Tâ vorongo ahunda ti zö yombo?

“ANZAPA aye fion ti ayombo.” A yeke mä mara ti tënë tongaso na yanga ti azo ti Egypte ti giriri. Ti ala, zongo yombo ayeke lani mbeni kota mbage ti lege ti vorongo. Teti so ala mä na bê so anzapa ayeke ndulu na ala, azo ti Egypte ayeke zö lani yombo lâ na lâ na yâ atemple, nga na ndo abalaga ti yâ ti da ti ala na même tongana ala yeke dë buze. Ambeni mara nga ayeke sala ye tongaso.

Yombo ayeke nyen? Tënë ni alingbi ti ndu guru ni so ayeke londo wala ye so ayeke zö ni. A yeke sala ni na mbeni ye so akpa bängâ so afun pendere nga na ngu ti ambeni keke tongana yombo ti libano na baume. A yeke gu ni si a ga fuku na fani mingi a yeke bungbi ni na mara ti aye tongana arôme, poro ti keke, na akongö ti leke na fion ti ambeni yombo teti ambeni mbilimbili kusala.

Yombo ayeke mara ti mbeni pendere ye so azo asala nzara ni mingi na tongaso a ga mbeni ye ti ngele ngangu na ngoi ti giriri si aye ti sala na ni aga mbeni kpengba ye ti dengo buze. Molongo ti azo so ague na yongoro tambela alondo na aye so na akodoro so ayo mingi. Mo lingbi ti dabe mo so a kä ândö Joseph, kete maseka-koli ti Jacob na awadengo buze ti Ismaël so alondo na Galaad ayeke ga na achameau ti ala so ayô épice ti yombo, baume, na myrrhe, ala yeke gue na ni na Egypte.” (Genèse 37:25). Teti so azo ahunda ayombo ni mingi, dengo buze ti yombo ti libano so a yeke biani awadengo buze ti yombo ni si ato nda ni, azi lege na mbeni tambela na popo ti akodoro ti Asie na ti Poto.

A ngbâ lakue ti sala kusala na yombo na ngoi ti amatanga nga na ngoi ti ambeni kusala so asala lakue na yâ avorongo mingi laso. Na ndo ni, azo mingi mingi asoro ti zö yombo na yâ da ti ala gi ti mä pendere fion ni. Tongana nyen a lingbi aChrétien abâ zongo yombo? Ti sala kusala na ni na yâ vorongo, a yeke nzere na Nzapa? Zia e bâ ye so Bible atene na ndo ni.

‘Mbeni ye ti bata nde teti Jéhovah’

Na popo ti mara ti Israël ti giriri, zongo yombo ayeke lani mbeni kota mbage ti akusala ti aprêtre na yâ tabernacle. Bakari ti McClintock na Strong atene: “Na popo ti aHébreu a bâ zongo yombo tongana mbeni kusala ti vorongo, mbeni ye ti nzoni-kue. A diko na mbeni ndo oko pëpe so aHébreu ayeke sala mbeni kusala nde na ni.”

Jéhovah Nzapa ahunda ti tene a mû aye osio, a bungbi ni, na a zö na yâ tabernacle: “Mo kamata épice ti fion ti nzoni: ti stacté, ti coquille ti fion ti nzoni, na ti galbanum; mo kamata épice ti fion ti nzoni legeoko na yombo ti libano, kilo ti oko alingbi na kilo ti mbeni; na mo sala yombo na ni, yombo ti nzoni-kue so sioni ayeke dä oko pëpe, so a sala na lege ti kusala ti wasalango yombo, na mo zia ingo dä. Mo pika mbeni si a ga kete kete, na mo zia mbeni na gbele Témoin ni na yâ Tente ti Bungbi”. (Exode 30:34-36). Awandara afa so arabbin ti aJuif akiri lani azia ambeni ye na ndo ni teti kusala na yâ temple.

Zongo yombo na yâ tabernacle ayeke ândö mbeni ye so ayeke nzoni-kue, na a yeke sala kusala na ni gi na yâ vorongo Nzapa. Jéhovah amû lani yanga: “A lingbi i sala mara ti yombo tongaso teti i mveni pëpe; fade yombo so aga ye ti mo ti bata nde teti L’Eternel. Zo so asala yombo ti lo legeoko tongana yombo so, si lo lingbi mä fion ni, fade a lungula zo so na popo ti azo ti lo.” (Exode 30:37, 38). Aprêtre ayeke zö lani yombo lege use na yâ lango oko na ndo mbeni balaga so a leke ndali ni (2 Chronique 13:11). Nga, na Lâ ti sukulango siokpari, kota prêtre ayeke zö yombo na Ndo ti Nzoni Ahon Kue.​—Lévitique 16:12, 13.

A yeke pëpe asandaga ti zongo yombo kue si Nzapa ayeda na ni. Lo se ândö azo so ayeke aprêtre pëpe so, na lege ti fandara, amû lani sandaga tongana aprêtre (Nombre 16:16-18, 35-40; 2 Chronique 26:16-20). Yombo so mara ti aJuif amû lani na sandaga azia ngonzo na bê ti Jéhovah tongana, na oko ngoi ni, ala yeke mû mbage na yâ vorongo ti wataka, na maboko ti ala asi singo na tukungo mênë. Salango ye ti ndendia ti ala amû lege na Jéhovah ti tene: “Yombo ayeke ye ti sioni mingi na lê ti Mbi.” (Esaïe 1:13, 15). Teti so mara ti Israël abi bê kue pëpe na ndo lege ti vorongo ti Jéhovah, ala kanga yanga ti temple na azö yombo na ndo ti ambeni balaga nde (2 Chronique 28:24, 25). Angu mingi na pekoni, a yeke sala même kua na yombo ti nzoni-kue na yâ sioni lege ti vorongo ti anzapa ti wataka. Mara ti salango ye tongaso azia lani ngonzo na bê ti Jéhovah.​—Ezéchiel 16:2, 17, 18.

Zongo yombo nga na akozo Chrétien

Mbele ti Ndia, so andu nga yanga so amû na aprêtre ti sala offrande ti zongo yombo so ayeke nzoni-kue ahunzi na ngoi so Christ azia na sese fini mbele na ngu 33 ti ngoi ti e (aColossien 2:14). Ye oko afa pëpe so akozo Chrétien azö ândö yombo na ngoi ti vorongo. Na ndo tënë so, bakari ti McClintock na Strong atene: “A yeke biani so [akozo Chrétien] asala kusala na yombo pëpe. Biani, salango kusala na yombo ayeke lani ye so alingbi ti hinga na vorongo ti apaïen . . . A bâ bingo mbeni kete lê ti yombo so mbeni wamabe abi na ndo mbeni balaga ti apaïen tongana mbeni kusala ti vorongo.”

Akozo Chrétien ake nga ti zö yombo ti yeda na dutingo ti togbia ti Rome “tongana mbeni nzapa”, atâa so ala lingbi lani ti girisa fini ti ala (Luc 4:8; 1 aCorinthien 10:14, 20). Na bango salango kusala na yombo ti voro na ayanda na ngoi ni kâ, a yeke ye ti dongo bê pëpe so akozo Chrétien ake même ti mû lani mbage ti ala na dengo buze ti yombo.

Zongo yombo na ngoi ti e

Tongana nyen a yeke sala kusala na zongo yombo laso? Na yâ mingi ti a-église ti Chrétienté, a yeke zö yombo na ngoi ti amatanga nga na ngoi ti akusala so ala yeke sala lakue. Na popo ti azo ti kodoro ti Asie, asewa mingi ayeke zö yombo na yâ atemple wala na gbele abalaga ti yâ ti da ti ala ti yekia anzapa ti ala na ti bata na akuâ. Na yâ akusala ti alege ti vorongo, a yeke sala kua na yombo na yâ alege nde nde: guru ni so ayeke sigigi alingbi ti sala si yâ ti da ni afun nzoni, ti sava zo, ti sala si ye aduti na sioni oko pëpe, na ti bata zo.

Ade ti ninga pëpe, zongo yombo awu même na popo ti azo so atene ala yeke na yâ mbeni lege ti vorongo pëpe. Ambeni ayeke zö yombo na ngoi ti gbungo li ngangu. Mbeni buku ti fango lege atene so azo ayeke sala kusala na yombo ti wara na “hingango ye so ayeke ye ti ndima” nga na “angangu” so ahon ndo ti sese so lê abâ. Ti wara akiringo tënë na akpale ti fini, a hunda nga ti zö yombo ti gue na mbeni zo ti wara “azo so ngangu ti ala ahon ti azo ti sese.” Amara ti salango ye tongaso alingbi na aChrétien?

Jéhovah ake na ngangu ala so atara ti bungbi salango ye ti alege ti vorongo ti wataka na ti tâ vorongo. Bazengele Paul asala tënë ti prophétie ti Esaïe na lo sala kusala na ni teti aChrétien, na wango ala mingi ti duti yongoro na sioni ngangu so lege ti vorongo ti wataka ayeke sala na ndo zo. Lo sû na mbeti: “I sigigi na popo ti ala, i duti nde, Seigneur atene; i ndu ye ti sioni oko pëpe, na fade Mbi kamata i”. (2 aCorinthien 6:17; Esaïe 52:11). Atâ Chrétien ayeke sala kue ti kpe mbeni ye so andu vorongo ti wataka wala salango ye ti ayingo sioni.​—Jean 4:24.

A yeke ngbanga ti so a yeke sala kusala na zongo yombo na ngoi ti amatanga ti alege ti vorongo nga na yâ salango ye ti ayingo sioni si zongo yombo kue ayeke sioni? A yeke lakue tongaso pëpe. Peut-être mbeni zo aye ti lo ti zö yombo na yâ da ti lo gi ti mä pendere fion ni (aProverbe 27:9). Me atâa so kue, a lingbi mbeni Chrétien abi bê ti lo na ndo ambeni ye kozoni ti mû desizion ti zö yombo. Azo ti vaka ti mo ayeke bâ zongo yombo tongana mbeni salango ye ti mbeni lege ti vorongo ti wataka? Na ndo so mo yeke lango dä, fani mingi a yeke bâ zongo yombo tongana salango ye ti ayingo sioni? Wala a yeke sala kusala na ni tënë ti aye so andu vorongo pëpe?

Tongana mbeni zo asoro ti zö yombo, a yeke nzoni lo bi bê na ndo yingo-ti-hinga ti lo mveni na ti amba ti lo (1 aCorinthien 10:29). Tënë ti bazengele Paul na aRomain alingbi na ye so. Lo sû na mbeti: “A lingbi e tambela na peko ti ye so amû siriri, na ye so asala si e kue akpengba. Mo kinda kusala ti Nzapa pëpe tënë ti kobe. Ye kue ayeke nzoni biani; me a yeke sioni tongana tengo kobe ti mbeni zo aga ye so zo apika gere ti lo dä. A yeke nzoni pëpe ti te nyama, wala ti nyon vin, wala ti sala mbeni ye so asala si ita ti mo apika gere ti lo.”​—aRomain 14:19-21.

Asambela so ‘aleke tongana yombo’

Na popo ti amolenge ti Israël, offrande ti yombo ayeke lani fä ti asambela so Nzapa ayeke mä ni. Tongaso, David, wasungo psaume ahe bia lani na Jéhovah: “Zia sambela ti mbi aga tongana yombo na gbele Mo”.​—Psaume 141:2.

Amolenge ti Israël be-ta-zo ayeke bâ pëpe offrande ti zongo yombo tongana mbeni salango ye senge. Ala yeke mû aye ni nzoni ti leke, na ti zö yombo gi tongana ti so Jéhovah afa. Nde na salango kusala na tâ yombo, aChrétien ti laso ayeke mû asambela so afa na gigi kota yekiango ndo nga na bê ti kiri singila teti Babâ ti e ti yayu. Legeoko tongana yombo so aprêtre ayeke zö na temple afun pendere, Mbeti ti Nzapa amû zendo na e: “Sambela ti azo ti mbilimbili amû ngia na Lo.”​—aProverbe 15:8.

[Afoto na lembeti 29]

Yombo so azö ândö na yâ tabernacle nga na yâ temple ayeke nzoni-kue

[Foto na lembeti 30]

Zongo yombo na ngoi ti ngangu gbungo li alingbi na aChrétien?