Mbaï ti Fini

Fini na yâ Kusala ti Jéhovah so Aga na Mosoro Mingi

TENE TI RUSSELL KURZEN

A dü mbi na lango 22 ti septembre ngu 1907, ngu mbasambala kozoni na kota ngoi so ato nda ni na sungbango ti kozo bira so amu ndo ti sese kue. Sewa ti e ayeke la ni na mosoro na yâ lege so ayeke kota ahon atanga ni kue. Na peko ti so mo mä anzene nzene ye na ndo mbaï ti e, mbi bi bê ti mbi so mo yeke yeda na ni.

NA NGOI so lo de kete molenge, Âta Kurzen, âta ti mbi ti wali na mbage ti babâ, ayeke gi tâ tene na ndo Nzapa. Kozoni si lo ga mbeni maseka wali, lo gue na a-église nde nde na yâ pendere gbata ti lo ti Spiez, na Suisse. Na ngu 1887, angu kete na peko ti so lo sala mariage, sewa ti Kurzen abungbi na azo mingi mingi so azia kodoro ti ala ti gue na États-Unis ti Amerika.

Sewa ni asala kodoro na Ohio, na ndo so, ndulu na 1900, Âta ti mbi awara mosoro so lo yeke gi ni la ni gingo. Lo wara ni na yâ mbeni mbeti na yanga ti Zamani, Le Temps est proche, so Charles Taze Russell asû. Fade fade lo hinga so ye so lo diko na yâ ni ayeke na lumière ti tâ tene ti Bible. Même so a yeke ngangu mingi na Âta ti diko Anglais, lo sala abonema na Tour ti Ba Ndo na yanga ti Anglais. Na lege so lo manda mingi ahon atâ tene ti Bible nga, na oko ngoi ni, yanga ti Anglais. Âta ti mbi ti koli asala lâ oko pepe nzala ti aye ti yingo tongana ti so wali ti lo ayeke na ni.

Na popo ti amolenge 11 ti Âta Kurzen, use ti amolenge ti lo ti koli, John na Adolph, ayekia mosoro ti yingo so lo wara. John ayeke babâ ti mbi, na lo wara batême na ngu 1904 na St. Louis, Missouri, na kota bungbi ti district ti aWamandango Bible, tongana ti so a hiri aTémoin ti Jéhovah giriri kâ. Teti so mingi ti aWamandango Bible ayeke la ni na nginza mingi pepe, a leke kota bungbi ni na oko ngoi ti Foire ti Sese Kue na St. Louis si ala lingbi wara lege ti vo a-billet ti train so a kiri ngele ni na peko. Na pekoni, na ngu 1907, Adolph, babâ kete ti mbi awara batême na mbeni kota bungbi na Gbata ti Niagara Falls, na New York. Babâ ti mbi na babâ kete ti mbi afa na wâ ye so ala manda na yâ ti Bible, nga na nda ni ala use kue aga awafango tene ti ngoi kue (so a hiri ala fadeso apionnier).

Tongaso, ti si na ngoi so a dü na mbi na ngu 1907, a lingbi ti tene so sewa ti mbi awara awe mosoro mingi na lege ti yingo. (aProverbe 10:22) Mbi yeke la ni gi mbeni kete foroto na ngu 1908 tongana babâ na mama ti mbi, John na Ida, ague na mbi na kota bungbi “E Hon na Ngangu” na Put-in-Bay, Ohio. Na kota bungbi ni, Joseph F. Rutherford, so na ngoi ni kâ ayeke mbeni wakua so atambela na ndo nde nde, ayeke la ni président ni. Ayenga kete kozoni, lo yeke na Dalton, Ohio, na ndo so lo ga na da ti e na lo mu adiskur na aWamandango Bible ti ndo ni.

Tâ tene, mbi mveni mbi dabe ti mbi pepe na aye so asi, me mbi dabe ti mbi biani na kota bungbi na Mountain Lake Park, Maryland, na ngu 1911. Na ndo so, mbi na ngambe ti mbi ti wali, Esther, e tingbi na Charles Taze Russell, so ayeke ba la ni lege ti kusala ti fango tene ti aWamandango Bible na ndo sese kue.

Na lango 28 ti juin ngu 1914, lango so sese alï na yâ ti bira na peko ti so a fâ Nyigbia ti Autriche Ferdinand na wali ti lo na Sarajevo, mbi na sewa ti mbi e gue na mbeni kota bungbi so atambela na yâ ti siriri na Columbus, Ohio. Ngbele ye na akozo ngu so, mbi wara matabisi ti gue na akota bungbi mingi ti azo ti Jéhovah. Ambeni ayeke abungbi so atingbi gi azo ndulu na ngbangbo oko. Ambeni ayeke abungbi ti gbâ ti azo na yâ ti ambeni lando ti pikango ndembo ti gere so akono ahon atanga ni kue na ndo sese.

Da ti E Ayeke na Ndo so Alingbi

Ti to nda ni ndulu na 1908 ti si na 1918, mbeni kete kongregation ti aWamandango Bible asala abungbi na da ti e na Dalton, so ayeke na popo ti Pittsburgh, Pennsylvanie, na Cleveland, Ohio. Da ti e aga mbeni ndo ti yambango awamungo diskur mingi so ague na ndo nde nde. Ala kanga ambarata na apuse ti ala ti yongo na zo na peko ti da so e bata anyama dä, na ala fa peko ti apendere ye so asi nga na ambeni tâ tene ti yingo na azo so abungbi na ndo so. So tâ ngoi ti kpengba azo si a duti la ni!

Babâ ayeke la ni mbeni wafango ye ti da-mbeti, me bê ti lo ayeke la ni mingi na ndo ti kusala ti fango ye so ayeke kota ahon atanga ni kue, so ayeke kusala ti fango ye ti aChrétien. Lo bata nzoni ti fa ye na sewa ti lo na ndo Jéhovah, nga lakue na lakui, e sambela Nzapa legeoko na sewa. Na yâ nze ti mars/avril ti ngu 1919, Babâ akä puse ti e ti yongo na zo so mbarata agboto ni, nga teti adollar 175 lo vo mbeni kutukutu ti ngu 1914 so a hiri ni Ford si lo lingbi ndu azo mingi ahon na yâ kusala ti fango tene. Na ngu 1919 nga na ngu 1922, kutukutu so ague na sewa ti e na akota bungbi so e lingbi ti glisa pepe ti aWamandango Bible na Cedar Point, Ohio.

Sewa ti e kue, mbi, Mama, Babâ, Esther, ngambe ti mbi, John, e mu mbage ti e kue na kusala ti fango tene na azo. Mbi dabe mbi nzoni na tene so mbeni zo ahunda na mbi ti kozoni na ndo ti Bible. Mbi yeke la ni ndulu na ngu mbasambala. Koli ni ahunda: “Kete molenge, Har-Maguédôn ayeke nyen?” Na lege ti kete maboko so babâ ti mbi amu na mbi, mbi lingbi la ni ti mu na lo kiringo tene ti Bible.

Mungo Kusala ti Ngoi Kue

Na ngu 1931 sewa ti e ague na kota bungbi ti Columbus, Ohio, na ndo so e yeke na ngia ti wara fini iri, aTémoin ti Jéhovah. Tele ti John anzere la ni mingi si lo mu desizion ti tene mbi na lo e mu kusala ti pionnier.a E mu ni, na Mama, Babâ, na Esther amu ni nga. So tâ mosoro si e yeke na ni: mbeni sewa so aduti beoko na yâ kusala so amu ngia ti fango nzo tene ti Royaume ti Nzapa! Bê ti mbi anze lâ oko pepe ti kiri lakue singila na Jéhovah teti matabisi ti ngele ngangu so. Atä so e yeke na ngia mingi la ni, ambeni ye so amu ngia mingi ahon angbâ ti ku e.

Na février ti ngu 1934, mbi to nda ti sala kusala na kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah (so a hiri ni Béthel) na Brooklyn, New York. Ayenga mingi pepe na pekoni, John alï nga na Béthel. E lango na yâ kubu oko juska lo sala mariage na wali ti lo so lo ye lo mingi, Jessie, na ngu 1953.

Na peko ti so mbi na John e gue na Béthel, babâ na mama ti e ayeda ti sala kusala ti pionnier na ando nde nde ti kodoro ni, nga Esther na koli ti lo, Georges Read, ague na ala. Babâ na mama ti e angbâ ti sala kusala ti pionnier juska ala hunzi fini ti ala na ndo ti sese na ngu 1963. Esther na koli ti lo abata mbeni pendere sewa, na mbi wara gbâ ti akoya nga na atara so mbi ndoye ala mingi.

Kusala nga Songo na Béthel

John asala kusala na akode so lo yeke na ni na Béthel na lo sala kusala maboko na maboko na ambeni zo ti Béthel na ndo apialo tongana alekengo amasini ti dikongo sembe ti bia so a yö ni yongo. A-Témoin ti Jéhovah saki mingi asala kusala na amasini so na yâ fango tene ti ala da na da. John amu nga maboko ti sala plan na ti leke amasini so akanga kugbe na tele ti apériodique so afa adresse ti azo so asala abonema na ndo ni.

Mbi to nda ti kusala ti mbi na Béthel na ndo so a bungbi alembeti ti buku. Ambeni maseka koli so asala kusala na da ti petengo ambeti na ngoi ni kâ angbâ lakue ti sala kusala be-ta-zo na Béthel juska laso. Na popo ti ala a wara Carey Barber na Robert Hatzfeld. Na popo ti azo so mbi dabe mbi na ala na ndoye, me so akui fadeso awe, ayeke azo tongana Nathan Knorr, Karl Klein, Lyman Swingle, Klaus Jensen, Grant Suiter, George Gangas, Orin Hibbard, John Sioras, Robert Payne, Charles Fekel, Benno Burczyk, na John Perry. Ngu oko oko, ala ngbâ ti sala kusala ti ala na be-biani, na demango tele lâ oko pepe wala na kungo lâ oko pepe ti wara mbeni “kota ndo.” Ye oko, ti mingi ti abe-ta-zo so, so ayeke aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, ala wara akota kungba tongana bungbi ni ayeke gue na li ni. Ambeni asala même kusala na ndo ti Wabatango Bungbi ti aTémoin ti Jéhovah.

Salango kusala na aita so agbanzi ye na tele ti ala afa na mbi mbeni kota ye ti manda. Na akua ti sese, awakua ni ayeke wara mbeni nginza teti kusala ti ala. So ayeke futa ti ala. Me salango kusala na Béthel aga na akota deba nzoni ti yingo, na a yeke gi akoli na awali so abi bê na aye ti yingo si amu na nene ni afuta so.​—1 aCorinthien 2:6-16.

Nathan Knorr, so aga na Béthel tongana mbeni pendere na ngu 1923, ayeke surveillant ti da ti petengo ambeti na yâ ti angu 1930. Lâ oko oko, lo tambela na yâ da ti petengo ambeti ni na lo bala awakua oko oko kue. E so e yeke afini zo na Béthel e gonda mingi mara ti bingo bê tongaso na ndo zo. Na ngu 1936, e wara mbeni fini masini ti petengo na ambeti so alondo na Zamani, na a yeke ngangu mingi na ambeni ita-koli so ade pendere ti bungbi ni kue. Tongaso Ita Knorr ague ayü mbeni bongo ti kua na lo sala kusala na tele ti ala teti nze oko na ndo ni juska masini ni atambela nzoni.

Ita Knorr ayeke mbeni ngangu zo ti kua so mingi ti e alingbi ti sala kua tongana lo la ni pepe. Me lo hinga nga tongana nyen ti hu tele. Même na peko ti so lo wara kungba ti ba lege ti akusala ti fango tene na ndo sese kue ti aTémoin ti Jéhovah na janvier ngu 1942, ngoi na ngoi lo pika ndembo na azo ti sewa ti Béthel nga na awamandango ye na ekole ti amissionnaire ti Guiléad na ndo so a sala ekole ni dä ndulu na South Lansing, New York.

Na avril ngu 1950, sewa ti Béthel ague na fini da ti lango ti a-étage 10 so ayeke na 124 Columbia Heights, na Brooklyn, New York. Fini da ti tengo kobe amu lege na e kue ti duti na ndo oko teti ngoi ti tengo kobe. Na ngoi ti angu ota so a leke na da ti lango so, e wara la ni lege pepe ti manda versê ti lâ oko oko na ndapelele. A yeke la ni mbeni ngoi ti ngia tongana a kiri na programme ni! Ita Knorr ahunda na mbi ti duti na tele ti lo na table ti président si mbi lingbi mu maboko na lo ti dabe ti lo na iri ti afini zo ti sewa ti e. Teti angu 50, mbi duti na oko ndo so teti mandango versê ti lâ oko oko nga teti nyongo kawa na ndapelele. Na pekoni, na lango 4 ti août 2000, a kanga da ti tengo kobe so, na a tokua mbi na mbeni oko ti ada ti tengo kobe so aleke ala fini ni na ngbele Hotel Towers.

Teti mbeni kete ngoi na yâ ti angu 1950, mbi sala kusala na da ti petengo ambeti na ndo ti Linotype, masini ti lekengo atene na ndo ti alê ti wen si na pekoni a lingbi pete ambeti. Kusala so ayeke pepe ye so mbi ye mingi ti sala, me William Peterson, so aba lege ti amasini ni, asala ye la ni na nzobe mingi na mbage ti mbi na mbi wara ngia na yâ kusala ni kamême. Na pekoni, na ngu 1960 a hunda na azo so aye ti zia mbamba na tele ti fini da ti lango ti Béthel so a leke ni na 107 Columbia Heights. Mbi yeke la ni na ngia ti mu maboko na yâ lekengo afini da so teti sewa ti Béthel so angbâ ti gue na li ni.

Ngoi mingi pepe na peko ti so e hunzi ti zia mbamba na tele ti da so ayeke na 107 Columbia Heights, bê ti mbi adö na ngia tongana a mu na mbi kusala ti yambango azo so aga na Béthel. Andangba ngu 40 so mbi sala na kusala tongana zo ti yambango azo na Réception ayeke apendere ngu tongana angu kue so mbi sala na Béthel. Atä a yeke agene wala afini zo ti sewa ti Béthel so alï na yanga ti da ni, a yeke ye ti mungo ngia ti bi bê na ndo aye so aga na peko ti angangu kue so e mu ti sala kusala teti maïngo ti aye ti Royaume.

Awamandango Bible na Bê Kue

Sewa ti e ti Béthel amaï nzoni na lege ti yingo ngbanga ti so azo ni andoye Bible. Tongana mbi ga ti kozoni na Béthel, mbi hunda na Emma Hamilton, so asala kusala tongana mbeni walekengo gere ti ambeti, ti fa na mbi lege oke lo diko Bible awe. Lo kiri tene: “Lege 35 na pekoni mbi diko wungo ni mbeni pepe.” Anton Koerber, mbeni kpengba Chrétien so asala kusala na Béthel ndulu na oko ngoi na Emma, ayeke tene ka: “Bible ayeke lakue ndulu na maboko ti mbi.”

Na peko ti kuâ ti Ita Russell na 1916, Joseph F. Rutherford ayö akungba ti bungbi ni so kozoni Russell ayö ni. Rutherford ayeke la ni mbeni nzoni wamungo diskur so alingbi ti sala tene na ngangu mingi, na teti so lo yeke mbeni zo ti ndia, fani mingi lo gbu koko ti aTémoin ti Jéhovah na gbele Kota Da-ngbanga ti États-Unis ti Amerika. Na peko ti kuâ ti Rutherford na ngu 1942, Ita Knorr amu place ti lo na lo sala kusala ngangu ti maï kode ti salango tene ti lo na gbele azo. Teti so mbi lango ayö pepe na kubu ti lo, fani mingi mbi mä lo na tarango peko ti adiskur ti lo lege mingi. Tongana ngoi ayeke hon, na lege ti angangu so lo sala na bê kue, lo ga mbeni nzoni wamungo diskur.

Na février ngu 1942, Ita Knorr amu maboko ti sigigi na mbeni programme ti mu maboko na aita-koli kue na Béthel ti maï kode ti ala ti fango ye na ti salango tene. Ekole ni agboto lê mingi na ndo ti gingo nda ti Bible nga na salango tene na gbele azo. Na tongo nda ni, a hunda na e oko oko kue ti sala akete diskur na ndo azo ti Bible. Kozo diskur ti mbi aluti la ni na ndo ti koli so ayeke Moïse. Na ngu 1943, a to nda ti sala mara ti ekole so na yâ ti akongregation ti aTémoin ti Jéhovah, na a ngbâ ti sala ni juska na ngoi so. Ye so aluti lakue mingi na ndo ni na Béthel ayeke ti wara hingango ye ti Bible na ti maï anzoni kode ti fango ye.

Na février ngu 1943 a to nda ti sala kozo classe ti ekole ti Guiléad. Fadeso, a londo ti mu diplôme na azo ti classe 111 ni ti Guiléad! Ngbele ye na ngoi so lo ba gigi a hon angu 58 awe, ekole ni afa ye na azo 7 000 ti sala kusala tongana amissionnaire na ndo sese kue. Ye ti pikango bê, na ngu 1943 tongana a to nda ti sala ekole ni, a wara gi aTémoin ti Jéhovah 100 000 na ndo sese kue. Fadeso, a wara azo ahon 6 000 000 so amu mbage na kusala ti fango nzo tene ti Royaume ti Nzapa!

Singila Mingi Teti Ye ti Héritier ti Mbi ti Yingo

Kozoni si a zia na sese gere ti Ekole ti Guiléad, a tokua aita-koli ota ti Béthel, so mbi yeke na popo ni, ti sala vizite na akongregation na yâ États-Unis ti Amerika kue. E ngbâ teti lango oko, akete lango, wala même yenga oko ti kpengba akongregation so na lege ti yingo. A hiri e la ni awakua ti aita, mbeni iri so na pekoni agbian ti ga surveillant ti circonscription. Ye oko, ngoi kete na pekoni so a zi yanga-da ti Ekole ti Guiléad, a hunda na mbi ti kiri ti fa ambeni ye na yâ ekole ni. Ti londo na classe 2 ni ti si na 5 ni, mbi fa ye dä lakue, na mbi mu nga place ti mbeni oko ti azo so afa ye lakue na mbi fa ye na classe 14 ni. Na warango lege ti kiri ti ba apendere kozo ye so asi na yâ mbaï ti bungbi ti Jéhovah ti ngoi ti e, so mingi ni mbi lingbi ti fa pekoni na lege ti ye so mbi mveni mbi ba, asala si mbi kiri singila mingi ahon teti mosoro ti yingo so mbi wara tongana ye ti héritier.

Mbeni pendere matabisi nde so mbi wara na yâ angu so ahon ayeke ti gue na a-assemblée internationale ti azo ti Jéhovah. Na ngu 1963, mbi tambela na ndo sese kue legeoko na ambeni zo ahon 500 ti gue na akota bungbi “Nzo Tene ti Lakue Lakue”. Ambeni kota bungbi so alï na yâ mbaï so mbi gue dä ayeke ala so a sala na Varsovie, Pologne, na ngu 1989; na Berlin, Zamani, na ngu 1990; na Moscou, Russie, na ngu 1993. Na akota bungbi oko oko so kue, mbi wara lege ti tingbi na ambeni ita-koli na aita-wali so agbu ngangu teti angu mingi na gbele salango ngangu ti komandema ti aNazi, ti aCommuniste, wala ti ala use kue. Aye so asi akpengba biani mabe ti mbi!

Tâ tene, fini ti mbi na yâ kusala ti Jéhovah ayeke tâ na mosoro mingi! Adeba nzoni ti yingo so mbi wara ahunzi lâ oko pepe. Nga, nde na amosoro ti mitele, tongana e kangbi mingi ahon na azo aye ti ngele ngangu so, mosoro ti e ayeke maï nga mingi ahon. Ngoi na ngoi mbi mä ambeni zo atene so ala yeke na vundu teti so ala kono na yâ sewa ti aTémoin ti Jéhovah. Ala tene so ala yeke ba atâ tene ti Bible na nene ni mingi ahon tongana ala sala gigi kozoni si ala ga na yâ bungbi ti Nzapa.

Bê ti mbi ayeke nzere lakue pepe tongana mbi mä apendere asala mara ti atene tongaso, teti so biani ala yeke tene so a yeke nzoni ahon ti tene ala kono na hingango pepe alege ti Jéhovah. Ye oko, bi bê kete na asioni salango ye nga na asioni bibe kue so a lingbi azo azia ni tongana ala wara tâ tene ti Bible na pekoni na yâ fini ti ala. Mbi kiri lakue singila mingi so babâ na mama ti mbi abata amolenge ti ala ota kue na yâ lege ti mbilimbili. John angbâ mbeni wakua be-ta-zo ti Jéhovah juska na kuâ ti lo na juillet ngu 1980, na Esther angbâ mbeni Témoin be-ta-zo juska na ngoi so.

Mbi yeke na ngia mingi tongana mbi bi lê na peko ti ba anzoni songo mingi so mbi lë na aita-koli nga na aita-wali Chrétien be-ta-zo. Fadeso mbi sala angu ahon 67 na Béthel, angu so ayeke pendere mingi. Atä so mbi sala mariage lâ oko pepe, mbi yeke na gbâ ti amolenge ti koli na ti wali ti yingo, nga na atara na lege ti yingo. Na mbi yeke na ngia ti bi bê na afini zo kue ti sewa ti e ti yingo na ndo sese so a ngbâ ti tene mbi tingbi na ala, so ala oko oko kue ayeke na ngele ngangu. Ba tongana nyen tene so ayeke tâ tene: “Deba nzoni ti Jéhovah, ba ye so aga na mosoro”!—aProverbe 10:22, NW.

[Kete Tene na Gbe Ni]

[Foto na lembeti 20]

Ti londo na gati ti si na koti: babâ ti mbi na ita ti mbi, John, na ndo gere ti lo, Esther, mbi, na mama ti mbi

[Afoto na lembeti 23]

Fango ye na mbeni classe ti Guiléad na ngu 1945

Na nduzu na koti: awafango ye ti Ekole ti Guiléad Eduardo Keller, Fred Franz, mbi, na Albert Schroeder

[Foto na lembeti 24]

Bingo bê na ndo fini ti mbi na yâ kusala ti Jéhovah so ayeke na mosoro