ala?

⁶ Matanga ti Noël ayeke na yâ ti Bible ape, me a londo na amatanga so apaïen ayeke sara ândö, tongana Saturnales, mbeni matanga so aRomain asara ni ndali ti Saturne so a bâ lo tongana nzapa ti azo ti fango yaka. Legeoko nga, mbeni kota bakari (New Catholic Encyclopedia) atene so, ti lingbi na kode ti dikongo ngoi ti ala, azo so ayeke voro lani nzapa so a iri lo Mithra ayeke sara ka “matanga ti dungo lâ” na lango 25 ti décembre. Biani, “matanga ti Noël abâ gigi na ngoi so aRomain agbu lani tënë ti vorongo lâ ngangu mingi,” so ti tene ngu 300 tongaso na peko ti kuâ ti Christ.

⁷ Na ngoi ti amatanga ti ala, apaïen ayeke mû aye na mba nga ala yeke tö gï anzoni kobe; a ngbâ ti sara aye so na ngoi ti matanga ti Noël. Tongana ti so e bâ nga laso, mingi ni, bibe so apusu azo ni lani ti mû ye na amba ti ala na ngoi ti matanga ti Noël ague oko pëpe na tënë so a wara na 2 aCorinthien 9:​7, so atene: “Zia zo oko oko asara tongana ti so lo leke na bê ti lo ti sara, na vundu na bê pëpe wala a gbu lo gbungo na ngangu pëpe, ndali ti so Nzapa andoye zo so amû ye na ngia.” A yeke ndoye la apusu atâ Chrétien ti mû ye na amba ti ala, na ala ku gï mbeni lango ti sara ni ape; nga ala yeke ku pëpe ti tene a kiri a mû ye na ala na pekoni. (Luc 14:​12-14; diko Kusala 20:35.) Na mbage nga, terê ti atâ Chrétien anzere mingi so a zi ala na gbe ti matanga ti Noël, so na ngoi ni li ti zo kue ayeke gï na nduzu, nga so a zi ala na gbe ti nengo joug ti mungo abon so azo mingi ayeke mû ni na ngoi ni so.​—⁠Matthieu 11:​28-30; Jean 8:⁠32.

8. Azo ti gingo nda ti aye na lege ti atongoro amû lani amatabisi na Jésus ndali ti lango ti dungo lo? Ngbanga ti nyen mo tene tongaso?

⁸ Me ambeni zo alingbi ti tene: ‘Ka azo ti gingo nda ti aye na lege ti atongoro amû lani amatabisi na Jésus ndali ti lango ti dungo lo ape?’ Ên-ën. Amatabisi ni ayeke gï mbeni lege ti ne mbeni kota zo, nga a yeke mbeni ngobo ti ngoi ni kâ (1 aGbia 10:​1, 2, 10, 13; Matthieu 2:​2, 11). Ti tâ tënë ni, ala si lani pëpe tâ gï na bï so a dü na Jésus. Na ngoi so ala si, Jésus ayeke pëpe mbeni foroto so alango na mbeni ndo ti kobe ti anyama, me lo sara anze mingi awe nga lo yeke na yâ ti da.

YE SO BIBLE ATENE NA NDÖ TI AMATANGA TI DUNGO

9. Nyen la asi na ngoi ti amatanga ti dungo so Bible asara tënë ni?

⁹ Atâa so dungo mbeni molenge amû lakue ngia mingi na azo, Bible asara pëpe tënë ti mbeni wakua ti Nzapa so asara matanga ti dungo lo (Psaume 127:3). A girisa ti sara tënë ni girisango? Ên-ën, ndali ti so Bible asara tënë ti amatanga ti dungo use: oko ni, ti Pharaon ti Égypte; use ni, ti Hérode Antipas. (Diko Genèse 40:20-22; Marc 6:21-29.) Ye oko, Bible asara nzoni tënë ti amatanga use so pëpe, mbilimbili ti use matanga ni, ndali ti so a yeke na ngoi ni so la si a dë go ti Jean Baptiste.

10, 11. Bango ndo wa akozo Chrétien ayeke na ni lani na ndö ti amatanga ti dungo? Ngbanga ti nyen ala bâ ni tongaso?

¹⁰ Mbeni kota bakari (The World Book Encyclopedia) atene so “akozo Chrétien abâ ti ala lani sarango matanga ti dungo zo tongana mbeni ngobo ti apaïen.” Na tapande, azo ti Grèce ândö atene ti ala so zo oko oko ayeke na mbeni yingo so ayeke bata lo; yingo ni so ayeke dä na lango ti dungo zo ni, na lo yeke ngbâ ti bâ ndo na ndö ti zo ni juska na kuâ ti lo. Mbeni buku (The Lore of Birthdays) atene so “yingo ni so ayeke na songo ti ndima na nzapa so lango ti dungo zo ni atï na lango ti dungo lo.” Nga, a ninga awe la azo atingbi amatanga ti dungo na gingo nda ti ye na lege ti atongoro nga na horoscope.

¹¹ A yeke pëpe gï ngbanga ti so angobo ti amatanga ti dungo alondo na aye ti apaïen na sarango yorö si awakua ti Nzapa ti ândö ake ni; ala ke ni nga ngbanga ti amama-ndia. E tene tongaso ngbanga ti nyen? Biani, ala yeke lani akoli na awali so abâ terê ti ala kete; tongaso, ala bâ pëpe so lango ti dungo ala ayeke tâ mbeni kota ye mingi so a lingbi a sara matanga nic (Michée 6:8; Luc 9:48). Ti ala, ala mû gloire na Jéhovah na ala kiri singila na lo ndali ti kota matabisi ti fini so lo mû na ala.d​—⁠Psaume 8:​3, 4; 36:9; Apocalypse 4:⁠11.

12. Na lege wa la lango ti kuâ ti e ayeke nzoni ahon lango ti dungo e?

¹² Awakua ti Jéhovah so akui be-ta-zo, Nzapa agirisa ala ape, na lo leke mbeni gigi ti kekereke ndali ti ala awe (Job 14:​14, 15). Zo-ti-fa-tene 7:1 atene: “Nzoni iri ayeke nzoni ahon pendere mafuta; nga lango ti kuâ ti zo ayeke nzoni ahon lango ti dungo lo.” E yeke wara “nzoni iri” so na gbele Nzapa tongana e ngbâ be-ta-zo na lo. A yeke nzoni ti bâ so oko matanga so a hunda na aChrétien ti sara ni andu pëpe dungo zo me kuâ ti mbeni zo: kuâ ti Jésus, lo so na lege ti “iri” ti lo so ayeke nzoni mingi, e lingbi ti wara salut.​—⁠Luc 22:​17-20; aHébreu 1:​3, 4.

MATANGA TI FINI NGU AYEKE GÏ SENGE NGIA?

13, 14. Ngbanga ti nyen aChrétien ayeke sara matanga ti Fini Ngu ape?

¹³ Aye so azo ayeke sara na ngoi ti matanga ti Fini Ngu alondo na angobo ti apaïen. Mbeni kota bakari (The World Book Encyclopedia) atene: “A yeke na ngu 46 kozo na ngoi ti e si togbia ti Rome so iri ti lo ayeke Jules César atene so lango 1 ti nze ti janvier ayeke duti Kozo Lango ti Fini Ngu. A-Romain azia lango ni tongana lango ti Janus, so ayeke nzapa ti ayanga ti gbagba, ti ayanga-da nga na ti tongo nda ti aye. Iri ti janvier so a mû na nze ni alondo na iri ti Janus so lani ayeke na alê osio, use abâ ndo na devant, na use abâ ndo na peko.”

¹⁴ Lango ni nga na angobo so angoro matanga ti Fini Ngu ayeke legeoko pëpe na yâ ti akodro kue. Mbeni bakari (Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend) atene: “Na akodro mingi ti Europe, azo ayeke yamba lingo na yâ ti fini ngu na lege so ala yeke sara angia nde nde, ala yeke dodo, ala yeke nyon sämba mingi nga ala yeke sara apumba ti kirikiri.” Na yâ ti ambeni kodro so ayeke ti Europe ape, oko bakari ni atene so “a bâ lingo na yâ ti mbeni fini ngu tongana ngoi so azo ayeke gi ti duti gï na nzerengo terê.” Ye oko, aRomain 13:13 amû wango so: “Zia e tambela na lege ni tongana ti so zo ayeke tambela na kota lâ, e tambela pëpe na lege ti pumba ti kirikiri nga na nyongo sämba ahon ndö ni, wala na lege ti sarango lango-sioni nga na sarango sioni ye sân kamene, wala na yâ ti papa nga na sarango kota bê.”​—⁠1 Pierre 4:​3, 4; aGalate 5:​19-21.

MATANGA TI TOUSSAINT NA TI AKUÂ

15. Matanga ti Toussaint na ti akuâ asara si angobo wa so ayeke na yâ ti Bible pëpe angbâ lakue?

¹⁵ Matanga ti Toussaint ayeke mbeni matanga ti aCatholique so a yeke sara ni na lango 1 ti novembre na mbage ti Europe ndali ti azo so ala bâ ala tongana asaint. A hinga pëpe ngbanga ti nyen la a soro lango ni so. Mbeni kota bakari (New Catholic Encyclopedia) afa so lango ni so alondo na ngoi ti aCelte ti ândö, so ayeke mbeni mara ti apaïen so asara kodro na azoa ti Grande-Bretagne nga na mbeni mbage ti Europe. Bakari ni atene: “Ndali ti so lango 1 ti novembre ayeke . . . tongo nda ti ngoi ti dê na kodro ti aCelte, peut-être a yeke ndani la si a soro lango ni so ti sara na matanga ti Toussaint. Âmanke a yeke ndali ti so aDruide ayeke sara ti ala lani amatanga ti akuâ so a iri ni Samhain ni la aChrétien asara ti ala nga matanga ti Toussaint.” Âdu ti matanga ti akuâ so a yeke sara ni na lango 2 ti novembre, oko bakari ni atene so ândö “azo mingi amä na bê so âme ti akuâ so ayeke na yâ ti purgatoire alingbi ti sigi na lango ni so na lê ti azo so asara lani sioni na ala, ala sigi tongana atoro, azo ti likundu wala akongba.” Akobe so a yeke mû na sandaga, kpongo molongo ti guengo na cimetière nga ambeni ngobo ni so a yeke sara ni ândö angbâ juska laso. A yeke polele so matanga ti Toussaint asara si afango ye ti apaïen nga na angobo so ason bê ti Jéhovah, Nzapa ti tâ tënë, angbâ lakue.

BATA SI MATANGA TI MARIAGE TI MO AGA SIONI PËPE

16, 17. (a) Ngbanga ti nyen la a lingbi aita so aleke ti sara mariage agi ti bâ wala angobo ti mariage ti kodro ti ala ague oko na amama-ndia ti Bible? (b) Ti angobo tongana ti tukungo loso wala mbeni ye na ndö ti koli na wali ni so, nyen la a lingbi Chrétien abâ ni?

¹⁶ Na yâ ti ngoi kete, “a yeke kiri ande ti mä go ti koli so ayeke mû wali fini fini na ti wali so ayeke mû koli fini fini na yâ ti [Babylone, Ngangu gbata] mbeni pëpe”. (Apocalypse 18:23). Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Babylone ayeke duti dä mbeni pëpe; mbeni raison so lo yeke duti dä ape ndali ni ayeke sarango yorö ti lo, so alingbi ti sara si mariage aga sioni ti londo gï na lango ti matanga ni.—Marc 10:6-9.

¹⁷ Angobo ti sarango matanga ti mariage ayeke nde nde na yâ ti akodro kue. Ambeni ngobo ni so zo alingbi ti bâ atene a yeke sioni pëpe alingbi ti londo na asarango ye ti Babylone so ndani ayeke ti sambela nzoni pasa wala “chance” na koli na wali ni so amû terê fini fini wala na azo so ala tisa ala (Ésaïe 65:11). Mbeni ngobo ni ayeke tukungo loso wala mbeni ye nde na ndö ti azo so amû terê ni. Ngobo so alingbi ti londo na tënë so a tene kobe ayeke dë bê ti asioni yingo si ala sara sioni pëpe na koli na wali ni so amû terê fini fini so. Nga, ngbene ye giriri azo atingbi tënë ti loso na tënë ti dungo amolenge mingi, tënë ti dutingo na ngia nga ti tengo gigi aninga. A yeke polele so azo kue so aye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa ayeke ke asioni ngobo tongaso.​—⁠Diko 2 aCorinthien 6:​14-18.

18. Fa amama-ndia ti Bible so alingbi ti mû maboko na ambeni ita so ayeke leke ti sara mariage nga na ala so a tisa ala na matanga ni.

¹⁸ Legeoko nga, awakua ti Jéhovah asara pëpe aye ti dunia so alingbi ti buba nengo ti mariage nga na ti matanga ni wala so alingbi ti sara sioni na conscience ti ambeni zo. Na tapande, ala yeke kpe ti tene atënë so sioni hengo ndo ayeke na yâ ni wala so andu tënë ti bungbingo koli na wali; ala yeke kpe nga ti sara ambeni ngia wala ambeni tënë so alingbi ti zia kamene na lê ti ala so asara mariage ni wala ambeni zo nde (aProverbe 26:​18, 19; Luc 6:31; 10:27). Ala yeke kpe nga ti sara amatanga ti mariage so ye ni ahon ndö ni, so afa na gigi so zo ni asara terê ti lo kete ape, me so afa gï “sarango baba ti akungba so zo ayeke na ni”. (1 Jean 2:16). Tongana mo yeke leke ti sara mariage, girisa ape so Jéhovah aye si lango ti mariage ti mo aduti mbeni lango so tongana mo dabe ti mo na ni gbândä, mo yeke na vundu ape.e

PIKANGO VERRE: A YEKE GÏ SENGE YE?

19, 20. Mbeni mbeti atene nyen na ndö ti ngobo ti pikango verre? Ngbanga ti nyen aChrétien asara ni ape?

¹⁹ Mbeni ye so a bâ ni mingi na ngoi ti amariage wala na ngoi so azo awara terê ti sara ngia ayeke so ala yeke pika verre. Mbeni mbeti (International Handbook on Alcohol and Culture) ti ngu 1995 atene: “Ngobo ti pikango verre . . . alondo peut-être na asandaga so a yeke sara ni ândö so na ngoi ni a yeke tuku mbeni sämba na anzapa ni . . . ti tene ala mû na zo mbeni ye so bê ti lo aye; a sara ni na lege ti mbeni nduru sambela so atene ‘À la santé!’”

²⁰ Tâ tënë, peut-être azo mingi ahinga pëpe so pikango verre alondo na yâ ti mbeni sarango ye ti anzapa ti wataka. Ye oko, a lingbi ti bâ ngobo ti yongo verre ti sämba na nduzu tongana mbeni sambela ti hundango mbeni ye na nzapa ti “yayu” ti tene lo iri tënë nzoni na ndö ti zo; me lege ti hundango ye ni so ague nde na ti so Bible afa.​—⁠Jean 14:6; 16:23.f

“ALA AZO SO AYE JÉHOVAH, ALA KE YE TI SIONI”

21. Amatanga wa so peut-être alondo na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka pëpe aChrétien ayeke kpe ni? Ngbanga ti nyen?

²¹ Ambeni kodro ayeke mû anginza ti futa na ambeni matanga so a yeke sara ni ngu oko oko, so a hinga ni na lege ti adodo ti tuturu nga so même a yeke yâa na nduzu sarango ye ti azo so ayeke bungbi koli na koli wala wali na wali; aye so afa biani tongana nyen asarango ye ti azo ti dunia so akiri tâ na gbe ni mingi (maboko ti Babylone, Ngangu gbata la ayeke na peko ti asarango ye so). A yeke duti na lege ni ti tene zo so aye Jéhovah ague na amatanga tongaso wala même ti tene lo bâ ni? Tongana lo sara tongaso, lo yeke fa so lo ke biani ye so ayeke sioni? (Psaume 1:​1, 2; 97:10). A yeke tâ ye ti nzoni ti duti na mara ti bibe ti wasungo psaume so asambela Jéhovah atene: “Zi lê ti mbi na terê ti ye so ayeke senge senge ye.”​—⁠Psaume 119:⁠37.

22. Na ngoi wa la mbeni Chrétien alingbi ti mû desizion lo wani ti sara mbeni matanga wala pëpe?

²² Na alango ti amatanga ti dunia so, mbeni Chrétien ayeke sara hange si sarango ye ti lo afa na azo pëpe so lo kue lo yeke sara amatanga ni. Paul atene: “Wala ala yeke te ye, wala ala yeke nyon ye wala ala yeke sara mbeni ye nde, ala sara ye kue ndali ti gloire ti Nzapa.” (1 aCorinthien 10:31; bâ encadré “Lege ti mû adesizion na lege ti ndara.”) Na mbage, tongana a yeke polele so mbeni ngobo wala mbeni matanga andu tënë ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka pëpe, wala a ndu aye ti poroso nga na atënë ti kodro pëpe nga a gue nde na amama-ndia ti Bible pëpe, a yeke na Chrétien oko oko ti mû desizion lo wani ti sara ni wala pëpe. Na oko ngoi ni, lo yeke bi bê ti lo na ye so amba ti lo alingbi ti tene si lo ga mbeni tênë ti pikango gere pëpe.

MÛ GLOIRE NA NZAPA NA LEGE TI ATËNË TI YANGA TI MO NA ASARANGO YE TI MO

23, 24. Tongana nyen la e lingbi ti fa tënë nzoni na ndö ti andia ti Jéhovah so ayeke mbilimbili?

²³ Azo mingi abâ alango ti ambeni matanga tongana ngoi ti tene asewa nga na akamarade abungbi oko ti sara ngia. Tongaso, tongana mbeni zo abâ ti lo so sarango ye ti e so ague oko na Bible afa so e yeke na ndoye pëpe nga ti e ahon ndö ni awe, na nzoni bê, e lingbi ti fa na lo so e aTémoin ti Jéhovah e bâ na nene ni mingi angoi so asewa nga na akamarade awara terê ti sara anzoni ngia (aProverbe 11:25; Zo-ti-fa-tene 3:​12, 13; 2 aCorinthien 9:⁠7). E yeke soro ambeni lango nde ti wara terê na azo ti e so e ndoye ala. Ye oko, ndali ti so e ndoye Nzapa nga na amama-ndia ti lo so ayeke mbilimbili, e ye pëpe ti mû angobo so ayeke son bê ti Jéhovah ti buba na angoi ti ngia tongaso.​—⁠Bâ encadré “Tâ bungbi ti vorongo Nzapa aga na zo kota ngia mingi.”

²⁴ Ti kiri tënë na azo so na sioni bibe pëpe ahunda tënë na ambeni Témoin ti Jéhovah, ala fa na azo ni ambeni tënë ti yâ ti chapitre 16 ti buku Bible alingbi ti fa nyen na e?g na azo ni amä ala. Ye oko, ye so e zia na gbele e ayeke ti ndu bê ti azo ti ga na yâ ti tâ tënë, me pëpe ti hon ala na tënë ti yanga. Ni la, a lingbi mo fa so mo ne zo ni, mo sara ye na lo na ngangu pëpe nga “lakue tënë ti yanga ti [mo] aduti nzoni, [mo] zia ingo dä”.​—aColossien 4:6.

25, 26. Tongana nyen la ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti kpengba mabe ti ala nga ti ye Jéhovah mingi?

²⁵ Ti e so e yeke awakua ti Jéhovah, lo fa ye na e nzoni mingi. E hinga ngbanga ti nyen e mä na bê na ambeni ye nga e yeke sara ni, na e hinga nga ngbanga ti nyen la e yeke sara pëpe ambeni ye (aHébreu 5:14). Tongaso, ala ababâ na amama, ala fa na amolenge ti ala tongana nyen ti gbu li na ndö ti amama-ndia ti Bible. Na sarango tongaso, ala yeke kpengba mabe ti amolenge ni na ala yeke mû maboko na ala ti mû Bible ti kiri tënë na ahundango ndo so azo ayeke hunda na ala na ndö ti tënë ti mabe ti ala, nga ala fa na amolenge ni so Jéhovah aye ala mingi.​—⁠Ésaïe 48:​17, 18; 1 Pierre 3:⁠15.

²⁶ Azo kue so ayeke voro Nzapa “na yingo nga na tâ tënë” ayeke kpe gï pëpe amatanga so ague nde na Bible, me ala yeke sara nga ngangu ti duti azo so ayeke sara ye lakue mbilimbili na yâ ti gigi ti ala (Jean 4:23). Laso, azo mingi abâ ti ala so sarango ye mbilimbili ayeke mbeni ye so tango ni ahon awe. Me tongana ti so e yeke bâ ande na yâ ti chapitre ti peko, andia ti Jéhovah ayeke lakue nzoni mingi.