“Ndara Ayeke na Azo so Ahinga Katikati ti Ala”

“Ye wa Jéhovah ahunda na mbage ti mo, tongana a yeke pepe gi ti . . . tambela na tâ be-ti-molenge na Nzapa ti mo?”​—MIKA 6:8, NW.

1, 2. Ti tene zo ahinga katikati ti lo aye ti tene nyen, na tongana nyen ayeke nde na fandara?

MBENI bazengele so ayeke na kota ndo ake ti gboto lê na ndo lo mveni. Mbeni juge ti Israël so ayeke na mbito pepe ahiri lo mveni zo ti kete ahon na yâ da ti babâ ti lo. Koli so ahon tanga ti azo kue ayeda so lo yeke pepe na ngangu ti fa lege ti kota ahon kue. Akoli oko oko so kue afa na gigi so ala hinga katikati ti ala.

² Ti tene zo ahinga katikati ti lo ayeke nde na fandara. Zo so ahinga katikati ti lo ayeke na nzoni bango ndo na mbage ti akode na nengo ti lo, na lo yeke ba pepe tele ti lo kota ahon tanga ti azo. A hon ti sala baba, ti pika kate, wala ti sala nzala ti wara kota ndo, zo so ahinga akatikati ti lo ayeke gue pepe lakue nde na ni. Tongaso, na lege so alingbi, lo yekia na lo ba na nene ni atene ti bibe nga na abango ndo ti ambeni zo.

3. Na lege wa ndara ayeke na “azo so ahinga katikati ti ala”?

³ Na lege ni, Bible atene: “Ndara ayeke na azo so ahinga katikati ti ala.” (aProverbe 11:2, NW) Zo so ahinga katikati ti lo ayeke na ndara ngbanga ti so lo yeke mu lege so Nzapa ayeda na ni, na lo kpe bibe ti fandara so ague na kamela. (aProverbe 8:13; 1 Pierre 5:5) Fini ti awakua mingi ti Nzapa afa na gigi ndara ti tene zo ahinga katikati ti lo. Zia e ba atapande ota so a sala tene ni na kozo paragraphe.

Paul: ‘Zo ti Kusala’ nga ‘Zo ti Bata Tene’

4. Ambeni matabisi wa so ayeke nde Paul ayeke la ni na ni?

⁴ Paul ayeke la ni na kota ndo mingi na popo ti akozo Chrétien, na a lingbi ti gbu nda ti tene so. Na ngoi ti kusala ti lo, lo tambela akilomètre saki mingi na ndo kota ngu-ingo nga na ndo sese, na lo leke gere ti akongrégation mingi. Na ndo ni, Jéhovah amu na Paul matabisi ti wara asuma na ti sala tene na ayanga ti kodoro nde. (1 aCorinthien 14:18; 2 aCorinthien 12:1-5) Lo mu nga yingo ti lo na Paul ti sû ambeti 14 so laso ayeke mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asala na yanga ti Grec. Biani, a lingbi ti tene so ngangu kusala ti Paul ahon ti ambeni bazengele kue.​—1 aCorinthien 15:10.

5. Tongana nyen Paul afa la ni so lo hinga akatikati ti lo mveni?

⁵ Teti so Paul ayeke giriri na li ni na yâ kusala ti Chrétien, ambeni zo alingbi ti ku ti tene lo gboto lê kue gi na ndo lo, na fango na gigi ahon ndo ni ngangu ti komande ti lo. Ye oko, a yeke tongaso pepe teti Paul ayeke la ni mbeni zo so ahinga akatikati ti lo. Lo hiri lo mveni zo so ayeke “kete na popo ti abazengele kue,” na lo kiri lo tene so lo ‘lingbi na iri ti bazengele pepe, teti lo sala ngangu na kongrégation ti Nzapa giriri.’ (1 aCorinthien 15:9) Tongana zo so ayeke sala ngangu kozoni na aChrétien, Paul aglisa lâ oko pepe so a yeke gi ndali ti nzobe so lo lingbi na ni pepe si lo wara lege ti duti na nzoni songo na Nzapa, na tongana a yeke ni pepe, lo lingbi ti wara pepe amatabisi nde ti kusala. (Jean 6:44; aEphésien 2:8) Tongaso, Paul abi bê lâ oko pepe so akpengba ye so lo sala na yâ fango tene asala si lo yeke kota ahon tanga ti azo.​—1 aCorinthien 9:16.

6. Tongana nyen Paul afa so lo hinga akatikati ti lo na yâ salango ye na azo ti Corinthe?

⁶ Ti ba so Paul ahinga la ni katikati ti lo asigigi mbilimbili polele na yâ salango ye ti lo na azo ti Corinthe. A lingbi ti tene so bê ti ambeni na popo ti ala adö mingi teti azo so ala ba tongana akota surveillant, so na popo ni a yeke wara Apollos, Céphas, na Paul lo mveni. (1 aCorinthien 1:11-15) Me lâ oko pepe Paul ahunda ti tene azo ti Corinthe asepela lo, na tongana bê ti ala adö teti lo, lo gbu nga ngoi ni pepe ti wara nzoni na lege ni. Tongana lo gue ti ba ala, lo yeke fa tele ti lo mveni pepe “na lege ti nzo yanga wala ti ndara.” Nde na so, na ndo lo mveni nga afon lo, Paul atene: “Zia azo aba e tongana azo ti kusala ti Christ, na azo ti bata tene ti nda-gigi ti Nzapa.”a​—1 aCorinthien 2:1-5; 4:1.

7. Tongana nyen Paul afa so lo hinga akatikati ti lo atä na ngoi so lo yeke mu wango?

⁷ Paul afa so lo hinga akatikati ti lo même na ngoi so a lingbi lo mu kpengba wango nga na fango lege. Lo sala ye na afon lo Chrétien “na lege ti be-nzoni ti Nzapa” nga “teti tene ti ndoye,” ahon ti sala ni na lege ti kota ti ngangu ti lo ti fa lege ti bazengele. (aRomain 12:1, 2; Philémon 8, 9) Ngbanga ti nyen Paul asala ye so? Ngbanga ti so lo ba biani tele ti lo mveni tongana mbeni ‘fon wakusala’ ti aita ti lo, pepe tongana ‘zo so akomande mabe ti ala.’ (2 aCorinthien 1:24) A yeke biani hingango katikati ti lo si amu maboko mbilimbili na Paul ti sala si akongrégation ti aChrétien ti kozo siècle andoye lo mingi ahon.​—Kusala 20:36-38.

Bango Amatabisi ti E na Be-ti-molenge

8, 9. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi e hinga katikati ti e? (b) Tongana nyen ala so ayeke na mbeni kungba alingbi ti fa so ala hinga akatikati ti ala?

⁸ Paul azia mbeni pendere tapande teti aChrétien laso. Atä a yeke akungba wa si amu na e, a lingbi zo oko pepe na popo ti e aba so lo yeke kota ahon amba ti lo. Paul asû na mbeti: “Tongana mbeni zo atene na bê ti lo, lo yeke kota zo, tongana lo yeke gi zo senge, zo so ayeke handa tele ti lo mveni.” (aGalate 6:3) Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so “azo kue asala siokpari awe, ala lingbi na gloire ti Nzapa pepe.” (aRomain 3:23, NW; 5:12) Biani, a lingbi e glisa lâ oko pepe so e kue e wara siokpari na kui so alondo na Adam. Ambeni kungba so ayeke nde alungula e pepe na yâ dutingo ti e ti siokpari so ayeke na gbe ni mingi. (Zo-ti-fa-tene 9:2) Tongana ti so a yeke la ni tâ tene na ndo Paul, a yeke gi na lege ti nzobe ti Nzapa so e lingbi na ni pepe si azo alingbi ti lï na yâ songo na Nzapa, nga ti sala na lo na lege ti mbeni kode so ayeke nde.​—aRomain 3:12, 24.

⁹ Na hingango ye tongaso, zo so ahinga katikati ti lo ayeke duti pepe na kota ngia ahon ndo ni ndali ti amatabisi ti lo na lo yeke pika nga kate pepe teti aye so lo sala. (1 aCorinthien 4:7) Tongana lo yeke mu wango wala fango lege, a lingbi lo sala ni tongana mbeni fon wakusala, pepe tongana mokonzi. Biani, a yeke duti ande nzoni pepe teti mbeni zo so ayeke na akode mingi na yâ mbeni kungba ti hunda ti wara gonda na mbage ti afon lo wamabe wala ti gbu ngoi so ala ba lo na nene ni ti gi ti wara nzoni na mbage ti ala. (aProverbe 25:27; Matthieu 6:2-4) Gonda oko so alingbi na mbeni ye nde pepe ayeke so alondo na ambeni zo nde, na a lingbi a ga pepe ngbanga ti so a hunda ni. Tongana aga biani, a lingbi apusu e pepe ti bi bê mingi na ndo e ahon ti so a hunda.​—aProverbe 27:2; aRomain 12:3.

10. Fa tongana nyen ambeni zo so a ba a tene ala yeke kete alingbi ti duti na “mosoro na lege ti mabe.”

¹⁰ Tongana azia mbeni kungba na maboko ti e, fade hingango akatikati ti e ayeke mu maboko na e ti kpe ti gboto lê mingi ahon na ndo e mveni, na salango ti tene a ba so kongrégation ni ayeke tambela nzoni gi ngbanga ti angangu na akode ti e. Na tapande, e lingbi mbilimbili ti duti na matabisi ti fa ye nzoni. (aEphésien 4:11, 12) Ye oko, tongana e hinga akatikati ti e, a lingbi e yeda so a yeke pepe gi na ndo estrade si afa ambeni ye ti kota mingi so kongrégation amanda. Na tapande, mo yeke wara ngangu pepe tongana mo ba mbeni babâ wala mama so ayeke gi lo oko, na so ayeke ga lakue na Da ti Royaume na amolenge ti lo so lo yeke fa lege na ala? Wala ambeni zo so bê ti ala asui so, na dutingo be-ta-zo, ayeke ga na abungbi atä so bê ti ambeni angbâ lakue ti tene na ala so ala lingbi pepe? Wala mbeni pendere so ayeke gue na li ni biani na lege ti yingo atä so asioni ye so asala ngangu na ndo zo ayeke dä na ekole wala na mbeni ndo nde? (Psaume 84:11 [84:10, NW]) Peut-être azo tongaso ayeke pepe na kozo ndo. Mingi ti atara ti mabe so ala yeke si na gbele ni ayeke hon gi tongaso, ambeni zo nde aba ni pepe. Ye oko, ala lingbi ti duti na “mosoro na lege ti mabe” legeoko na azo so ayeke na kota ndo mingi ahon. (Jacques 2:5) Teti biani, na nda ni, a yeke dutingo be-ta-zo si anzere na lê ti Jéhovah.​—Matthieu 10:22; 1 aCorinthien 4:2.

Guidéôn: “Kete ni” na Yâ Da ti Babâ ti Lo

11. Na lege wa Guidéôn afa so lo hinga katikati ti lo na salango tene na ange ti Nzapa?

¹¹ Guidéôn, mbeni pendere-koli so ayeke na ngangu mingi ti kete mara ti Manassé, ayeke la ni na fini na mbeni ngoi ti wusuwusu mingi na yâ mbaï ti Israël. Teti angu mbasambala, azo ti Nzapa aba pasi na gbe ti sioni komandema ti azo ti Madian. Ye oko, ngoi aga fadeso awe teti Jéhovah ti zi azo ti lo. Tongaso, mbeni ange asi na Guidéôn na lo tene: “L’Eternel ayeke na mo, mo walombe ti ngangu.” Guidéôn ayeke giriri zo so ahinga katikati ti lo, tongaso lo sala ngia pepe teti gloire ti gondango ndo so amu na lo, so lo ku ni pepe. Nde na so, na yekiango ndo lo tene na ange ni: “O Seigneur ti mbi, tongana L’Eternel ayeke na e, teti nyen ye so kue atï na ndo e?” Ange ni afa nda ti atene ni polele na lo tene na Guidéôn: ‘Fade mo sö azo ti Israël na tïtî azo ti Madiân.’ Guidéôn akiri tene tongana nyen? A hon ti hulu hio na ndo kungba so a mu na lo na bango ni tongana mbeni lege ti sala si lo mveni aga walombe ti kodoro ni, Guidéôn akiri tene: “O Seigneur, fade mbi sö azo ti Israël na nyen? Ba, azo ti famille ti mbi ayeke na nzinga ahon azo kue ti mara ti Manassé, na popo ti azo kue ti da ti babâ ti mbi mbi yeke kete ni.” So tâ be-ti-molenge!​—aJuge 6:11-15.

12. Tongana nyen Guidéôn asala ye na ndara na salango kusala ti lo?

¹² Kozoni ti tokua Guidéôn na bira, Jéhovah atara lo. Tongana nyen? A tene na Guidéôn ti futi balaga so babâ ti lo aleke teti Baal na ti fâ na sese akeke ti nzoni-kue so aluti na tele ni. A hunda kpengbango bê ti sala kusala so, me Guidéôn afa nga so lo hinga katikati ti lo, na lo sala ye ni na ndara. A hon ti sala ni na gbele azo kue, Guidéôn asala ye na bï, ngoi so azo ayeke ba lo pepe. Na ndo ni, Guidéôn asala kusala ti lo na donzi so alingbi. Lo mu awakua bale oko na tele ti lo, peut-être ti tene ambeni aluti ti bata ndo na ngoi so atanga ni ayeke mu maboko na lo ti futi balaga nga na keke ti nzoni-kue ni.b Na yâ ye kue, na deba nzoni ti Jéhovah, Guidéôn asala kusala ti lo kue, nga na ngoi so alingbi Nzapa asala kusala na lo ti zi Israël na gbe ti azo ti Madiân.​—aJuge 6:25-27.

Fango na Gigi so Zo Ahinga Katikati ti Lo nga Salango Ye na Ndara

13, 14. (a) Tongana nyen e lingbi ti fa so e hinga katikati ti e na ngoi so amu na e mbeni matabisi ti kusala? (b) Tongana nyen Ita A. H. Macmillan azia mbeni pendere tapande ti hingango katikati ti zo mveni?

¹³ Ye mingi ayeke dä so e lingbi ti manda na lege so Guidéôn afa so lo hinga akatikati ti lo. Na tapande, e yeke sala ye tongana nyen na ngoi so a mu na e mbeni matabisi ti kusala? E yeke bi bê kozoni na kota ndo wala kota iri so ayeke ga na pekoni? Wala, na hingango akatikati ti e nga na yâ sambela, e yeke ba nzoni wala e lingbi ti sala aye so kungba so amu ahunda? Ita A. H. Macmillan, so ahunzi fini ti lo ge na ndo sese na ngu 1966, azia mbeni pendere tapande na lege so. Mbeni lâ, C. T. Russell, kozo président ti Société Watch Tower, ahunda Ita Macmillan ti hinga atene ti bê ti lo na ndo zo so alingbi ti yö kungba ti kusala ni na peko ti lo. Na yâ lisoro so aga na pekoni, Ita Macmillan, atä fani oko, afa pepe so a yeke lo mveni si alingbi ti sala ni, atä so fade a lingbi nzoni ti tene lo sala ni. Na nda ni, Ita Russell atisa Ita Macmillan ti gbu li na ndo yengo dä na kungba so. Angu mingi na pekoni, Ita Macmillan asû na mbeti: “Mbi luti kâ li ti mbi akpe kue. Mbi gbu li fani mingi, na bango tene ni na nene ni mingi, na mbi sambela na ndo ni teti mbeni ngoi kozoni ti tene na lo na nda ni so mbi yeke duti na ngia ti sala ye kue so mbi lingbi ti sala ti mu maboko na lo.”

¹⁴ A ninga pepe na pekoni, Ita Russell akui, na ziango biröo ti président ti Société Watch Tower senge. Teti so Ita Macmillan asala la ni kusala ni na ngoi so Ita Russell ahon na ndangba tambela ti lo ti fa tene, mbeni ita atene na lo: “Mac, kota lege azi na mo ti wara biröo ti président. Mo yeke la ni kpengba watokua ti Ita Russell na ngoi so lo hon, na lo tene na e kue ti sala ye so mo tene. Biani, lo hon yongoro na lo kiri lâ oko pepe. A ba so mo yeke zo so alingbi ti gue na kusala ni na li ni.” Ita Macmillan akiri tene: “Ita, so ayeke pepe lege ti ba tene so. So ayeke kusala ti Seigneur, na oko ndo so zo ayeke wara na yâ bungbi ti Seigneur ayeke gi ndo so Seigneur lo mveni aba so a lingbi ti mu na zo ni; na mbi hinga na bê kue so mbi yeke pepe zo so alingbi teti kusala so.” Na pekoni, Ita Macmillan ahunda mbeni zo nde ti sala kusala ni. Legeoko na Guidéôn, lo hinga la ni akatikati ti lo, bango ndo so a lingbi e kue e mu pekoni.

15. Ambeni mbilimbili lege wa na yâ ni e lingbi ti sala kusala na bango nda ti ye nzoni na ngoi so e yeke fa ye na ambeni zo?

¹⁵ A lingbi e nga e hinga akatikati ti e na yâ lege so e yeke sala na kusala ti e. Guidéôn asala ye la ni na ndara, na lo sala kue ti tene ngonzo agbu senge senge pepe azo so agi ti kanga lege na lo. Legeoko nga, na yâ kusala ti e ti fango tene, a lingbi e hinga katikati ti e na e sala ye na ndara tongana e yeke sala tene na ambeni zo. Tâ tene, e lï na yâ mbeni bira ti yingo ti kinda “aye so gunda ni akpengba” nga ‘abibe.’ (2 aCorinthien 10:4, 5) Me a lingbi e kiri pepe ambeni zo na peko na yâ tene ti e wala e mu pepe na ala mbeni nzoni nda ti ye ti ba tokua ti e na sioni lê. Nde na so, a lingbi e yekia abango ndo ti ala, na yengo dä na ye so e na ala kue e lingbi ti duti na bibe oko na ndo ni, na ti gboto lê mingi na ndo anzoni mbage ti tokua ti e.​—Kusala 22:1-3; 1 aCorinthien 9:22; Apocalypse 21:4.

Jésus: Kota Tapande Ahon ti Zo so Ahinga Katikati ti Lo

16. Tongana nyen Jésus afa la ni so lo hinga akatikati ti lo?

¹⁶ Pendere tapande so ahon atanga ni kue ti zo so ahinga katikati ti lo ayeke ti Jésus Christ.c Atä kpengba songo ti lo na Babâ ti lo, Jésus agi bê ti lo pepe ti yeda so ambeni tene ahon ndo ti ngangu ti komande ti lo. (Jean 1:14) Na tapande, na ngoi so mama ti Jacques na Jean ahunda ti tene amolenge ti lo use ti koli aduti na tele ti Jésus na yâ royaume ti lo, Jésus atene: “Ti duti na koti wala na gati ti Mbi, a yeke ti Mbi ti mu pepe.” (Matthieu 20:20-23) Na mbeni ngoi nde, na bê kue Jésus atene: “Mbi lingbi sala ye oko na bê ti Mbi pepe . . . Mbi gi ye so Mbi ye pepe, me ye so Lo so ato Mbi aye.”​—Jean 5:30; 14:28; aPhilippien 2:5, 6.

17. Tongana nyen Jésus afa so lo hinga akatikati ti lo na yâ salango ye ti lo na ambeni zo?

¹⁷ Na alege kue, Jésus ayeke la ni kota ahon azo so ayeke mbilimbili-kue pepe, na Babâ ti lo Jéhovah amu na lo mbeni ngangu ti komande so ti azo alingbi na ni pepe. Ye oko, Jésus ahinga akatikati ti lo na yâ salango ye na mbage ti adisciple ti lo. Lo sala pepe si kode ti fa hingango ye na gigi na lege so adö bê ane na ndo ala. Lo fa na gigi so tene ayeke gbu bê ti lo, lo fa bê ti ndoye, na lo ba na nene ni aye so atia ala. (Matthieu 15:32; 26:40, 41; Marc 6:31) Na lege so, atä so Jésus ayeke la ni mbilimbili-kue, lo gi pepe ti sala ye kue na lege so a lingbi a sala ni. Lâ oko pepe lo hunda na adisciple ti lo ye mingi ahon so ala lingbi ti mu, na lâ oko pepe lo zia ye mingi na ndo ala ahon so ala lingbi ti yö. (Jean 16:12) A yeke ye ti dongo bê pepe tongana azo mingi aba so lo yeke dë bê!​—Matthieu 11:29.

Mu Tapande ti Jésus na Ndo Hingango Katikati ti Lo

18, 19. Tongana nyen e lingbi ti mu tapande ti hingango katikati ti zo mveni so Jésus afa na gigi (a) na lege so e yeke ba na ambeni zo, nga (b) na lege so e yeke sala ye na ambeni zo?

¹⁸ Tongana koli so ahon tanga ti azo kue afa so lo hinga katikati ti lo, a lingbi e sala tongaso nga biani. Mingi ni, azo so ayeke mbilimbili-kue pepe ayeke ndulu pepe ti yeda so ala yeke pepe na ngangu ti komande kue. Ye oko, na mungo tapande ti Jésus, a lingbi aChrétien ahinga akatikati ti ala. Ala yeke pepe na baba wala na kpengbango li ahon ndo ni ti tene ala ke ti mu kungba na azo so alingbi ti yö ni, nga ti yeda na fango lege so alondo na azo so a yeke kungba ti ala ti fa lege. Na fango na gigi bibe ti salango kusala maboko na maboko, ala yeke zi lege na ye kue na yâ kongrégation ti tambela “mbilimbili na lege ni.”​—1 aCorinthien 14:40.

¹⁹ Hingango katikati ti e ayeke pusu nga e ti ku ye ahon ndo ni pepe na mbage ti ambeni zo na ti mu na nene ni aye so atia ala. (aPhilippien 4:5) E lingbi ti duti na ambeni kode na angangu so ambeni zo nde ayeke na ni pepe. Ye oko, tongana e hinga akatikati ti e, fade e yeke ku pepe ti tene azo asala ye lakue gi tongana ti so e ye ala sala ni. Na hingango so zo oko oko ayeke na akatikati ti lo, na be-ti-molenge, e yeke luti pepe na ndo glisango lege ti ambeni zo. Pierre asû na mbeti: “A hon ye kue, i ndoye ambeni zo na popo ti i na tâ ndoye, teti ndoye asala si siokpari mingi a honde.”​—1 Pierre 4:8.

20. Ye nyen e lingbi ti sala ti hon ndo ti bibe kue so ague nde na hingango katikati ti e?

²⁰ Tongana ti so e manda awe, ndara ayeke biani na azo so ahinga katikati ti ala. Ye oko, a yeke tongana nyen tongana mo ba so abibe ti mo ague na mbage ti hingango pepe akatikati ti mo wala na mbage ti fandara? Zia si bê ti mo anze pepe. Me mu tapande ti David, so asambela: “Gbanzi boi ti Mo na siokpari ti kpengba-li, na zia siokpari so akomande mbi pepe.” (Psaume 19:14 [19:13, NW]) Na mungo tapande ti akoli tongana Paul, Guidéôn, nga ti lo so ayeke kota ahon atanga ni kue, Jésus Christ, fade e mveni e yeke ba tâ tene ti atene so: “Ndara ayeke na azo so ahinga katikati ti ala.”​—aProverbe 11:2, NW.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo Dabe Mo?

• Hingango katikati ti zo mveni ayeke nyen?

• Tongana nyen e lingbi ti manda Paul so ahinga akatikati lo?

• Na lege ti Guidéôn e manda nyen na ndo hingango katikati ti zo mveni?

• Tongana nyen Jésus azia tapande ti kota ahon ti hingango akatikati ti zo mveni?

[Foto na lembeti 27]

Ye so asala si afon Paul so ayeke aChrétien andoye lo mingi ayeke ti so lo fa polele so lo hinga akatikati ti lo

[Foto na lembeti 29]

Guidéôn asala ye na ndara na ngoi so lo yeke sala ye so bê ti Nzapa aye

[Foto na lembeti 31]

Jésus, Molenge ti Nzapa, afa so lo hinga katikati ti lo na yâ ye kue so lo sala