Mabe ti mo akpengba tongana nyen?

“A yeke na lege ti mabe ti i si i luti na nduzu.”—2 ACORINTHIEN 1:24, NW.

AWAKUA ti Jéhovah ahinga so a yeke ngbanga ti ala ti duti na mabe. Teti biani, ‘tongana mabe ayeke pëpe, zo alingbi ti mû ngia na Nzapa pëpe’. (aHébreu 11:6). Ndali ni, e yeke sambela Nzapa ti wara yingo vulu nga na mabe. Mabe ni so ayeke mbeni oko ti apendere lengo ti yingo (Luc 11:13; aGalate 5:22, 23). Tongana e yeke na mara ti mabe tongana ti afon e awamabe, a lingbi ti kpengba nga lengo so na yâ e.​—2 Timothée 1:5; aHébreu 13:7.

² Tongana e ngbâ ti tambela na ndo lege so Tënë ti Nzapa asuru na aChrétien kue, mabe ti e ayeke kpengba mingi ahon ti kozo. E yeke kono ni nga na dikongo Mbeti ti Nzapa lâ na lâ nga na mandango ni nzoni. E yeke sala ni na lege ti ambeti so “wabatango-ye ti nzoni” amû (Luc 12:42-44; Josué 1:7, 8). Guengo ti e lakue na abungbi nga na a-assemblée ayeke kpengba nga mabe ti e oko oko kue (aRomain 1:11, 12; aHébreu 10:24, 25). Na ndo ni, salango tënë na azo na yâ fango tënë ayeke kpengba mabe ti e.​—Psaume 145:10-13; aRomain 10:11-15.

³ Wango so a-ancien, so ayeke na ndoye, ayeke mû na e na ndo ti Bible ayeke mû maboko na e ti kpengba mabe ti e. Ala yeke na mara ti bibe tongana ti bazengele Paul, so atene na azo ti Corinthe: “E yeke afon wakusala teti ngia ti i, teti a yeke na lege ti mabe ti i si i luti na nduzu.” (2 aCorinthien 1:23, 24, NW). Mbeni bible nde atene ti lo tongaso: “E yeke sala kua na tele ti ala, si bê ti ala anzere, ngbanga ti so mabe ti ala akpengba.” (Contemporary English Version). Zo ti mbilimbili ayeke ngbâ na fini ndali ti mabe. Biani, zo oko alingbi pëpe ti mä na bê na place ti e wala ti sala si e bata be-biani ti e. Ti ge, ‘a yeke ti zo oko oko ti yô kungba ti lo mveni.’​—aGalate 3:11; 6:5.

⁴ Na yâ Mbeti ti Nzapa, a yeke wara gbâ ti atapande ti azo so amä lani na bê. Peut-être e mä tënë mingi awe na ndo ti anzoni ye so ala sala. Me, a lingbi ti tene nyen na ndo mabe so ala fa ni lâ na lâ, na peut-être na yâ gigi ti ala so aninga? Zia e gbu li ti e fadeso na ndo lege so ala fa lengo so na gigi na yâ mbeni dutingo ti aye so akpa ti e, na fade a yeke mû maboko na e ti kpengba mabe ti e.

Mabe azi mbito na bê ti e

⁵ Mabe amû na e ngangu ti fa tënë ti Nzapa na mbito pëpe. Hénoc afa lani na mbito nga pëpe so Nzapa ayeke ga ande ti fâ ngbanga. Lo tene: “Bâ, Seigneur mveni aga na azo ti Lo ti be-vulu saki mingi mingi ti fâ ngbanga na li ti azo kue, na ti fa na gigi sioni ti azo kue so ake Nzapa, ngbanga ti kusala kue so ake Lo, so ala sala na lege ti kengo Nzapa, na ngbanga ti tënë ti ngangu kue so awasiokpari so ake Nzapa atene na tele ti Lo.” (Jude 14, 15). Na mango mara ti atënë tongaso, awato ti Hénoc, azo so akpe mbito ti Nzapa pëpe, agi biani lege ti fâ lo. Atâa so kue, lo sala tënë na mabe nga na mbito pëpe. Na pekoni, Nzapa “akamata lo” na salango si lo lango na yâ kuâ. A bâ a tene lo sala ni sân ti tene Hénoc ni amä songo ti kuâ (Genèse 5:24; aHébreu 11:5). Ti e, e yeke bâ aye ti kpene tongaso pëpe, me Jéhovah ayeke kiri tënë na asambela ti e, si e lingbi fa tënë ti lo na mabe nga na mbito pëpe.​—Kusala 4:24-31.

⁶ Na lege ti mabe, Noé ‘aleke arche ti sö azo ti da ti lo’. (aHébreu 11:7; Genèse 6:13-22). Lo duti nga lani “zo ti fa tënë ti mbilimbili”. Lo fa na azo ti ngoi ti lo gbotongo mê ti Nzapa na mbito pëpe (2 Pierre 2:5). So lo tene fade Kota Moa ayeke ga, ala he lo biani na ngia. A yeke nga legeoko tongaso teti e. So e yeke fa na lege ti Bible so a ga ndulu ti futi sese so, azo ayeke he e na ngia (2 Pierre 3:3-12). Me legeoko tongana Hénoc na Noé, e lingbi ti fa mara ti tënë tongaso ngbanga ti so Nzapa amû na e mabe nga lo zi mbito na bê ti e.

Mabe asala si e kanga bê ti e ti ku

⁷ Na ngoi so e yeke ku hunzingo ti sioni sese so, a lingbi e duti na mabe na e kanga bê ti e ti ku. Abraham, so akpe mbito ti Nzapa, aduti na popo ti “ala so aga ahéritier ti zendo na lege ti mabe na be-nze-pepe.” (aHébreu 6:11, 12). Na lege ti mabe, lo zia gbata ti Ur, nga na aye ti nzoni kue so ayeke na yâ ni. Lo gue lo duti na mbeni kodoro wande so Nzapa amû zendo ni na lo. Nzapa amû oko zendo so na Isaac nga na Jacob. Ye oko, “ala so kue akui na yâ mabe, ala de ala wara ye ti zendo ni pëpe”. Na lege ti mabe, “ala ye sese ti nzoni ahon, so atene, sese ti yayu”. Tongaso, Nzapa ‘aleke kodoro teti ala.’ (aHébreu 11:8-16). Biani, Abraham, Isaac, na Jacob, nga na awali ti ala so asala na Nzapa, akanga bê ti ala ti ku Royaume ti Nzapa so ayeke na yayu. Na lege ti Royaume so, a yeke zingo ande ala na kuâ ti duti na ndo sese ge.

⁸ Abraham, Isaac, na Jacob agirisa lani mabe ti ala pëpe. Ala mû Sese ti Zendo ni pëpe, na ala bâ na lê ti ala pëpe warango deba nzoni so amara kue ti sese alingbi ti wara ala mveni na lege ti hale ti Abraham (Genèse 15:5-7; 22:15-18). Angu ngbangbo mingi ahon kozoni si ‘kodoro so Nzapa asala ni’ aga tâ ye. Me atâa so kue, na yâ fini ti ala, akoli so angbâ lakue ti fa so ala mä na bê na ala kanga bê ti ala ti ku. E nga kue a lingbi e sala tongaso, teti a leke fadeso gere ti Royaume ti Messie na yayu.​—Psaume 42:6, 12; 43:5.

Ndali ti mabe, e yeke tomba peko ti aye so ayeke kota mingi

⁹ Teti so ala yeke tomba peko ti aye so ayeke kota mingi ahon aye kue, ababâ ti sewa ti giriri, so aduti be-ta-zo, ayeda lâ oko pëpe ti mû peko ti asioni tambela ti azo ti Canaan. Mabe ayeke sala nga si e yeke tomba peko ti aye ti yingo. Na lege ti aye ti yingo ni, e yeke tï pëpe na gbe ti sese so Satan Zabolo, wato sioni, ayeke na ngangu na ndo ni.​—1 Jean 2:15-17; 5:19.

¹⁰ Nzapa asala si Joseph, molenge ti Jacob, aga kota zo so abâ lege ti akobe na Egypte. Me ti bê ti Joseph lani, lo ye pëpe ti ga kota zo na yâ dunia so. Teti so lo mä na bê na gango tâ tënë ti azendo ti Jéhovah, lo tene na aita ti lo tongana lo yeke na ngu 110: “Mbi yeke kui; me fade Nzapa aga ti bâ i biani, na Lo sigigi na i na sese so ti gue na i na sese ni so Lo deba na Abraham, Isaac, na Jacob giriri.” Joseph ahunda lani ti tene a lu kuâ ti lo na sese so a mû zendo ni. Tongana lo kui awe, a leke kuâ ti lo, na a zia lo na yâ mbeni caisse ti kuâ na Egypte. Me tongana a zi amolenge ti Israël na gbe ti ngbâa na Egypte, prophète Moïse amû abio ti Joseph ti gue ti lu ni na Sese ti Zendo (Genèse 50:22-26; Exode 13:19). Ni la, tongana e yeke na mara ti mabe tongana ti Joseph, a hon ti gi ti wara kota ndo na sese so, a yeke nzoni mabe tongaso apusu e ti gi ti wara aye so ayeke kota mingi ahon aye kue.​—1 aCorinthien 7:29-31.

¹¹ Moïse ‘ayeda lani ti hu pono legeoko na azo ti Nzapa ahon ti wara ngia na yâ siokpari teti kete ngoi’ tongana mbeni oko ti akota zo ti yangbo ti gbia ti Egypte (aHébreu 11:23-26; Kusala 7:20-22). Ndali ni, lo zia kota ndo ti lo, nga peut-être mbeni kota matanga na ngoi ti lungo kuâ ti lo na yâ mbeni caisse ti kuâ so asala adessin na ndo ni pendere, si a zia ni na ando ti lungo kuâ ti Egypte so iri ni awu. Me tongana a haka aye so na matabisi so lo wara ti ga “zo ti Nzapa”, zo ti sala songo ti mbele ti Ndia, prophète ti Jéhovah, nga na wasungo Bible, a yeke ye oko pëpe (Esdras 3:2). Ti mo, mo ye ti wara kota ndo na sese so, wala mabe ti mo apusu mo ti tomba peko ti aye so ayeke kota mingi ahon aye kue?

Mabe asala si fini ti e ane

¹² Mabe ayeke sala si zo atomba pëpe gi peko ti aye so ayeke kota mingi ahon ye kue, me a yeke sala nga si fini ti lo ane. Rahab ayeke lani mbeni wali-ndumba na sese ti Jéricho. Me lo bâ so lo wara ye ti nzoni pëpe na yâ gigi ti lo. Ye oko, na ngoi so lo mä na bê na Nzapa, aye mingi achangé. ‘A diko lo zo ti mbilimbili na lege ti kusala [ti mabe], teti lo kamata awakala [ti Israël] na da ti lo na lo to ala na mbeni lege nde.’ Ye so amû lege na awakala ni ti kpe na maboko ti awato ti ala azo ti Canaan (Jacques 2:24-26). Teti so lo bâ Jéhovah tongana tâ Nzapa, Rahab afa nga so lo mä na bê na ziango lege ti ndumba ti lo ni (Josué 2:9-11; aHébreu 11:30, 31). Lo mû tele na mbeni wakua ti Jéhovah, me mbeni zo ti Canaan pëpe, so amä na bê pëpe na Nzapa (Deutéronome 7:3, 4; 1 aCorinthien 7:39). Rahab awara kota matabisi ti ga mbeni oko ti akotara ti Messie (1 Chronique 2:3-15; Ruth 4:20-22; Matthieu 1:5, 6). Legeoko na ambeni zo so azia lege ti sioni dutingo ti ala, lo yeke wara ande mbeni ye ti nzoni nde: ti zingo na kuâ na ti duti na ndo sese so ayeke ga ande paradis.

¹³ Tongana lo zia lege ti ndumba ti lo, Rahab asala lakue ye so ayeke mbilimbili. Ye oko, ambeni zo so amû tele ti ala na Nzapa aninga awe asala akota siokpari. Gbia David asala lango sioni na Bath-Séba. Na pekoni, lo mû yanga ti tene a fâ koli ti lo na yâ ti bira, na lo mû Bath-Séba ni na wali (2 Samuel 11:1-27). Teti so vundu agbu bê ti lo mingi ndali ti ye so lo sala, David atoto na Jéhovah, lo tene: “Mo lungula Yingo Vulu ti Mo na yâ mbi pëpe.” Nzapa azi yingo ti lo na ndo David pëpe. David ahinga so Jéhovah, na yâ be-nzoni ti lo, ayeke ke pëpe ‘bê so afâ awe na so ayeke na vundu’ ndali ti siokpari so lo sala (Psaume 51:13, 19; 103:10-14). Ndali ti mabe ti ala, David na Bath-Séba awara ngia ti ga ambeni oko ti akotara ti Messie.​—1 Chronique 3:5; Matthieu 1:6, 16; Luc 3:23, 31.

Tënë so akpengba mabe

¹⁴ Atâa so e sala ye na mabe, ngoi na ngoi e yeke na bezoin ti hinga so Nzapa ayeke mû maboko na e. A yeke ye so asi lani na Juge Gédéon. Lo yeke lani oko ti azo so “na lege ti mabe ala hon aroyaume na ngangu”. (aHébreu 11:32, 33). Lani, tongana azo ti Madian nga na azo so amû maboko na ala aga ti sala bira na kodoro ti Israël, yingo ti Nzapa aduti na ndo Gédéon. Ti hinga wala Jéhovah ayeke na lo, Gédéon ahunda ti tara lo. Na mbeni bï, lo mû kuä ti tele ti mbeni taba, lo zia ni na ndo ti pikango alê ti kobe juska ndo ahan. Na kozo tara ni, mamio aga gi na ndo ti kuä ti tele ti taba ni, me sese ni angbâ ti lo na kuru ni. Na use tara ni, a yeke sese ni si mamio aga na ndo ni, me kuä ti tele ti taba ni angbâ ti lo na hulengo ni. Aye so amû ngangu na Gédéon. Na kpengba lê nga na mabe, lo gue lo tiri na awato ti Israël ni nga lo hon ala na ngangu (aJuge 6:33-40; 7:19-25). Tongana e ye ti mû mbeni desizion, na e gi ti hinga wala Jéhovah ayeke mû ande maboko na e, a ye ti tene pëpe so mabe atia e. Tongana e yeke na adesizion ti mû, e yeke gi ti bâ tënë so Bible nga na ambeti ti aChrétien atene na ndo ni, nga e yeke sambela ti wara fango lege ti yingo vulu. Aye so afa atene e mä na bê la pëpe?​—aRomain 8:26, 27.

¹⁵ Wango so amû na Juge Barak akpengba mabe ti lo. Débora, mbeni prophète-wali, awa lo ti londo ti gue ti zi amolenge ti Israël na gbe ti salango ngangu ti Gbia Jabin, gbia ti Canaan. Na lege ti mabe, Barak, so amä tënë ti mungo maboko ti Nzapa, alondo, lo na azo ti lo 10 000, ti tiri bira. Agbakuru ti bira ti ala ayeke mingi pëpe, nga li ti aturugu ti Jabin, so Sisera akomande ala, ayeke mingi ahon ti Barak. Me atâa so kue, azo ti Barak ahon ala na ngangu. Na pekoni, Débora na Barak ahe mbeni pendere bia ti fa hongo na ngangu so (aJuge 4:1–5:31). Débora awa lani Barak ti sala ye tongana mokonzi so Nzapa si ahiri lo. Barak ayeke lani oko ti awakua ti Jéhovah so na lege ti mabe “ala tomba aturugu ti awande.” (aHébreu 11:34). Tongana tele ti e ane ti sala mbeni kota kua teti Jéhovah, fade gbungo li na ndo lege so Nzapa ahiri deba nzoni na ndo Barak, ngbanga ti so lo sala ye na mabe, ayeke pusu e ti sala kusala ni.

Mabe ayeke maï siriri

¹⁶ Legeoko tongana ti so mabe ayeke mû maboko na e ti sala ambeni kua teti Nzapa, a yeke maï nga siriri nga na mango tele. Mbeni lâ, azo ti batango anyama ti Abraham apapa na azo ti batango anyama ti Lot. Na teti so papa ni ayeke ngangu, Abraham, so aga mbakoro awe, abâ so a lingbi lo na Lot, molenge ti ita ti lo, akangbi tele. Lo hunda na Lot ti soro ndo so lo bâ ayeke nzoni na lê ti lo (Genèse 13:7-12). E lingbi ti tene so Abraham asambela Nzapa na mabe ti tene lo mû maboko na lo ti leke kpale so. A hon ti tene lo gi gi nzoni ti lo mveni, lo leke tënë ni na siriri. Tongana e papa na mbeni ita ti e Chrétien, zia e dabe ti e na pendere tapande ti ndoye so Abraham afa. E sambela na mabe na e “gi lege ti siriri”.​—1 Pierre 3:10-12.

¹⁷ Bâ tongana nyen salango ye alingbi na akpengba-ndia ti Chrétien na mabe amû maboko na e ti maï siriri. Lani, tongana Paul aye ti gue na use tambela ti lo ti missionnaire, lo hunda na Barnabas ti tene ala kiri ague abâ akongregation ti Chypre nga na ti Asie Mineure. Barnabas ayeda na ni. Me lo ye lani ti mû na tele ti lo ita ti lo Marc. Paul ake, ngbanga ti so Marc adö lani ala azia na kodoro ti Pamphylie. “Papa alondo mingi na popo ti ala”, na tongaso ala kangbi tele. Barnabas amû Marc na tele ti lo na ala gue na Chypre. Me Paul amû ti lo Silas, na ala ‘hon na sese ti Syrie na ti Cilicie, ala sala si a-église [“akongregation,” NW] akpengba.’ (Kusala 15:36-41). Na pekoni, a bâ so siriri akiri na popo ti ala, teti so Marc ayeke lani na tele ti Paul na Rome kâ, nga bazengele ni asala nzoni tënë ti lo (aColossien 4:10; Philémon 23, 24). Tongana Paul ayeke lani na kanga na Rome ndulu na ngu 65 N.E., lo tene na Timothée: “Mo kamata Marc, mo na lo i ga na mbi, teti lo yeke nzoni na mbi na yâ kusala ni.” (2 Timothée 4:11). Peut-être Paul asambela Nzapa na mabe na ndo songo ti lo na Barnabas nga na Marc. Ye so asala si, na nda ni, ala mä tele na popo ti ala, na a yeke “siriri ti Nzapa” si aduti na gunda ni.​—aPhilippien 4:6, 7.

¹⁸ Teti so e yeke mbilimbili-kue pëpe, “e kue e pika gere ti e lege mingi.” (Jacques 3:2). Bâ na tapande. Papa alondo lani na popo ti awali Chrétien use. Paul asû na mbeti, lo tene: “Mbi wa Evodie na mbi wa Syntyche ti bi bê ti ala na tënë oko na yâ Seigneur. . . . Mo sala na awali so, teti ala sala na mbi na kusala ti Tene-nzoni giriri”. (aPhilippien 4:1-3). Peut-être awali use so asala na Nzapa ague aleke tënë ti ala na yâ ti siriri, na salango ye alingbi na mara ti wango so amû na Matthieu 5:23, 24. Tongana e sala ye alingbi na wango ti Mbeti ti Nzapa na mabe, e yeke maï siriri mingi laso.

Mabe amû maboko na e ti kanga bê

¹⁹ Na lege ti mabe, e lingbi nga ti kanga bê na yâ kpale. Peut-être e yeke na vundu ngbanga ti so mbeni fami ti e ake yanga ti Nzapa, lo gue lo sala mariage na mbeni zo so avoro Jéhovah pëpe (1 aCorinthien 7:39). Bê ti Isaac na Rebecca aso lani ngbanga ti so molenge ti ala Esaü ague amû awali so amä na bê na Nzapa pëpe. Awali ti lo ni, so ayeke azo ti mara ti Heth, ‘ayeke lani ye ti vundu na bê’ ti ala. Ndali ni, Rebecca atene: “Mbi nze awe, nzara ti ngbâ na fini agbu mbi mbeni pëpe teti amolenge-wali ti mara ti Heth. Tongana Jacob akamata wali na popo ti amolenge ti mara ti Heth, na lo yeke tongana amolenge-wali ti sese so, fini ti mbi asala nzoni na mbi tongana nyen?” (Genèse 26:34, 35; 27:46). Me atâa so kue, kpale so afuti mabe ti Isaac na ti Rebecca pëpe. Zia e bata mbeni kpengba mabe tongana ambeni ye asi a kara e.

²⁰ Naomi ayeke ândö mbeni wali ti mara ti Juda. Koli ti lo akui na lo ga mbakoro awe. Lo hinga lani so ambeni wali ti mara ti Juda ayeke dü amolenge ti koli so ayeke ga ande akotara ti Messie. Lo dü lani amolenge ti koli use, me ala kue akui sân ti tene ala dü amolenge. Lo nga kue lo lingbi ti dü molenge mbeni pëpe. Tongaso, lo yeke na beku mbeni pëpe ti duti na popo ti ala so Messie ayeke ga ande na lege ti ala. Ye oko, kogara ti lo ti wali, Ruth, aga wali ti Boaz, mbeni mbakoro koli. Lo dü na lo mbeni molenge ti koli, na tongaso lo ga mbeni kotara ti Jésus, Messie ni! (Genèse 49:10, 33; Ruth 1:3-5; 4:13-22; Matthieu 1:1, 5). Mabe ti Naomi na ti Ruth aluti na gbele kpale, nga a ga na ngia na ala. Tongana e bata mabe ti e na gbele akpale, e nga kue e lingbi ande ti wara kota ngia.

²¹ Atâa so e hinga pëpe ye so ayeke ku e oko oko kekereke, na lege ti mabe e lingbi ti hon ndo ti kpale kue so alingbi ti si. Mabe ayeke zi mbito na bê ti e na a yeke sala si e kanga bê ti e ti ku. A yeke sala si e tomba peko ti aye so ayeke kota mingi ahon ye kue nga si fini ti e ane. Mabe ayeke sala ye ti nzoni na ndo songo ti e na azo, nga e yeke hon ndo ti akpale. Tongaso, zia e duti mara ti azo “so ayeke na mabe ti wara salut ti âme.” (aHébreu 10:39). Na ngangu ti Jéhovah Nzapa ti e so ayeke na ndoye, nga teti gloire ti lo, zia e ngbâ lakue ti fa na gigi mbeni kpengba mabe.

Mo yeke kiri tënë tongana nyen?

• Aversê wa afa so mabe alingbi ti zi mbito na bê ti e?

• Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so mabe ayeke sala si fini ti e ane?

• Tongana nyen mabe ayeke maï siriri?

• Aye wa afa so mabe ayeke mû lege na e ti kanga bê na yâ kpale?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Ngbanga ti nyen a lingbi e duti na mabe, na tongana nyen e lingbi ti sala si a kpengba?

3. Na ndo tënë ti mabe, maboko wa e wara na lege ti a-ancien so ayeke na ndoye?

4. Tongana nyen atondo ti Bible na ndo awakua be-ta-zo ti Nzapa alingbi ti mû maboko na e ti kpengba mabe ti e?

5. Aversê wa afa so mabe amû ngangu na e ti fa tënë ti Nzapa na mbito pëpe?

6. So Nzapa amû mabe nga lo zi mbito na bê ti Noé amû maboko na lo tongana nyen?

7. Tongana nyen Abraham na ambeni zo nde afa so ala mä na bê na Nzapa nga ala kanga bê ti ala ti ku?

8. Atâa aye wa Abraham, Isaac, na Jacob afa so ala mä na bê nga ala kanga bê ti ala ti ku?

9. Ngangu wa mabe ayeke na ni na ndo aye so e tomba pekoni?

10. Tongana nyen e hinga so Joseph atomba lani peko ti ye so ayeke kota mingi ahon warango kota ndo na sese?

11. Na lege wa Moïse afa so lo tomba peko ti aye ti yingo?

12. Ye nyen mabe asala na ndo fini ti Rahab?

13. Siokpari wa David asala na Bath-Séba, me lo sala nyen na pekoni?

14. Tënë wa a kpengba Gédéon, nga tënë so ayeke sala nyen na ndo ti mabe ti e?

15. Gbungo li na ndo mabe ti Barak alingbi ti mû maboko na e tongana nyen?

16. Pendere tapande wa Abraham azia na e na ndo tënë ti salango siriri na Lot?

17. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so a leke kota papa so alondo na popo ti Paul, Barnabas, na Marc na siriri?

18. Ye nyen asi lani na popo ti Evodie na Syntyche?

19. Tara wa so asi na Isaac na Rebecca afuti mabe ti ala pëpe?

20. Atapande ti mabe wa Naomi na Ruth azia na e?

21. Mabe ayeke sala nyen teti e? A lingbi e gi lege kue ti sala nyen?

[Afoto na lembeti 16]

Mabe apusu lani Noé na Hénoc ti fa atënë ti Jéhovah na mbito pëpe

[Afoto na lembeti 17]

Mabe tongana ti Moïse ayeke pusu e ti tomba peko ti aye ti yingo

[Afoto na lembeti 18]

Tënë so fade Nzapa ayeke mû maboko akpengba mabe ti Barak, ti Débora, na ti Gédéon