Bango Mawa A Pusu Zo ti Sala Be-nzoni

HÉLÈNE KELLER atene: “Tongana mo wara lege ti dë vundu ti mbeni zo, fini ayeke senge ye pëpe.” Keller ahinga biani nzoni vundu so mbeni zo alingbi ti wara. Tongana lo yeke gi na nze 19 senge, mbeni kobela asala si lo bâ ndo na lo mä ndo mbeni pëpe. Me mbeni wali so abâ mawa ti Hélène afa na lo ti diko na ti sû mbeti na yanga ti Braille nga, na pekoni, ti sala tënë.

Anne Sullivan, wali so afa ye na Keller, ahinga nzoni mingi suingo bê so aga na peko ti kpale ti tele so azin. Lê ti lo nga kue aye ti buba. Me yeke na yeke, Anne asigigi na mbeni kode ti salango tënë na Hélène. Na lege ti ali ti maboko ti lo, lo yeke diko agere ti të në ni na tïtî Hélène. Be-nzoni ti Anne apusu Hélène ti mû maboko na awaziba nga na azo ti kangango mê na yâ fini ti lo kue. Teti so lo sala ngangu mingi ti hon ndo ti kpale ti lo, mawa ti azo so dutingo ti ala ayeke tongana ti lo agbu lo. Lo ye lani ti mû maboko na ala.

Peut-être mo bâ so na yâ sese so, a yeke ngangu pëpe ti “ke ti sala nzoni na zo” na ti hinga ye so azo ayeke na bezoin ni. (1 Jean 3:17, Buku ti Nzapa Fini Mbuki) Ye oko, a hunda na aChrétien ti ye mba ti ala na ti ye tele mingi. (Matthieu 22:39; 1 Pierre 4:8) Me peut-être mo hinga tâ tënë so: Atâa so e yeke sala kue ti ye tele, mingi ni e bâ pëpe alege so azi ti lungula vundu ti ambeni zo. Peut-être a yeke gi ngbanga ti so e hinga pëpe aye so amanke ala. Tongaso, bango mawa ayeke ye so apusu zo ti sala be-nzoni.

Bango Mawa Ayeke Nyen?

Mbeni bakari atene so bango mawa ayeke hingango nzoni ye so asi na mbeni zo, atënë ti bê ti lo nga na aye so agbu bê ti lo. A fa ni nga tongana ngangu ti zia tele na place ti mbeni zo. Tongaso bango mawa ahunda aye use: kozoni kue, ti hinga nzoni ye so asi na mbeni zo na use ni, ti kangbi vundu ti lo. Biani, bango mawa ayeke ziango si vundu ti mbeni zo agbu bê ti e.

Na yâ ti Bible, a yeke wara pëpe tënë “bâ mawa,” me a sala tënë ti lengo so na mbeni lege nde. Bazengele Pierre awa aChrétien ti ‘sala be-nzoni na popo ti ala, ti ndoye tele tongana aita na ti duti na be-ti-ndoye.’ (1 Pierre 3:8) Tënë na yanga ti Grec so a kiri pekoni na ‘ti sala be-nzoni’ aye mbilimbili ti tene “ti bâ pasi legeoko na mbeni zo” wala ti “bâ mawa.” Bazengele Paul ahunda na afon lo Chrétien ti duti na oko bibe so na tenengo na ala ti ‘sala ngia na ala so ayeke sala ngia; ti toto na ala so ayeke toto.’ Lo kiri lo tene: “I kue i duti na bê oko.” (aRomain 12:15, 16) Ti mo, tongana e zia tele ti e na place ti mbeni zo pëpe, e lingbi biani ti ye lo tongana e mveni?

Zo kue ayeke bâ kamême mawa ti mba ti lo. Zo wa si alingbi ti tene so bê ti lo aso pëpe tongana lo bâ amolenge so nzala asala ala wala azo so akpe kodoro ti ala? Mama wa so ayeke na ndoye akanga bê ti lo na totongo ti molenge ti lo? Ye oko, a yeke apono kue pëpe si zo a bâ ni hio. Na tapande, bê ti mbeni zo alingbi ti sui, ye so lê abâ pëpe akanga lege na lo, wala lo yeke gi ti ngen, me e hinga nda ni pëpe. Me tongana e wara mara ti akpale so lâ oko pëpe, a yeke duti ande ngangu na e ti hinga nzoni ye so ayeke na yâ bê ti lo. Ye oko, Mbeti ti Nzapa afa so e lingbi ti gi ti sala be-nzoni na azo so dutingo ti ala ayeke nde na ti e.

Bible Afa Tapande ti Azo So Abâ Mawa ti Azo

Kota tapande ni ahon ayeke ti Jéhovah. Atâa so lo yeke mbilimbili-kue, lo ku pëpe ti tene e duti mbilimbili-kue, “teti Lo hinga tele ti e, Lo dabe Lo na lege so e yeke pupu-sese.” (Psaume 103:14; aRomain 5:12) Nga, teti so lo hinga akatikati ti e, ‘lo zia handa ahon ngangu ti e pëpe.’ (1 aCorinthien 10:13) Na lege ti awakua ti lo nga na yingo ti lo, lo mû maboko na e ti leke akpale ti e.​—Jérémie 25:4, 5; Kusala 5:32.

Vundu ti azo ti Jéhovah andu lo mveni. Na aJuif so asigigi na Babylone, lo tene: “Zo so andu mo, lo ndu lê ti L’Eternel mveni.” (Zacharie 2:8) David, so ahinga nzobe ti Nzapa nzoni, atene na lo: “Mo zia ngule ti mbi na yâ mbinda ti Mo; ye so ayeke na mbeti ti Mo pëpe?” (Psaume 56:9) Awakua be-ta-zo ti Nzapa ayeke toto na ngule na ngoi so ala yeke tiri ngangu ti bata be-biani ti ala. Me so tâ dengo bê ti hinga so Jéhovah adabe ti lo na ni mo bâ mo tene a sû angule ni na mbeti!

Tongana Babâ ti lo ti yayu, tënë so agbu bê ti azo agbu nga bê ti Jésus Christ. Na ngoi so lo ye ti sava mbeni koli so amä ndo pëpe, lo gue na lo yongoro na tele ti azo si kamela wala mbito asala lo senge senge pëpe. (Marc 7:32-35) Na mbeni ngoi nde, Jésus abâ mbeni womua so ague ti lu oko molenge ti lo. Hio lo bâ vundu ti wali ni, lo ga ndulu na kuâ ni, na lo zingo maseka-koli ni na kuâ.​—Luc 7:11-16.

Na peko ti zingongo ti lo na kuâ, Jésus asi na Saul na lege ti guengo na Damas. Lo fa so sioni so Saul asala na adisciple ti Lo aso bê ti Lo mingi. Lo tene na lo: “Mbi yeke Jésus, Lo so mo yeke sala ngangu na Lo.” (Kusala 9:3-5) Legeoko tongana mbeni mama so abâ vundu ti molenge ti lo so ayeke na kobela, Jésus abâ nga vundu ti adisciple ti lo. Jésus, so ayeke Kota Prêtre ti e na yayu, ‘asala nga be-nzoni na ndo so e yeke na ngangu pëpe,’ wala tongana ti so Tene ti Nzapa Fini Mbuki atene, lo “sala beoko na e so e woko.”​—aHébreu 4:15.

Bazengele Paul amanda ti hinga apono nga na atënë ti bê ti azo. Lo tene: “Tongana mbeni zo ayeke na ngangu pëpe, mbi nga, mbi yeke na ngangu pëpe. Tongana mbeni ye asala si zo atï, bê ti mbi aso.” (2 aCorinthien 11:29) Mbeni lâ, mbeni ange azi na lege ti kpene akota keke so akanga gere ti Paul na ti Silas na yâ mbeni da ti kanga na Philippes. Me na hingango na nzobe so wabatango ala ayeke gue peut-être ti fâ tele ti lo, kozo ye so Paul abi bê dä ayeke ti tene na lo so zo oko akpe pëpe. Lo hinga lani so ndia ti Rome ahunda ti tene a fâ wabatango azo ti kanga tongana mbeni oko ti ala akpe, mbilimbili tongana a hunda na lo ti bata zo ni nzoni. (Kusala 16:24-28) Ye ti nzobe so Paul asala, so asö fini, andu bê ti wabatango ala mingi. Na tongaso lo na azo ti da ti lo aga aChrétien.​—Kusala 16:30-34.

Lege ti Gi ti Bâ Mawa ti Azo

Mbeti ti Nzapa awa e lakue ti manda tapande ti Babâ ti e ti yayu na ti Molenge ti lo, Jésus Christ. Tongaso, bango mawa ayeke mbeni lengo so a lingbi e lë ni. Tongana nyen? Alege ni ayeke ota so e lingbi ti maï ngangu ti bingo bê ti e na ndo abezoin nga na atënë ti bê ti azo: na mango ndo, na bango ndo, nga na ziango tele ti e na place ti ala.

Mä ndo. Tongana e mä ndo mbilimbili, e yeke hinga akpale so azo awara. Na tongana e mä ndo nzoni, ala yeke ndulu ti zi bê ti ala kue na e. Miriam atene: “Tongana mbi bâ so mbeni ancien ayeke mä ande mbi, mbi lingbi ti sala tënë na lo. Mbi ye ti hinga so lo hinga biani kpale ti mbi. Na tongana lo hunda atënë na mbi ti hinga aye ni nzoni mingi ahon, so a fa so lo dengi mê nzoni ti mä tënë so mbi yeke tene na lo, mbi zi bê ti mbi kue na lo.”

Bâ ndo. A yeke pëpe azo kue si ayeke fa na e akpale nga ye so ayeke na yâ ti bê ti ala. Ye oko, zo so ahinga ti bâ ndo ayeke bâ hio na ngoi wa bê ti mbeni fon lo Chrétien asui, mbeni maseka afa tënë ti bê ti lo pëpe, wala wâ ti mbeni wakua akiri na peko. Ngangu so ti bâ mbeni kpale hio ayeke kota ye mingi teti ababâ na mama. Marie atene: “Mama ti mbi ahinga kamême ye so aso bê ti mbi kozoni si mbi fa tënë ni na lo, na ye so asala si a yeke ngangu na mbi pëpe ti fa na lo akpale ti mbi polele.”

Zia tele ti mo na place ti zo ni. Kpengba ye ahon so alingbi ti pusu mo ti bâ mawa ti zo ayeke ti hunda tele ti mo: ‘Tongana a yeke mbi fade, mbi yeke sala ye tongana nyen? Tënë wa mbi lingbi ti tene? Mbi yeke duti ande na bezoin ti nyen?’ Akoli ota ti wataka so aga ti lungula vundu ti Job azia tele ti ala na place ti lo pëpe. Tongaso, ala bi tënë ti mvene na li ti lo so lo sala siokpari.

Azo ayeke lakue ndulu ti kasa sioni so mba ti ala asala ahon ti hinga ye so ayeke na yâ bê ti lo. Ye oko, tongana e sala kue ti zia tele ti e na place ti zo so vundu asi na lo, a yeke mû maboko na e ti sala be-nzoni ahon ti fâ ngbanga. Juan, mbeni ancien so ayeke na kode, atene: “Tongana mbi dengi mê ti mbi nzoni na mbi tara ti bâ ye kue so asi na zo ni kozoni si mbi mû wango na lo, mbi yeke mû awango so ayeke nzoni ahon.”

Ambeti so aTémoin ti Jéhovah ayeke kangbi na azo amû maboko na azo mingi na ndo ye so. Tour ti Ba Ndo na Réveillez-vous! asala tënë mingi na ndo akota kpale tongana suingo bê nga na salango sioni na tele ti amolenge. Asango so asi na tâ ngoi ni amû maboko na azo so adiko ni ti bi bê mingi ahon na atënë ti bê ti azo so aye tongaso asi na ala. Nga, buku Les jeunes s’interrogent​—Réponses pratiques amû maboko na ababâ na mama mingi ti hinga kpale ti amolenge ti ala.

Bango Mawa nga Akusala ti Chrétien

Tongana e bâ mbeni molenge so nzala asala lo na e yeke na kobe ti mû na lo, a yeke ngangu ti sala sanka ti lo. Tongana mawa ti azo asala e, e yeke bâ nga dutingo ti ala na lege ti yingo. Bible atene tënë so na ndo Jésus: “Tongana Lo bâ azo mingi so, Lo ye ti sala be-nzoni na ala, teti ye nde nde agi ala, na ala kangbi kirikiri tongana angasangbaga so ayeke na berger pëpe.” (Matthieu 9:36) Laso azo kutu mingi ayeke na yâ dutingo ti yingo so, na ala hunda mungo maboko.

Tongana ti so a si na ngoi ti Jésus, peut-être a lingbi e hon ndo ti asioni bibe wala angobo ti salango ye so alï mingi na yâ bê ti ambeni zo. Wafango tënë so ayeke na nzobe ayeke sala kue ti mä tele na zo so ayeke mä lo na ndo ti mbeni ye, wala ti sala tënë na ndo aye so azo mingi ahinga ni, si tokua ti lo agbu bê ti zo ni. (Kusala 17:22, 23; 1 aCorinthien 9:20-23) Tongana bango mawa ayeke na gunda ti aye so e sala na nzobe, a lingbi ti sala nga si azo adengi mê mingi ahon na tokua ti Royaume ti e. A duti ândö tongaso teti wabatango azo ti kanga ti Philippes.

Bango mawa amû maboko na e mingi ti kanga lê na ndo awokongo ti azo na yâ ti kongregation. Tongana e sala kue ti hinga nzoni ye so ayeke na yâ bê ti mbeni ita so aso bê ti e, e yeke duti ndulu ti pardone lo. Peut-être e yeke sala ye legeoko tongana lo tongana a yeke e si ye ni asi na e. Mawa so Jéhovah ayeke na ni apusu lo ti ‘dabe lo so e yeke pupu-sese.’ Tongaso, zia bango mawa apusu e ti hinga so azo ayeke mbilimbili-kue pëpe na ti ‘pardone ala’ kue.​—Psaume 103:14; aColossien 3:13.

Tongana a hunda ti tene e mû wango, peut-être e yeke sala ni na nzobe tongana e hinga nzoni atënë ti bê ti zo so aglisa lege. Mbeni ancien so ayeke na nzobe adabe ti lo: ‘Mbi nga kue mbi lingbi ti glisa lege tongaso. Ye ni alingbi ti si nga na mbi.’ Tongaso, Paul amû wango so: “I sala na lege ti tâ be-ti-molenge ti kiri zo so na lege ni. A lingbi i bata tele ti i mveni, si i tï na handa nga pëpe.”​—aGalate 6:1.

Bango mawa ti zo alingbi nga ti pusu e ti mû maboko tongana a lingbi na ngangu ti e, même si mbeni mba ti e Chrétien asala mbito ti hunda ni. Bazengele Jean asû na mbeti: “Zo so ayeke na ye ti sese so, na lo bâ ita ti lo so ye amanke lo mingi, na bê ti lo ake ti mû ye na lo, ndoye ti Nzapa aduti na yâ lo tongana nyen? . . . A lingbi e ndoye na tënë, wala na menga pëpe, me na kusala na tene-biani.”​—1 Jean 3:17, 18.

Ti ye “na kusala na tene-biani,” a lingbi e bâ kozoni kue ambilimbili ye so atia ita ti e. E yeke zi lê ti e ngangu ti bâ aye so atia azo na bibe ti mû maboko na ala? Bâ, so bango mawa ti zo la.

E Gi ti Sala Be-nzoni na Popo ti E

Peut-être a yeke na yâ mênë ti e pëpe ti sala be-nzoni na azo, me atâa so kue e lingbi ti lë lengo so. Tongana e mä ndo, e bâ ndo nzoni ahon, na e zia tele ti e fani mingi na place ti azo, e yeke bâ mingi ahon mawa ti ala. Ye so ayeke sala si e fa nzobe, e sala be-nzoni na e ye amolenge ti e, ambeni Chrétien, nga na azo so ayeke ndulu na e mingi ahon.

Zia lege lâ oko pëpe na bibe ti kion ti pete ndo ti nzobe ti mo. Bazengele Paul atene: “I gi ye teti i mveni pëpe, me i gi ye teti ambeni zo nga.” (aPhilippien 2:4) Kekereke ti e ti lakue lakue aluti na ndo mawa ti Jéhovah na ti Kota Prêtre ti lo, Jésus Christ. Tongaso, e yeke na kungba ti lë lengo so. Tongana e bâ mawa ti azo, a yeke mû na e ngangu ti ga anzoni wakua nga anzoni babâ na mama. Mingi ahon, bango mawa ayeke mû maboko na e ti hinga so “ngia ayeke na zo so amû ye, ahon ngia ti lo so akamata ye.”​—Kusala 20:35.

[Foto na lembeti 25]

Bango mawa ahunda ti zi lê ti e ngangu ti bâ aye so atia azo na bibe ti mû maboko na ala

[Foto na lembeti 26]

Fade e yeke manda ti bâ mawa ti zo legeoko tongana mbeni mama abâ mawa ti molenge ti lo?