Yekia Azo so Ayeke na Komandema na Ndo Mo

“I yekia mara ti azo nde nde kue, i ndoye sewa ti aita kue, i kpe mbito ti Nzapa, i yekia gbia.” ​—1 PIERRE 2:17, NW.

1, 2. Tongana nyen laso azo aba ala so ayeke na komandema na ndo ala? Ngbanga ti nyen?

“AMOLENGE awara lege ti sala ye ti bê ti ala. Yekiango ababâ na mama ayeke dä oko pepe.” A yeke tongaso si mbeni mama adema tele ti lo. A sala na ndo mbeni mbeti na tele ti kutukutu: “Dë kite na yanga-ti-komande.” So ayeke gi aye use so afa na gigi mbeni dutingo so amu ndo kue laso, tongana ti so mo hinga. Yekiango pepe ababâ na mama, awafango ye, a-patron, nga azo ti ngorogbia ayeke ye so amu ndo kue laso na sese.

² Ambeni zo alingbi gi ti sala yanga ti ala na ala tene, ‘Biani, azo so ayeke na ngangu ti komande laso alingbi pepe na yekiango ndo ti mbi.’ Ngoi na ngoi, a yeke ngangu ti bele tene so. E yeke lakue na gbele agbâ ti sango na ndo petengo goro ti azo ti ngorogbia, a-patron so aye nginza mingi, awafango ye so ahinga kusala ti ala pepe, nga ababâ na mama so asala sioni kusala na ngangu ti komande ti ala. Ye ti nzoni ayeke so, aChrétien mingi pepe aba azo so ayeke na ngangu ti komande na yâ kongrégation na mara ti bango ndo so.​—Matthieu 24:45-47.

3, 4. Ngbanga ti nyen a lingbi aChrétien ayekia azo so ayeke na ngangu ti komande?

³ Teti e yeke aChrétien, “a yeke ngbanga ti” e ti yekia azo ti gigi so ayeke na ngangu ti komande. Bazengele Paul agboto mê ti aChrétien ti ‘duti na gbe ti azo ti komande ti kota ahon, teti yanga-ti-komande kue ayeke gi teti so Nzapa ayeda; na ala so ayeke dä aduti na ndo so Nzapa azia ala oko oko mbeni na tele ti mbeni.’ (aRomain 13:1, 2, 5, NW; 1 Pierre 2:13-15) Paul afa nga mbeni nzoni nda ti tene ti mä yanga ti azo so ayeke na ngangu ti komande na yâ ti sewa: “I awali, i duti na gbe ti akoli ti i, tongana ti so alingbi na yâ Seigneur. Amolenge, i mä tene ti ababâ na mama ti i na yâ ye kue, teti so ayeke nzoni na yâ Seigneur.” (aColossien 3:18, 20, NW) A-ancien ti kongrégation alingbi na yekiango ndo ti e teti ‘yingo ti nzoni-kue azia ala asurveillant, ti duti aberger na ndo kongrégation ti Nzapa.’ (Kusala 20:28, NW) A yeke ndali ti yekiango Jéhovah si e yekia azo ti komande ti mitele. Tâ tene, yekiango ngangu ti komande ti Jéhovah aga lakue kozo na yâ fini ti e.​—Kusala 5:29.

⁴ Na batango na li ti e ngangu ti komande ti kota ahon kue ti Jéhovah, zia e ba atapande ti ambeni zo so ayekia pepe azo so ayeke na ngangu ti komande nga ti ala so ayekia ndo.

Yekiango Zo Pepe Aga na Kengo Ndo

5. Tongana nyen Mikal afa so lo yekia David pepe, na ye so aga na nyen?

⁵ Na lege ti mbaï ti Gbia David, e lingbi ti hinga tongana nyen Jéhovah aba azo so ane pepe ngangu ti komande so Nzapa amu. Tongana David asala si a ga na arche ti mbele na Jérusalem, Mikal, wali ti lo, ‘aba Gbia David ayeke hulu, na lo yeke sala dodo na gbele Jéhovah, na Mikal ake lo na bê ti lo.’ A lingbi la ni Mikal ahinga David gi tongana beli ti sewa pepe, me nga tongana gbia ti kodoro ni. Ye oko, lo fa na gigi atene ti bê ti lo na hengo ndo: “Laso gbia ti Israël ayeke na gloire mingi! na lê ti aboi-wali ti aboi ti lo, lo tambela senge legeoko tongana zo senge so atambela na tele senge.” Ye ti pekoni ayeke so Mikal adü amolenge lâ oko pepe.​—2 Samuel 6:14-23.

6. Tongana nyen Jéhovah aba yekiango ndo pepe ti Qorah na mbage ti azo so Lo hiri na kusala?

⁶ Mbeni kota sioni tapande ti yekiango pepe azo so Nzapa ahiri ala ti mu li ni na yâ théocratie ayeke ti Qorah. Teti so lo yeke ti kete mara ti Qehath, so kota matabisi si lo yeke na ni ti sala na Jéhovah na tabernacle! Ye oko, lo ba sioni na yâ Moïse na Aaron, amokonzi ti Israël so Nzapa ahiri na kusala. Qorah abungbi na ambeni mokonzi nde ti Israël, nga na kamela oko pepe, ala tene na Moïse na Aaron: “Azo oko oko kue ti bungbi ni ayeke nzoni-kue, na L’Eternel ayeke na popo ti ala. Teti nyen i yeke yä iri ti i mveni ahon bungbi ti azo ti L’Eternel?” Tongana nyen Jéhovah aba salango ye ti Qorah na azo so amu peko ti lo? Nzapa aba kusala ti ala tongana ye so ayekia pepe Jéhovah mveni. Na pekoni so ala ba sese amene azo kue so amu mbage ti ala, Qorah na amokonzi 250 awara futingo na lege ti mbeni wâ so alondo na Jéhovah.​—Nombre 16:1-3, 28-35.

7. “Akota bazengele” ayeke na mbeni nda ti tene ti kasa ngangu ti komande ti Paul?

⁷ Na yâ kongrégation ti aChrétien ti kozo siècle, ambeni zo ayeke dä so ayekia pepe ngangu ti komande ti théocratie. “Akota bazengele” na yâ kongrégation ti Corinthe ayekia Paul pepe. Ala kasa kode ti lo ti salango tene, ala tene: “Tele ti lo ayeke na ngangu pepe, na tene ti yanga ti lo ayeke senge mingi.” (2 aCorinthien 10:10; 11:5) Atä Paul ayeke mbeni kpengba wamungo diskur wala pepe, a lingbi ayekia lo teti lo yeke mbeni bazengele. Me kode ti salango tene ti Paul ayeke biani senge mingi? Adiskur so lo mu na gbele azo mingi, so asû pekoni na yâ Bible, afa tongana nyen lo yeke mbeni kpengba wamungo diskur. Fä ni ayeke so, na peko ti ndulu lisoro ti lo na Hérode Agrippa II, so ‘ahinga tene kue so ayeke na popo ti aJuif,’ Paul aga na gbia ni ti tene: “Na lege ti ndulu tene so, mo yeke tara ti changé bê ti mbi ti ga zo ti Christ”! (Kusala 13:15-43; 17:22-34; 26:1-28) Ye oko, akota bazengele na Corinthe atene diskur ti lo ayeke senge mingi, a lingbi pepe! Tongana nyen Jéhovah aba bango ndo ti ala? Na yâ mbeni tokua teti asurveillant ti kongrégation ti Éphèse, Jésus Christ asala tene nzoni ti ala so ake ti tene ‘ala so adi iri ti ala mveni abazengele, me ala yeke abazengele pepe’ agboto ala yongoro.​—Apocalypse 2:2.

Yekia Ala Atä Ala Yeke Mbilimbili-kue Pepe

8. Tongana nyen David afa so lo yekia ngangu ti komande so Jéhovah amu na Saül?

⁸ Na yâ ti Bible, atapande ayeke mingi ti azo so ayekia ala so ayeke na ngangu ti komande, atä ala sala kusala nzoni pepe wala na lege ni pepe na ngangu ti ala. David ayeke mara ti pendere tapande tongaso. Gbia Saül, so lo sala kusala na gbe ti lo, asala mbanda ti asongo benda ti David na lo gi ti fâ lo. (1 Samuel 18:8-12; 19:9-11; 23:26) Ye oko, atä so lo wara lege fani mingi ti fâ Saül, David atene: “A lingbi L’Eternel agbanzi mbi si mbi zia maboko ti mbi pepe na ndo zo so L’Eternel asa mafuta na li ti lo.” (1 Samuel 24:3-6; 26:7-13) David ahinga so Saül asala ye na lege ni pepe, me lo ku Jéhovah mveni ti fâ ngbanga ti lo. (1 Samuel 24:12, 15; 26:22-24) Lo sala pepe sioni tene ti Saül wala na ndo lo.

9. (a) Bibe ti David ayeke tongana nyen na ngoi so Saül ayeke sala sioni na lo? (b) Tongana nyen e lingbi ti hinga so David ayekia biani Saül?

⁹ Vundu asala David na ngoi so a yeke sala sioni na lo? David atoto na Jéhovah: “Teti awande alondo ti ke mbi, na azo so asala ngangu na zo agi lege ti fâ mbi.” (Psaume 54:5 [54:3, NW]) Lo fa tene ti bê ti lo kue na Jéhovah: “Zi mbi na tïtî awato ti mbi, O Nzapa ti mbi! . . . Azo ti ngangu abungbi ti ke mbi; a yeke teti kengo-ndia wala siokpari ti mbi pepe, O L’Eternel. Tene ayeke na li ti mbi pepe, me ala kpe, ala leke tele ti ala; zingo, mo sala na mbi, Mo ga Mo ba.” (Psaume 59:2-5 [59:1-4, NW]) Mo wara awe mara ti bibe tongaso, so mo sala sioni oko pepe na mbeni zo so ayeke na ngangu ti komande, me lo ngbâ lakue ti ga na mo kpale? David azia pepe ti yekia Saül. Na lâ ni so Saül akui, ahon ti sala kota ngia, David aleke mbeni bia ti vundu: “Na lâ ti ala kue, azo andoye Saül na Jonathan mingi, na ala ndoye ambeni zo, . . . Ala kpe fade ahon angualo, ala yeke na ngangu ahon abamara. I amolenge-wali ti Israël, i toto teti Saül.” (2 Samuel 1:23, 24) So mbeni pendere tapande ti tâ yekiango zo so Jéhovah asa ye na ndo lo, atä so Saül asala ye ti sioni mingi na David!

10. Pendere tapande wa Paul azia na ndo yekiango ngangu ti komande so Nzapa amu na wabatango bungbi, na ye so aga na nyen?

¹⁰ Na ngoi ti aChrétien, e wara nga apendere tapande ti azo so ayekia ala so Nzapa amu na ala ngangu ti komande. E yeke na tapande ti Paul. Lo yekia adesizion ti wabatango bungbi ti kozo siècle ti kongrégation ti aChrétien. Na ngoi ti ndangba vizite ti Paul na Jérusalem, wabatango bungbi awa lo ti sukula tele ti lo na lege ti ngobo ti salango ye ti azo ni, ti fa na ala so lo yeke na sioni bibe pepe na mbage ti Ndia ti Moïse. Paul alingbi fade ti tene: ‘Aita so atene na mbi kozoni ti zia Jérusalem na ngoi so azo aye ti fâ mbi. Fadeso ala ye ti tene mbi fa na gigi na gbele azo kue so mbi yekia Ndia ti Moïse. Mbi sû mbeti kozoni awe na aGalate na mbi tene na ala ti bata Ndia ni mbeni pepe. Tongana mbi gue na temple, peut-être ambeni zo ayeke gbu pepe nda ti kusala ti mbi, na bingo bê so mbi yeke mä tele na bungbi ti azo so aye tene ti fango ganza.’ Ye oko, a yeke polele so Paul asala tene tongaso pepe. Teti so salango kusala so ahunda lo pepe ti bele akpengba-ndia ti aChrétien, lo yekia na lo sala ye alingbi na wango ti wabatango bungbi ti kozo siècle. Ye so aga fade fade na pekoni ayeke so a lingbi asö Paul na maboko ti aJuif mingi mingi so aye ti sala sioni na lo, nga na pekoni lo sala ngu use na da ti kanga. Na nda ni, a sala ye so bê ti Nzapa aye. Paul asala tene ti témoin na gbele akota zo ti komande na Césarée nga ngorogbia afuta tambela ti lo juska na Rome ti sala tene ti témoin na gbele César mveni.​—Kusala 9:26-30; 21:20-26; 23:11; 24:27; aGalate 2:12; 4:9, 10.

Mo Yeke Yekia Azo?

11. Tongana nyen e lingbi ti yekia azo ti komande ti gigi?

¹¹ Mo yeke mu gonda so alingbi na azo so ayeke na ngangu ti komande? A gonda aChrétien teti so ala ‘mu na azo kue ye ti ala; . . . ala yä iri ti ala so a lingbi ala yä iri ti ala.’ Biani, ti tene e mä yanga ti “azo ti komande ti kota ahon” a ndu gi pepe futango alampo ti e, me nga yekiango azo ti komande na lege ti tambela na tene ti e. (aRomain 13:1-7, NW) Na gbele akota zo ti ngorogbia so alingbi ti sala ye na ngangu, e yeke sala ye tongana nyen? Na sese ti Chiapas na Mexique, azo ti komande ti mbeni kete kodoro akamata yaka so ayeke ti asewa 57 ti aTémoin ti Jéhovah, ndali ti so aChrétien so amu mbage pepe na ambeni matanga ti vorongo. Na abungbi so a sala ti leke tene ni, aTémoin, so ayeke na saleté pepe nga ayü bongo nzoni, asala tene lakue na nengo zo nga na yekiango ndo. A hon ngu oko na pekoni, desizion so amu ayeke na mbage ti ala. Salango ye ti ala asala si ambeni zo, so ayeke ba ala, ayekia ala mingi si ala tene ala ye ti ga aTémoin ti Jéhovah nga!

12. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene aita-wali aduti na “tâ yekiango zo” teti akoli ti ala so amä na bê pepe?

¹² Tongana nyen mo lingbi ti fa yekiango ndo teti ngangu ti komande so Nzapa amu na yâ ti sewa? Na peko ti salango tene na ndo tapande ti Jésus na yâ sioni pono, bazengele Pierre atene: “Legeoko nga, i awali, i duti na gbe ti akoli ti i mveni, si, tongana ambeni ayeke dä so ayeda na tene ni pepe, a lingbi ti wara ala na tene oko pepe, me na lege ti tambela ti awali ti ala, teti ala ba na lê ti ala mveni nzo tambela ti i so tâ yekiango zo ayeke na tele ni.” (1 Pierre 3:1, 2, NW; aEphésien 5:22-24) Pierre aluti ge na ndo nene ni teti mbeni wali ti mä yanga ti koli ti lo na “tâ yekiango zo,” atä so peut-être ambeni koli ni asala ye mingi pepe ti lingbi na mara ti yekiango ndo tongaso. Salango ye ti mbeni wali na yekiango ndo alingbi ti ndu bê ti koli ti lo so amä na bê pepe.

13. Tongana nyen awali alingbi ti yekia akoli ti ala?

¹³ Na lege ti atene so ayeke na yâ aversê so, Pierre agboto lê ti e na ndo tapande ti Sara, so koli ti lo, Abraham, ayeke mbeni pendere tapande ti mabe. (aRomain 4:16, 17; aGalate 3:6-9; 1 Pierre 3:6) A lingbi awali so akoli ti ala ayeke awamabe amu na ala yekiango ndo mingi pepe ahon awali so akoli ti ala ayeke awamabe pepe? Ye ni ayeke tongana nyen tongana mo yeda pepe na koli ti mo na ndo mbeni tene? Jésus amu mbeni wango so a lingbi ti sala na kusala na yâ aye kue ge: “Tongana mbeni zo so ayeke na ngangu ti komande ahunda mo ti tambela teti kilomètre oko, gue na lo kilomètre use.” (Matthieu 5:41, NW) Mo yeke yekia koli ti mo na salango ye alingbi na aye so bê ti lo aye? Tongana ye tongaso ayeke ngangu mingi na mo, fa atene ti bê ti mo na ndo tene ni na lo. Tene pepe na bê ti mo so lo hinga abibe ti mo. Me tongana mo yeke fa atene ti bê ti mo na lo, sala ni na yekiango ndo. Bible agboto mê ti e: “I sala si tene ti yanga ti i ayeke nzoni lakue, i leke na ingo, si i lingbi hinga lege ti kiri tene na azo oko oko kue.”​—aColossien 4:6.

14. Ti yekia ababâ na mama aye ti tene nyen?

¹⁴ Ti amolenge a yeke tongana nyen? Tene ti Nzapa amu yanga: “Amolenge, i mä yanga ti babâ na mama ti i beoko na Seigneur, teti so ayeke mbilimbili: ‘Yekia babâ nga na mama ti mo’; so ayeke kozo komandema so ayeke na zendo.” (aÉphésien 6:1-3, NW) Ba so a tingbi mango yanga ti ababâ na mama na ‘yekiango babâ na mama ti mo.’ Tene ti Grec so akiri pekoni na “yekia” aye ti tene “ti ne ngele ti” wala ti “zia ngele na ndo ti.” Tongaso, mango yanga ahunda ye mingi ahon gi mungo tongaso peko ti andia ti ababâ na mama so alingbi ti duti ye so ayeke na lege ni pepe na lê ti mo. Nzapa ahunda mo ti ye tene ti ababâ na mama ti mo mingi nga ti ba na nene ni fango lege ti ala.​—aProverbe 15:5.

15. Tongana nyen amolenge alingbi ti ngbâ ti yekia ababâ na mama ti ala atä ala ba so ala glisa lege?

¹⁵ Tongana ababâ na mama ti mo asala mbeni ye so ague ti kiri na peko yekiango ndo so mo yeke na ni na mbage ti ala, mo yeke sala nyen? Tara ti ba aye ni tongana ti so ala ba ni. A yeke ala pepe si “adü mo” na abata mo? (aProverbe 23:22) Ndoye teti mo si ayeke pusu ala pepe ti sala ye? (aHébreu 12:7-11) Sala tene na yekiango ndo na ababâ na mama ti mo, na fango na ala na tâ be-ti-molenge tene ti bê ti mo. Atä ala kiri tene na mbeni lege so anzere na mo pepe, gbanzi tele ti mo pepe ti sala tene na ala na yekiango ndo. (aProverbe 24:29) Dabe mo tongana nyen David angbâ la ni ti yekia Saül atä na ngoi so gbia ni ague yongoro na batango wango ti Nzapa. Hunda Jéhovah ti mu maboko na mo ti hon ndo ti atene ti bê ti mo. David atene: “Fa tene ti bê ti i na gigi na gbele Lo; Nzapa ayeke Ndo Ti Bata Tele ti e.”​—Psaume 62:9 (62:8, NW); Toto ti Jérémie 3:25-27.

Yekia Ala so Ayeke Mu Li Ni

16. Ye wa e lingbi ti manda na ndo tapande ti awafango ye ti wataka na a-ange?

¹⁶ Yingo ti nzoni-kue ahiri na kusala a-ancien ti kongrégation, me ala ngbâ lakue azo so ayeke mbilimbili-kue pepe na ala yeke glisa lege. (Psaume 130:3; Zo-ti-fa-tene 7:20; Kusala 20:28; Jacques 3:2) Tongana ye ti pekoni, bê ti ambeni zo na yâ ti kongrégation alingbi pepe ti nzere na tele ti a-ancien. E lingbi ti sala ye tongana nyen tongana e ba so a yeke leke mbilimbili pepe mbeni ye na yâ ti kongrégation, wala a ba a tene a yeke tongaso? Ba kangbi so ayeke na popo ti awafango ye ti wataka ti kozo siècle na a-ange: “Ala yeke na mbito pepe, li ti ala akpengba na tele ti ala adö pepe tongana ala zonga agloire; me a-ange, kamême ala lingbi sala ye ahon ala so, na ala hon ala na ngangu ala fâ ngbanga ti zonga na li ti ala na gbele Seigneur pepe.” (2 Pierre 2:10-13) Atä so awafango ye ti wataka ayeke zonga “agloire,” a-ancien so a mu na ala ngangu ti komande na yâ kongrégation ti aChrétien ti kozo siècle, a-ange azonga pepe awafango ye ti wataka so ayeke ga na kangbi na popo ti aita. A-ange, teti ala yeke na ndo ti kota ahon na ala gbu nda ti ye so ayeke mbilimbili mingi ahon azo ti mitele, ahinga ye so ayeke si na yâ kongrégation. Ye oko, ‘ndali ti yekiango Jéhovah,’ ala zia fango ngbanga ni na maboko ti Nzapa.​—aHébreu 2:6, 7; Jude 9.

17. Tongana nyen ye andu mabe ti mo tongana mo yeke na gbele akpale so na yâ ni mo ba a-ancien asala ye na lege ni pepe?

¹⁷ Atä a leke pepe mbeni ye gi na lege so a lingbi fade ti sala ni, a lingbi e duti pepe na mabe na Jésus Christ tongana Beli so angbâ na fini ti kongrégation ti aChrétien? Lo hinga pepe ye so ayeke si na yâ kongrégation ti lo mveni na ndo sese kue? E lingbi pepe ti yekia lege ti lo ti leke ye ni nga ti yeda na ngangu ti lo ti hon ndo ti atene ni? Tâ tene, ‘e yeke zo wa si e fâ ngbanga na zo so ayeke ndulu na e?’ (Jacques 4:12; 1 aCorinthien 11:3; aColossien 1:18) Ngbanga ti nyen ti ga pepe na atene ti bê ti mo na gbele Jéhovah na yâ asambela ti mo?

18, 19. Ye wa mo lingbi ti sala tongana mo ba so mbeni ancien aglisa lege?

¹⁸ Ndali ti so azo ayeke mbilimbili-kue pepe, akpale alingbi ti londo. Peut-être ye alingbi ti si so mbeni ancien aglisa lege, na salango si bê ti ambeni zo agi ala. Salango ye ti e na loro na gbele mara ti aye tongaso ayeke gbian ande ye ni pepe. A lingbi gi ti kono kpale ni. Ala so ayeke ba nda ti ye na lege ti yingo ayeke ku ande Jéhovah ti leke aye nzoni nga ti se zo tongana ti so a hunda na ngoi nga na lege ti lo mveni.​—2 Timothée 3:16; aHébreu 12:7-11.

¹⁹ Ye ni ayeke tongana nyen tongana vundu asala mo mingi na ndo mbeni tene? A hon ti sala tene na ambeni zo na yâ ti kongrégation, ngbanga ti nyen mo ga, na yekiango ndo, ndulu pepe na a-ancien ti wara maboko? Na kasango ndo pepe, fa tongana nyen ye ni andu mo. “Sala be-nzoni” lakue na ala, na ngbâ ti yekia ala na ngoi so mo yeke fa tene ti bê ti mo na ala. (1 Pierre 3:8) Sala tene ti hengo ndo pepe, me zia bê ti mo na dutingo biazo ti ala tongana Chrétien. Ba na nene ni wango kue ti Mbeti ti Nzapa so ala lingbi ti mu na mo na ndoye. Na tongana mo ba so a lingbi aleke ambeni ye nde, zia bê kue so fade Jéhovah ayeke fa lege na a-ancien ti sala ye so ayeke nzoni nga mbilimbili.​—aGalate 6:10; 2 aThessalonicien 3:13.

20. Ye wa e yeke ba ande na yâ article ti peko?

²⁰ Ye oko, mbeni mbage nde ti tene ni ayeke dä ti ba na ndo mungo gonda nga yekiango ala so ayeke na ngangu ti komande. A lingbi azo so amu na ala ngangu ti komande ayekia pepe azo so ayeke na gbe ti fango lege ti ala? Zia e ba ye so na yâ article ti peko.

Mo Yeke Kiri Tene Tongana Nyen?

• Kota nda ti ye wa e yeke na ni ti mu gonda na azo so ayeke na ngangu ti komande?

• Tongana nyen Jéhovah na Jésus aba azo so ayekia pepe ngangu ti komande so Nzapa amu?

• E yeke na apendere tapande wa ti azo so amu gonda na ala so ayeke na ngangu ti komande?

• E lingbi ti sala nyen tongana e ba so mbeni oko ti azo so ayeke na ngangu ti komande na ndo e aglisa lege?

[Foto na lembeti 8]

Sara ayekia na bê kue ngangu ti komande ti Abraham na lo yeke na ngia

[Foto na lembeti 9]

Mikal ayekia pepe ngangu ti komande ti David tongana mokonzi ti sewa nga tongana gbia

[Foto na lembeti 11]

‘Mbi lingbi pepe ti zia maboko ti mbi na ndo zo so Jéhovah asa ye na ndo lo!’

[Foto na lembeti 12]

Ngbanga ti nyen ti ga pepe na atene ti bê ti mo na gbele Jéhovah na yâ asambela?