Nginza ti Mo Wala Fini ti Mo?
Peut-être mo mä tene awe na ndo azo ti sioni so ayôro ngombe na lê ti zo so ala gbu lo na hundango: “Nginza ti mo wala fini ti mo!” Laso, hundango ye tongaso, so azo ahinga ni nzoni, asigigi polele tongana mbeni kota kpale so ayeke na gbele e kue, mbilimbili ala so alango na akodoro so ayeke na mosoro mingi. Ye oko, ge, a yeke pepe mbeni zo ti sioni si ahunda ye na ngangu tongaso. Nde na so, a yeke lege so azo ayeke mu na nene ni nginza nga na warango aye ti mosoro.
GBOTONGO lê tongaso asala si mbeni fini molongo ti akpale na ti gingo bê aba gigi. Ngele wa a lingbi zo afuta ti tomba peko ti nginza nga na aye ti mitele? E lingbi ti duti na ngia na yâ kete ye so e yeke na ni? Azo ayeke buba “tâ fini” ti ala biani ndali ti kota nzala ti akungba? Nginza ayeke kelele ti fini so ayeke na ngia?
Kota Nzala ti Wara Nginza
Na popo ti anzala ti azo nga na aye so agbu bê ti ala mingi, so a yeke na lege ni wala pepe, ndoye ti nginza asala mandako ti duti na kozo ndo. Nde na nzala ti bungbingo koli na wali na nzala ti kobe, kota nzala ti wara nginza alingbi ti ngbâ lakue na ti hunzi lâ oko pepe. A ba so gango mbakoro akaï nzala so pepe. Fani mingi, ango mbakoro alingbi biani ti kono nzala wala bingo bê ti mbeni zo na ndo nginza nga na ye so nginza alingbi ti vo.
A ba so salango bê ti nginza angbâ ti gue na li ni. Mbeni walombe ti mbeni cinéma so azo ahinga mingi atene: “Salango bê ti nginza asala kusala nzoni. Salango bê ti nginza aga na nzoye.” Atä so azo mingi asala tene ti angu 1980 ti si na angu 1990 tongana Ngoi ti Salango Bê, ye so asi kozo nga na peko ti ngoi so afa so salango ye ti azo na gbele nginza agbian mingi pepe na yâ ti angu so ayeke hon.
Ye so peut-être ayeke mbeni fini ye a yeke so azo mingi aba alege so azi ti kaï hio nzala ti ala ti wara mosoro mingi ahon. A ba so gbâ ti azo na ndo ti sese amu mingi ni ngangu ti ala kue ti leke na ti wara aye ti mitele mingi ahon. Peut-être mo yeke yeda so ti duti na akungba na ti futa nginza teti aye aga mbeni ngangu so azo asala na wâ, na mingi ni na kode, na yâ fini ti laso.
Me azo awara ngia na pekoni? Na kiringo tene na hundango tene so, Salomon, Gbia ti ndara so ayeke na mosoro mingi asû na mbeti atene so a sala angu 3 000 awe: “Zo so andoye argent, fade argent alingbi na nzala ti lo pepe; wala lo so andoye ye mingi, fade wungo ni alingbi na nzala ti lo pepe. So ayeke ye senge senge nga.” (Zo-ti-fa-tene 5:9 [5:10, NW]) Awasenda-ye so amanda ye na ndo dutingo ti azo laso ahunzi nga tene ti ala tongaso.
Nginza na Ngia
Mbeni ye ti dongo bê mingi ahon so a ba na yâ salango ye ti azo ayeke so bungbingo nginza nga na aye ti mitele mingi asala lakue pepe si nzerengo tele na ngia akono mingi ahon. Ye so awagingo nda ti ye mingi aga ti hinga ayeke so tongana mbeni zo awara mbeni wungo ti mosoro awe, bibe ti ngia so lo yeke na ni ayeke nde na wungo ti akungba so lo yeke na ni.
Tongaso, tombango peko ti aye ti mitele na ti nginza so a kanga ndo ni pepe asala si azo mingi ahunda tele ti ala, ‘E ba so e yeke na ngia teti afini ye kue so e vo; ye oko, tongana a ba aye ni kue awe, ngbanga ti nyen aye so aga pepe na ngia mingi ahon?’
Na yâ buku ti Jonathan Freedman (Happy People), lo tene: “Gi na ngoi so mo wara mbeni kete nginza, wungo ti nginza so mo yeke na ni ayeke kete ye tongana a ba tene ti warango tâ ngia. Nde na dutingo wanzinga, kamba so ayeke na popo ti nginza na ngia ayeke biani kete mingi.” Azo mingi fadeso ahinga so ye so amu tâ ngia na zo ayeke dutingo na mosoro na lege ti yingo, gingo ti wara na yâ fini aye so nda ni ayeke dä, na anzoni lege ti salango ye. Nga ye so ayeke kota mingi a yeke songo so e yeke na ni na amba ti e, dutingo yamba na atiri wala aye so ane na ndo zo, so alingbi ti kanga lege na e ti wara ngia na yâ ye so e yeke na ni.
Azo mingi aba so gunda ti akpale mingi ti ngoi ti e ayeke so azo ayeke ndulu ti sala kusala na amosoro ti leke akpale so ayeke na yâ ti tele. Ambeni zo so asala tene na ndo dutingo ti azo asala tene na ndo bibe ti azo mingi so aku ti tene ye aga nzoni pepe nga so bê ti ala asui. Ala ba nga so gbâ ti azo na yâ ti akodoro so ayeke na mosoro mingi ague ti ba awanganga wala ti gi nda ti fini ti ala nga na siriri ti bibe na mbage ti ala so amu li ni, na yâ ti a-secte, nga na yâ ti abungbi so atene ala yeke kaï akobela. Ye so afa ngbanga ti nyen amosoro awara lege pepe ti sala si fini aduti na tâ nda ni.
Ngangu Nga na Wokongo ti Nginza
Biani, nginza ayeke na ngangu. Lo lingbi ti vo apendere da, apendere bongo, nga aye ti da so aza zango. A lingbi nga ti vo gloire, mango yanga, wala tene ti gonda na mayele, même a sala si zo awara akamarade so ayeke na nzobe teti kete ngoi. Me a yeke gi na ndo so si ngangu ti nginza aluti dä. Ye so e yeke na bezoin ni mingi, nginza alingbi ti vo pepe: ndoye ti mbeni tâ kamarade, siriri ti bibe, mbeni kete dengo bê na ngoi so kuâ aga ndulu. Na ti ala so ayekia songo ti ala na Wasalango Ye, nginza alingbi pepe ti vo yengo dä ti Nzapa.
Gbia Salomon, so awara aye kue ti nzoni so nginza alingbi ti vo na ngoi ti lo, ayeda so ti zia bê kue na akungba aga pepe na tâ ngia so aninga. (Zo-ti-fa-tene 5:12-15) Zo alingbi ti glisa nginza ti lo tongana mbeni banque alï ngu wala ndali ti guengo na li ni ti angele ti akungba. Akota pupu ti ngu alingbi ti kungbi mbeni tâ kota da. A-assurance, atä so alingbi ti futa gi mbeni mbage ti akungba so abuba, a lingbi kanga pepe dü ti aye so aso bê ti zo. Anginza so zo azia na ndo mbeni ye ti wara faïda mingi na pekoni alingbi ti glisa ngele ti ala na yâ mbeni kpale ti konomi so asi fade fade. Laso zo alingbi même ti duti na mbeni kua so a futa nginza dä nzoni me kekereke lo glisa ni.
Tongaso, tongana nyen e lingbi ti zia nginza na ndo so alingbi? A lingbi nginza wala akungba asala kusala wa na yâ fini ti e? Zia mo gi nda ti tene ni mingi ahon ti ba tongana nyen mo lingbi ti wara mbeni ye so ngele ni ayeke dä biani: “tâ fini.”
[Afoto na lembeti 4]
Warango mosoro aga pepe na ngia so aninga