Mo Lingbi ti “Hinga Popo ti Ye ti Nzoni na ti Sioni”?

“I tara ye si i lingbi hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur.”​—AEPHÉSIEN 5:10.

1. Na lege wa fini ti laso alingbi ti duti ye ti gingo bê, na ngbanga ti nyen?

“O L’ETERNEL [“Jéhovah,” NW], mbi hinga lege ti zo ayeke na tïtî lo mveni pepe; na a yeke na bê ti zo so atambela ti fa lege na gere ti lo nga pepe.” (Jérémie 10:23) Kpengba tene so Jérémie ayeda na ni andu e laso mingi ahon. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so e yeke na “ngoi ti kpale na ti ngangu,” tongana ti so Bible atene kozoni. (2 Timothée 3:1, NW) Lâ oko oko, e tingbi na aye ti gingo bê so asi na so ahunda na e ti mu adesizion. Atä ala yeke kota wala kete, adesizion so e mu alingbi ti sala ngangu mingi na ndo nzoni duti ti e na lege ti mitele, na lege ti bibe, nga na lege ti yingo.

2. Aye wa so e soro a lingbi ti ba tongana ye senge, me tongana nyen aChrétien so amu tele ti ala awe na Nzapa aba ni?

² A lingbi peut-être ti ba mingi ti aye so e soro na yâ fini ti e ti lâ oko oko tongana ye so ayeke si ka lakue wala ye senge. Na tapande, lâ oko oko, a hunda na e ti soro bongo so e yü, kobe so e te, azo so e ba, na ambeni ye nde. Fani mingi, a lingbi ti ba so asorongo aye so ayeke ga gi na bê ti ala, na e yeke bi bê na ni mingi pepe. Me aye so ayeke biani ye senge? Ti aChrétien so amu tele ti ala awe na Nzapa, a yeke kota ye ti sala kue si aye so e soro so andu yungo bongo ti e, tengo ye na nyongo ye ti e, nga salango tene na salango ye ti e afa na gigi lakue kusala ti e tongana awakua ti Lo ti Kota Ahon Kue, Jéhovah Nzapa. A dabe ti e na tene ti bazengele Paul so: “Tongana i te, wala i nyon, wala i sala mbeni ye, i sala ye kue teti gloire ti Nzapa.”​—1 aCorinthien 10:31; aColossien 4:6; 1 Timothée 2:9, 10.

3. Aye wa so e soro ahunda biani ti bi bê dä mingi ahon?

³ Nga, ambeni ye ti soro ayeke dä so ahunda même ti bi bê dä mingi ahon. Na tapande, desizion ti sala mariage wala ti ngbâ kumbamba ayeke sala biani na ndo fini ti zo kota ngangu so aninga. Biani, sorongo nzoni zo ti mu na mariage, ti duti koli wala wali ti mbeni zo teti lâ ti fini kue, ayeke kete ye pepe.a (aProverbe 18:22) Na ndo ni, sorongo akamarade na ala so e bungbi na ala, mandango mbeti ti e, kusala so e ye ti sala, nga aye ti ngia na hungo tele ti e ayeke biani na kota kusala na yâ dutingo ti e na lege ti yingo, na tongaso na yâ nzoni duti ti e ti lakue lakue.​—aRomain 13:13, 14; aEphésien 5:3, 4.

4. (a) A yeke duti ye ti nzoni mingi ahon ti hinga ye wa? (b) Ahundango tene wa a yeke nzoni ti bi bê dä?

⁴ Teti e yeke na aye so kue ti soro, a yeke biani ye ti nzoni teti e ti hinga ti soro popo ti ye ti nzoni na ti sioni, wala ye so akpa ye ti nzoni na ye so ayeke biani nzoni. Bible amu gbotongo mê so: “Mbeni lege ayeke so ayeke nzoni na lê ti zo, me nda ti lege so ayeke lege ti si na kui.” (aProverbe 14:12) Tongaso, e lingbi ti hunda: ‘Tongana nyen e lingbi ti maï ngangu ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni? E lingbi ti bi lê ti e na ndo wa ti wara fango lege so a hunda teti mungo adesizion? Ye nyen azo, na ngoi ti giriri nga na ngoi ti laso, asala na lege so, na ye nyen asi na pekoni?’

“Senda-ndara na Tene ti Handa Senge” ti Sese

5. Akozo Chrétien ayeke la ni na yâ mara ti sese wa?

⁵ A-Chrétien ti kozo siècle ayeke la ni na yâ mbeni sese so akpengba-ndia na abibe ti Rome na ti Grèce afa lege na ni. Na mbeni mbage, a yeke wara dutingo na yâ mosoro ti azo ti Rome, so azo mingi aba tongana ye ti sala nzala ni. Na mbeni mbage nde, abibe ti senda-ndara ti Platon na Aristote, nga na ala ti afini kota zo ti wasenda-ndara, tongana aÉpicurien na aStoicien anzere mingi na bungbi ti awandara ti ngoi ni. Tongana bazengele Paul aga na Athènes na ngoi ti use tambela ti lo ti missionnaire, lo tingbi na awasenda-ndara so ayeke aÉpicurien na aStoicien, so aba tele ti ala kota ahon “wapande so,” Paul.​—Kusala 17:18.

6. (a) Ye atara ambeni zo na popo ti akozo Chrétien ti sala nyen? (b) Gbotongo mê wa Paul amu?

⁶ Tongaso, a yeke ngangu pepe ti hinga ngbanga ti nyen ambeni zo na popo ti akozo Chrétien asala nzala ti alege na dutingo ti fandara ti azo so angoro ala. (2 Timothée 4:10) A ba so ala so ayeke tâ na yâ bungbi ti aye so awara aye ti nzoni mingi na lege ti mitele, na aye so ala soro akpa ye so ayeke nzoni. A ba a tene sese ni ayeke na mbeni ye ti ngele ngangu mingi ti mu, me so dutingo na fini ti mbeni Chrétien so amu tele ti lo na Nzapa awe alingbi pepe ti mu. Ye oko, bazengele Paul amu gbotongo mê so: “I bata nzoni: peut-être mbeni zo ayeke dä so ayeke gbu i na ague na i yongoro na lege ti senda-ndara na tene ti handa senge na lege ti ngobo ti salango ye ti azo, na lege ti akete tene ti sese so na pepe na lege ti Christ.” (aColossien 2:8, NW) Ngbanga ti nyen Paul asala tene tongaso?

7. Tâ ngele ti ndara ti sese ayeke nyen?

⁷ Paul amu gbotongo mê so ngbanga ti so lo ba mbeni tâ kpale ayeke na peko ti bibe ti ala so asala nzala ti aye ti sese. Salango kusala ti lo na tene “senda-ndara na tene ti handa senge” ayeke biani kota ye mingi. Tene “senda-ndara” aye ti tene mbilimbili “ndoye na tombango peko ti ndara.” Ye so mveni alingbi peut-être ti ga na ye ti nzoni. Biani, Bible, mbilimbili na yâ buku ti aProverbe, awa zo ti tomba peko ti tâ hingango ye na ndara. (aProverbe 1:1-7; 3:13-18) Ye oko, Paul abungbi “senda-ndara” legeoko na “tene ti handa senge.” Ti tene na mbeni lege nde, Paul aba la ni ndara so sese alingbi ti mu tongana ye senge na ye ti handa. Tongana mbeni ballon so asuku, ndara ti sese akpa mbeni ye so akpengba, me na yâ ni, mo yeke wara ye oko pepe. A yeke duti biani ye senge senge, na nga ye ti vundu, ti zia si sorongo ye ti nzoni na ti sioni aluti na ndo ti mbeni senge ye tongana “senda-ndara na tene ti handa senge” ti sese.

Ala so “Adi Iri ti Sioye Nzoye, na A Di Iri ti Nzoye Sioye”

8. (a) Na mbage ti azo wa azo abi bê ti wara wango? (b) Mara ti wango wa a yeke mu?

⁸ Aye ni ayeke nde mingi pepe laso. A lingbi ti tene so na yâ aye kue so azo ayeke sala ngangu dä, a wara gbâ ti awakode. Awawango na ndo tene ti sewa na ti mariage, awasungo tene na yâ ti mbeti-sango, azo so atene ala lingbi ti kaï kobela na salango kusala pepe na ayorö, awagingo nda ti atongoro, awagingo bendo, na ambeni zo nde ayeke ndulu ti mu awango, me na hundango nginza na pekoni. Me mara ti wango wa a yeke mu? Fani mingi, a yeke zia nde andia ti Bible na ndo lege ti tambela, ti zia na place ni ye so a di iri ni fini lege ti tambela. Na tapande, na salango tene ti desizion ti yanga-ti-komande ti ke ti zia na mbeti “amariage ti koli na koli, wala wali na wali,” mbeni article na yâ mbeni mbeti-sango (The Globe and Mail), so azo ayeda na ni mingi na Canada, atene: “Na yâ ngu 2000, a yeke ye ti buba ti ke ti sala ye alingbi na ye ti bê ti ambeni zo so andoye tele na amu tele ti ala na popo ti mba, gi teti so ala use kue ayeke akoli wala awali.” Bibe ni laso ayeke ti zia lege na ye kue, na ti fâ ngbanga na ndo ye oko pepe. A yeke ba ngele ti ye kue na lege ti bango ndo ti zo oko oko; a yeke wara mbeni pepe mbeni bango ndo nde ti kota ahon na ndo tene ti nzoni na ti sioni.​—Psaume 10:3, 4.

9. Ye nyen ala so azo ayekia ala mingi na sese ayeke sala ka fani mingi?

⁹ Ambeni zo abi lê na mbage ti azo so aga nzoni na lê ti azo nga na lege ti mosoro, so ti tene awamosoro na ala so azo ahinga ala nzoni mingi, tongana atapande ti mu pekoni na yâ mungo desizion ti ala. Atä so na yâ dutingo ti azo laso a yekia mingi awamosoro na ala so azo ahinga nzoni mingi, fani mingi ala yeke ba na nene ni kue pepe alengo tongana salango ye na lege ni nga ziango bê na ndo zo. Na tombango peko ti kota ndo na nzoni duti na lege ti mosoro, azo mingi aba tongana sioni ye oko pepe ti ke ti sala ye alingbi na akpengba-ndia na ndo tambela. Ti tene a hinga ala nzoni si azo ayekia ala, ambeni ake na bingo bê dä oko pepe andia na kpengba-ndia so a zia na sese, na ala soro tambela so ague nde na so aso bê mingi. Ye ti pekoni ayeke mbeni bungbi ti azo so a sala ye gi ti wara faïda na pekoni, so azia lege na ye kue, na so tene so afa lege na salango ye ti ala ayeke: “A zia lege na ye kue.” A yeke ye ti dongo bê tongana li ti azo ague kirikiri na ala yeke glisa lege na ndo tene ti ye ti nzoni na ti sioni?​—Luc 6:39.

10. Tongana nyen atene ti Isaïe na ndo tene ti nzoye na sioye aga tâ tene?

¹⁰ E yeke ba na yâ aye so angoro e akota kpale so aga na peko ti asioni desizion so a mu na ndo fango lege so ayeke mbilimbili pepe: asewa na amariage so afuti, nyongo samba na mbangi ahon ndo ni, abungbi ti asioni pendere so ayeke sala ye ti ngangu, bungbingo koli na wali kirikiri, akobela ti bungbingo koli na wali, ti fa gi ala so. Biani, tongana nyen e lingbi ti ku ti tene aye ni aduti nde, tongana azo ake andia kue wala ye ti fango lege kue na ndo tene ti ye ti nzoni na ti sioni? (aRomain 1:28-32) A yeke gi tongana ti so prophète Isaïe atene: “Vundu aga na azo so adi iri ti sioye nzoye, na a di iri ti nzoye sioye; so azia bingo na place ti lumière na lumière na place ti bingo; so azia ye so asui na place ti ye so anzere, na ye so anzere na place ti ye so asui! Vundu aga na azo so aba ala mveni tongana awandara, na ala so aba ala mveni tongana azo so ahinga nda ti ye!”​—Esaïe 5:20, 21.

11. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ti ndara pepe ti zia bê kue na e mveni tongana e soro ye ti nzoni na ti sioni?

¹¹ So Nzapa ahunda na aJuif ti giriri so “aba ala mveni tongana azo so ahinga nda ti ye” ti kiri tene na lo afa nga mingi ahon nene ni teti e ti zia bê pepe na e mveni na ndo sorongo popo ti ye ti nzoni na ti sioni. Azo mingi laso ayeda na tene so: “gi ti mä gi ye so bê ti mo afa na mo,” wala “sala ye so mo ba ayeke nzoni.” Mara ti bango ndo tongaso ayeke nzoni? Pepe na bango ndo ti Bible, so atene polele: “Bê ti zo ayeke na handa ahon mbeni ye kue na ayeke sioni mingi; zo nyen alingbi hinga bê ti zo?” (Jérémie 17:9) Fade mo yeke zia bê na mbeni zo ti handa na ti sioni ti fa lege na mo na yâ adesizion so mo yeke mu? A yeke duti ngangu mingi. Biani, mo yeke sala peut-être gi ye so ague nde na ti so mara ti zo tongaso atene na mo. Nda ni la si Bible adabe ti e: “Zo so azia bê ti lo na ndara ti lo mveni, lo yeke wabuba, me zo so atambela na lege ti ndara, fade a zi lo.”​—aProverbe 3:5-7; 28:26.

Zia E Manda Ye so Ayeke Nzoni na Lê ti Nzapa

12. Ngbanga ti nyen e yeke na bezoin ti hinga biani “ye so Nzapa aye”?

¹² Teti a lingbi e zia bê oko pepe na ndara ti sese, nga pepe na e mveni na ndo tene ti ye ti nzoni na ti sioni, ye nyen a lingbi e sala? Ba wango so bazengele Paul amu polele: “I tambela na lege ti sese so pepe, me i gbian lege ti i na lege ti bibe ti fini, si i lingbi hinga ye so Nzapa aye, ye so ayeke nzoni, ye so alingbi na lê ti Lo, na ye so alingbi kue.” (aRomain 12:2) Ngbanga ti nyen e yeke na bezoin ti hinga biani ye so Nzapa aye? Na yâ Mbeti ti Nzapa, Jéhovah amu mbeni nda ti tene polele me so ayeke ngangu: “Legeoko tongana ayayu ayeke na nduzu ahon sese, tongaso lege ti Mbi ayeke na nduzu ahon lege ti i, na bibe ti Mbi ayeke na nduzu ahon bibe ti i.” (Esaïe 55:9) Na lege so, a hon ti zia bê na ndo ye so a hiri ni ngangu ti bango nda ti ye ti e mveni wala nzoni bibe ti e mveni, e yeke na gbotongo mê so: “I tara ye si i lingbi hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur.”​—aEphésien 5:10.

13. Tongana nyen atene ti Jésus so a sû na Jean 17:3 afa nene ti hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Nzapa?

¹³ Jésus Christ agboto lê na ndo bezoin so, tongana lo tene: “So ayeke fini ti lakue lakue: ti tene ala manda ti hinga mo, oko tâ Nzapa, na lo so mo to lo, Jésus Christ.” (Jean 17:3, NW) Nda ti tene “manda ti hinga” ayeke kota mingi ahon gi tene “hinga.” Na lege ti mbeni kota bakari (Vine’s Expository Dictionary), tene ni “afa kamba so ayeke na popo ti zo so ahinga, na ye so lo hinga; na lege so, ye so zo ni ahinga ayeke ye ti ngele ngangu na kota ye mingi na lê ti lo, na tongaso songo ni so a zia na sese ayeke nga ye ti ngele ngangu na kota ye.” Ti sala songo na mbeni zo aye ti tene ye mingi ahon gi ti hinga zo ni so wala iri ti lo. A hunda nga ti hinga ye so zo ni aye na ye so lo ke, ti hinga tambela ti lo, salango ye ti lo, na ti yekia ni.​—1 Jean 2:3; 4:8.

Zia E Leke Angangu ti E ti Gbu Nda ti Ye

14. Ye nyen so Paul asala tene ni la ni afa kota kangbi so a yeke na popo ti aforoto na abiazo na lege ti yingo?

¹⁴ Tongaso, tongana nyen e lingbi ti wara ngangu ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni? Atene ti Paul na aChrétien Hébreu ti kozo siècle amu kiringo tene na hundango tene so. Lo sû na mbeti: “Zo kue so anyon dulait, ade lo hinga pepe tene ti mbilimbili, teti lo yeke foroto. Me kobe so akpengba ayeke ti ala so aga biazo, teti ala so, na lege ti salango kusala na ni lakue, a leke angangu ti ala ti gbu nda ti ye, ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni.” Na ndo so, Paul afa kangbi so ayeke na popo ti “dulait,” so lo fa pekoni na yâ versê so aga kozo tongana “akozo tene ti nzoni-kue ti yanga ti Nzapa,” na “kobe so akpengba,” so ayeke ti “ala so aga biazo” na so “a leke angangu ti ala ti gbu nda ti ye, ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni.”​—aHébreu 5:12-14, NW.

15. Ngbanga ti nyen a hunda ti sala kusala ngangu ti wara tâ hingango ye ti Nzapa?

¹⁵ Aye ti tene so, kozoni kue, a lingbi e sala kusala ngangu ti wara tâ hingango ye na ndo andia ti Nzapa tongana ti so a wara na yâ Tene ti lo, Bible. E yeke gi pepe mbeni molongo ti andia so afa na e ye nyen e lingbi wala e lingbi pepe ti sala. Bible ayeke mara ti buku tongaso pepe. Nde na so, Paul atene: “Ambeti kue alondo na yanga ti Nzapa, na a yeke nzoni ti fa nda ti ye, ti zingo na azo, ti leke ye na lege ni, na ti mu wango tene na azo na yâ ye so ayeke na lege ni, si zo ti Nzapa alingbi kue, na lo wara ye kue alingbi na nzoni kusala kue.” (2 Timothée 3:16, 17, NW) Ti wara nzoni na lege ti fango nda ti ye, zingongo na zo, na mungo wango-tene na zo, a lingbi e sala kusala na bibe ti e nga na ngangu ti e ti gbungo nda ti ye. Ye so ahunda ti sala ngangu, me ye ti pekoni, so ayeke ti ga zo so “alingbi kue, so awara ye kue alingbi na nzoni kusala kue,” ayeke ye so alingbi na ni biani.​—aProverbe 2:3-6.

16. Ti leke angangu ti zo ti gbu nda ti ye aye ti tene nyen?

¹⁶ Na pekoni, tongana ti so Paul afa, ‘a leke angangu ti abiazo ti gbu nda ti ye, ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni.’ Na ndo so, e ndu kpengba mbage ti ye ni. Tene “a leke angangu ti ala ti gbu nda ti ye” aye ti tene biani “a fa lege na aye ti tele so zo ahinga na ye na lege ni (tongana mbeni wanguru).” (Kingdom Interlinear Translation) Mbeni wanguru ti kode so asala gymnastique alingbi ti ngoro na loro na tele ti mbeni wen, na a kpa ye so ague nde mingi na ndia ti ndagigi. Na ngoi ni kue, lo yeke fa lege na a-membre oko oko ti tele ti lo, na gi tongaso, lo hinga ye wa alingbi lo sala. Lo yeke na ngangu kue na ndo aye ti tele ti lo so lo lingbi ti hinga na ye na lege ni, na a lingbi ti tene so lo hinga, atä na bingo bê na ni pepe, aye wa a yeke nzoni lo sala ti tene lo lingbi hunzi kusala ti lo nzoni. Aye so kue ayeke ye ti peko ti ngangu fango lege na lekengo tele lakue.

17. Na lege wa a lingbi e duti tongana awanguru?

¹⁷ E nga kue a lingbi a leke e na lege ti yingo tongana mbeni wanguru, tongana e ye ti hinga na bê wala adesizion na aye so e soro ayeke lakue nzoni. A lingbi na ngoi kue e duti na ngangu kue na ndo aye ti tele ti e so e lingbi ti hinga na ye na lege ni. (Matthieu 5:29, 30; aColossien 3:5-10) Na tapande, mo yeke fa lege na lê ti mo ti ba pepe aye so andu pitan, wala mê ti mo ti mä pepe amozoko wala atene ti sioni? A yeke tâ tene so mara ti aye ti saleté tongaso angoro e. Ye oko, a yeke lakue ti e ti ba wala e yeke zia ni si a lï na yâ bê ti e wala bibe ti e. E lingbi ti mu tapande ti wasungo psaume so atene: “Fade mbi zia ye ti kirikiri na gbe ti lê ti mbi pepe. Mbi ke kusala ti ala so azia lege ni, fade nzala ti ala agbu bê ti mbi pepe. . . . Lo so asala wataka, fade lo ngbâ na gbele mbi pepe.”​—Psaume 101:3, 7.

Leke Angangu ti Gbu Nda ti Ye ti Mo na Lege ti Salango Kusala na ni Lakue

18. Ye nyen tene “na lege ti salango kusala na ni lakue,” so a wara na yâ tene ti Paul na ndo lekengo angangu ti zo ti gbu nda ti ye, afa na gigi?

¹⁸ Dabe mo so a yeke “na lege ti salango kusala na ni lakue” si e lingbi ti leke angangu ti e ti gbu nda ti ye ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni. Ti tene ni na mbeni lege nde, na ngoi kue so e yeke na gbele mbeni desizion, a lingbi e manda ti sala kusala na angangu ti e ti gbu nda ti ye, ti hinga akpengba-ndia ti Bible wa ye so andu ni, na tongana nyen a lingbi ti sala kusala na ala. Sala si a duti na yâ salango ye ti mo ti lâ oko oko ti gi nda ti aye na yâ ambeti so aluti na ndo Bible so a mu na lege ti “ngba ti be-ta-zo na ti ndara.” (Matthieu 24:45, NW) Biani, e lingbi ti gi mungo maboko ti aChrétien biazo. Ye oko, ngangu so e yeke sala ti manda Tene ti Nzapa, tongana a gue legeoko na sambela so e tene na Jéhovah ti wara fango lege nga na yingo ti lo, ayeke ga ande na aye ti nzoni mingi na nda ni.​—aEphésien 3:14-19.

19. Aye ti nzoni wa e lingbi ti wara tongana e sala kusala yeke yeke na angangu ti e ti gbu nda ti ye?

¹⁹ Tongana e yeke sala kusala yeke yeke na angangu ti e ti gbu nda ti ye, ye so e gi ti si dä ayeke ti tene “e lingbi ngbâ aforoto mbeni pepe, so mo ba mo tene mapo ayengi ala mbage na mbage, na apupu kue ti fango ye ahon na ala kirikiri na lege ti handa ti azo, na lege ti mayele ti sigingo na ye ti wataka.” (aEphésien 4:14, NW) A hon so, tongana a luti na ndo hingango ye na gbungo nda ti ye ti e ti ye so ayeke nzoni na lê ti Nzapa, e lingbi ti mu adesizion ti ndara, atä a yeke kota wala kete, so aga na ye ti nzoni na e, akpengba afon e na yâ vorongo, na, ahon ye kue, anzere na Babâ ti e ti yayu. (aProverbe 27:11) So tâ ye ti nzoni na ti batango tele na yâ ngoi ti aye ti ngangu so!

[Kete Tene na Gbe Ni]

Mo Lingbi ti Fa Nda Ni?

• A hunda ti duti na ngangu wa ti mu anzoni desizion?

• Ngbanga ti nyen a yeke na lege ti ndara pepe ti ba ndo na mbage ti akota zo wala ti zia bê na abibe ti e mveni tongana e yeke mu desizion na ndo ye ti nzoni na ti sioni?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e hinga biani ye so ayeke nzoni na lê ti Nzapa tongana e yeke mu adesizion, na tongana nyen e lingbi ti sala tongaso?

• ‘Ti leke angangu ti e ti gbu nda ti ye’ aye ti tene nyen?

[Foto na lembeti 9]

Ti ba ndo na mbage ti awamosoro na ala so azo ahinga ala nzoni mingi teti fango lege ayeke ye senge

[Foto na lembeti 10]

Tongana mbeni wanguru, a lingbi e duti na ngangu kue na ndo aye ti tele ti e kue so e hinga na ye na lege ni