Mabe ti Noé Afâ Ngbanga na ndo Sese

MO MÄ awe tene na ndo ti Noé, koli so akpe mbito ti Nzapa so aleke mbeni arche ti bata zo na anyama na fini na ngoi ti moa so amu ndo lê sese kue? Atä so a yeke tâ ngbele tene, azo kutu mingi ahinga mbaï so. Ye oko, ye so azo mingi ahinga pepe ayeke so fini ti Noé aye ti tene ye mingi teti e kue.

Ngbanga ti nyen a lingbi e bi bê ti e na mbeni mbaï so aninga angu saki mingi? Kamba ayeke na popo ti ngoi ti Noé na ti e? Tongana a yeke dä, tongana nyen e lingbi ti wara nzoni na lege ti tapande ti lo?

Sese na Ngoi ti Noé

Kode ti dikongo ngoi ti Bible afa so a dü Noé na ngu 2970 K.N.E., so ti tene angu 126 na peko ti kuâ ti Adam. Ti si na ngoi ti Noé, sese ni asi singo na ye ti ngangu, nga mingi ti ahale ti Adam asoro ti mu peko ti sioni tapande ti kotara ti ala. Ni la, Jéhovah “aba sioye ti zo ayeke kota na sese; lakue, suma kue ti bibe ti bê ti zo ayeke gi sioni.”​—Genèse 6:5, 11, 12.

Kengo yanga ti azo ayeke pepe gi oko ye so aso bê ti Jéhovah. Mbaï ti Genèse afa nda ni: “Amolenge ti Nzapa aba so amolenge-wali ti azo ayeke pendere. Ala kamata awali na popo ti azo tongana bê ti ala aye. . . . Na lâ ni kâ tongana amolenge-koli ti Nzapa abungbi na amolenge-wali ti azo, na ala dü amolenge na ala, aNéphilim ayeke na sese. Na peko ti lâ ni kâ, ala yeke dä nga; ala so ayeke awalombe so ayeke ti giriri, azo so iri ti ala awu mingi.” (Genèse 6:2-4) Hakango aversê so na tene ti bazengele Pierre afa so ‘amolenge ti tâ Nzapa’ ayeke giriri a-ange so ake yanga. A-Néphilim ayeke amolenge so aga na lege ti sioni bungbingo ti awali na a-ange so ake Nzapa na so agbian tele ti ala tongana azo.​—1 Pierre 3:19, 20.

“Néphilim,” so aye ti tene “Azo so akinda ye,” aye ti fa azo so asala si ambeni zo nde atï. Ala yeke la ni azo ti salango ngangu so azia mbito na bê ti zo, na a haka siokpari ti ababâ ti ala so asala kota nzala ti bungbingo koli na wali na pitan ti kirikiri ti azo ti Sodome na Gomorrhe. (Jude 6, 7) Ala kue asala si sioni awu ahon ndo ni na ndo sese.

“Na Tene Oko Pepe na Li ti Lo na Popo ti Azo ti Ngoi ti Lo Kue”

Teti so sioni awu mingi, Nzapa aleke na bê ti lo ti futi azo. Me mbaï so a sû na gbe ti yingo ti lo atene: “Me Noé aga nzoni na lê ti Jéhovah. . . . Noé ayeke zo ti mbilimbili, lo lingbi kue na popo ti awagame ti lo. Noé atambela na tâ Nzapa.” (Genèse 6:8, 9, NW) Tongana nyen zo alingbi ti ‘tambela na Nzapa’ na yâ sese so ake ndia ti Nzapa na so alingbi gi na futingo?

Na kite oko pepe, Noé amanda ye mingi na tele ti babâ ti lo, Lamek, mbeni koli ti mabe so aduti na fini na ngoi ti Adam. Na ngoi so lo zia iri Noé (so ti tene “Dengo bê”) na li ti molenge ti lo ti koli, Lamek asala tene ti prophétie: “Fade molenge so asala si bê ti e aga nzoni na yâ kusala ti e, na yâ kusala ti pono ti maboko ti e so aga teti L’Eternel azonga sese so awe.” Prophétie so aga tâ tene tongana Nzapa alungula zonga ti lo na ndo sese.​—Genèse 5:29; 8:21.

Ti duti na ababâ na mama so akpe mbito ti Nzapa aye ti tene pepe so lakue amolenge ni ayeke duti nga azo ti yingo, teti a yeke na zo oko oko ti leke songo ti lo mveni na Jéhovah. Noé “atambela na Nzapa” na salango ye so Nzapa ayeda na ni. Ye so Noé amanda na ndo Nzapa apusu lo ti sala na Lo. Mabe ti Noé ayengi pepe tongana Nzapa afa na lo ye so lo leke ti sala ti ‘fâ mi kue na yâ moa.’​—Genèse 6:13, 17.

Na hingango so ye ti ngangu so ade ti si kozoni pepe ayeke si biani, Noé asala ye alingbi na komandema ti Jéhovah: “Mo sala arche ti keke ti gopher. Mo sala da nde nde na yâ arche so. Mo kanga yâ ni na tele ni na nda.” (Genèse 6:14) Ti sala ye alingbi na anzene nzene ye so Nzapa ahunda teti arche ni ayeke la ni kete ye pepe. Ye oko, “Noé asala tongaso; ye kue so Nzapa akomande lo.” Biani, “lo sala tongaso.” (Genèse 6:22) Noé asala ni na lege ti maboko so wali ti lo na amolenge ti lo ti koli Sem, Cham, na Japhet nga na awali ti ala amu. Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo mara ti mabe tongaso. So tâ pendere tapande teti asewa laso!

Fade lekengo arche ni ayeke hunda nyen? Jéhovah amu yanga na Noé ti leke mbeni kota sanduku ti a-étage ota so a sala na keke na so a leke ni si ngu alingbi lï dä pepe. Yongo ti arche ni ayeke amètre 133, yongo ti yâ ni amètre 22 nga yongo ni na nduzu amètre 13. (Genèse 6:15, 16) Konongo ti mangboko tongaso ayeke oko na ti ambeni kota mangboko ti yongo kungba ti ngoi ti e.

So tâ kota kusala! Na kite oko pepe, ye so ahunda ti dë na sese akeke saki mingi, ti gboto ala na ndo ti lekengo arche, na ti fâ yâ ti ala na amabaya wala akeke ti da. A ye ti tene ti leke mbeni ye ti luti na ndo ni tongana ala yeke sala kua ti arche, ti sala a-piquet, ti wara goudron ti kanga lege na ngu ti lï na yâ arche ni, ti wara ata na agbakuru ti kusala, nga na ambeni ye nde tongaso. Peut-être kusala ni ahunda pikango patara na awadengo buze nga futango akungba so a vo nga na kusala so a sala. A lingbi ti tene so a hunda mbeni hingango ye na ndo kpakango keke ti tingbi akeke ni nzoni na ti leke mbeni kpengba mangboko so alingbi. Na bi bê kete si, lekengo arche ni aninga peut-être ndulu na angu 50 wala 60!

Na pekoni a lingbi Noé aleke gbâ ti kobe ti lingbi na azo nga na anyama. (Genèse 6:21) A lingbi lo bungbi gbâ ti anyama na lo fa lege na ala ti lï na yâ arche ni. Noé asala ye kue so Nzapa akomande lo ti sala, na lo hunzi kusala ni. (Genèse 6:22) Deba nzoni ti Jéhovah abata si ye kue atambela nzoni.

“Zo ti Fa Tene ti Mbilimbili”

Nde na kusala ti lekengo arche, Noé amu mbeni gbotongo mê na lo sala na Nzapa be-ta-zo tongana “zo ti fa tene ti mbilimbili.” Me azo ‘ahinga tene ni pepe juska moa aga akamata ala kue.’​—2 Pierre 2:5; Matthieu 24:38, 39.

Na bango tongana nyen dutingo ti azo ti ngoi ni kâ na lege ti yingo nga na ti salango ye abuba, a yeke ngangu pepe ti hinga tongana nyen sewa ti Noé alingbi ga ye ti he na ngia na lê ti awadengo kite so ayeke ndulu na lo nga ye ti zonga. Azo alingbi ti ba ala tongana azo so ye asala li ti ala. Ye oko, Noé amu wango nga maboko nzoni na lege ti yingo na azo ti da ti lo, teti ala kamata lâ oko pepe alege ti salango ye ti ngangu, ti pitan, wala ti kpengba-li ti azo ti ngoi ti ala so ake Nzapa. Na lege ti tene ti lo nga na akusala ti lo, so afa na gigi mabe ti lo, Noé afâ ngbanga na ndo sese ti ngoi ni kâ.​—aHébreu 11:7.

A Bata Ala na yâ Moa

Ngoi kete kozoni si ngu-nduzu ato nda ti pika, Nzapa atene na Noé ti lï na yâ arche so a hunzi ti leke ni awe. Tongana sewa ti Noé nga na anyama alï na yâ ni awe, “Jéhovah akanga yanga ni,” tongaso lo kanga lege na ahengo ndo kue. Tongana Moa asi, a ba so a-ange so ake yanga akiri aga ayingo na ala wara futingo pepe. Me ye nyen asi na tanga ti azo so angbâ? Biani, acréature kue so ayeke na fini na ndo kuru sese so angbâ na gigi ti arche ni, so andu nga aNéphilim, akui! Gi Noé na sewa ti lo si asö kuâ.​—Genèse 7:1-23.

Noé na azo ti da ti lo asala ngu oko so adiko na lege ti nze na alango bale oko na yâ arche. Ala yeke mu ngoi ti ala mingi ti mu kobe na ngu na anyama, ti zi asaleté, na ti ba hongo ti ngoi. Tongana mbeni mbeti so a sû na yâ ni asango na ndo tambelango ti mbeni mangboko, buku ti Genèse afa mbilimbili alango ti akapa kue ti Moa ni, ye so afa na gigi so mbaï ni ayeke tâ tene.​—Genèse 7:11, 17, 24; 8:3-14.

Na ngoi so ala ade na yâ ti arche, e yeke na kite pepe so Noé amu li ni na sewa ti lo na yâ alisoro so andu aye ti yingo nga na yâ asambela ti kiringo singila na Nzapa. Biani na lege ti Noé na sewa ti lo, a bata mbaï ti azo so aduti na fini kozoni na Moa. Atene ti akotara so a sû na mbeti pepe wala ambeti ti mbaï, so a lingbi ti zia bê dä, na so ayeke na tïtî ala aduti giriri apendere gbakuru teti gbungo li so aga na ye ti nzoni na ngoi ti Moa ni.

Ba tongana nyen tele ti Noé na ti sewa ti lo ayeke na ngia ti kiri ti tambela na ndo kuru sese! Kozo ye so lo sala ayeke ti yä mbeni balaga na ti sala kusala ti prêtre teti sewa ti lo, na mungo asadaka na Zo so asö fini ti ala.​—Genèse 8:18-20.

“Legeoko Tongana Azo Asala na Lâ ti Noé”

Jésus Christ atene: “Legeoko tongana azo asala na lâ ti Noé, fade azo asala tongaso na lâ ti singo ti Molenge Ti Zo nga.” (Matthieu 24:37) Laso, aChrétien ayeke nga awafango tene ti mbilimbili, ala wa na ngangu azo ti gbian bê ti ala. (2 Pierre 3:5-9) Na bango hakango ye so, e lingbi ti hunda tele ti e na ye so Noé abi bê dä kozoni si Moa aga. Lo bi bê ti lo mbeni lâ so fango tene ti lo ayeke senge senge? Ngoi na ngoi lo nze? Bible asala tene na ndo ni pepe. A tene gi na e so Noé amä yanga ti Nzapa.

Mo ba kamba so ayeke na popo ti ngoi ti Noé na ti e? Lo mä yanga ti Jéhovah atä kangango lege wala kpale. A yeke ngbanga ni si Jéhovah adiko lo zo ti mbilimbili. Sewa ti Noé ahinga la ni mbilimbili pepe lango so Nzapa ayeke ga na Moa ni, me ala hinga so a yeke ga biani. Mabe na yâ tene ti Nzapa amu maboko na Noé na yâ angu mingi ti ngangu kusala na ti fango tene so a ba a tene alë lengo pepe. Biani, a tene na e: “Na lege ti mabe, tongana Nzapa awa Noé tene ti ye so zo ade aba pepe, mbito ti Nzapa asala lo, na lo leke arche ti sö azo ti da ti lo; na lege so, lo fâ ngbanga na sese so, na lo ga héritier ti mbilimbili so ayeke na lege ti mabe.”​—aHébreu 11:7.

Tongana nyen Noé awara mara ti mabe tongaso? A lingbi ti tene so lo mu ngoi ti gbu li na ndo ye kue so lo hinga na ndo Jéhovah na lo zia si hingango ye so afa lege na lo. Na kite oko pepe, Noé asala tene na Nzapa na yâ sambela. Biani, lo hinga Jéhovah nzoni mingi si lo ‘tambela na Nzapa.’ Teti so lo yeke beli ti sewa, na ngia na bê nga na ndoye Noé amu ngoi ti lo nga lo bi bê na azo ti da ti lo. Ye so andu mungo aye ti yingo so alingbi na wali ti lo, amolenge ti lo ota, nga na akogara ti lo.

Legeoko tongana Noé, atâ Chrétien laso ahinga so Jéhovah aga ndulu ti hunzi aye ti sese so ake Nzapa. E hinga lango ni wala ngbonga ni pepe, me e hinga so mandango tapande ti mabe na ti mango yanga ti ‘zo ti fango ye ti mbilimbili’ so ayeke ‘bata âme na fini.’​—aHébreu 10:36-39.

[Encadré na lembeti 29]

A Si Biani?

Awasenda-zo abungbi apande 270 na ndo ti moa na yâ mingi ti akete mara nga na amara kue. Wagingo nda ti ye Claus Westermann atene: “Na ndo lê sese kue, a yeke wara mbeni mbaï na ndo ti moa. Tongana mbaï ti lekengo ndagigi, lo yeke na gunda ti angobo ti salango ye so e wara tongana ye ti héritier. A yeke biani ye ti dongo bê: na ndo kue na ndo sese e wara ambaï ti mbeni kota moa so asi giriri.” Nda ni? Wafango nda ti ye, Enrico Galbiati atene: “So a wara lakue tene ti moa na yâ apande ti amara nde nde ti azo so popo ti ala ayo ayeke mbeni fä so ye so ayeke na gunda ti atene ti apande tongaso asi biani na yâ mbaï.” Ye oko, na lê ti aChrétien hingango so Jésus mveni asala tene ti Moa tongana mbeni ye so asi biani na yâ mbaï ti azo ayeke kota mingi ahon aye so awagingo nda ti ye atene.​—Luc 17:26, 27.

[Encadré na lembeti 30]

A-Néphilim na yâ Pande?

A wara mingi na yâ asenda-nzapa ti aGrec, ti azo ti Égypte, ti azo ti Ougarit, ti aHourrite, na ti azo ti Mésopotamie apande mingi na ndo ti bungbingo ti anzapa na azo nga na ndo “awalombe” wala “azo so ayeke tongana anzapa” so aga na lege ti bungbingo so. Anzapa na yâ pande ti aGrec ayeke na tele ti zo nga ayeke pendere mingi. Ala te kobe, ala nyon ye, ala lango, ala bungbi na azo tongana koli na wali, ala papa, ala tiri, ala handa azo, na ala gbu awali na ngangu. Atä so a ba ala tongana azo ti nzoni-kue, ala lingbi ti handa na ti fâ azo. A tene awalombe tongana Achille ayeke amolenge ti anzapa so abungbi na azo, na so ngangu ti ala ahon ti azo me ala yeke na ngangu pepe ti ngbâ kpu na kpu. Tongaso, ye so Genèse atene na ndo ti aNéphilim amu lumière na ndo ye so alingbi peut-être ti duti lingu ti apande tongaso.