Mo hunda tele ti mo: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
“Ala gue yongoro na Mbi, . . . Ala tene pëpe, L’Eternel ayeke na ndo wa?”—JÉRÉMIE 2:5, 6.
AZO mingi ahunda tele ti ala: “Nzapa ayeke na ndo wa?” Ambeni na popo ti ala ayeke tara gi ti hinga mbeni mbilimbili ye na ndo Wasalango ye; ala ye ti hinga ndo so lo yeke dä. Ambeni nga ahunda tele ti ala na tënë ni na pekoni so mbeni kota kpale ti ndagigi asi wala na ngoi so ambeni ye ti ngangu ayeke si na ala mveni, na ala lingbi pëpe ti hinga biani ngbanga ti nyen Nzapa ayeke bâ ala gi na lê tongaso me lo sala ye pëpe. Ye oko, ambeni zo ni nde agi même oko pëpe ti hunda tënë so ngbanga ti so ti ala, Nzapa ayeke dä pëpe.—Psaume 10:4.
2 Biani, ambeni zo mingi ayeke dä so ayeda so gbâ ti aye afa na gigi so mbeni Nzapa ayeke (Psaume 19:2; 104:24). Ambeni na popo ti azo so aye ti ala gi ti duti na mbeni lege ti vorongo tongaso, na ti ngbâ gi ge awe. Me ti ambeni nde, so wungo ti ala asi kutu mingi, kota ndoye ti ala teti tâ tënë apusu ala na ndo kue ti gi tâ Nzapa. Ngangu so ala sala ti gi na tâ Nzapa aga gi ye senge pëpe ngbanga ti so Nzapa ‘ayeke yongoro pëpe na e oko oko kue’.—Kusala 17:26-28.
3 Tongana mbeni zo agi Jéhovah na awara lo biani, lo yeke bâ so “Nzapa ayeke Yingo”; lê ti zo alingbi pëpe ti bâ lo (Jean 4:24). Jésus asala tënë ti tâ Nzapa tongana ‘Babâ ti lo so ayeke na yayu’. So aye ti tene nyen? A ye ti tene so ndo so Babâ ti e ti yayu aduti dä ayeke tâ na nduzu mingi na lege ti yingo, legeoko tongana ti so yayu ayo tâ na nduzu mingi na li ti sese (Matthieu 12:50; Esaïe 63:15). Me, atâa so e lingbi pëpe ti bâ Nzapa na lê ti e ti mitele, lo sala kue ti tene e hinga lo na e manda ye mingi na ndo aye so lo leke ti sala (Exode 33:20; 34:6, 7). Lo mû kiringo tënë na ahundango tënë ti azo ti bê ti mbilimbili so agi ti hinga ngbanga ti nyen zo ayeke na fini. Na ndo atënë so andu fini ti e, lo mû na e mbeni ye so e lingbi ti zia bê ti e dä ti hinga wala lo yeke na ndo wa, so ti tene bango ndo ti lo na ndo atënë tongaso, na nga ti hinga wala anzara ti bê ti e ague oko na aye so lo leke ti sala. Lo ye si e hunda tënë na ndo mara ti aye tongaso, na e sala ngangu kue ti wara akiringo tënë na ni. Na lege ti prophète Jérémie, Jéhovah azingo na azo ti Israël ti giriri ngbanga ti so ala sala tongaso pëpe. Ala hinga giriri iri ti Nzapa, me ala hunda pëpe ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’ (Jérémie 2:6). Ye so Jéhovah aye lani ti sala ayeke pëpe ye so agbu bê ti ala mingi. Ala yeke gi lani pëpe ti wara fango lege ti lo. Tongana a yeke ti mo ti mû adesizion, atâa akete ni wala akota ni, mo yeke hunda tele ti mo: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
Ambeni zo so ahunda giriri tënë na Nzapa
ti wara fango lege ti lo
4 Tongana lo de lani gi maseka, David, molenge ti Jessé, amaï mbeni mabe so akpengba ngangu na yâ Jéhovah. Lo hinga lani so Jéhovah ayeke “Nzapa so ayeke na fini”. David abâ lani na yâ fini ti lo mveni tongana nyen Jéhovah abata lo. Mabe ti David nga na ndoye ti lo teti ‘iri ti Jéhovah’ apusu lo ti fâ Goliath, kota turugu ti Philistie so ayeke na aye ti bira mingi na tele ti lo (1 Samuel 17:26, 34-51). Ye oko, hongo na ngangu ti David apusu lo pëpe ti zia bê ti lo mingi gi na ngangu ti lo mveni. Lo tene pëpe na yâ bê ti lo so, atâa ye so lo yeke sala fadeso, fade Jéhovah ayeke hiri gi deba nzoni na ndo lo. Fani mingi na yâ ti angu so aga na pekoni, David ahunda tënë na Jéhovah ti wara fango lege ti lo tongana lo yeke na adesizion ti mungo ni (1 Samuel 23:2; 30:8; 2 Samuel 2:1; 5:19). Lo ngbâ lakue ti sambela, lo tene: “O L’Eternel, fa na mbi lege ti Mo; fa nda ti lege ti Mo na mbi. Fa lege ti tene-biani ti Mo na mbi, fa nda ti tënë na mbi, teti Mo yeke Nzapa ti salut ti mbi; mbi yeke ku Mo lakue.” (Psaume 25:4, 5). So tâ nzoni tapande teti e ti mû pekoni!
5 Na ngoi ti Gbia Josaphat, oku gbia na yâ molongo ti agbia so aga na lege ti David, aturugu ti amara ota abungbi oko ti ga ti sala bira na Juda. Tongana lo bâ ye ti ngangu so ayeke hara mara ni, Josaphat ‘aleke bê ti lo ti gi Jéhovah’. (2 Chronique 20:1-3). A yeke kozoni la pëpe teti Josaphat ti gi Jéhovah. Kozo na ni, gbia ni alungula lege ti vorongo ti Baal so royaume ti Israël ti banga so ake Nzapa ayôro lani tele ti lo dä ngangu, na lo soro ti tambela na yâ alege ti Jéhovah (2 Chronique 17:3, 4). Me so fadeso lo tingbi na ye ti ngangu, Josaphat asala lani tongana nyen ti ‘gi Jéhovah’?
6 Na yâ sambela so lo tene na gbele azo ti mara ni na Jérusalem na yâ ngoi ti kota kpale so, Josaphat afa so lo dabe lo na kota ngangu ti Jéhovah. Lo bi bê ti lo ngangu na ye so Jéhovah aleke ti sala, na so a sigigi polele na yâ lege so Lo tomba na ambeni mara nde, na Lo mû mbeni sese na Israël tongana ye ti héritier. Gbia ni aye biani si Jéhovah amû maboko na lo (2 Chronique 20:6-12). Jéhovah amû lani lege na ala ti wara lo na ngoi ni so? Biani, lo sala tongaso. Na lege ti Jahaziel so ayeke mbeni Lévite, Jéhovah afa mbilimbili ye ti salango ni, na ti si na ndade ni, Lo mû lege na azo ti Lo ti hon na ngangu awato ti ala (2 Chronique 20:14-28). Tongana nyen mo lingbi ti duti na kite pëpe so fade Jéhovah ayeke zia si mo wara lo tongana mo gue na mbage ti lo ti wara fango lege?
7 Jéhovah ayeke sala pëpe nzoni gi na ambeni zo. Lo tisa azo ti amara kue ti gi lo na yâ sambela (Psaume 65:3; Kusala 10:34, 35). Lo yeke bâ ye so ayeke na yâ bê ti ala so atoto na lo na yâ sambela. Lo dë bê ti e so lo yeke mä sambela ti azo ti mbilimbili (aProverbe 15:29). Ambeni zo so giriri asala nzara ti hinga lo pëpe me so fadeso ayeke gi fango lege ti lo na tâ be-ti-molenge, lo zi lege na ala ti wara lo (Esaïe 65:1). Lo yeke mä même sambela ti ala so adoro ndia ti lo me so fadeso agbian bê ti ala na tâ be-ti-molenge (Psaume 32:5, 6; Kusala 3:19). Ye oko, tongana mbeni zo ake na bê ti lo ti mä yanga ti Nzapa, asambela ti lo ayeke duti gi ye senge (Marc 7:6, 7). Bâ ambeni tapande.
Ala hunda me ala wara pëpe
8 Na pekoni so prophète Samuel atene na Gbia Saül so Nzapa ake lo awe ngbanga ti kengo yanga ti lo, Saül akuku na sese na gbele Jéhovah (1 Samuel 15:30, 31). Me lo sala tongaso gi teti lê ti azo. Saül ayeke gi lani pëpe ti mä yanga ti Nzapa me ti tene azo ayekia lo. Na pekoni, tongana aPhilistin ayeke tiri na Israël, Saül ahunda tënë na Jéhovah me lo sala ni pëpe na bê ti lo kue, me gi tongaso ngbanga ti so a yeke ye so a hunda ti sala ni. Ye oko, tongana lo bâ so lo wara kiringo tënë oko pëpe, lo gue lo bâ mbeni wali ti gingo bendo, atâa so lo hinga so Jéhovah ake salango ye tongaso (Deutéronome 18:10-12; 1 Samuel 28:6, 7). Na fango peko ti tënë ni gi ndulu, 1 Chronique 10:14 atene na ndo Saül: “Lo hunda tënë na L’Eternel pëpe.” Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so asambela ti Saül aluti lani pëpe na ndo mabe. Ni la, ye ni ayeke mo bâ mo tene lo sambela même Nzapa oko pëpe.
9 Legeoko nga, na ngoi so futingo royaume ti Juda ayeke pusu lani ndulu, azo atene asambela mingi mingi, na azo ague abâ aprophète ti Jéhovah ti wara fango lege. Ye oko, atâa so azo ni atene so ala kpe mbito ti Jéhovah, ala yeke voro ayanda na tele ni (Sophonie 1:4-6). Atâa so na lê ti azo, ala ye ti fa so ala yeke hunda tënë na Nzapa, ala leke biani bê ti ala pëpe ti sala ye so bê ti lo aye. Gbia Sédécias atoto na Jérémie ti hunda tënë na Jéhovah teti lo. Jéhovah atene lani awe na gbia ni ye so a lingbi lo sala. Me teti so lo yeke na mabe pëpe na lo kpe mbito ti zo, gbia ni amä yanga ti Jéhovah pëpe, na Jéhovah amû pëpe na lo mbeni kiringo tënë so ayeke gue ande oko na ye so lo ye ti mä.—Jérémie 21:1-12; 38:14-19.
10 Na pekoni so aturugu ti Babylone afuti Jérusalem na amû ambeni Juif ague na ala na ngbâa, Johanan aleke ti mû kete wungo ti aJuif so angbâ na Juda ti gue na ala na Egypte. Ala leke aye ni kue awe, me kozoni ti tene ala gue, ala hunda na Jérémie ti sambela teti ala na ti gi fango lege ti Jéhovah. Ye oko, tongana ala bâ so kiringo tënë so a mû na ala ague oko pëpe na ye so ala ye fade ti mä, ala sala gi tongana ti so ala leke fade ti sala (Jérémie 41:16–43:7). Mo yeke bâ na yâ aye so asi ambeni ye ti manda so alingbi ti ga na ye ti nzoni na mo si tongana mo gi lê ti Jéhovah, fade lo yeke mû lege na mo ti wara lo?
‘I ngbâ lakue ti tara ye’
11 Tâ vorongo andu ye mingi ahon gi tënë ti mungo tele ti e na Nzapa na lege ti batême, guengo na abungbi ti kongregation nga na fango tënë na azo. Tâ vorongo andu ambage kue ti fini ti e. Lâ oko oko, ambeni ye ayeke sala ngangu na ndo e atâa na mayele wala na mbeni lege so zo abâ ni polele; na ngangu so a yeke sala na ndo e alingbi ti gboto e yongoro na lege ti Nzapa. Fade e yeke sala tongana nyen tongana e tingbi na aye so? Tongana lo yeke sû mbeti na aChrétien be-ta-zo ti Ephèse, bazengele Paul amû wango so na ala: “I tara ye si i lingbi hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur.” (aEphésien 5:10). Salango tongaso ayeke lege ti ndara; a yeke ye so atapande mingi na yâ Mbeti ti Nzapa afa.
12 Na pekoni so a kiri na arche ti mbele na Israël, na a bata ni teti angu mingi na Kirjath-Jéarim, Gbia David asala nzara ti mû ni na ti ga na ni na Jérusalem. Lo mä tele na amokonzi ti mara ni ti tene a zi Arche na ndo so a yeke dä na a gue na ni na mbeni ndo nde ‘tongana a yeke nzoni na lê ti ala na tongana a yeke ye so Jéhovah aye’. Me lo hunda pëpe ti hinga biani tënë ti bê ti Jéhovah na ndo ni. Tongana fade lo sala ni, ka a yeke zia Arche ni lâ oko pëpe na ndo mbeni puse ti bagara. Ka fade a yeke aLévite ti kete mara ti Kehath si ayeke yô ni na ndogo ti ala, tongana ti so Nzapa ahunda ni polele. Atâa so lege mingi David ahunda tënë na Jéhovah ti wara fango lege ti lo, ti so ni lo sala ni tâ na lege ni pëpe. Ye ti pekoni aga na ye ti vundu mingi. Na nda ni, David atene: “L’Eternel Nzapa ti e afâ zo na popo ti e; teti kozoni, e sala na Lo na lege ti kpengba-tene ti Lo pëpe.”—1 Chronique 13:1-3; 15:11-13; Nombre 4:4-6, 15; 7:1-9.
13 Na nda ni, tongana aLévite ayô Arche ni ti londo na da ti Obed-Edom ti gue na ni na Jérusalem, a he mbeni bia so David mveni si aleke ni. Na yâ bia so, a yeke wara mbeni tënë ti dango bê so a mû ni na bê kue: “Gi L’Eternel, na i gi ngangu ti Lo, i gi lê ti Lo lakue. Dabe i na ye ti kpene so Lo sala, ye ti Lo ti dongo bê, na fango ngbanga ti yanga ti Lo.”—1 Chronique 16:11, 12.
14 Kozoni si lo kui, David amû wango so na molenge ti lo Salomon: “Tongana mo gi [Jéhovah], fade mo wara Lo”. (1 Chronique 28:9). Tongana lo ma na ndo mbata ti gbia, Salomon ague na Gabaon, na ndo so tente ti bungbi aduti dä, na lo mû sandaga na Jéhovah. Na ndo so, Jéhovah atene na Salomon: “Mo hunda Mbi na ye so mo ye Mbi ti mû na mo.” Na lege ti kiringo tënë ti Salomon, Jéhovah amû na bê ti Lo kue na Salomon ndara na hingango ye ti fâ ngbanga ti azo ti Israël, na Lo kiri Lo zia na ndo ni mosoro na yango-iri (2 Chronique 1:3-12). Na salango kusala na plan ti lekengo na temple so Jéhovah amû na David, Salomon aleke mbeni pendere temple. Ye oko, na ndo tënë ti mungo wali na yâ fini ti lo mveni, Salomon agi pëpe fango lege ti Jéhovah. Salomon amû awali so avoro Jéhovah pëpe. Na nda ti alâ ti fini ti lo, ala gboto bê ti lo yongoro na Jéhovah (1 aGbia 11:1-10). Atâa lege so azo ahinga na e, ndara ti e wala hingango ye ti e ayeke tongana nyen, a yeke kota ye mingi ti ‘tara ye si e lingbi hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur’!
15 Nene ti salango ye tongaso asigigi nga polele na yâ tondo ti komandema ti Gbia Asa, molenge ti âta ti Salomon. Angu 11 na pekoni so Asa aga gbia, Zérah ti kodoro ti Ethiopie amû na peko ti lo aturugu ahon kutu oko ti ga ti sala bira na Juda. Fade Jéhovah ayeke zi Juda na gbe ti awato so? Angu 500 kozoni si ye so asi, Jéhovah atene polele ye so azo ti lo alingbi ti ku tele ti ala na ni tongana ala mä yanga ti lo, na ala bata komandema ti lo; me lo fa nga na ala ye so ayeke ku ala tongana ala sala tongaso pëpe (Deutéronome 28:1, 7, 15, 25). Na tongo nda ti komandema ti lo tongana gbia, Asa asala si a lungula na yâ royaume ti lo abalaga na ando-nduzu so a sala na kusala teti vorongo ti wataka. Lo wa lani azo ti Juda ti ‘gi Jéhovah’. Asa aku pëpe gi ngoi so lo wara kpale ti sala tongaso. Ni la, teti lo yeke na mabe na Jéhovah, Asa alingbi ti sambela lo ti tene lo mû maboko na ala. Ye ti pekoni ayeke nyen? Juda ahon na ngangu na mbeni lege so adö bê biani.—2 Chronique 14:2-12.
16 Ye oko, na kiringo ti Asa na pekoni so lo sö benda, Jéhovah ato Azaria ti tingbi na gbia ni na ti tene na lo: “O Asa na azo ti Juda na ti Benjamin kue, i mä mbi! L’Eternel ayeke na i tongana i yeke na Lo; tongana i gi Lo, fade i wara Lo; me tongana i zia Lo, fade Lo zia i.” (2 Chronique 15:2). Teti so lo wara wâ mingi ahon ti kozoni, Asa amaï tâ vorongo. Ye oko, angu 24 na pekoni, tongana lo bâ so bira ayeke hara lo, Asa agi pëpe ti wara fango lege ti Jéhovah. Lo bâ pëpe tënë so ayeke na yâ Mbeti ti Nzapa, na lo dabe lo pëpe na ye so Jéhovah asala kozoni tongana aturugu ti Ethiopie aga lani ti mû Juda. Lo sala buba ti te mbele na azo ti Syrie.—2 Chronique 16:1-6.
17 Teti ye so, Jéhovah atokua Hanani, zo ti bâ nda ti ye, ti zingo na Asa. Même na ngoi so, tongana a fa peko ti bango ndo ti Jéhovah polele, Asa alingbi fade ti wara ye ti nzoni dä. Nde na so, tënë ni aso bê ti lo, na lo kanga Hanani na olombo na yâ da ti kanga (2 Chronique 16:7-10). So tâ ye ti mawa! Ka ti e a yeke tongana nyen? E yeke gi Nzapa me na pekoni e yeke ke wango? Tongana mbeni ancien ti nzobe so ayeke bi bê na ndo ti amba ti lo asala kusala na Bible ti mû wango na e ngbanga ti so e yeke lï mingi na yâ asalango ye ti sese so, e yeke kiri singila teti mungo maboko ti ndoye so a yeke mû na e ti hinga “ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur”?
Girisa pëpe ti hunda: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
18 Na gbele ye ti ngangu, même zo so asala na Jéhovah nzoni teti mbeni ngoi alingbi ti sala mbeni ye so anzere na Nzapa pëpe. Tongana Job awara lani mbeni kobela ti sioni mingi, lo girisa amolenge ti lo na aye ti lo ti mitele, na afon lo abi tënë ti wataka na ndo lo, lo to nda ti bi bê mingi gi na ndo lo mveni. Elihu adabe lo tongaso: “Zo oko atene pëpe, Nzapa so asala mbi ayeke na ndo wa?” (Job 35:10). A hunda lani na mbage ti Job ti zia lê ti lo kue na ndo Jéhovah na ti bâ tongana nyen Lo yeke bâ ye so asi. Job ayeda na tâ be-ti-molenge na dango bê so, na tapande ti lo alingbi ti mû maboko na e ti sala tongaso nga.
19 Azo ti Israël ahinga lani tënë na ndo tondo ti asalango ye ti Nzapa na mbage ti mara ti ala. Me fani mingi, ala dabe ala pëpe na ni tongana ala yeke leke akpale na yâ fini ti ala (Jérémie 2:5, 6, 8). Tongana a yeke ti ala ti mû adesizion na yâ fini ti ala, ala tomba gi peko ti ye so anzere na ala mveni ahon ti hunda tele ti ala: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’—Esaïe 5:11, 12.
Ngbâ lakue ti hunda ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
20 Na ngoi so kusala ti Elie tongana prophète ahunzi, wakua ti lo Elisée amû kota bongo ti Elie so atï na peko ti lo, lo gue na Ngu ti Jourdain, lo pika ngu ni, na lo hunda: ‘Jéhovah Nzapa ti Elie ayeke na ndo wa?’ (2 aGbia 2:14). Jéhovah akiri tënë na lo na fango so yingo ti lo ayeke fadeso na ndo Elisée. Ye nyen e lingbi ti manda na ndo so?
21 Mara ti ye tongaso asi na ngoi ti laso. Ambeni Chrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so amû li ni lani na yâ fango tënë akui. Ambeni so a zia fadeso na maboko ti ala kungba ti bâ ndo na ndo kusala ni ge na sese agi nda ti Mbeti ti Nzapa na ala sambela Jéhovah ti tene lo fa lege na ala. Ala zia pëpe ti hunda: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’ Ye so asi na pekoni ayeke so Jéhovah angbâ lakue ti fa lege na azo ti lo, na ti sala si kusala ti ala ni amaï. E yeke mû tapande ti mabe ti ala? (aHébreu 13:7). Tongana e sala tongaso, fade e yeke ngbâ lakue ndulu na bungbi ti Jéhovah, e yeke sala ye tongana ti so lo fa na e, na e yeke mû mbage ti e kue na kusala so Jésus Christ angbâ ti fa lege na ni.—Zacharie 8:23.
Mo yeke kiri tënë tongana nyen?
• A lingbi bibe wa apusu e ti hunda: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
• Tongana nyen e lingbi ti wara laso kiringo tënë na hundango tënë: ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’
• Ngbanga ti nyen sambela so ambeni zo amû ti wara fango lege ti Nzapa awara pëpe kiringo tënë?
• Atapande ti Bible wa afa nene ti ‘tara ye ti hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Seigneur’
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1. Tongana azo ayeke hunda tele ti ala “Nzapa ayeke na ndo wa?”, a yeke peut-être ngbanga ti nyen?
2. Azo wa awara lege ti gi Nzapa na ti wara lo?
3. (a) Ndo so Nzapa aduti dä ayeke na ndo wa? (b) Hundango tënë ti Mbeti ti Nzapa, so atene ‘Jéhovah ayeke na ndo wa?’, andu nyen mbilimbili?
4. Tongana nyen e lingbi ti wara ye ti nzoni na lege ti tapande ti David so ahunda tënë na Jéhovah ti wara fango lege ti lo?
5, 6. Tongana nyen Josaphat agi Jéhovah na yâ angoi nde nde ti fini ti lo?
7. Nzapa ayeke mä sambela ti azo wa?
8. Ye nyen asala si Jéhovah ake ti mä asambela ti Gbia Saül?
9. Tongana Sédécias atoto lani ti wara fango lege ti Jéhovah, ye nyen atambela lani nzoni pëpe na yâ toto ti lo so?
10. Ye nyen atambela lani nzoni pëpe na yâ lege so Johanan agi na fango lege ti Jéhovah? Na ndo salango ye ti Johanan so ayeke na lege ni pëpe, ye nyen e manda?
11. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e sala ye alingbi na aEphésien 5:10?
12. Ngbanga ti nyen Jéhovah asala ngonzo tongana David aleke ti tene a gue na arche ti mbele na Jérusalem?
13. Na yâ mbeni bia so a he na ngoi so a ga na Arche ni nzoni juska na Jérusalem, tënë ti dango bê wa a wara na yâ ni?
14. Tongana nyen e lingbi ti mû nzoni tapande ti Salomon na ti kpe ye ti kirikiri so lo sala na nda ti fini ti lo?
15. Tongana Zérah ti kodoro ti Ethiopie aga ti sala bira na Juda, ngbanga ti nyen Asa alingbi ti sambela na beku so biani fade Jéhovah ayeke zi Juda?
16, 17. (a) Atâa so Asa asö benda, tënë wa Jéhovah atene na lo ti dabe lo? (b) Na ngoi so Asa asala ye na lege ti ndara pëpe, mungo maboko wa lo wara ni? Me lo sala ye tongana nyen na pekoni? (c) Tongana nyen e lingbi ti wara ye ti nzoni na gbungo li na ndo salango ye ti Asa?
18. Tongana nyen e lingbi ti wara nzoni ye na lege ti atënë ti Elihu na Job?
19. Ye nyen azo ti Israël agirisa fani mingi ti sala?
20, 21. (a) Azo wa laso afa so ala yeke na bibe ti Elisée ti gi fango lege ti Jéhovah? (b) Tongana nyen e lingbi ti mû peko ti tapande ti ala ti mabe, na ti wara nzoni dä?
[Foto na lembeti 9]
Tongana nyen Gbia Josaphat agi fango lege ti Jéhovah?
[Foto na lembeti 10]
Ngbanga ti nyen Saül ague abâ mbeni zo ti gingo bendo?
[Afoto na lembeti 12]
Sambela, manda ye, na gbu li nzoni ti hinga ‘ndo so Jéhovah ayeke dä’