Lege so Wabatango Bungbi Ayeke Nde na Bungbi so Ndia Ayeda na Ni
A YEKE ngbele ye na nze ti janvier 1885 si a yeke sala ngu oko oko abungbi ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Na ngoi so a ngbâ ti bungbi aChrétien so asa yingo na ndo ti ala na ndangba mbage ti siècle 19, awayinda na awakua kue so a hiri ala na kusala ti bungbi ni so ndia ayeda na ni ayeke na beku ti guengo na yayu. Biani, a lingbi tene so ye ni ayeke gi tongaso lakue.
Mbeni ye ayeke dä la ni so ayeke nde. Na ngu 1940, a hiri Hayden C. Covington ti sala kusala tongana wayinda ti Société, lo so na ngoi ni kâ ayeke ba lege ti mungo wango na Société, na so lo mveni ayeke oko ti “ambeni ngasangbaga,” na beku ti ngbâ na ndo sese. (Jean 10:16) A londo na ngu 1942 ti si na 1945, tongana président ni ayeke dä pepe, lo sala kusala na place ti lo. Na ngoi ni so, Ita Covington azia kusala ti lo ti wayinda ti gue ti sala ye so a ba a tene ayeke ye so bê ti Jéhovah aye, so ti tene, awayinda na awakua kue ti bungbi ti Pennsylvanie ayeke aChrétien so asa yingo na ndo ti ala. Lyman A. Swingle amu place ti Hayden C. Covington na yâ molongo ti awayinda, na a soro Frederick W. Franz tongana zo so ayeke sala kusala tongana président ayeke dä pepe.
Ngbanga ti nyen awakua ti Jéhovah amä na bê so a lingbi awayinda na awakua kue ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvanie aduti aChrétien so asa yingo na ndo ti ala? Ngbanga ti so na ngoi ni so, a ba awayinda na awakua ti bungbi ti Pennsylvanie tongana Wabatango Bungbi ti aTémoin ti Jéhovah, so na yâ ni kue a yeke wara gi akoli so asa yingo na ndo ti ala.
Mbeni Bungbi so Asala Ngu Oko Oko, so Alï na yâ Mbaï
Na ngoi ti bungbi ti ngu oko oko so asala na lango 2 ti nze ti octobre ngu 1944 na Pittsburgh, azo so ayeke na yâ bungbi ti Pennsylvanie ayeda na ambeni kota tene omene so aleke mama-ndia ti ala si aga nzoni. Mama-ndia ni atene kozo so azo so amu nginza teti kusala ti Société ayeke wara nga wungo ti azo so ayeke na mbage ti ala a lingbi na nginza so ala mu, me molongo ota ti mama-ndia ni, so a leke ni si aga nzoni, ake tene so. Mbeni tondo na ndo bungbi ti ngu oko oko so atene: “Fade wungo ti azo kue so ayeke na yâ ti Société ahon pepe 500 . . . A lingbi zo oko oko kue so a soro lo aduti mbeni wakua ti ngoi kue ti Société wala mbeni wakua ti ngoi kue pepe so ayeke mbage ti [kongrégation] ti aTémoin ti Jéhovah, na a lingbi lo fa na gigi bibe ti Seigneur.”
Na pekoni, a lingbi azo so amu tele ti ala kue na Jéhovah si asoro na lege ti vote awayinda ti Société, na bango na nene ni pepe wungo ti nginza so ala mu ti tene kusala ti Royaume ague na li ni. Ye so ague legeoko na aye so a kiri a leke ni yeke yeke, so a sala tene ni giriri na Esaïe 60:17: “Fade Mbi ga na lor na place ti gengere, na Mbi ga na argent na place ti win, ngengere na place ti keke, na win na place ti tênë. Fade Mbi sala si siriri aga azo ti bata mo, na mbilimbili aga azo ti komande mo.” Na salango tene ti “azo ti bata” na “azo ti komande,” prophétie so agboto lê na ndo aye so a kiri a leke na yâ tambela ti bungbi na popo ti azo ti Jéhovah.
Kpengba ye so a sala ti tene bungbi ni alingbi na ndia ti théocratie asi na hunzingo ti “lakui na ndapelele saki use na ndo ni ngbangbo ota” so a fa na Daniel 8:14. Na ngoi ni so, “a sukula” la ni “Ndo ti Nzoni-kue.”
Ye oko, na peko ti bungbi ti ngu oko oko so alï na yâ mbaï na ngu 1944, mbeni kpengba hundango tene angbâ. Teti so na ngoi ni kâ a ba bungbi ti Pennsylvanie so bungbi ti awayinda mbasambala ayeke na yâ ni tongana Wabatango Bungbi, so aye ti tene wungo ti azo ti Wabatango Bungbi alingbi lâ oko pepe ti hon aChrétien mbasambala so asa yingo na ndo ti ala? Na ndo ni, teti so a yeke azo ti bungbi ni si ayeke soro awayinda ni, azo ti yâ ti bungbi ni ayeke soro azo ti Wabatango Bungbi na ngoi ti bungbi ti ngu oko oko ni? Awayinda na awakua ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, nga na azo ti Wabatango Bungbi kue ayeke ye oko, wala ala yeke nde nde?
Mbeni Bungbi Nde ti Ngu Oko Oko so Adabe na Ni
A kiri tene na ahundango tene so na ngoi ti bungbi ti ngu oko oko so a sala na lango 1 ti nze ti octobre ngu 1971. Na ngoi ni so, mbeni oko ti awamungo diskur ni afa so wabatango bungbi ti “ngba ti be-ta-zo na ti ndara” aba gigi angu ngbangbo mingi kozoni na Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. (Matthieu 24:45-47, NW) A leke wabatango bungbi na Pentecôte ti ngu 33 N.E., ahon asiècle 18 kozoni si bungbi ti Pennsylvanie aba gigi. Na tongo nda ni, a yeke akoli, pepe 7, me abazengele 12 si ayeke na yâ ti wabatango bungbi. A yeke polele so a kono wungo so na pekoni, teti ‘abazengele na a-ancien so ayeke na Jérusalem’ ayeke mu li ni la ni.—Kusala 15:2.
Na ngu 1971, gi oko wamungo diskur so afa a tene azo so ayeke na yâ ti Société Watch Tower alingbi pepe ti soro azo ti Wabatango Bungbi so asa yingo na ndo ti ala. Ngbanga ti nyen? Lo tene: “Ngbanga ti so a yeke pepe mbeni zo si ahiri na kusala wabatango bungbi ti ‘bungbi ti ngba ni.’ A yeke Jésus Christ, Mokonzi ti tâ kongrégation ti aChrétien na Seigneur nga na Maître ti bungbi ti ‘ngba ti be-ta-zo na ti ndara’ . . . si ahiri lo na kusala.” Tongaso, a yeke polele so azo so ayeke na yâ bungbi kue so ndia ayeda na ni alingbi pepe ti soro na lege ti vote azo ti Wabatango Bungbi ti sala kusala.
Na guengo na li ni, wamungo diskur ni asala kpengba tene so: “Wabatango bungbi ayeke pepe na awakua tongana ti so Bungbi ti aWayinda ti Société ayeke na ni, so ti tene, président, zo so asala kua na peko ti président, wakua-su so ayeke nga wabatango nginza, na zo so amu maboko na lo. Lo yeke gi na mbeni senge zo so amu li ni.” Teti angu mingi, président ti bungbi ti Pennsylvanie ayeke nga la ni zo so ayeke na kungba mingi ti Wabatango Bungbi. A yeke duti ande tongaso mbeni pepe. Atä ye so ala hinga wala kode ti ala ayeke legeoko pepe, azo ti Wabatango Bungbi alingbi tele na lege ti kungba ti ala. Wamungo diskur akiri atene: “Na lege so, zo oko oko kue ti wabatango bungbi alingbi ti duti zo so amu li ni atä so na oko ngoi lo yeke pepe président ti . . . Société . . . Ye ni kue aluti gi na ndo kode ti gbiango oko oko na peko ti tele azo so amu li ni na yâ wabatango bungbi.”
Na bungbi ti ngu oko oko ti ngu 1971 so a lingbi ti glisa ni pepe, a sala kangbi polele na popo ti azo ti Wabatango Bungbi so asa yingo na ndo ti ala, na awayinda ti bungbi ti Pennsylvanie. Ye oko, azo ti Wabatango Bungbi angbâ ti sala kusala tongana awayinda nga na awakua ti Société. Me laso, mbeni hundango tene aba gigi: Mbeni nda ti tene ti Bible ayeke dä so afa a tene a lingbi awayinda ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania aduti gi azo ti Wabatango Bungbi?
Kiringo tene ni ayeke: pepe. Bungbi ti Pennsylvanie ayeke pepe gi oko bungbi so ndia ayeda na ni, so aTémoin ti Jéhovah asala na kusala. Ambeni nde ayeke dä. Mbeni oko ayeke Watchtower Bible and Tract Society of New York, Incorporated. A sala si kusala ti e akpengba pepe na Amérika. A yeke polele so deba nzoni ti Jéhovah ayeke na ndo bungbi so, atä so awayinda na awakua ni ayeke mingi ni “ambeni ngasangbaga.” Na Grande Bretagne, a sala kusala na International Bible Students Association. A sala nga kusala na ambeni bungbi nde so ndia ayeda na ni ti sala si aye ti Royaume ague na li ni na yâ ti ambeni kodoro. Na mango tele nzoni na popo ti ala, ala kue ayeke mu maboko na ayeke sala kota kusala ti sala si a fa nzo tene na ndo sese kue. Atä ala yeke na ndo wa wala azo wa ayeke awayinda wala awakua ni, na lege ti théocratie, a yeke Wabatango Bungbi si ayeke fa lege na ayeke sala kusala na ala. Ni la, a mu na abungbi tongaso kungba ti sala si aye ti Royaume amaï.
Ti duti na abungbi so ndia ayeda na ni aga na ye ti nzoni mingi na e. Na lege so e sala ye alingbi na andia ti kodoro ti e, tongana ti so Tene ti Nzapa ahunda. (Jérémie 32:11; aRomain 13:1) Na sigingo na aBible, abuku, apériodique, abrochure, na ambeni mbeti nde, abungbi so ndia ayeda na ni amu maboko ti sala hio kusala ti e ti kangbingo tene ti Royaume. Abungbi tongaso ayeke sala nga kusala tongana aye so ndia ayeda na ni, ti leke atene so andu ye ti zo mveni, angangu so a sala ti mu maboko na zo, mango tele ti sala kusala na ambeni ndo teti akota bungbi, na ambeni nde tongaso. E kiri singila teti akusala so abungbi so ndia ayeda na ni ayeke sala.
Iri ti Jéhovah na Kozo Ndo
Na ngu 1944, a kiri a zia mbeni tene na ndo Molongo II ti mama-ndia ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, ti gboto lê na ndo aye so bungbi ni azia na gbele lo ti sala. Na lege ti mama-ndia ni, aye so Société azia na gbele lo ti sala andu kota ye so: “Ti fa Évangile ti Royaume ti Nzapa na gbe ti Christ Jésus na amara kue tongana tene ti témoin ti iri, tene na kota ti JÉHOVAH Nzapa ti Ngangu Ahon Kue.”
Ngbele ye na ngu 1926, “ngba ti be-ta-zo” azia iri ti Jéhovah na kozo ndo. Mbeni mbilimbili ye so ayeke kota mingi ayeke la ni ngu 1931, ngoi so Awamandango Bible amu iri ti Témoin ti Jéhovah. (Esaïe 43:10-12) Ambeti ti Société so agboto lê mingi na ndo iri ti Nzapa andu nga abuku Jéhovah (1934), “Que ton nom soit santifié” (1961), na “Les nations sauront que je suis Jéhovah”—Comment? (1971).
A sala mbeni tene so ayeke nde na ndo Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau, so asigigi na ngbongboro ni kue na Anglais na ngu 1960. Iri ti Jéhovah ayeke na yâ ni na ndo kue so Tétragramme asigigi dä na mbage ti Mbeti ti Nzapa so asala na yanga ti Hébreu. Na yâ ti traduction so a zia nga iri ti Nzapa na ando 237 so ayeke na yâ Mbeti ti Nzapa so asala na yanga ti Grec, ando so gingo nda ti ye nzoni afa a tene ayeke tongaso biani. So tâ singila si e yeke na ni teti, na alege nde nde, Jéhovah amu lege na “ngba” ni nga na Wabatango Bungbi ti lo ti sala kusala na andokua ti gbotongo mbeti na abungbi ti ala so ndia ayeda na ni ti sala si a hinga iri ti lo na ndo sese kue!
A Maï Kangbingo Tene ti Nzapa
Na ngoi kue azo ti Jéhovah asala tene ti témoin na iri ti lo, na ala mu mbage ti Tene ti lo na sigingo nga na kangbingo ambeti kutu mingi so aluti na ndo Bible, nga na Bible mveni. Na tongo nda ti angu 1900, a zi lege na Société Watch Tower ti sigigi na The Emphatic Diaglott, mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asala na yanga ti Grec, ti Benjamin Wilson, so na yâ ni awara yanga ti Grec na ti Anglais. Société asigigi na King James Version (Bible du roi Jacques) ti aWamandango Bible, so na yâ ni a zia na ndo ni alembeti 500. Na ngu 1942, lo sigigi na King James Version so a-référence ayeke na popo ti alembeti ni. Na nda ni, na ngu 1944 Société ato nda ti pete American Standard Version ti 1901, so a sala kusala na iri ti Nzapa. Iri ti Jéhovah ayeke nga la ni mbeni mbage ti The Bible in Living English, ti Stephen T. Byington, so Société asigigi na ni na ngu 1972.
Abungbi so ndia ayeda na ni, so aTémoin ti Jéhovah asala na kusala amu mbage na gbotongo nga na kangbingo aBible kue so a kiri peko ni na mbeni yanga nde. Ye oko, ye so ayeke kota mingi ayeke kpengba salango kusala maboko na maboko na popo ti Société Watch Tower nga na bungbi ti aTémoin ti Jéhovah so asa yingo na ndo ti ala, so ayeke na yâ Komité ti Bible Traduction du monde nouveau. E yeke na ngia teti so a gboto na ayanga 38 traduction so kue, wala gi mbage ni, laso ahon 106 400 000. Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ayeke biani mbeni bungbi ti Bible!
A ‘hiri na kusala ngba ti be-ta-zo na ndo akungba kue ti maître ti lo.’ So andu nga aye so a leke na kota ndokua na New York, na Amérika, nga na afiliale 110 so ayeke sala kusala fadeso na ndo sese kue. Bungbi ti ngba ni ahinga so a yeke hunda na lo ande ti kiri tene teti lege so lo sala kusala na ye so a zia na maboko ti lo. (Matthieu 25:14-30) Ye oko, ye so akanga pepe lege na ‘ngba’ ni ti mu lege na asurveillant so ayeke na kode, ala so ayeke ti “ambeni ngasangbaga,” ti bata akungba so ndia ayeda na ni na ti so aba lege ti tambela ti aye. Teti biani, ye so ayeke mu lege na Wabatango Bungbi ti mu ngoi mingi “ti sambela na ti sala kusala ti fango tene.”—Kusala 6:4.
Na ngoi kue so dutingo ti sese ti laso amu lege na ni, Wabatango Bungbi, so asala kusala na iri “ngba ti be-ta-zo na ti ndara,” ayeke sala kusala na abungbi so ndia ayeda na ni. Aye so ayeke nzoni, me tongana ala yeke dä pepe, a yeke sala nga ye pepe. Tongana mbeni mbela ti ngorogbia amiro mbeni bungbi so ndia ayeda na ni, kusala ti fango tene ayeke ngbâ lakue ti gue na li ni. Atä laso, na yâ ti akodoro so azia akatikati na kusala ti e na so abungbi so ndia ayeda na ni ayeke dä pepe, a yeke fa tene ti Royaume, a yeke sala adisciple, na guengo na li ni ti théocratie angbâ lakue. Ye so ayeke si ngbanga ti so aTémoin ti Jéhovah ayeke lu ye na atuku ngu na ndo ni, na ‘Nzapa asala si amaï.’—1 aCorinthien 3:6, 7.
Tongana e bi lê na ndo ngoi ti kekereke, e hinga na bê kue so fade Jéhovah ayeke mu na azo ti lo aye ti yingo na ti mitele so atia ala. Lo na Molenge ti lo, Jésus Christ, ayeke ngbâ ande lakue ti mu fango lege nga na maboko so alondo na yayu, so ahunda, ti hunzi kusala ti fango tene ti Royaume. Biani, ye kue so e sala tongana awakua ti Nzapa, a yeke ‘pepe na lege ti ngangu ti aturugu, ti ngangu, me na lege ti yingo ti Jéhovah.’ (Zacharie 4:6) Tongaso e yeke sambela ti hunda mungo maboko ti Nzapa, na hingango so na yâ ngangu so Jéhovah amu, fade e lingbi ti hunzi kusala so lo mu na e ti sala na ngoi ti nda ni so!