Fade Deba Nzoni ti Jéhovah Ayeke Ga Ye ti Mo?

“Fade adeba nzoni so kue aga na ndo mo na aga ye ti mo, teti mo ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah Nzapa ti mo.”​—DEUTÉRONOME 28:2, NW.

1. Ye nyen alingbi ti fa so azo ti Israël ayeke wara adeba nzoni wala adeba sioni?

NDULU na hunzingo ti tambela ti ala so aninga angu 40 na yando, azo ti Israël ayeke sala kodoro na aPopo-hoto ti Moab. Sese ti Zendo ayeke na gbele ala. Fadeso, Moïse asû buku ti Deutéronome, so na yâ ni a wara molongo ti adeba nzoni na adeba sioni. Tongana azo ti Israël ‘angbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah’ na batango tene ti lo, adeba nzoni ayeke ‘ga ye ti’ ala. Jéhovah andoye ala tongana ‘ye ti lo so lo zia nde’ na lo ye la ni ti fa ngangu ti lo teti nzoni ti ala. Me tongana ala ngbâ ti mä tene ti Jéhovah pepe, fade adeba sioni ayeke ga ye ti ala legeoko nga.​—Deutéronome 8:10-14; 26:18; 28:2, 15.

2. Nda ti atene ti Hébreu so a sû pekoni na Deutéronome 28:2 (NW) na “ngbâ lakue ti mä” na “aga ye ti,” aye ti tene nyen?

² Tene ti Hébreu so a sû pekoni na “ngbâ lakue ti mä” na Deutéronome 28:2 (NW) andu tene ti mbeni kusala so asala ni lakue. A lingbi azo ti Jéhovah amä lo pepe gi ngoi na ngoi; a lingbi ala ngbâ lakue ti mä lo na ngoi kue nga na yâ ye kue. A yeke gi na lege so si adeba nzoni ti Nzapa ayeke ga ye ti ala. A fa so tene ti Hébreu so a sû pekoni na “aga ye ti” aba tene ti gingo nyama, na fani mingi a ye ti tene “ti tomba peko ti mbeni ye juska ti wara lo” wala “ti si” na lo.

3. Tongana nyen e lingbi ti duti tongana Josué, na ngbanga ti nyen ye so ayeke kota ye mingi?

³ Josué, mokonzi ti Israël, asoro ti mä tene ti Jéhovah, na tongaso lo wara adeba nzoni. Josué atene: “I kamata lo so bê ti i aye ti sala na lo . . . Me mbi na azo ti da ti mbi, fade e sala na L’Eternel [“Jéhovah,” NW].” Na mango tene so, azo ni akiri tene: “E leke na bê ti e oko pepe ti zia L’Eternel ti sambela ambeni nzapa.” (Josué 24:15, 16) Ngbanga ti nzoni bango ndo ti lo, Josué aduti na popo ti kete wungo ti azo ti wagame ti lo so awara matabisi ti lï na Sese ti Zendo. Laso, e yeke ndulu ti lï na mbeni Sese ti Zendo so ayeke kota mingi ahon: mbeni sese ti paradis so na yâ ni adeba ti nzoni mingi ahon ala ti ngoi ti Josué ayeke ku azo kue so ayeke na yengo dä ti Nzapa. Fade mara ti adeba nzoni tongaso ayeke ga ye ti mo? Biani, tongana mo ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah. Ti mu maboko ti kpengba lekengo na bê ti mo ti sala tongaso, bi bê na mbaï ti mara ti Israël ti giriri nga na atapande ti ambeni zo so alingbi ti wa zo.​—aRomain 15:4.

Deba Nzoni Wala Deba Sioni?

4. Na kiringo tene na sambela ti Salomon, ye nyen Nzapa amu na lo, na tongana nyen a lingbi e ba mara ti adeba nzoni tongaso?

⁴ Na yâ ngoi mingi so Gbia Salomon akomande, azo ti Israël awara akota deba nzoni mingi so alondo na Jéhovah. Ala wara nzoni duti na gbâ ti anzoni ye. (1 aGbia 4:25) Azo mingi aga ti hinga tene ti amosoro ti Salomon, atä so lo hunda la ni pepe na Nzapa ti wara amosoro ti mitele. Nde na so, na ngoi so lo de pendere na lo hinga ye mingi pepe, lo sambela ti wara bê so amä yanga, na Jéhovah akiri tene na hundango ye ti lo na mungo na lo ndara nga na hingango nda ti ye. Ye so amu lege na Salomon ti fâ ngbanga ti azo na lege ni, na ziango kangbi na popo ti ye ti nzoni na ti sioni. Atä so Nzapa amu nga na lo mosoro na gloire, Salomon, na ngoi so lo de pendere, aba na kota ngele mingi amosoro ti yingo. (1 aGbia 3:9-13) Atä e yeke na ye mingi na lege ti mitele wala pepe, so tâ bê ti kiringo singila si e lingbi ti duti na ni tongana e yeke na yengo dä ti Jéhovah na e yeke na mosoro mingi na lege ti yingo!

5. Ye nyen asi tongana azo ti Israël na Juda angbâ lakue ti mä pepe tene ti Jéhovah?

⁵ Azo ti Israël afa pepe bê ti kiringo singila teti adeba nzoni ti Jéhovah. Ngbanga ti so ala ngbâ pepe ti mä tene ti lo, adeba sioni so a sala tene ni kozoni aga ye ti ala. Ye so ahunzi na hongo na ngangu ti awato ti ala nga na guengo na azo ti Israël na Juda na ngba. (Deutéronome 28:36; 2 aGbia 17:22, 23; 2 Chronique 36:17-20) Fade azo ti Nzapa amanda na lege ti ye ti pono so asi so adeba nzoni ti Nzapa ayeke ga gi ye ti ala so angbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah? Tanga ti aJuif so akiri na kodoro ti ala na ngu 537 K.N.E., awara lege ti fa na gigi wala ala yeke na “bê ti ndara” na ti ba na ngoi ni so nene ti ngbâ lakue ti mä tene ti Nzapa.​—Psaume 90:12, NW.

6. (a) Ngbanga ti nyen Jéhovah atokua Haggaï na Zekaria ti fa tene ti prophétie na azo ti lo? (b) Kpengba-ndia wa asigigi na yâ tokua so Nzapa amu na lege ti Haggaï?

⁶ A-Juif so akiri na kodoro ti ala aleke mbeni balaga na ala to nda ti sala kusala na temple ti Jérusalem. Me tongana mbeni ngangu kangango lege alondo, wâ ti ala ato nda ti kiri na peko, na kusala ti lekengo ye aluti. (Esdras 3:1-3, 10; 4:1-4, 23, 24) Na nga, ala to nda ti zia na kozo ndo nzoni duti ti ala mveni na lege ti mitele. Tongaso, Nzapa atokua aprophète Haggaï na Zekaria ti kiri ti mu ngangu na wâ ti azo ti lo teti tâ vorongo. Na lege ti Haggaï, Jéhovah atene: “A yeke ngoi teti i mveni ti duti na yâ ada ti i so ayeke na plafond, na ngoi so da [ti vorongo] so ade na futingo ni? . . . I zia bê ti i kue gi na ndo alege ti i. I lu ye mingi, na i wara gi kete kete; i te, me a lingbi na i pepe; . . . na lo so awara futa, lo wara futa ni ti zia na yâ bozo so adû ayeke dä.” (Aggée 1:4-6, NW) Ti zia aye ti yingo ti tomba peko ti aye ti mitele ayeke ga na deba nzoni ti Jéhovah pepe.​—Luc 12:15-21.

7. Ngbanga ti nyen Jéhovah atene na aJuif: “I zia bê ti i kue gi na ndo alege ti i”?

⁷ Teti so agingo bê ti lâ oko oko ahon ndo ti ala, aJuif aglisa so adeba nzoni na lege ti ngu-nduzu nga angoi ti le-kobe mingi ayeke ga ye ti ala gi tongana ala ngbâ lakue ti mä tene ti Nzapa, atä na gbele kangango lege. (Aggée 1:9-11) Tongaso, wango so alingbi na ni biani: “I zia bê ti i kue gi na ndo alege ti i”! (Aggée 1:7, NW) Biani, Jéhovah ayeke tene na ala: ‘I gbu li kete! I ba kamba so ayeke na popo ti kusala so i yeke sala senge senge na yâ ayaka, na dutingo yangbato ti da ti mbi ti vorongo.’ Na nda ni, atene ti aprophète ti Jéhovah so afa na gbe ti yingo andu bê ti azo so ayeke mä ala, teti azo ni akiri na kusala ti leke temple, na ala hunzi ni na ngu 515 K.N.E.

8. Wango wa Jéhovah amu na aJuif ti ngoi ti Malaki, na ngbanga ti nyen?

⁸ Na pekoni, na ngoi ti prophète Malaki, aJuif ato nda ti kiri mbeni na peko na lege ti yingo, même juska ti mu na Nzapa asadaka so alingbi ti yeda na ni pepe. (Malachie 1:6-8) Ni la, Jéhovah awa ala ti ga na dîme ti ale-kobe ti ala na yâ da ti batango mosoro ti lo na ti tara lo ti ba wala lo yeke lungula pepe afenêtre ti yayu na ala na ti sa na ndo ala ye ti nzoni juska ye oko atia ala mbeni pepe. (Malachie 3:10) So tâ buba teti aJuif ti ba pasi ti sala kusala teti aye so Nzapa alingbi fade ti mu na ala mingi mingi gi tongana ala ngbâ lakue ti mä tene ti lo!​—2 Chronique 31:10.

9. Fade e yeke ba atapande ti azo ota wa so a sala tene ti ala na yâ ti Bible?

⁹ Nde na mbaï ti mara ti Israël so lo fa, Bible afa nga mbaï ti fini ti azo mingi so awara adeba nzoni wala adeba sioni ti Nzapa, teti ala ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah wala pepe. Zia e ba ye so e lingbi ti manda na ndo azo ota na popo ti ala: Boaz, Nabal, na Hanna. Na ndo tene so, peut-être mo ye ti diko buku ti Ruth nga 1 Samuel 1:1–2:21 na 1 Samuel 25:2-42.

Boaz Amä Tene ti Nzapa

10. Aye wa, so ague oko, Boaz na Nabal ayeke na ni na popo ti ala?

¹⁰ Atä so Boaz na Nabal aduti la ni na fini na oko ngoi pepe, ala yeke na ambeni ye na popo ti ala so ague oko. Na tapande, akoli use so kue ayeke la ni na sese ti Juda. Ala yeke la ni azo ti mosoro so ayeke na asese mingi, na ala use kue awara mbeni matabisi so ayeke nde ti fa be-nzoni na mbage ti mbeni zo so ye atia lo. Me a yeke na ndo so si kangbi na popo ti ala alondo.

11. Tongana nyen Boaz afa so lo ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah?

¹¹ Boaz aba gigi la ni na ngoi ti ajuge ti Israël. Lo sala ye na mbage ti azo na yekiango ndo, na awakua ti lo ti kongo le-kobe ayekia lo la ni mingi. (Ruth 2:4) Ti sala ye alingbi na Ndia, Boaz asala kue si na yâ yaka ti lo, a zia ambeni le-kobe teti awanzinga na ala so mosoro atia ala. (Lévitique 19:9, 10) Ye nyen Boaz asala tongana lo mä tene na ndo Ruth na Naomi na lo ba salango ye na wâ ti Ruth ti bata kogara ti lo ti wali so aga mbakoro awe? Lo fa na mbage ti Ruth be-nzoni so ayeke nde, na lo wa akoli so asala kua na lo ti zia si lo ro le-kobe na yâ yaka ti lo. Na lege ti atene ti lo na asalango ye ti lo ti ndoye, Boaz afa so lo yeke mbeni zo so ayekia aye ti yingo na so amä tene ti Jéhovah. Tongaso, lo wara yengo dä ti Nzapa na deba nzoni ti lo.​—Lévitique 19:18; Ruth 2:5-16.

12, 13. (a) Tongana nyen Boaz afa so lo ba na nene ni mingi ndia ti Jéhovah ti kiri ti vo ye? (b) Adeba nzoni wa so alondo na Nzapa aga ye ti Boaz?

¹² Fä ti kota ahon so amu lege ti hinga so Boaz angbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah ayeke lege so lo sala ye na kion pepe na mbage ti ndia ti Nzapa ti kiri ti vo ye. Boaz asala ye kue so lo lingbi sala ti ba so biani ye ti héritier ti sewa ti lo, Élimélek, koli ti Naomi so akui awe, ayeke ngbâ gi na yâ ti sewa ti Élimélek. Na lege ti ye so a hiri ni “mariage ti womua na ita ti koli ti lo,” a hunda na mbeni womua ti sala mariage na tâ sewa so ayeke ndulu na koli ni so akui awe, tongaso si molenge so lo yeke wara na ita ti koli ni alingbi ti bata ye ti héritier ti kuâ ni. (Deutéronome 25:5-10; Lévitique 25:47-49) Ruth ayeda ti sala mariage na place ti Naomi so ahon ngu ti dungo amolenge awe. Na pekoni so mbeni sewa ti Élimélek so popo ti lo na kuâ ni ayeke ndulu mingi ake ti mu maboko na Naomi, Boaz amu Ruth tongana wali ti lo. A ba molenge ti ala ti koli Obed tongana molenge ti Naomi na héritier ti aye ti Élimélek na lege ti ndia.​—Ruth 2:19, 20; 4:1, 6, 9, 13-16.

¹³ Gbâ ti adeba nzoni aga ye ti Boaz ngbanga ti so lo sala ye alingbi na ndia ti Nzapa na kion pepe. Na lege ti molenge ti ala Obed, lo na Ruth awara deba nzoni ti duti na matabisi ti ga akotara ti Jésus Christ. (Ruth 2:12; 4:13, 21, 22; Matthieu 1:1, 5, 6) Na ndo asalango ye ti Boaz so kion ayeke dä pepe, e manda so adeba nzoni ayeke ga ye ti ala so afa ndoye na mbage ti ambeni zo, na so asala ye alingbi na aye so Nzapa ahunda.

Nabal Amä Tene Pepe

14. Mara ti zo wa Nabal ayeke la ni?

¹⁴ Nde na Boaz, Nabal ake ti mä tene ti Jéhovah. Lo gue nde na ndia ti Nzapa so atene: “Mo ndoye zo so ayeke ndulu na mo legeoko tongana mo ndoye mo mveni.” (Lévitique 19:18) Nabal ayeke la ni pepe mbeni zo so ayekia aye ti yingo; lo yeke “zo so asala na mayele [“na ngangu,” NW], na zo ti sioni na kusala ti lo kue.” Même awakua ti lo mveni aba lo tongana “zo ti kirikiri.” A yeke na lege ni so iri ti lo, Nabal, aye ti tene “buba,” wala “wabuba.” (1 Samuel 25:3, 17, 25) Tongaso, tongana nyen Nabal ayeke kiri tene ande tongana lo wara lege ti fa nzobe na mbeni zo so aye atia lo, so ayeke David, lo so Jéhovah asa mafuta na ndo lo?​—1 Samuel 16:13.

15. Tongana nyen Nabal asala ye na mbage ti David, na tongana nyen salango ye ti Abigaïl ague nde mingi na ti koli ti lo na lege so?

¹⁵ Na ngoi so lo se kando ndulu na akundu ti Nabal, David na azo ti lo, na hundango futa ti pekoni pepe, abata akundu ti anyama ni na gbele aturugu ti nzingo ye. Mbeni oko ti awabatango nyama ti Nabal atene: “Ala yeke tongana gbagba ti bira ti bata e bï na lâ.” Ye oko, tongana awatokua ti David ahunda kobe, Nabal ‘azingo na ala’ na lo sala si ala kiri maboko senge. (1 Samuel 25:2-16) Abigaïl, wali ti Nabal, aleke na loro aye ti kobe teti David. Na yâ kota ngonzo, David ayeke la ni ndulu ti fâ Nabal na azo ti lo kue. Tongaso, na mungo li ni, Abigaïl amu lege na azo mingi ti sö fini ti ala na lo kanga lege na David ti wara ngbanga ti mênë na li ti lo. Me kota bê na salango ngangu ti Nabal ague yongoro mingi. Ndulu na alango bale oko na pekoni, “L’Eternel [“Jéhovah,” NW] apika Nabal si lo kui.”​—1 Samuel 25:18-38.

16. Tongana nyen e lingbi ti mu tapande ti Boaz na ti ke alege ti Nabal?

¹⁶ So tâ kota kangbi si ayeke na popo ti Boaz na Nabal! Atä so a lingbi e ke alege ti salango ye ti Nabal na ngangu nga na kion, zia e mu tapande ti nzobe na ti salango ye na kion pepe ti Boaz. (aHébreu 13:16) E lingbi ti sala tongaso na salango ye alingbi na wango ti Paul so: “Tongana e wara lege ni, a lingbi e sala ye ti nzoni na azo kue; na ahon kue, a lingbi e sala ye ti nzoni na aita ti e awamabe.” (aGalate 6:10) Laso, “ambeni ngasangbaga” ti Jésus, so ti tene aChrétien so ayeke na beku ti wara fini na sese, ayeke na matabisi ti fa nzobe na mbage ti azo ti Jéhovah so a sa yingo na ndo ti ala, tanga ti azo 144 000, so ayeke wara ande fini ti lakue lakue na yayu. (Jean 10:16; 1 aCorinthien 15:50-53; Apocalypse 14:1, 4) Jésus aba mara ti akusala ti ndoye tongaso mo ba mo tene ala yeke sala ni na lo mveni, na salango aye ti nzoni tongaso ayeke ga na gbâ ti deba nzoni so alondo na Jéhovah.​—Matthieu 25:34-40; 1 Jean 3:18.

Atara na Adeba Nzoni ti Hanna

17. Atara wa asi na Hanna, na bango ndo wa lo fa na gigi?

¹⁷ Adeba nzoni ti Jéhovah aga nga ye ti Hanna, mbeni wali so amu bê ti lo kue na Nzapa. Lo na koli ti lo, Elqana, ti mara ti Lévi, alango la ni na yâ ahoto ti Éphraïm. Tongana ti so Ndia azia lege na afa lege na ni, Elqana ayeke nga na mbeni wali nde, Peninna. Hanna aduti ngombo, ye ti kamela mingi teti mbeni wali ti Israël, me Peninna ayeke la ni na amolenge mingi. (1 Samuel 1:1-3; 1 Chronique 6:16, 33, 34) Ye oko, a hon ti dë bê ti Hanna, Peninna asala ye na mbeni lege so afa tâ ndoye pepe na so aso bê ti Hanna, a sala si lo yeke toto, na lo yeke na nzala ti te ye oko pepe. Na ye so ayeke sioni mingi ahon na yâ ni ayeke so ye ni asi ‘ngu na ngu,’ so ti tene lakue lakue na ngoi so sewa ni ayeke gue na da ti Jéhovah na Shilo. (1 Samuel 1:4-8) So tâ fango sioni bê teti Peninna, na so tâ tara teti Hanna! Atä so kue, Hanna abi tene lâ oko pepe na li ti Jéhovah; nga lo ngbâ pepe na yanga-da na ngoi so koli ti lo ayeke gue na Shilo. Tongaso, na nda ni, kite ayeke dä pepe so gbâ ti deba nzoni ayeke ga ye ti lo.

18. Tapande wa Hanna azia?

¹⁸ Hanna azia mbeni pendere tapande na azo ti Jéhovah laso, mbilimbili na ala so peut-être atene ti sioni ti ambeni zo amu vundu na bê ti ala. Na yâ mara ti aye tongaso, dutingo gi mo oko nde na atanga ni ayeke leke ye ni pepe. (aProverbe 18:1) Hanna azia lege pepe na atara so asi na lo ti woko nzala ti bê ti lo ti duti na ndo so ayeke fa Tene ti Nzapa dä, na so azo ti Lo ayeke bungbi teti vorongo. Tongaso, lo ngbâ lakue ngangu na lege ti yingo. Konongo ti dutingo ti lo na lege ti yingo asigigi na lege ti pendere sambela ti lo so a sû ni na yâ 1 Samuel 2:1-10.a

19. Tongana nyen e lingbi ti fa bê ti kiri singila ti e teti aye ti yingo?

¹⁹ Tongana awakua ti Jéhovah ti ngoi ti laso, e yeke voro lo pepe na yâ mbeni tabernacle. Ye oko, e lingbi ti fa bê ti kiri singila teti aye ti yingo, legeoko tongana ti so Hanna asala. Na tapande, e lingbi ti fa bê ti kiri singila ti e teti amosoro ti yingo na guengo lakue na abungbi, nga na akota bungbi ti aChrétien. Zia e sala kusala na angoi so ti kpengba tele na popo ti e na yâ tâ vorongo ti Jéhovah, so amu na e matabisi ti “sala na Lo na mbito pepe na lege ti be-vulu na mbilimbili na gbele Lo na lâ ti e kue.”​—Luc 1:74, 75; aHébreu 10:24, 25.

20, 21. Tongana nyen Hanna awara futa ti mungo tele ti lo na bê kue na Nzapa?

²⁰ Jéhovah aba mungo tele ti Hanna na bê kue na Lo, na Lo futa lo mingi. Na ngoi ti mbeni oko ti atambela ti ngu oko oko ti sewa ni ti gue na Shilo, Hanna, na ngu ti lê, asambela na bê kue na Nzapa na lo mu deba ti yanga ti lo: “O L’Eternel Ti Sabaoth [“Jéhovah ti aturugu,” NW], tongana Mo ba vundu ti mbi boi-wali ti Mo biani, na Mo dabe Mo na mbi, na Mo glisa mbi pepe, na Mo mu molenge ti koli na mbi, tongaso fade mbi mu lo na L’Eternel na lâ ti fini ti lo kue, na fade rasoir andu li ti lo lâ oko pepe.” (1 Samuel 1:9-11) Nzapa amä toto ti Hanna na lo hiri deba nzoni na ndo lo na mungo lege na lo ti wara mbeni molenge ti koli, so Hanna azia iri ti lo Samuel.Tongana a gbanzi lo na me awe, Hanna ague na lo na Shilo si lo lingbi sala kusala na tabernacle.​—1 Samuel 1:20, 24-28.

²¹ Hanna afa na gigi ndoye teti Nzapa na lo sala ye alingbi na deba ti yanga ti lo so andu Samuel. Nga bi bê kete na gbâ ti deba nzoni so lo na Elqana awara ngbanga ti so molenge ti ala ti koli so ala ndoye mingi ayeke sala kusala na tabernacle ti Jéhovah! Ababâ na mama Chrétien mingi awara nga amara ti ngia na deba nzoni tongaso ngbanga ti so amolenge ti ala ti koli na ti wali ayeke sala kusala tongana awakua ti ngoi kue so ayeke pionnier, azo ti sewa ti Béthel, wala ala yeke sala na ambeni lege nde so amu gonda na Jéhovah.

Ngbâ Lakue ti Mä Tene ti Jéhovah!

22, 23. (a) Ye nyen e lingbi ti duti na beku ti wara tongana e ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah? (b) Ye nyen e yeke ba ande na yâ article ti peko?

²² Ye nyen e lingbi ti duti na tâ beku ti wara tongana e ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah? Fade e yeke duti na mosoro mingi na lege ti yingo tongana e fa so e ndoye Nzapa na âme ti e kue, na tongana e sala ye alingbi na mungo tele ti e na lo. Atä so tambelango na ndo mara ti lege tongaso ahunda ti tene e gbu ngangu na gbele atara ti sioni, kite ayeke pepe so deba nzoni ti Jéhovah ayeke ga ande ye ti e, na fani mingi, a yeke ga ye ti e na ambeni lege ti kota ahon so e bi bê dä pepe.​—Psaume 37:4; aHébreu 6:10.

²³ A yeke mu ande adeba nzoni mingi na azo ti Nzapa na yâ gigi ti kekereke. Teti so ala mä tene ti Jéhovah na bê kue, a yeke bata ande “azo mingi so asi singo” na yâ “kota ye ti vundu,” na ala yeke hinga ande angia ti dutingo na fini na yâ sese ti fini ti Nzapa. (Apocalypse 7:9-14; 2 Pierre 3:13) Kâ, fade Jéhovah ayeke kaï biani anzala ti mbilimbili ti azo ti lo kue. (Psaume 145:16) Ye oko, tongana ti so article ti peko ayeke fa, même laso, ala so angbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah ayeke wara aye ti nzoni na lege ti ‘amatabisi ti nzoni na amatabisi so alingbi kue so alondo na nduzu.’​—Jacques 1:17.

[Kete Tene na Gbe Ni]

Mo Dabe Mo?

• Ye nyen mbaï ti Israël alingbi ti fa na e na ndo adeba nzoni ti Nzapa?

• Na lege wa kangbi ayeke na popo ti Boaz na Nabal?

• Tongana nyen e lingbi ti mu tapande ti Hanna?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e ngbâ lakue ti mä tene ti Jéhovah?

[Foto na lembeti 10]

Gbia Salomon asambela ti wara bê ti mango yanga, na Jéhovah adeba lo nzoni na ndara

[Foto na lembeti 12]

Boaz asala ye na mbage ti azo na yekiango ndo nga na nzobe

[Foto na lembeti 15]

Hanna awara gbâ ti deba nzoni teti so lo zia bê ti lo kue na Jéhovah