Nzinga: A yeke wara tâ yorö ni na ndo wa?

ATÂA so atondo na ndo nzinga so alondo na mbage nde nde kue ti sese azia vundu na bê, ambeni zo ayeke dä so angbâ ti duti na beku so a lingbi ti sala mbeni mbilimbili ye. Na tapande, na ndo ti kota li ti tënë ti mbeni mbeti-sango Manila Bulletin, Banque asiatique de développement atene so “na yâ ti angu 25, akodoro ti Asie alingbi ti hunzi biaku nzinga.” Ti zi biaku biaku kota nzinga so ague na li ni mingi na yâ ti akodoro so, banque ni ahunda guengo na li ni ti dengo buze na yâ ti akodoro ni.

Ambeni bungbi nga na angorogbia asigigi na mbeni wungo ti awango nga na aye ti tara ti leke na kpale ni. Na popo ti aye so a yeke wara: akapa ti mungo maboko na azo ti wara aye so alingbi na ala nze na nze, fango mbeti so akiri aga nzoni ahon ti kozo, zingo kota bon na li ti akodoro so angbâ ti maï so ala lingbi ti futa ni na akodoro so ague na li ni, zingo lampo na ndo ti akungba ti akodoro so wungo ti awanzinga ayeke dä mingi ti tene ala wara lege ti kä aye ti ala, nga ada so ngorogbia ayeke futa mbage ti nginza ni.

Na ngu 2000, Assemblée Générale ti Bendo ti Gigi azia aye na gbele lo so lo ye ti hunzi ni na ngu 2015. Aye so andu hunzingo biaku biaku kota nzinga na nzara nga na kota kangbi so ayeke na popo ti nginza so azo na yâ ti kodoro oko ayeke wara. Ye oko, même tongana aye so ala zia na gbele ala ti sala ayeke nzoni tongana nyen, azo mingi abâ so ala lingbi ti sala ni pëpe na yâ ti sese so akangbi laso.

Ambilimbili ye ti luti na gbele nzinga

Teti so beku ti tâ guengo na li ni ayeke kete, na ndo wa mbeni zo alingbi ti gue dä ti wara mungo maboko? Tongana ti so a sala tënë ni kozoni awe, mbeni lingu ti ndara ayeke dä so alingbi ti mû maboko nzoni na azo fadeso. A yeke nyen? A yeke Tënë ti Nzapa, Bible.

Ye nyen asala si Bible ayeke nde na ambeni lingu ti warango sango? Lo londo na mbage ti kota yanga-ti-komande so ayeke na nduzu ahon kue, so ayeke Wasalango e. Lo yôro na yâ ti alembeti ni anzene nzene tënë ti ndara so ayeke ti ngele ngangu, akpengba-ndia so azo kue alingbi ti sala kusala na ni na ndo kue nga na ngoi kue. Akpengba-ndia so, tongana zo asala kusala na ni, alingbi ti mû maboko na wanzinga ni ti duti na mbeni gigi so même laso azia ngia na bê ti lo ahon ti kozo. Zia e bâ gi atapande so.

Duti na nzoni bango ndo na ndo nginza. Bible atene: “Ndara ayeke ye ti bata zo legeoko tongana nginza ayeke ye ti bata zo, me hingango ye ayeke nzoni, teti ndara abata fini ti zo so ayeke na ni.” (Zo-ti-fa-tene 7:12). Nda ti versê so ayeke nyen? Nginza ayeke vo aye kue pëpe. Biani, nginza ayeke ga na mbeni kete nzoni dutingo. Lo lingbi ti mû lege na e ti vo ambeni ye so atia e. Ye oko, lo yeke na akatikati ti lo. Ambeni ye ti kota ngele ayeke dä so nginza alingbi pëpe ti vo ni. Hingango aye so ayeke mû ande maboko na e ti duti na nzoni bango ndo na ndo aye ti mitele, na tongaso ti kpe ti tï na yâ ti suingo bê ti azo so fini ti ala aluti gi na ndo warango gbâ ti nginza. Nginza alingbi pëpe ti vo fini. Ye oko, salango kusala na ndara alingbi ti bata fini laso na même a lingbi ti zi lege na zo ti wara fini ti lakue lakue.

Vo aye ahon ndo ti nginza ti mo pëpe. Aye so e sala nzara ni ayeke lakue pëpe aye so atia e. A yeke nzoni a zia na kozo ndo aye so e yeke tâ na bezoin ni. E lingbi biani ti tene na bê ti e so ye tongaso atia e, andâ a yeke biani gi ye so e sala nzara ni, pëpe mbeni ye so atia e. Zo ti ndara ayeke mû ande kozoni nginza so lo wara teti aye so atia lo fade fade, so ti tene kobe, bongo, da, nga na ambeni ye tongaso. Na pekoni, kozoni ti vo ambeni ye na ndo ni, lo lingbi ande ti bâ wala tanga ti nginza so angbâ alingbi na ni. Na yâ oko ti atapande so lo mû, Jésus amû wango so a yeke nzoni mbeni zo ‘aduti kozoni ti gbu li ti lo ti bâ wala lo yeke na nginza so alingbi’.​—Luc 14:28, Fini Mbuki, 2001.

Na Philippines, Eufrosina, mbeni mama so lo oko abata amolenge ti lo ota awara kpale ti warango nginza ti bata na tele, na lo yeke sala ngia na nginza pëpe, ngbele ye na ngoi so koli ti lo azia lo asala angu mingi awe. Teti so lo yeke sala ngia na nginza pëpe, lo yeke fa na amolenge ti lo ti hinga aye so a lingbi a vo ni kozoni na nginza so ala wara. Na tapande, amolenge ni alingbi ti bâ mbeni ye so ala sala nzara ni. Ahon gi ti ke, lo fa nda ti tënë ni na ala lo tene: “Nzoni, i lingbi ti wara aye so tongana ti so i ye. Ye oko, a lingbi i mû desizion. E yeke na nginza so alingbi gi teti ye oko. E lingbi ti vo ye so i ye wala e lingbi ti vo mbeni kete nyama wala kugbe ti kasa ti te na loso so e yeke na ni na yâ ti yenga so. Fadeso, so wa la i ye? A yeke na i ti mû desizion.” Fani mingi amolenge ni agbu hio nda ti tënë ni na ayeda ti wara kobe ti te ahon ti wara mbeni ye nde.

Duti na ngia na yâ ye so mo yeke na ni. Mbeni kpengba-ndia ti Bible atene: “Tongana e yeke na kobe na bongo, ye so alingbi na e.” (1 Timothée 6:8). Nginza lo mveni alingbi pëpe ti ga na ngia. Gbâ ti azo so ayeke na nginza mingi ayeke na ngia pëpe, me na mbage azo ti nzinga mingi ayeke na kota ngia. Awanzinga so amanda ti duti na ngia gi na yâ akete ye so a hunda ti wara na yâ fini ti zo. Jésus asala ândö tënë ti dutingo na ‘lê so ayeke nzoni’ so aluti na ndo aye so ayeke kota mingi (Matthieu 6:22). Ye so ayeke mû maboko na mbeni zo ti duti na ngia na yâ ye so lo yeke na ni. Awanzinga mingi aduti na ngia ngbanga ti so ala lê mbeni nzoni songo na Nzapa na ala wara ngia na yâ sewa ti ala, aye so nginza alingbi pëpe ti vo ni.

So ayeke gi mbeni kete tapande ti kpengba wango ti Bible so alingbi ti mû maboko na azo ti nzinga ti hon ndo ti akpale ti ala. A yeke wara ambeni gbâ ti awango ti Bible nde. Na tapande, kpe mara ti asioni salango ye tongana nyongo manga na salango ngia ti nginza so ayeke buba nginza ti zo senge senge. Hinga ti bâ aye so ayeke kota mingi na yâ fini, mbilimbili aye ti yingo so mo zia na gbele mo ti sala; tongana warango kua aga ngangu na ndo so mo yeke dä, tara ti mû na azo mbeni kode wala kusala so ala hunda ti wara ni (aProverbe 22:29; 23:21; aPhilippien 1:9-11). Bible awa e ti sala kusala na ‘tâ ndara na ti bi bê ti e na lege ni [wala “ngangu ti gbu li nzoni”, NW ]’ teti so ‘fade ye so aga fini teti âme ti e’.​—aProverbe 3:21, 22.

Atâa so awango ti Bible alingbi ti ga na dengo bê teti ala so ayeke tiri na kota nzinga, ahundango tënë na ndo kekereke angbâ lakue. Azo ti nzinga ayeke ngbâ gi na yâ nzinga ni tongaso teti lakue lakue? Fade a yeke kiri mbeni lâ ti leke kota kangbi so ayeke na popo ti azo so ayeke na mosoro mingi nga na ala so ayeke na yâ kota nzinga? Zia e bâ mbeni yorö so azo mingi ahinga ni pëpe.

Bible amû lege ti duti na beku

Azo mingi ayeda so Bible ayeke mbeni nzoni buku. Ye oko, fani mingi, ala hinga pëpe so lo yeke mû ambilimbili sango so agboto lê na ndo kota gbiango ye so ayeke ga ndulu ti si.

Nzapa aleke ti sala kusala ti hunzi akpale ti azo, so na popo ni a yeke wara kota nzinga. Teti so angorogbia ti azo afa na gigi so ala yeke na ngangu pëpe wala ala yeke ndulu pëpe ti sala aye so, Nzapa aleke na bê ti lo ti lungula ala na ti zia mbeni na place ni. Tongana nyen? Bible atene na ngangu na Daniel 2:44: “Na lâ ti agbia so, fade Nzapa ti yayu ayä royaume so afuti lâ oko pëpe, na Lo zia royaume ni na tïtî ambeni zo nde pëpe; me fade royaume so afâ mbeni royaume so kue ndulu ndulu, na a sala si royaume nde nde so kue awe; na fade royaume so angbâ lakue lakue.”

Na peko ti so lo lungula ‘aroyaume’ so wala angorogbia so, fade Mokonzi so Nzapa mveni asoro ayeke sala kusala. Mokonzi so ayeke mbeni zo tongana e pëpe, me lo yeke mbeni zo ti nduzu so ayeke na ngangu mingi, tongana Nzapa mveni; lo yeke na ngangu ti sala akota gbiango ye so ahunda ti zi biaku biaku kota kangbi so laso ayeke na popo ti azo ti mosoro nga na azo ti nzinga. Nzapa asoro Molenge ti lo mveni ti sala ye so (Kusala 17:31). Na fango ye so Mokonzi so ayeke sala ande, Psaume 72:12-14 atene: “Fade Lo sö zo so ye amanke lo mingi tongana lo toto na Lo, na Lo sö zo ti vundu so ayeke na zo oko pëpe ti sala na lo. Fade Lo sala be-nzoni na wanzinga na zo so ye amanke lo mingi, na Lo sö âme ti ala so ye amanke ala mingi. Fade lo ton âme ti ala na yâ ye ti ngangu na sioye; na mênë ti ala ayeke ye ti ngele ngangu na lê ti Lo.” So tâ mbeni pendere beku! A yeke duti ande tâ dengo bê! Fade Mokonzi so Nzapa asoro ayeke sala kusala teti azo ti nzinga nga na azo so asala tele kete.

Fade a yeke kaï gbâ ti akpale so andu kota nzinga na ngoi ni so. Versê 16 ti Psaume 72 atene: “Fade le-kobe ayeke mingi na sese na li ti ahoto.” Fade kpale ti kobe teti so ayaka alë pëpe, teti kpale ti nginza wala ngbanga ti so azo so amû li ni asala kusala na lege ni pëpe, ayeke duti ande dä mbeni pëpe.

Fade a yeke hunzi nga ambeni kpale nde. Na tapande, mbeni kota wungo ti azo laso ayeke na mbeni da ti ala mveni pëpe. Ye oko, Nzapa amû zendo: “Fade azo asala da, na ala duti na yâ ni; fade ala lu vigne na yaka, na ala te lê ni. Fade azo asala da si mbeni zo aduti na yâ ni pepe; fade ala lu ye si mbeni zo ate pëpe; fade lâ ti azo ti Mbi ayeke mingi tongana lâ ti keke; na azo ti Mbi so Mbi hiri ala, fade ala wara ngia na kusala ti maboko ti ala teti lâ mingi.” (Esaïe 65:21, 22). Fade zo oko oko ayeke na da ti lo mveni na lo yeke wara ngia na yâ kusala ti maboko ti lo. Ni la, Nzapa amû zendo ti kaï biani biani kota nzinga. Fade kota dû so akangbi popo ti azo ti mosoro na azo ti nzinga ayeke dä mbeni pëpe, azo so ayeke pika li ti ala ngangu ti bata tele ti ala ayeke nga dä mbeni pëpe.

Gi na mango azendo ti Bible so, mbeni zo alingbi ti bâ so tënë ni ayeke ga tâ tënë pëpe. Ye oko, mbeni gingo nda ti Bible nzoni afa na gigi so aye kue so Nzapa amû zendo ni giriri aga tâ tënë (Esaïe 55:11). Tënë ni ayeke pëpe wala ye ni ayeke si ande; nde na so, tâ hundango tënë ni ayeke, Ye nyen a lingbi mbi sala ti wara aye ti nzoni tongana aye ni asi?

Mo yeke duti ande kâ?

Teti so ngorogbia ni ayeke ti Nzapa, a lingbi e duti mara ti azo so fade Nzapa ayeda na ala ti ga awakodoro ti gbe ti komandema so. Lo zia e na yâ bingo pëpe na ndo ye so a lingbi e sala ti duti na gbe ti komandema ni. A yeke wara afango lege ni na yâ Bible.

Molenge ti Nzapa, so ayeke Mokonzi so Nzapa mveni asoro lo, ayeke mbilimbili (Esaïe 11:3-5). Ni la, a yeke ku ande nga na mbage ti ala so ayeda ti duti na gbe ti ngorogbia ti lo ti duti azo ti mbilimbili. A-Proverbe 2:21, 22 atene: “Teti azo ti mbilimbili, fade ala duti na sese so, na azo so alingbi kue, fade ala ngbâ dä. Me azo ti sioni, fade a lungula ala na sese so, na fade a gboto azo ti handa na yâ sese ni.”

Mbeni lege ayeke dä ti manda tongana nyen ti sala aye so? Biani, mbeni lege ayeke dä. Na mandango Bible nga na salango kusala na afango lege ti lo, mo lingbi ande ti wara ngia na yâ pendere ye so ayeke ga (Jean 17:3). Fade aTémoin ti Jéhovah ayeke na ngia ti mû maboko na mo na yâ mandango ye so. E tisa mo ti gbu ngoi so ti duti na popo ti bungbi ti azo so ayeke duti ande lâ oko pëpe na yâ kota nzinga nga na yâ ye ti kirikiri.

[Foto na lembeti 5]

Eufrosina: “Salango ngia na nginza pëpe amû maboko na sewa ti mbi ti wara aye so atia lo”

[Afoto na lembeti 6]

A lingbi ti vo na nginza pëpe mbeni nzoni songo na Nzapa nga mbeni sewa so ayeke na ngia