Bi Bê na Apendere Kusala ti Nzapa

“O L’Eternel [“Jéhovah,” NW] Nzapa ti mbi, kusala ti kpene ti Mo, na bibe ti Mo teti e awu mingi; zo oko ti lingbi na Mo ayeke pepe.”​—PSAUME 40:6 (40:5, NW).

1, 2. E yeke na fä wa ti apendere kusala ti Nzapa, na a lingbi ye so apusu e ti sala nyen?

TONGANA mo diko Bible, mo lingbi ti ba hio so Nzapa asala la ni apendere ye teti azo ti lo ti giriri, Israël. (Josué 3:5; Psaume 106:7, 21, 22) Atä so Jéhovah alï fadeso pepe na yâ atene ti azo na lege so, e yeke wara na yâ aye so angoro e gbâ ti afä ti apendere kusala ti lo. Tongaso, e yeke na anda ti tene ti bungbi oko na wasungo psaume na tenengo: “Akusala ti mo ayeke mingi, O Jéhovah! Mo sala ala kue na lege ti ndara. Sese asi singo na aye so mo leke.”​—Psaume 104:24, NW; 148:1-5.

² Azo mingi laso ake wala ayeke kanga lê na ndo mara ti afä so afa polele akusala ti Wasalango ye. (aRomain 1:20) Ye oko, e yeke sala nzoni ti gbu li na ndo ni na ti hinga na nda ni dutingo ti e na kungba ti e na gbele Wasalango e. Job achapitre 38 ti si na 41 ayeke pendere ye ti mungo maboko na lege so, teti na yâ ti achapitre so, Jéhovah agboto lê ti Job na ndo ambeni mbage ti apendere kusala ti Lo. Zia e ba ambeni kpengba tene so Nzapa asigigi na ni.

Akusala ti Ngangu na ti Pendere

3. Tongana ti so a sû na Job 38:22, 23, 25-29, Nzapa ahunda tene na ndo aye wa?

³ Na mbeni ngoi ni, Nzapa ahunda na Job: “Mo lï na yâ da ti mosoro ti neige? Mo ba da ti mosoro ti gandangombe? So Mbi bata teti lâ ti ye ti ngangu, teti lâ ti tiri, na lâ ti bira.” Na yâ ambage mingi ti sese ti e, neige na gandangombe ayeke ye so ayeke si lakue. Nzapa akiri atene: “Zo nyen asuru lege teti ngu so apika mingi? Wala a leke lege teti nyekpa na bekpa? Si ngu-nduzu apika na ndo sese so zo aduti dä pepe, na yando so azo ayeke dä pepe; si a lingbi na nzala ti ndo so ayeke yangbato na yando ni, na a sala si fini pele asigigi. Babâ ti ngu-nduzu ayeke? Zo wa adü ngu ti mamio? Mama wa si glace asigigi na yâ ti lo? Zo wa adü givre ti nduzu?”​—Job 38:22, 23, 25-29.

4-6. Na lege wa zo ade ti hinga ye kue pepe na ndo neige?

⁴ Ambeni zo so alango na yâ ti akodoro so aba ngoi na nene ni mingi na so a hunda na ala ti fono, aba peut-être neige tongana mbeni ye so akanga lege. Ye oko, ambeni zo mingi aba neige tongana mbeni ye so amu ngia, ye so asala si ndo ayeke pendere na hiver so amu lege ti sala akusala so ayeke nde mingi. Na batango na li ahundango tene ti Nzapa, e hinga neige nzoni, atä gi ye wa lo kpa ni? Biani, e hinga ye so mingi ti neige akpa ni, peut-être na bango afoto ti congère (gbâ ti neige so pupu abungbi ni) wala ngbanga ti so e ba awe neige mingi. Me ti alê ti neige ayeke tongana nyen? Mo hinga ye so ala kpa ni, peut-être na bango ala na lingu ti ala?

⁵ Ambeni zo amu angu mingi ti manda na ti mu na foto alê ti neige. Lê ti neige oko alingbi ti duti na akete mbage ti glace ngbangbo oko so ayeke na apendere tele nde nde mingi. Buku Atmosphère atene: “Azo ahinga mingi tene ti akete mbage ti neige so amara ni ayeke nde nde, na atä so awasenda-ye angbâ ti tene so mbeni ndia ti ndagigi oko akanga lege pepe ti tene mara ti lê ni oko aga mingi, a wara lâ oko pepe alê ni use so akpa tele. Wilson A. Bentley amu li ni na yâ gingo nda ti ye ti kota ahon na ndo ye so, na lo mu ngoi ti fini ti lo ahon ngu 40 ti ba na ti mu foto ti alê ti neige na microscope, na lo wara lâ oko pepe use so akpa tele.” Na même tongana a si so use akpa tele tongana angbo, fade ye so ayeke buba ande pendere ti ambage nde nde ti alê ti neige?

⁶ Dabe ti mo na hundango tene ti Nzapa: “Mo lï na yâ da ti mosoro ti neige?” Azo mingi aba mbinda tongana da ti mosoro ti neige. Mo ba mo mveni na guengo na yâ ti da ti mosoro tongaso ti diko gbâ ti amara nde nde ti alê ti neige na ti manda tongana nyen ala ba gigi? Mbeni kota bakari ti senda-ye atene: “Ade ahinga pepe mara na lingu ti ye so asala si alê ti ngu ti mbinda aga glace tongana ndo adë ndulu na température 40 na gbe ni.”​—Psaume 147:16, 17; Esaïe 55:9, 10.

7. Konongo ti hingango ye ti azo na ndo ngu-nduzu ayeke tongana nyen?

⁷ Me ti ngu-nduzu ayeke tongana nyen? Nzapa ahunda na Job: “Babâ ti ngu-nduzu ayeke? Zo wa adü ngu ti mamio?” Oko kota bakari ti senda-ye ni atene: “Teti a yeke ngangu ti gbu nda ti tambelango ti apupu na teti so guru ti ngu na akete ye so ayeke na yâ ti pupu aduti na place oko pepe, a yeke ngangu ti leke tene ti bibe nzoni na ndo lege so ambinda na angu-nduzu ayeke londo.” Ti tene ni na mbeni lege so akpengba pepe, awasenda-ye asigigi na anzene nzene tene ti bibe mingi, me ala lingbi biani pepe ti fa nda ti ngu-nduzu kue. Ye oko, mo hinga so ngu-nduzu so ayeke kota ye mingi teti fini, ayeke pika na ndo sese, ayeke sala si akobe na akeke amaï, na ayeke sala si fini aduti dä na amu ngia.

8. Ngbanga ti nyen atene ti Paul so a sû na Kusala 14:17 ayeke na lege ni?

⁸ Fade mo yeda pepe na tene ti nda ni so bazengele Paul atene? Lo wa azo ti ba na yâ apendere kusala so mbeni tene ti témoin na ndo Lo so asala ni. Paul atene na ndo Jéhovah Nzapa: “Lo bata tene ti témoin ti Lo teti Lo sala nzoni, Lo mu na i ngu-nduzu na Lo mu na i ngoi ti lengo kobe, na Lo mu na i kobe, na ngia, alingbi na bê ti i.”​—Kusala 14:17; Psaume 147:8.

9. Tongana nyen apendere kusala ti Nzapa ayeke fa na gigi kota ngangu ti lo?

⁹ Kite ayeke pepe so Wasalango amara ti nzoni kusala ti pendere tongaso ayeke na kota ndara nga na ngangu mingi. A du ti ngangu ti lo ni, bi bê na tene so: A tene so na lango oko oko angu-nduzu so ayeke pika na bekpa, nyekpa nga na pupu ayeke 45 000, a hon kutu 16 na yâ ngu oko. So ti tene na ndo sese angu-nduzu ndulu na 2 000 ayeke pika na ngoi so e yeke sala tene. Angangu so ambinda nde nde so ngu-nduzu oko ti bekpa na ti nyekpa ayeke na ni alingbi na ti anene ngombe bale oko tongana ti ala so a bi na ngoi ti Use Bira so Amu Sese Kue. Mo yeke ba ambeni mbage ti ngangu so na lege ti anyekpa. Na ndo ti kota mbito so ala yeke dü na bê ti zo, nyekpa ayeke ga na ingo so ahiri ni azote, so ayeke tï na sese na ayeke ga tongana yorö ti sese so akugbe ayeke gboto ni. Tongaso, nyekpa ayeke ngangu so lê aba, me na oko ngoi ni, lo yeke ga na atâ nzoni ye biani.​—Psaume 104:14, 15.

A Yeke Sala Nyen na ndo Mo?

10. Tongana nyen mo yeke kiri tene ande na ahundango tene ti Job 38:33-38?

¹⁰ Ba tele ti mo mveni na place ti Job, na Nzapa ti Ngangu Ahon Kue ayeke hunda tene na mo. Fade mo yeke yeda peut-être so mingi ti azo ayeke bi bê nzoni pepe na apendere kusala ti Nzapa. Jéhovah ahunda na e ahundango tene so e yeke diko na Job 38:33-38. “Mo hinga kpengba-ndia ti ayayu? Mo lingbi leke tene ti ngangu ti ala na ndo sese? Mo lingbi yä yanga ti mo ti sala tene na mbinda, si ngu mingi atï na ndo mo? Mo lingbi to nyekpa si a gue? na a tene na mo, E yeke na ndo so. Zo wa azia ndara na bê ti zo? Wala zo wa amu hingango nda ti ye na yingo ti zo? Zo wa alingbi diko mbinda na lege ti ndara ti lo? Na a tuku bozo ti ngu ti nduzu? Ti sala si pupu-sese abungbi aga potopoto, na sese agbu tele na mbeni sese.”

11, 12. Ambeni ye wa afa so Nzapa ayeke Wasalango apendere kusala?

¹¹ E ba gi ambeni tene so Élihu na Job asala lisoro na ndo ni, na e fa ambeni hundango tene so Jéhovah ahunda na Job ti kiri tene dä “tongana koli.” (Job 38:3) E tene “ambeni,” teti so na yâ achapitre 38 na 39, Nzapa aluti na ndo ambeni kota mbage nde ti aye ti création. Na tapande, abungbi ti atongoro ti yayu. Zo wa ahinga andia ti ala kue wala akpengba-ndia ti ala? (Job 38:31-33) Jéhovah agboto lê ti Job na ndo ambeni nyama: bamara na pakpo, ngasa ti ngonda so aduti na popo ti atene na lele ti ngonda, ngbä na naamo, ngangu mbarata na ngualo. Biani, Nzapa ahunda na Job wala a yeke lo si amu na anyama nde nde so dutingo ti ala so asala si ala yeke na fini na ala maï. Peut-être mo lingbi ti manda achapitre so, mbilimbili tongana mo yekia ambarata wala ambeni nyama ni nde.​—Psaume 50:10, 11.

¹² Mo lingbi nga ti ba achapitre 40 na 41, so na yâ ni Jéhovah akiri atisa Job mbeni ti kiri tene na ahundango tene ti lo na ndo ti anyama use. E ba so anyama so ayeke mbimba (Béhémoth), mbeni kota nyama so tele ti lo akpengba, nga na sioni ngunde ti Nil (Léviathan). Ala oko oko kue mveni ayeke mbeni pendere ye mingi ti création so a lingbi e bi bê ti e na ndo ni. Zia e ba fadeso atene wa a lingbi e tene na nda ni.

13. Ahundango tene ti Nzapa asala nyen na ndo Job, na tongana nyen a lingbi aye so asala ngangu na ndo e?

¹³ Job chapitre 42 afa na e ye so ahundango tene ti Nzapa asala na ndo Job. Kozoni, Job abi bê ti lo la ni mingi na ndo lo mveni nga na ndo ambeni zo. Me na yengo dä na sengo ndo so amu na lege ti ahundango tene ti Nzapa, Job agbian bango ndo ti lo. Lo fa na gigi tene so: “Mbi hinga Mo [Jéhovah] lingbi sala ye kue, na ye so Mo leke na bê ti Mo ti sala, ye oko alingbi gbanzi ye so pepe. Mbi tene, Zo wa ayeke na ndara pepe si lo honde wango-tene? A yeke mbi so mbi sala tene ti ye so mbi hinga nda ni pepe, ye so ahon ndara ti mbi, mbi hinga nda ni pepe.” (Job 42:2, 3) Biani, na peko ti bingo bê na akusala ti Nzapa, Job atene so aye so ayeke pendere ahon ndo ni teti lo. Tongana e kiri e ba aye ti pendere ti création so, a lingbi bê ti e nga adö na ndara nga na ngangu ti Nzapa. Ngbanga ti nyen? Gi ti tene bê ti e apika teti kota ti ngangu na ti kode ti salango ye ti Jéhovah? Wala a lingbi mbeni ye nde andu bê ti e nga?

14. Tongana nyen David asala ye na mbage ti apendere kusala ti Nzapa?

¹⁴ Biani, na Psaume 86, e wara atene tongaso ti David so, na yâ mbeni kozo psaume, lo tene: “Ayayu asala tene ti gloire ti Nzapa; le-nduzu afa na gigi kusala ti tïtî lo. Lâ na lâ ala sala tene; bï na bï ala fa na gigi ndara ti Lo.” (Psaume 19:2, 3 [19:1, 2, NW]) Me David ague na li ni mingi ahon. Na Psaume 86:10, 11 (NW) e diko: “Teti Mo yeke kota, na Mo sala ye ti kpene, gi Mo oko ayeke Nzapa. Fa na mbi lege ti mo, O Jéhovah. Fade mbi tambela na yâ tâ tene ti mo. Sala si bê ti mbi aga oko ti kpe mbito ti iri ti mo.” Yekiango ndo ti David na mbage ti Wasalango ye teti aye ti kpene kue so lo sala andu nga tâ kpengo mbito so ayekia ndo. Mo lingbi ti hinga ngbanga ti nyen. David aye la ni pepe ti ga sioni na lê ti Lo so alingbi ti sala apendere kusala so. E nga kue e ye tongaso pepe.

15. Ngbanga ti nyen kpengo mbito so David ayeke na ni ayeke na lege ni?

¹⁵ David ahinga giriri so teti Nzapa ayeke na mbeni kota ngangu so lo yeke fa lege na ni, lo lingbi ti sala kusala na ni na tele ti zo kue so alingbi pepe na be-nzoni ti lo. So ayeke nzoni tene pepe teti ala. Nzapa ahunda na Job: “Mo lï na yâ da ti mosoro ti neige? Mo ba da ti mosoro ti gandangombe? so Mbi bata teti lâ ti ye ti ngangu, teti lâ ti tiri, na lâ ti bira.” Neige, gandangombe, apupu ti ngu, pupu na nyekpa ayeke kue na yâ da ti aye ti bira ti lo. Na so tâ kota ngangu ti dongo bê si aye ti ndagigi so ayeke na ni!​—Job 38:22, 23.

16, 17. Tapande wa afa so Nzapa ayeke na ngangu so adö bê, na tongana nyen lo sala kusala na ngangu so giriri?

¹⁶ Peut-être mo dabe ti mo na mbeni kota kpale so aga na lege ti mbeni oko ti angangu so: kota pupu ti ngu, gandangombe wala ngu so asuku amu ndo fade fade. Ti mu mbeni tapande, na hunzingo ti ngu 1999, angangu ngu ti pupu atï na ndo ti Poto ti bongo-do. A yeke la ni mbeni ye so awandara ti senda-nduzu aku oko pepe. Angangu pupu ni aya na mbeni loro so asi kilomètre 200 na yâ l’heure oko; ala zi li ti ada saki mingi, akungbi awin ti wa-ti-dada na akinda anengo camion. Tara ti ba aye so asi: Ngoi ti ngu ti pupu so agboto na sese wala akungbi akeke ndulu na kutu 270, so na popo ni 10 000 gi na yâ ti yaka ti Versailles, na gigi ti Paris. Wa-ti-dada amingo na yâ ti ada kutu mingi. Ndulu na azo 100 aglisa fini ti ala. Ye so kue gi na yâ kete ngoi. So tâ ngangu!

¹⁷ Mbeni zo alingbi ti ba so akota pupu ti ngu ayeke tongana andao so a lingbi pepe ti fa lege na ni na ti ba lege ni. Ye oko, ye nyen alingbi ti si tongana Lo ti ngangu ahon kue asala akusala ti kpene na salango kua na mara ti angangu tongaso, tongana lo ba lege ni nzoni na lo fa lege na ni? Lo sala mbeni ye tongaso ngbele ye na ngoi ti Abraham so amä so Wafango ngbanga ti sese kue aba nengo ti sioni ti agbata use, Sodome na Gomorrhe. Lege ti ala abuba mingi si demango tele na ndo ala ama juska na Nzapa, so amu lege si azo ti mbilimbili kue asigigi na yâ ti agbata ni so a fâ ngbanga na ndo ni. Tondo ti mbaï ni atene: “Tongaso L’Eternel [“Jéhovah,” NW] apika Sodome na Gomorrhe na soufre na wâ so alondo na L’Eternel na yayu,” a zu na ndo agbata so. Ye so ayeke la ni mbeni pendere kusala: ti bata azo ti mbilimbili na ti futi azo ti sioni so ake ti gbian bê ti ala.​—Genèse 19:24.

18. Esaïe chapitre 25 agboto lê na ndo apendere ye wa?

¹⁸ Mbeni ngoi na pekoni, Nzapa afâ ngbanga na ndo Babylone, gbata ti giriri, so asala peut-être tene ni na Esaïe chapitre 25. Nzapa afa kozoni so fade Babylone aga ndo so zo alango dä pepe: “Mo sala si kodoro ni aga kundu ti tênë, kodoro so ayeke na gbagba ti bira aga kodoro so afuti, na kodoro ti ngangu ti awande aga kodoro pepe; fade a kiri a sala kodoro ni mbeni pepe.” (Esaïe 25:2) A-touriste so ayeke gue laso ti ba ngbele ndo ti Babylone ti giriri alingbi ti yeda so prophétie ni aga tâ tene. Futingo ti Babylone ayeke la ni gi mbeni senge ye so asi gi tongaso? Oko pepe. Nde na so, e lingbi ti yeda na tene ti Isaïe so: “O L’Eternel, Mo yeke Nzapa ti mbi; fade mbi yä iri ti Mo, na mbi sepela iri ti Mo, teti Mo sala kota ye mingi; Mo mu wango giriri na lege ti be-biani na tene-biani.”​—Esaïe 25:1.

Apendere Kusala so Ayeke Ga Ande

19, 20. E lingbi ti ku gango tâ tene wa ti Esaïe 25:6-8?

¹⁹ Nzapa asala si prophétie so afa ni na nduzu ge aga tâ tene giriri, na fade lo yeke londo ti sala ye ti kpene na ngoi so ayeke ga. Na yâ atene so angoro ni, na ndo so Isaïe asala tene ti “kota ye mingi” ti Nzapa, e wara mbeni prophétie so a lingbi ti zia bê na ndo ni, so ade ti ga tâ tene pepe, me so ayeke ga ande tâ tene, legeoko tongana ti so fango ngbanga na ndo Babylone aga tâ tene biani. ‘Akota ye mingi’ so a mu zendo ni ge ayeke nyen? Esaïe 25:6 atene: “Na ndo hoto so, fade L’Eternel Ti Sabaoth asala pumba teti azo kue, pumba ti ye ti mafuta, pumba ti vin so angbâ na yâ ta ni lâ mingi, pumba ti ye ti mafuta so asi na mafuta ti bio, na pumba ti vin ti nzoni mingi so angbâ na yâ ta ni lâ mingi.”

²⁰ Prophétie so ayeke ga ande biani tâ tene na yâ fini sese so Nzapa amu zendo ni, so ayeke ku e. Na ngoi ni kâ, fade a yeke zi azo na gbe ti akpale so asala fadeso sana na mingi ti ala. Biani, prophétie ti Esaïe 25:7, 8 amu zendo so fade Nzapa ayeke sala kusala na ngangu ti lekengo ye ti lo ti sala na mbeni oko ti akusala ti pendere ahon kue: “Lo honde voile so ayeke na ndo azo kue, na voile ni so a gbala na ndo amara kue. Lo hunzi kui teti lakue lakue; fade Seigneur L’Eternel ambô ngule na lê ti azo kue; na fade Lo lungula zonga ti azo ti Lo na ndo sese kue, teti L’Eternel asala tene so awe.” Na pekoni, bazengele Paul asala kusala na versê so ti sala tene ti kusala ti Nzapa ti kiri na fini azo so akui awe, na zingongo ala na popo ti awakinda. A yeke duti ande biani kusala ti pendere!​—1 aCorinthien 15:51-54.

21. Apendere kusala wa fade Nzapa ayeke sala teti awakinda?

²¹ Mbeni nda ni so fade angule ti vundu ayeke hule ayeke so fade a zi akobela biaku. Tongana Jésus ayeke la ni na ndo sese, lo sava azo mingi; lo zi lê ti awaziba na mê ti awambongi, lo kiri ngangu na awazin. Jean 5:5-9 atene so lo sava mbeni koli so ayeke wazin asala angu 38. Azo so aba ye ni atene so a yeke mbeni kusala ti dongo bê, mbeni pendere kusala. Biani, a yeke la ni tongaso! Ye oko, Jésus atene na ala so kusala ti lo ti zingo awakinda ayeke duti ande pendere mingi ahon: “Zia bê ti i adö pepe, tene ti ye so; teti l’heure ayeke ga so azo kue so ayeke na dukua, fade ala mä yanga ti Lo, na ala sigigi.”​—Jean 5:28, 29.

22. Ngbanga ti nyen awazinga na azo so vundu ahon ndo ti ala alingbi ti duti na beku teti kekereke?

²² Ye so ayeke si ande biani, teti lo so amu zendo ni ayeke Jéhovah. Duti na beku so tongana lo sala ande kusala nga lo fa lege nzoni na kota ngangu ti lo, fade alengo ni ayeke duti pendere. Psaume 72 afa ye so lo yeke sala ande na lege ti Molenge ti lo so ayeke Gbia. Na pekoni, fade azo ti mbilimbili ayeke mbumba. Siriri ayeke wu ande mingi. Nzapa ayeke zi ande awazinga na azo so vundu ahon ndo ti ala. Lo mu zendo so: “Fade ale-kobe awu mingi na ndo sese; fade a si singo na li ti ahoto. Fade lengo ti lo ayeke tongana ti Liban, na fade ala so ayeke ti gbata ayeke mbumba tongana pele ti sese.”​—Psaume 72:16, NW.

23. A lingbi kusala ti kpene ti Nzapa apusu e ti sala ye wa?

²³ Biani, e yeke na anda ti tene mingi ti bi bê na apendere kusala ti Jéhovah, ye so lo sala giriri, ye so lo yeke sala laso, nga ye so lo yeke sala ande. “Sala tene nzoni na L’Eternel Nzapa, Nzapa ti Israël. Gi Lo oko, Lo sala ye ti kpene. Sala tene nzoni na iri ti Lo ti gloire lakue; na zia sese kue asi na gloire ti Lo. Amen! Amen!” (Psaume 72:18, 19) A lingbi ye so aduti tene ti lisoro ti e so e yeke sala na wâ na asongo ti e nga na ambeni zo. Biani, zia e “fa tene ti gloire ti Lo na popo ti amara, na ye ti kpene ti Lo na popo ti azo kue.”​—Psaume 78:3, 4; 96:3, 4.

Mo Yeke Kiri Tene Tongana Nyen?

• Tongana nyen atene so a hunda na Job agboto lê mingi na ndo akatikati ti hingango ye ti zo?

• Atapande wa ti apendere kusala so a zi nda ni na Job achapitre 37 ti si na 41 apika bê ti mo?

• Tongana nyen a lingbi e sala ye tongana e bi bê awe na ndo ambeni pendere kusala ti Nzapa?

[Afoto na lembeti 16]

Mo yeke tene ti mo nyen na nda ni na ndo pendere ti ambage nde nde ti neige nga na ngangu ti nyekpa so adö bê?

[Lingu ti afoto na lembeti 16]

snowcrystals.net

[Afoto na lembeti 18]

Zia si apendere kusala ti Nzapa aduti lakue mbage ti lisoro so mo yeke sala