Atënë so azo ahunda

Ngbanga ti nyen lege so a zia na anuméro ti apsaume ayeke legeoko pëpe na yâ ti aBible kue?

Kozo Bible so abungbi Genèse juska Apocalypse na so a kangbi yâ ni na achapitre na aversê, ayeke mbeni Bible so asigigi na yanga ti Français na so Robert Estienne asala ni na ngu 1553. Ye oko, a kangbi yâ ti buku ti Psaume angu mingi kozo na ni, teti so a yeke lani apsaume, wala abia, so azo nde nde asala ni si a bungbi ni ti ga mbeti oko.

Na bango ni, Jéhovah ahunda kozoni kue na David ti bungbi apsaume kue oko ti tene a sala na kusala teti vorongo so ayeke na temple (1 Chronique 15:16-24). A tene so a yeke Esdras, mbeni prêtre na “écrivain [wala wakuasu] so ahinga Ndia ti Moïse nzoni,” si na nda ni abungbi apsaume ni kue ti ga buku oko ti Psaume so e hinga ni laso (Esdras 7:6). Tongaso, buku ti Psaume ayeke lani gi apsaume oko oko na ngoi so a bungbi ni ti ga gi mbeti oko.

Na yâ diskur so Paul amû na yâ synagogue ti Antioche (Pisidie) na ngoi ti kozo tambela ti lo ti missionnaire, lo fa peko ti mbeni versê so a wara na yâ buku ti Psaume, lo tene: “Legeoko tongana Psaume use ni atene, Mo yeke Molenge ti Mbi, Mbi dü Mo laso.” (Kusala 13:33). Na yâ aBible ti laso, a ngbâ lakue ti wara atënë so na psaume use, versê 7. Ye oko, kangbi ayeke dä na yâ lege so a zia na anuméro ti apsaume mingi tongana a haka aBible nde nde. A yeke tongaso ngbanga ti so, ti sû peko ti ambeni Bible na yanga nde, a sala kusala na mbeti ti Nzapa ti yanga ti Hébreu so aMassorète asala; me ti ambeni Bible ni nde, a sala kusala na Bible ti Septante ti yanga ti Grec ti sû peko ti ala; Septante ayeke mbeni Bible so, ti sû pekoni na yanga ti Grec, a sala kusala na mbeti ti Nzapa ti yanga ti Hébreu so a hunzi salango ni na siècle use kozoni na ngoi ti e. Na tapande, Bible ti Vulgate ti yanga ti Latin (so sungo peko ti aBible mingi ti aCatholique aluti na ndo ni) azia anuméro ti apsaume ni tongana ti so a wara na yâ Bible ti Septante. Me Traduction du monde nouveau nga na ambeni Bible nde azia ti ala anuméro ti apsaume oko oko tongana ti so a wara na yâ mbeti ti Nzapa ti yanga ti Hébreu so aMassorète asû.

Kangbi ni mbilimbili ayeke so wa? Na yâ mbeti ti Nzapa ti yanga ti Hébreu ti aMassorète, wungo ti apsaume ni kue asi 150. Me Bible ti Septante abungbi ti lo apsaume 9 na 10 si aga gi oko; na lo sala tongaso nga teti apsaume 114 na 115. Na ndo ni, lo kangbi yâ ti Psaume 116 si a ga use, na lo sala tongaso nga teti psaume 147. Atâa so wungo ti apsaume ni kue angbâ gi 150 na Bible ti Septante, anuméro ti apsaume ni oko oko ti londo na Psaume 10 ti si na Psaume 146 ayeke kete ahon ti mbeti ti Nzapa ti yanga ti Hébreu ni. Na lege so, Psaume 23 so azo ahinga ni mingi aga Psaume 22 na yâ Bible ti Douay, teti so a zia numéro ti apsaume ti yâ ti Bible ti Douay tongana ti so a wara ni na yâ Bible ti Vulgate na yanga ti Latin; Vulgate amû peko ti Bible ti Septante na yâ lege so a kangbi na anuméro ti apsaume oko oko.

Na nda ni, lege so a zia anuméro na aversê oko oko ti ambeni psaume alingbi nga ti duti nde nde a lingbi na aBible ni. Ngbanga ti nyen? Cyclopedia ti McClintock na Strong atene so a yeke ngbanga ti so ambeni Bible amû peko ti “salango ye ti aJuif ti bâ akete tënë ti li ti apsaume ni tongana kozo versê ti psaume so aga na pekoni”; me ambeni Bible asala ti ala tongaso pëpe. Biani, tongana kete li ti tënë wala kete tënë so aga kozoni na kozo versê ti psaume ni ayo, fani mingi, a yeke fâ yâ ti atënë ni so si aga aversê use, na tongaso wungo ti aversê ti psaume ni ayeke kono alingbi na ni.