Mbaï ti Fini

Fini so Asi Singo na Aye ti Dongo Bê na yâ Kusala ti Jéhovah

TENE TI ERIC NA HAZEL BEVERIDGE

“Na ndo so mbi fâ ngbanga na li ti mo ti sala kanga teti anze omene.” Na atene so ayeke na yâ li ti mbi, a gue na mbi na Da ti kanga ti Strangeways na Manchester, Angleterre. Ye ni asi na décembre ngu 1950, na mbi yeke la ni na ngu 19. Mbi londo ti luti na gbele mbeni oko ti angangu tara so mbi wara na yâ fini ti mbi ti pendere: mbi ke ti gue na kusala ti turugu.​—2 aCorinthien 10:3-5.

MBI yeke la ni mbeni wakua Témoin ti Jéhovah ti ngoi kue, na tongana ye ague na lege ni ka mbi lingbi sala kusala ti turugu pepe, me ndia ti Grande Bretagne ayeda pepe na dutingo ti e tongana awakua ti ngoi kue. Tongaso a bi mbi na yâ mbeni sululu ti da ti kanga gi mbi oko. Na mbi bi bê ti mbi na ndo babâ ti mbi. Na mbeni lege nde a yeke ngbanga ti lo si mbi yeke na da ti kanga.

Mo ba, Papa, mbeni zo ti batango da ti kanga, ayeke mbeni zo ti Yorkshire so ayeke na akpengba tene ti mabe nga na akota kpengba-ndia. Teti aye so lo ba na yâ kusala ti turugu nga na yâ kusala ti lo na da ti kanga, lo ke lege ti vorongo ti Catholique na bê ti lo kue. Na tongo nda ti angu 1930 lo wara lege ti tingbi ti kozoni na aTémoin tongana lo gue na yanga-da ti tomba ala, na lo kiri na ambeni ti abuku ti ala na tïtî lo! Na pekoni lo sala abonema na Consolation (fadeso Réveillez-vous!). A-Témoin ayeke ga ti ba lo ngu oko oko ti wa lo ti sala fini abonema. Tongana mbi ga ndulu ti wara ngu 15, ala yôro Babâ ti mbi na yâ mbeni lisoro, na mbi bi tele ti mbi dä na mungo mbage ti aTémoin ni. A yeke la ni na ngoi so si mbi to nda ti manda Bible.

Na ngu 17, mbi mu tele ti mbi na Jéhovah na lege ti batême na nze ti mars ngu 1949. Na pekoni na oko ngu so, mbi tingbi na John nga na Michael Charuk, amissionnaire so alondo ti sala ekole ti Guiléad na so ayeke na lege ti gue na Nigéria. Bibe ti ala ti missionnaire asala ye mingi na ndo ti mbi. Atä ala hinga ni wala pepe, ala lu bibe so na yâ bê ti mbi.

Na ngoi so mbi yeke manda Bible, nzala ti wara mbeni ndo na da senda-gi asala mbi mbeni pepe. Na yâ ti ngu so mbi londo na da ti gue ti sala kua na ndokua ti Douane na ti Lampo na Londres, mbi ba so mbi lingbi pepe ti sala ye alingbi na mungo tele ti mbi na Nzapa na salango lakue kua ti letäa. Tongana mbi zia kua ti nginza ti mbi, mbeni fon mbi na kusala so aninga mingi na yâ kua ni agonda mbi teti so mbi zia “kusala so abuba bibe ti zo.”

Kozoni na ye so, mbi wara mbeni tara nde: tongana nyen ti tene na babâ ti mbi so mbi ye ti zia nzoni kua ti nginza ti mbi na ti ga mbeni wakua ti ngoi kue. Na mbeni lakui na ngoi so mbi gue na congé na ndo ti babâ ti mbi, mbi fa tene ti dongo bê so na lo. Mbi ku ti tene papa asungba. Me ye ti dongo bê ni ayeke so lo tene gi: “Mo mu desizion ti mo, na mo yeke ko aye ti pekoni. Me tongana a tambela nzoni pepe, kpe loro pepe na mbage ti mbi.” Kota tene so ayeke na yâ agenda ti mbi teti kozo lango ti janvier ngu 1950 atene: “Mbi sala laso tene ti kusala ti pionnier na Papa. Bango ndo ti lo so ayeke na lege ni na so amu maboko apika bê ti mbi mingi. Mbi lingbi ti sala mbeni ye nde pepe gi ti toto na bango nzobe ti lo.” Mbi zia kua ti letäa na mbi yeda na kusala ti ga mbeni pionnier ti ngoi kue.

Mbeni Kusala so Andu nga “Kete Da”

Na pekoni mungo tele ti mbi na Nzapa awara mbeni fini tara. A tene mbi lingbi ti sala kusala ti pionnier na Lancashire na mbi kangbi mbeni “kete da” na Lloyd Griffiths, mbeni fon mbi Chrétien ti kodoro ti Galles. Na li ti mbi, mbi tene so kete da ni ayeke pendere mingi, mbi si na gbata ti Bacup, mbeni gbata so ndo ni adë dengo na so ngu-nduzu ayeke pika dä mingi. Na yâ ngoi kete, mbi ga ti hinga so tene so ayeke na li ti mbi ayeke gi bango li senge teti kete da ni ayeke gi mbeni kubu na gbe ti sese! Na bï adeku na acafard aga ti sala vizite na e! Mbi yeke la ni ndulu ti vi peko ti mbi na ti kiri na kodoro so mbi londo dä. Nde na so, na yâ sambela so mbi sala na bê ti mbi, mbi hunda ti wara ngangu ti luti na gbele tara so. Fade fade, mbi wara siriri ti bibe, na mbi to nda ti ba dutingo ti ye ni na nzoni lê. Ye so aduti la ni kusala so bungbi ti Jéhovah amu na mbi. Mbi yeke zia bê ti mbi kue na Jéhovah ti wara mungo maboko. Ba tongana nyen mbi kiri singila teti so mbi ngbâ na yâ kusala so, teti so tongana mbi zia ni, ka fade a gbian fini ti mbi teti lakue lakue!​—Esaïe 26:3, 4.

Teti anze gumbaya kozoni si a bi mbi na da ti kanga ngbanga ti so mbi ke ti sala kusala ti turugu, mbi fa tene na Popo-hoto ti Rossendale so na ngoi ni kâ ayeke na kpale ti konomi. Na peko ti ayenga use na Da ti kanga ti Strangeways, a tokua mbi na Da ti kanga ti Lewes so ayeke na yanga ti ngu-ingo na mbongo ti Angleterre. Na nda ni e yeke la ni aTémoin oku na yâ da ti kanga ni, na e wara lege ti sala Matanga ti Kui ti Christ na yâ sululu ti da ti kanga ni.

Fani oko Papa aga aba mbi. Ye so alingbi ti duti mbeni kota tara teti nengo tele ti lo, mbeni zo ti batango da ti kanga so a hinga lo mingi aga ti ba molenge ti lo so ayeke na da ti kanga! Mbi yeke kiri lakue singila teti ye so lo sala. Na nda ni lango ti zingo mbi asi na nze ti avril ngu 1951.

Na peko ti sigingo ti mbi na da ti kanga ti Lewes, mbi mu train ti gue na Cardiff, so ayeke na kodoro ti Galles, na ndo so babâ ti mbi ayeke sala la ni kusala tongana kota zo ti kamba ti batango da ti kanga. Mbi yeke kota zo ti amolenge osio, akoli ota na wali oko. A lingbi mbi wara mbeni kua ti nginza ti ngoi mingi pepe so alingbi ti mu maboko na mbi ti futa lege ti mbi na ti ngbâ pionnier. Mbi sala kua na mbeni ndo ti kango abongo, me kota ye na yâ fini ti mbi ayeke kusala ti mbi ti Chrétien. Ndulu na ngoi so, mama ti e ado e. A duti la ni mbeni ngangu ye ti vundu teti Papa nga teti e amolenge ni, so ayeke na ngu 8 ti si na ngu 19. Vundu ni ayeke so babâ na mama ti e akangbi tele.

Zo so Awara Nzoni Wali . . .

Apionnier ayeke la ni mingi na yâ ti kongregation. Na popo ti ala mbeni ita-wali ayeke dä so alondo lâ oko oko na Popo-hoto ti Rhondda, ndo ti gbotongo a-charbon na gbe ti sese, ti ga ti sala kua na ti fa tene. Iri ti lo ayeke Hazel Green, mbeni nzoni pionnier. Hazel ahinga tâ tene teti angu mingi ahon mbi; babâ na mama ti lo ayeke gue la ni na abungbi ti aWamandango Bible (so a hinga ala fadeso tongana aTémoin ti Jéhovah) na yâ ti angu 1920. Me zia lo fa peko ti mbaï ti lo mveni.

“Giriri mbi mu Bible na nene ni pepe juska na ngu 1944 tongana mbi diko brochure La religion moissonne la tempête. Mama ti mbi apusu mbi ti gue na mbeni kota bungbi ti circonscription na Cardiff. Atä so mbi hinga ye mingi pepe na ndo ti Bible, mbi gue na mbeni kota ndo ti kango ye na mbeni pancarte na ndo go ti mbi so afa li ti tene ti mbeni kota diskur. Atä so amokonzi ti lege ti vorongo ti Chrétienté na ambeni zo agi mbi na tene, mbi gbu ngangu. Mbi wara batême na ngu 1946 na mbi to nda ti sala kusala ti pionnier na décembre ti oko ngu so. Na pekoni, na ngu 1951 mbeni pionnier so ade pendere asi na Cardiff, lo sigigi a ninga pepe na da ti kanga. A yeke la ni Eric.

“E fa tene legeoko. E mä tele la ni nzoni mingi. E yeke na a-oko ye so e ye ti sala na yâ fini: ti sala si aye so andu Royaume ti Nzapa amaï. Tongaso e mu tele na décembre ngu 1952. Atä so e yeke use kue na yâ kusala ti ngoi kue na e yeke na nginza mingi pepe, akozo ye so zo ayeke na bezoin ni atia e lâ oko pepe. Ngoi na ngoi e wara mbeni matabisi so alondo na mbeni Témoin so aba so lo sala komande ti confiture wala ti savon ahon ndo ni teti lo; na a si tâ na ngoi so e yeke na bezoin ni! E kiri singila mingi teti anzoni salango ye tongaso. Me ambeni ye ti dongo bê ti kota ahon ayeke ku e.”

Mbeni Ye ti Dongo Bê so Agbian Fini ti E

Na novembre ngu 1954, mbi na Hazel e wara mbeni ye so e ku pepe na so adö bê ti e: mbeni mbeti so alondo na filiale ti aTémoin ti Jéhovah na Londres ahunda na mbi ti ga surveillant so ague na ndo nde nde, so asala vizite na akongregation nde nde yenga oko oko. E tene la ni na bê ti e so filiale ni aglisa ndo si a to mbeti so na e, tongaso e sala tene ni na zo oko pepe na yâ ti kongregation. Ye oko, mbi sû mbeti ni na mbi tokua ni na filiale, na pekoni e kanga bê ti e. Lango mingi pepe na pekoni, e wara kiringo tene ni: “I ga na Londres ti wara mbeni fango lege”!

Na filiale ti Londres, mbi lingbi ti bi bê pepe so mbi, mbeni pendere ti ngu 23, mbi yeke ge na popo ti aita-koli so ayeke anzoni tapande na so mbi ba ala hon mbi mingi na lege ti yingo: Pryce Hughes, Emlyn Wynes, Ernie Beavor, Ernie Guiver, Bob Gough, Glynn Parr, Stan na Martin Woodburn, nga na ambeni ita mingi, so mingi ti ala akui awe. Ala zia giriri mbeni kpengba gunda ti wâ na ti be-biani na Grande Bretagne na yâ ti angu 1940 nga na angu 1950.

Kusala ti Circonscription na Angleterre so Asala si Bê Anze Lâ Oko Pepe

E to nda ti kusala ti guengo na ndo nde nde na ngoi ti kota neige ti ngu 1954/1955. A tokua e na Anglie ti Tö, mbeni kodoro ti Angleterre so ayeke kpangbala na so dede pupu so alondo na mbage ti Ngu-ingo ti Banga aya dä. Na ngoi ni kâ a wara gi aTémoin 31 000 na Grande Bretagne. Kozo kusala ti circonscription so aduti la ni mbeni kpengba ye ti manda teti e; a duti la ni kete ye pepe teti aita so e sala vizite na ala. Na teti so mbi hinga ye mingi pepe na ndo kusala ni nga teti salango tene ti mbi polele so ayeke na yâ mênë ti azo ti Yorkshire, ngoi na ngoi mbi so bê ti aita. Tongana angu ayeke hon, a lingbi mbi manda so nzobe ayeke kota ye mingi ahon salango ye na kode na so azo ayeke kota ye mingi ahon tambelango ti aye. Mbi ngbâ lakue ti sala ngangu, me a ga nzoni lakue pepe, ti manda tapande ti Jésus so adë bê ti azo.​—Matthieu 11:28-30.

Na peko ti anze 18 na Anglie ti Tö, a tokua e na yâ mbeni circonscription na banga-tö ti Angleterre, Newcastle upon Tyne na Northumberland. Mbi ye tene ti azo ti pendere kodoro ni so asala ye na nzobe. Vizite ti surveillant ti district, Don Ward, so alondo na Seattle, Washington, États-Unis ti Amerika, amu maboko mingi na mbi. Lo sigigi la ni na ekole bale use ni ti Guiléad. Tongana mbi mu diskur, mbi yeke sala ka la ni tene na loro mingi mingi. Lo fa na mbi ti sala tene yeke yeke, ti luti kete ngoi na ngoi, na ti fa nda ti ye.

Mbeni Ye Nde ti Dongo Bê so Agbian Fini ti E

Na ngu 1958 e wara mbeni mbeti so agbian fini ti e. A tisa e ti gue na Ekole ti Guiléad na South Lansing, New York, Etats-Unis ti Amerika. E kä kete kutukutu ti e Austin Seven ti ngu 1935 na e vo a-billet ti e ti mu mangboko so ayeke gue na New York. Kozoni kue e gue na assemblée internationale ti aTémoin ti Jéhovah na Gbata ti New York. Na pekoni e gue na Peterborough, Ontario, ti sala kusala ti pionnier teti anze omene kozoni ti gue na Ekole ti Guiléad so ayeke na mbage ti mbongo.

Awafango ye ni ayeke la ni Albert Schroeder, so ayeke fadeso mbeni oko ti Wabatango Bungbi, nga Maxwell Friend na Jack Redford, so ala kui awe. Dutingo na popo ti awamandango ye 82 so alondo na akodoro 14 akpengba mbi mingi. E to nda ti hinga ye kete kete na ndo ti angobo ti salango ye ti mba. Dutingo na popo ti awamandango ye ti akodoro wande so asala ngangu ti tene yanga ti Anglais aga tapande teti e ti akpale so e yeke wara tongana e yeke manda ande mbeni yanga ti kodoro nde. Na yâ ti anze oku e hunzi mandango ye ti e na a tokua e na yâ ti akodoro 27. Na pekoni ngoi ti mungo diplôme asi, nga na yâ ambeni lango kete e yeke na yâ Gbata ti New York, e yeke ku mangboko ti e, Queen Elizabeth, ti kiri na Poto.

Kozo Kodoro Wande so A Tokua E Dä

A tokua e na ndo wa? Na Portugal! E si na Lisbonne na nze ti novembre ngu 1959. Fadeso e yeke na gbele tara ti mandango mbeni fini yanga ti kodoro nga na ngobo ti salango ye. Na ngu 1959 aTémoin 643 na ndo ti azo kutu 9 ayeke fa tene na Portugal. Me ndia ayeda pepe na kusala ti e ti fango tene. Atä so e yeke la ni na aDa ti Royaume, a zia mbeni mbeti pepe na ndo ni ti tene azo ahinga na ni.

Na peko ti so Elsa Piccone, mbeni missionnaire, afa yanga ti Portugais na e, mbi na Hazel e gue na akongregation nga na agroupe nde nde so ayeke na tele ti Lisbonne, Faro, Evora, na Béja. Na pekoni, na ngu 1961 aye ato nda ti gbian. Mbi yeke manda la ni Bible na mbeni pendere koli so iri ti lo ayeke João Gonçalves Mateus. Na ndo tene ti kusala ti turugu, lo leke na bê ti lo ti lï dä pepe tongana mbeni Chrétien so aduti nde. Ngoi kete na peko ti ye so, a tisa mbi na kota ndokua ti lapolisi ti tene a hunda na mbi atene. Ye ti dongo bê! Akete lango na pekoni, a tene na e so a ngbâ na e gi alango 30 ti zia kodoro ni! Oko ye so asi na afon e missionnaire Eric na Christina Britten nga na Domenick na Elsa Piccone.

Mbi hunda ti tene a mu lege na mbi ti fa nda ti tene ni, na a yeda na e ti ba mokonzi ti lapolisi so asala ye na lingo. Lo tene na e polele ngbanga ti nyen a hunda na e ti zia kodoro ni na lo fa na e mbeni iri: João Gonçalves Mateus, wamandango Bible ti mbi! Lo tene so, nde na Grande Bretagne, Portugal alingbi ti mu lege pepe na zo ti ke mbeni ye gi teti tene ti yingo-ti-hinga ti lo. Tongaso a lingbi e zia Portugal, na mbi wara lege mbeni pepe ti ba João. Tongaso, ngu 26 na pekoni, so ngia ti kiri ti ba lo na wali ti lo nga na amolenge ti ala ti wali ota na matanga ti zingo yanga-da ti fini Béthel ti Portugal! Kusala ti e na Portugal aduti la ni mbeni senge ye pepe!​—1 aCorinthien 3:6-9.

Na pekoni a tokua e na kodoro wa? Ye ti dongo bê! Espagne, kodoro so ayeke ndulu na Portugal. Na ngule na lê ti e, na février ngu 1962 e mu train na Lisbonne na e gue na Madrid.

Mandango Mbeni Ngobo ti Salango Ye Nde

Na Espagne a lingbi e manda ti fa tene nga ti sala abungbi ti e na hondengo ni. Na fango tene, mingi ni e gue pepe na ada so aga na peko ti tele. Na peko ti so e hunzi ti fa tene na mbeni da, e gue na mbeni lege nde, na mbeni da nde. Ye so asala si a yeke la ni ngangu na lapolisi wala na aprêtre ti gbu e. Dabe mo so e yeke la ni na gbele ngangu komandema ti aCatholique na ti a-Fasciste, na a kanga lege na kusala ti e ti fango tene. Teti so e yeke awande, e mu iri ti azo ti Espagne ti bata na tele ti e. Mbi ga Pablo, na Hazel aga Juana.

Na peko ti ambeni nze na Madrid, a tokua e ti sala kusala ti circonscription na Barcelone. E sala vizite na akongregation nde nde na yâ gbata ni, mingi ni e sala ayenga use wala ota na ando oko oko kue. Avizite ni aninga ngbanga ti so a lingbi e sala vizite na agroupe ti mandango buku oko oko kue legeoko tongana ti so a yeke sala na mbeni kongregation, na so fani mingi a ye ti tene ti ba agroupe use na yâ yenga oko.

Mbeni Ye ti Hon Ndo ni so E Ku Pepe

Na ngu 1963 a tisa e ti sala kusala ti district na Espagne. Ti sala na aTémoin ndulu na 3 000 so ayeke fa tene, a lingbi e tambela na yâ kodoro ni kue, na salango vizite na acirconscription gumbaya so ayeke dä na ngoi ni kâ. E sala na hondengo ni mingi ti akota bungbi ti e ti district so e glisa pepe na yâ ti akete gbako ndulu na Séville, na ndo ti mbeni fango yaka ndulu na Gijon, nga na tele ti abale ndulu na Madrid, Barcelone nga na Logroño.

Tongana e fa tene da na da, e leke ambeni ye ti bata na tele ti e, mbi yeke ba nzoni alege so ayeke ndulu na ndo so e fa tene dä si e lingbi kpe hio tongana mbeni ye ti sioni asi. Mbeni lâ tongana e yeke fa tene na Madrid, mbi na mbeni Témoin e yeke na mbeni étage na nduzu tongana e mä azo adë kongo na gbe ni. Tongana e zu na gbe ni, e ba mbeni bungbi ti amaseka wali, azo ti mbeni bungbi ti Catholique so a hiri ni Hijas de María (Amolenge-wali ti Marie). Ala yeke gboto mê ti avoizin na ndo ti e. E lingbi pepe ti sala tene na ala, na mbi hinga so a lingbi e hon hio kozoni si lapolisi aga agbu e. Tongaso e kpe hio!

A duti la ni apendere ngu so e sala na Espagne. E yeke gi la ni ti mu ngangu na aita ti e ti koli na ti wali ti kodoro ni, nga na awakua pionnier spécial. Ala lingbi la ni ti gue na da ti kanga na fani mingi ala gbanzi aye ngangu na tele ti ala ti fa nzo tene ti Royaume ti Nzapa, ti leke gere ti akongregation na ti kpengba ni.

Na yâ ngoi so e mä nga asioni sango. Hazel afa nda ni: “Na ngu 1964 mama ti mbi, mbeni Témoin be-ta-zo, akui. A duti la ni kota vundu ti glisa lo san ti tene mbi ba lê ti lo kozoni. A yeke mbeni oko ti aye so kusala ti missionnaire ahunda na mingi ti amissionnaire.”

Na Nda ni Liberté

Na peko ti angu mingi ti salango ngangu, na nze ti juillet ngu 1970, komandema ti Franco amu lege na ndia ti yeda na kusala ti e. Bê ti mbi na ti Hazel anzere mingi tongana a zi ayanga ti aDa ti Royaume, kozoni na Madrid nga use da ni na Lesseps, Barcelone. Ala yeke lakue na akota ye so a sû iri ti salle ni dä, so mingi ni a za lumière na ndo ni. E ye ti tene azo ahinga so ndia ayeda na e na e ngbâ lakue na Espagne! Na ngoi so, na ngu 1972, a wara na Espagne aTémoin ndulu na 17 000.

Na ngoi so, mbi wara mbeni sango so akpengba mbi so alondo na Angleterre. Babâ ti mbi aga aba e na Espagne na ngu 1969. Lege so aTémoin ti Espagne ayamba na lo apika bê ti lo mingi, tongaso tongana lo kiri na Angleterre, lo to nda ti manda Bible. Na pekoni na ngu 1971, a tene na mbi so Papa awara batême! A duti la ni mbeni ngoi so amu ngia tongana e gue ti ba lo, na lo, so ayeke ita ti mbi ti Chrétien, lo hunda deba nzoni na ndo ti kobe ti e. Ngbele ye a sala ngu 20 mbi yeke ku lango ni so. Ita ti mbi ti koli Bob na wali ti lo, Iris, aga aTémoin na ngu 1958. Molenge ti ala ti koli, Philippe nga na wali ti lo, Jeanne, asala fadeso kusala tongana surveillant ti circonscription na Espagne. Bê ti e anzere mingi ti ba ala na salango kusala na yâ pendere kodoro so.

Mbeni Ye ti Dongo Bê so Asi na E Ade ti Ninga Pepe

Na nze ti février ngu 1980, mbeni ita so ayeke oko ti Wabatango Bungbi aga na Espagne tongana surveillant ti zone. Bê ti mbi adö tongana lo hunda na mbi ti fa tene legeoko na lo. Mbi hinga la ni pepe so lo yeke ba mbi na kusala! Na pekoni na septembre, a tisa e ti gue ti sala kodoro na kota ndokua na Brooklyn, New York! Tele ti e adö. E yeda na tisango ndo ni, atä so ziango aita ti e ti Espagne amu vundu na bê ti e mingi. Na ngoi ni so, a wara aTémoin 48 000!

Tongana e gue, mbeni ita-koli amu na mbi tongana matabisi mbeni montre so a yeke yôro ka ni na yâ ti bozo ti bongo. Na ndo ni lo sû aversê use: “Lucas 16:10; Lucas 17:10.” Lo tene so a yeke akota versê ti mbi. Luc 16:10 asala tene mingi so a lingbi e duti be-ta-zo na yâ akete ye, na Luc 17:10 atene so e yeke “aboi senge” na tongaso mbeni ye ti tene e pika na kate ayeke dä pepe. Mbi ba lakue so atä ye wa so e sala na yâ kusala ti Jéhovah, a yeke gi kungba ti e ti aChrétien so amu tele ti ala na Nzapa.

Kpale ti Seni

Na ngu 1990, mbi to nda ti wara kpale ti bê. Na nda ni, a yôro mbeni wen na yâ bê ti mbi ti zi mbeni kamba ti bê so akanga. Na ngoi ti ngangu ngoi so ti wokongo ti mitele, Hazel amu maboko na mbi na yâ aye nde nde, fani mingi lo yö abozo na a-valise so mbi wara pepe ngangu ti yö ni. Na pekoni na nze ti mai ngu 2000, a yôro na tele ti mbi mbeni ye so a mu ngangu na bê ti mbi. A gbian aye mingi!

Na yâ angu 50 so ahon, mbi na Hazel e ba so maboko ti Jéhovah ayeke ndulu pepe na so lo yeke sala ye lakue alingbi na aye so lo leke na bê ti lo ti sala na tâ ngoi so lo, pepe e, adiko. (Esaïe 59:1; Habakuk 2:3) E wara aye ti dongo bê mingi so amu ngia na yâ fini ti e nga na ambeni kete ye so amu vundu, me na yâ ye kue Jéhovah amu maboko na e. Ge na kota ndokua ti awakua ti Jéhovah, e wara deba nzoni lâ na lâ na lege ti dutingo ndulu na azo ti Wabatango Bungbi. Ngoi na ngoi, mbi hunda tele ti mbi, ‘E yeke biani na ndo so?’ A yeke mbeni nzobe so e lingbi na ni pepe. (2 aCorinthien 12:9) E zia bê biani na Jéhovah so lo yeke ngbâ lakue ti bata e na amayele ti Satan na lo ba lakue lege ti e si e lingbi wara ngia na lâ ti komandema ti lo ti mbilimbili na ndo ti sese kue.​—aEphésien 6:11-18; Apocalypse 21:1-4.

[Foto na lembeti 26]

Da ti kanga ti Strangeways, Manchester, ndo so mbi to nda ti kanga ti mbi dä

[Foto na lembeti 27]

Na kutukutu ti e Austin Seven na yâ kusala ti circonscription na Angleterre

[Foto na lembeti 28]

Mbeni kota bungbi so e sala na hondengo ni na Cercedilla, Madrid, Espagne, na ngu 1962

[Foto na lembeti 29]

Na tele ti mesa ti e ti fango tene na Brooklyn