“I yü ye ti bira ti Nzapa kue”

“I yü ye ti bira ti Nzapa kue, si i lingbi luti ti ke mayele ti zabolo.”​—AEPHÉSIEN 6:11.

NA NGOI ti bazengele Paul, kodoro ti Rome ayeke lani ngangu mingi. Angangu turugu so lo yeke na ni amû lege na gbata ni ti komande mingi ti akodoro so a hinga ni na ngoi ni kâ. Mbeni wasungo mbaï afa aturugu ni tongana “bungbi ti aturugu so ayeke ngangu ahon atanga ni kue na yâ mbaï.” Ye so asala si aturugu ti Rome ayeke na akode mingi ayeke so ala yeke wara mbeni ngangu fango lege, nga ala yeke sala ye alingbi na aye so a fa na ala; me mingi ti asongo benda ti ala na yâ ti bira aluti nga na ndo aye ti bira so ala yeke na ni. Bazengele Paul asala kua na aye ti bira ti mbeni turugu ti Rome ti fa na aye ti bira ti yingo so aChrétien ayeke na bezoin ni ti tiri nzoni na Zabolo.

² E yeke wara fango peko ti aye ti bira ti yingo so na aEphésien 6:14-17. Paul asû na mbeti: “I luti, i kanga tene-biani tongana ceinture na ngbonda ti i, i yü mbilimbili tongana bongo ti wen na libe ti i, i yü Tene-nzoni ti siriri tongana poro na gere ti i; na a hon ye so kue, i kamata vala ti mabe, na lege ti vala so fade i lingbi mingo akondoro ti wâ kue ti wato-sioni. Na i kamata casque ti salut, na épée ti Yingo, so ayeke Tënë ti Nzapa.” Gi na bango ni, aye ti bira kue so Paul afa ni si ayeke bata biani mbeni turugu ti Rome. Nga, lo yeke sala kua nzoni na épée, kozo ye ti bira ti lo, tongana lo tingbi na mbeni wato lê na lê.

³ Na ndo ti aye ti bira nga na fango lege so ala wara, songo benda ti aturugu ti Rome aluti na ndo mango yanga ti mokonzi ti ala. Legeoko nga, a lingbi aChrétien amä yanga ti Jésus Christ, so Bible afa lo tongana “Zo ti komande azo.” (Esaïe 55:4). Lo yeke nga “Li ti Église”. (aEphésien 5:23). Lo yeke mû na e awango ndali ti bira ti e ti yingo, nga lo zia tapande so alingbi kue na ndo lege ti yü aye ti bira ni (1 Pierre 2:21). Teti so salango ye tongana ti Christ ague biani oko na aye ti bira kue ti yingo, Mbeti ti Nzapa awa e ti duti na oko bibe ti lo, na bango ni tongana mbeni ye ti bira (1 Pierre 4:1). Na peko ti gingo nda ti ye ti bira oko oko, e yeke mû ande tapande ti Jésus ti fa nene ti aye ti bira ti yingo, nga lege so ala yeke sala kua nzoni.

Kangango ceinture na ngbonda ti e, nga batango libe na gere ti e

⁴ I kanga tene-biani tongana ceinture na ngbonda ti i. Na ngoi so a sû Bible, aturugu ayeke yü lani akota ceinture so a sala na poro ti nyama na so lê ni akono centimètre 5 ti si na 15. Ambeni zo so akiri peko ti Bible atene so a lingbi ti fa nda ti versê ni tongaso: “I kanga tene-biani tongana ceinture ti poro ti nyama na ngbonda ti i.” Ceinture ti poro ti nyama ni ayeke gbu gbe ti yâ ti turugu ni, nga a yeke sala si lo wara place ti kanga épée dä. Tongana turugu akanga ceinture ti lo, a fa so lo yeke ndulu ti gue na bira. Paul asala kua na ceinture ti mbeni turugu ti fa lege so tâ tënë ti Bible alingbi ti sala ngangu na ndo gigi ti e. Na lege ti fä, a lingbi e kanga ceinture ni ngangu si e sala ye alingbi na tâ tënë ni nga e mû mbage ni na ngoi kue (Psaume 43:3; 1 Pierre 3:15). Ti sala tongaso, a lingbi e manda Bible nzoni na e gbu li nzoni na ndo aye so ayeke na yâ ni. ‘Ndia ti Nzapa ayeke lani na yâ ti bê’ ti Jésus (Psaume 40:9). Ni la, tongana awato ti lo ahunda tënë na lo, lo yeke di gi aversê na li ti lo.​—Matthieu 19:3-6; 22:23-32.

⁵ Tongana e zia si tâ tënë ti Bible afa lege na e, a lingbi ti bata e na afango ye ti wataka nga a yeke mû lege na e ti mû adesizion ti ndara. Na angoi ti tara, awango ti Bible ayeke kpengba lekengo na bê ti e ti sala ye so ayeke mbilimbili. A yeke tongana ti so e yeke bâ Kota Wafango ye ti e, Jéhovah, nga e yeke mä mbeni tënë na peko ti e so atene: “So ayeke lege ni, i tambela dä.”​—Esaïe 30:20, 21.

⁶ I yü mbilimbili tongana bongo ti wen na libe ti i. Bongo ti wen ti mbeni turugu ayeke bata mbeni ye ti tele ti lo so ayeke kota mingi: bê ti lo. A yeke kota ye ti bata bê ti e na lege ti fä, wala zo ti yâ ni ti e, ngbanga ti so lo yeke ba mingi na mbage ti ye ti sioni (Genèse 8:21). Ni la, a lingbi e gi ti hinga akpengba-ndia ti Jéhovah so ayeke mbilimbili na ti ye ni (Psaume 119:97, 105). Yengo ye ti mbilimbili ayeke sala si e ke bibe ti sese so, so ayeke ti ke afango lege ti Jéhovah so ayeke polele wala ti kiri na nengo ni na peko. Nga, tongana e ndoye ye so ayeke mbilimbili na e ke ye ti sioni, e yeke kpe asalango ye so alingbi ti buba gigi ti e (Psaume 119:99-101; Amos 5:15). Na ndo tënë so, Jésus ayeke mbeni nzoni tapande. Na ndo lo, Mbeti ti Nzapa atene: “Mo ndoye mbilimbili, na Mo ke siokpari.”​—aHébreu 1:9.a

⁷ I yü Tene-nzoni ti siriri tongana poro na gere ti i. Aturugu ti Rome ayeke na bezoin ti aporo so alingbi wala so akpengba nzoni, ndali ti so na ngoi ti mbeni kapa ti bira, ala yeke tambela na gere kilomètre 30 lâ oko oko nga ala yeke yü wala ala yeke yô aye ti bira so nengo ni asi ndulu na kilo 27. A yeke na lege ni so Paul asala kua na poro ti haka na dutingo ti e ndulu ti fa tokua ti Royaume na zo kue so ayeke mä ande e. Ye so ayeke kota ye mingi ngbanga ti so azo ayeke hinga ande Jéhovah tongana nyen tongana e duti ndulu pëpe ti fä tënë?​—aRomain 10:13-15.

⁸ Kusala wa ayeke lani kota ahon atanga ni kue na yâ fini ti Jésus? Lo tene na Ponce Pilate, gouverneur so ayeke zo ti Rome: ‘Mbi ga na sese so ti sala tënë ti témoin ti tene-biani.’ Jésus afa tënë na ngoi kue so lo wara mbeni zo so ayeke ndulu ti mä tënë, nga, teti so lo wara ngia mingi na yâ kua ti lo, lo bâ ni na nene ni mingi ahon même kobe ti yanga ti lo (Jean 4:5-34; 18:37). Na tapande ti Jésus, tongana e yeke na kota nzara ti fa nzo tënë, e yeke wara ande gbâ ti alege ti fa ni na azo. Na ndo ni, tongana e bi tele ti e kue na yâ ti kua ni, a yeke mû ande maboko na e ti ngbâ ngangu na lege ti yingo.​—Kusala 18:5.

Vala, casque na épée

⁹ Kota vala ti mabe. Tënë ti Grec so a kiri pekoni na ‘kota vala’ aye ti fa mbeni vala so lê ni akono nzoni na so alingbi ti kanga kota mbage ti tele ti zo. A yeke bata zo yongoro na “akondoro ti wâ” so a sala tënë ni na aEphésien 6:16. Na ngoi so a sû Bible, aturugu ayeke sala kua na akokora so a leke na akeke ti sosongo so dû ayeke na yâ ni na so a zia akete ta ti wen na tele ni. Ata ni asi na pétrole so ayeke gbi zo gbingo. Mbeni wandara afa akokora so tongana “mbeni oko ti asioni ye ti bira so ahon atanga ni kue na yâ bira ti giriri.” Tongana mbeni turugu ayeke na kota vala pëpe ti bata tele ti lo na mara ti akokora so, lo lingbi ti wara kota kä wala ti kui.

¹⁰ Aye wa Satan ayeke sala na kua tongana “akondoro ti wâ” ti futi mabe ti e? Lo yeke hulu wâ na gbe ti salango ngangu wala kengo ndo na yâ sewa, na place ti kua wala na ekole. Ti ambeni Chrétien, nzara ti wara gbâ ti aye ti mitele wala ti sala aye ti pitan ayeke nga ye so ayeke buba dutingo ti ala na lege ti yingo. Ti bata tele ti e na akpale so, a lingbi e “kamata vala ti mabe”. Mabe ayeke ga na lege ti mandango ye na ndo Jéhovah, salango lisoro na lo lakue na yâ sambelanga hingango lege so lo yeke bata e nga lo yeke deba nzoni na ndo e.​—Josué 23:14; Luc 17:5; aRomain 10:17.

¹¹ Tongana Jésus ayeke lani na sese, lo fa so a yeke kota ye ti duti na mabe so akpengba na angoi ti ngangu. Lo zia bê ti lo kue na adesizion ti Babâ ti lo na lo yeke lani na ngia ti sala ye so bê ti Nzapa aye (Matthieu 26:42, 53, 54; Jean 6:38). Même na ngoi so lo yeke na yâ kota vundu na yaka ti Gethsémané, Jésus atene na Babâ ti lo: “Mo sala tongana Mbi ye pëpe, me Mo sala tongana Mo ye.” (Matthieu 26:39). Jésus agirisa lâ oko pëpe nene ti dutingo be-ta-zo na ti zia ngia na bê ti Babâ ti lo (aProverbe 27:11). Tongana e yeke na mara ti kpengba bê so na mbage ti Jéhovah, e yeke zia ande lege pëpe na kasango ndo wala kengo ndo ti woko mabe ti e. Nde na so, tongana e zia bê ti e na Nzapa, e ye lo na e bata akomandema ti lo, mabe ti e ayeke kpengba ande (Psaume 19:8-12; 1 Jean 5:3). Ambeni ye ti mitele wala nzerengo tele ti kete ngoi alingbi pëpe na aye ti nzoni so Jéhovah abata ndali ti azo so aye lo.​—aProverbe 10:22.

¹² Casque ti salut. Casque ayeke bata ndo so hingango ndo ti mbeni turugu alondo dä, so ti tene li nga na mongoli ti lo. A haka beku ti e ti Chrétien na mbeni casque ngbanga ti so ni la ayeke bata bibe ti e (1 aThessalonicien 5:8). Même tongana e kiri e leke bibe ti e na lege ti tâ hingango ye ti Tënë ti Nzapa, e yeke ngbâ lakue azo so ayeke na awokongo na so ayeke mbilimbili-kue pëpe. Ambeni ye alingbi ti buba bibe ti e fade fade. Gingo aye ti ngoi ti laso alingbi ti gboto lê ti e wala même ti mû place ti beku so Nzapa amû (aRomain 7:18; 12:2). Zabolo agi lani lege gbä ti gboto Jésus yamba na aye so lo zia na gbele lo na fango na lo “aroyaume kue ti sese na gloire ti ala”. (Matthieu 4:8). Jésus ake aye ni so tâ na kuru go, nga na ndo lo, Paul atene: “[Jésus] ahu pono ti [keke ti pasi, NW ], Lo bâ kamene ni tongana ye senge teti tâ ngia so A zia na gbele Lo, na Lo duti na koti ti trône ti Nzapa.”​—aHébreu 12:2.

¹³ Kpengba bê so Jésus ayeke na ni aga gi na bê ti lo mveni pëpe. Tongana e yeke bi bê ti e lakue gi na ndo aye so e ye ti wara na yâ aye ti ngoi ti laso ahon ti bata lê ti e gi na ndo beku so ayeke na gbele e, mabe ti e na yâ azendo ti Nzapa ayeke woko ande. Tongana ngoi ayeke hon, e lingbi même ti girisa beku ti e biani biani. Nde na so, tongana e yeke gbu li lakue na ndo azendo ti Nzapa, e yeke ngbâ ande ti duti na ngia na yâ beku so a zia na gbele e.​—aRomain 12:12.

¹⁴ Épée ti Yingo. Tënë ti Nzapa wala tokua ti lo so ayeke na yâ ti Bible ayeke tongana mbeni ngangu épée ti yanga use so alingbi ti fâ yâ ti atënë ti wataka, na ti mû maboko na azo ti bê ti mbilimbili ti wara liberté na lege ti yingo (Jean 8:32; aHébreu 4:12). Épée ti yingo so alingbi nga ti bata e tongana e yeke luti na gbele atara wala tongana a-apostat ayeke tara ti futi mabe ti e (2 aCorinthien 10:4, 5). So bê ti kiri singila si e yeke na ni so ‘tënë kue ti Mbeti ti Nzapa alondo na yanga ti Nzapa na asala si e wara ye kue so alingbi teti nzo kusala kue’!​—2 Timothée 3:16, 17.

¹⁵ Tongana Satan atara lo na yando, Jésus asala kua nzoni mingi na épée ti yingo ti bata tele ti lo na atënë ti wataka nga na atara so a leke ni na mayele. Na tara oko oko so Satan aga na ni, lo kiri tënë: “Mbeti ti Nzapa atene.” (Matthieu 4:1-11). David, mbeni oko ti aTémoin ti Jéhovah ti Espagne, abâ so Mbeti ti Nzapa amû nga maboko na lo ti luti na gbele tara. Tongana lo yeke na ngu 19, mbeni pendere maseka-wali so asala kua place oko na lo na yâ ti mbeni ndokua ti sukulango aye ahunda na lo ti tene “ala gue asala ngia kete.” David ake atënë ti handa so na lo hunda na patron ni ti zia lo na mbeni ndo nde si mara ti ye tongaso akiri asi pëpe. David atene: “Mbi dabe mbi na tapande ti Joseph. Lo ke ye ti pitan nga lo zia fade fade ndo so ye ni aye ti wara lo dä. Mbi sala gi oko ye so Joseph asala.”​—Genèse 39:10-12.

¹⁶ Jésus asala nga kua na épée ti yingo ti mû maboko na azo ti sigigi na gbe ti Satan. Lo tene: “Tënë so Mbi fa na i ayeke ti Mbi pëpe, me a yeke ti Lo so ato Mbi.” (Jean 7:16). E yeke na bezoin ti tene a leke e si e fa ye na lege ni tongana ti Jésus. Na ndo aturugu ti Rome, Josèphe, wasungo mbaï so ayeke Juif, atene: “Aturugu ni kue ayeke tara tele ti ala lâ oko oko, nga ala yeke sala ni tâ na bê ti ala kue mo bâ mo tene ala yeke na ngoi ti bira, ye so asala si na ngoi ti bira ala woko hio pëpe.” E yeke na bezoin ti sala kua na Bible na yâ bira ti e ti yingo. Na ndo ni, a lingbi e ‘gi lege ngangu ti mû tele ti e na Nzapa tongana azo so alingbi na lê ti Lo, azo so ahinga kusala ni si kamene asala ala pëpe, azo so afa nda ti tene-biani na lege ni.’ (2 Timothée 2:15). Nga, e yeke wara nzerengo tele mingi tongana e yeke sala kua na Mbeti ti Nzapa ti kiri tënë na tënë so mbeni zo ahunda ni na bê ti lo kue.

I sambela na ngoi kue

¹⁷ Na peko ti so lo sala tënë na ndo aye kue ti bira ti yingo, Paul akiri azia mbeni kpengba ye na yâ ti wango ti lo. Ti ke Satan, a lingbi aChrétien awara nzoni na lege ti “sambela kue na hundango mingi”. Fani oke? Paul asû na mbeti: “I sambela na ngoi kue na yâ Yingo.” (aEphésien 6:18). Tongana e yeke na gbele atara wala aye so asala si bê ti zo awoko, sambela alingbi ti mû ngangu na e mingi (Matthieu 26:41). Jésus ‘asambela na Lo hunda mingi na totongo ngangu na ngule, Lo sambela Nzapa so alingbi sö Lo na yâ kui, na Lo mä Lo teti Lo kpe mbito ti Nzapa.’​—aHébreu 5:7.

¹⁸ Milagros, so abâ lege ti koli ti lo so ayeke na ngangu kobela ahon ngu 15, atene: “Tongana mbi bâ so bê ti mbi awoko, mbi yeke gi mungo maboko ti Jéhovah na yâ sambela. Gi lo oko la lo lingbi ti mû maboko na mbi mingi. Biani, ambeni ngoi ayeke dä so mbi bâ so mbi yeke na ngangu mbeni pëpe. Me fani mingi, na peko ti so mbi sambela Jéhovah, mbi bâ so mbi kiri mbi wara ngangu nga tele ti mbi ayapu.”

¹⁹ Zabolo ahinga so ngoi ti lo angbâ gi kete, ni la lo yeke sala ngangu mingi ahon ti kozo ti kinda e (Apocalypse 12:12, 17). A lingbi e ke wato so, so ayeke na ngangu mingi, nga e “tiri nzo bira ti mabe”. (1 Timothée 6:12). Ye so a hunda ti wara ngangu so ahon ti senge ni (2 aCorinthien 4:7). E yeke nga na bezoin ti mungo maboko ti yingo vulu ti Nzapa, nga a lingbi e sambela ngbanga ni. Jésus atene: “Tongana i so i yeke sioni, i hinga lege ti mû matabisi ti nzoni na amolenge ti i, fade Babâ ti i na yayu aye mingi ahon pëpe ti mû Yingo Vulu na ala so ahunda Lo?”​—Luc 11:13.

²⁰ Biani, a yeke kota ye teti e ti yü ye ti bira kue so Jéhovah amû. Ti yü aye ti bira ti yingo so, a hunda na e ti lë ambeni salango ye so anzere na Nzapa, tongana mabe na salango ye mbilimbili. A hunda ti ye tâ tënë mo bâ mo tene e kanga ni tongana ceinture, ti duti ndulu ti fa nzo tënë na alege kue so azi, nga ti bata lakue na li beku so ayeke na gbele e. A lingbi e manda ti sala kua nzoni na épée ti yingo. Na yungo ye ti bira kue so alondo na Nzapa, e lingbi ti sö benda na yâ tiri ti e na ayingo sioni, nga e lingbi biani ti mû gloire na iri ti Jéhovah so ayeke nzoni-kue.​—aRomain 8:37-39.

[Kete tënë na gbe ni]

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Zo wa azia tapande so ahon atanga ni kue ti yungo aye ti bira ti yingo? Na ngbanga ti nyen a lingbi e bâ tapande ti lo nzoni?

• Tongana nyen e lingbi ti bata bibe ti e nga na bê ti e na lege ti fä?

• Tongana nyen e lingbi ti manda ti sala kua nzoni mingi na épée ti yingo?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e ngbâ ti sambela na ngoi kue?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Na lege ti atënë ti mo mveni, fa aye ti bira ti yingo so aChrétien ayeke na bezoin ti yü ni.

3. Ngbanga ti nyen a lingbi e mä awango ti Jésus Christ na e mû tapande ti lo?

4. Kua ti ceinture na yâ ti aye ti bira ti mbeni turugu ayeke nyen? Na ye so aye ti fa nyen?

5. Fa tongana nyen wango ti Bible alingbi ti mû maboko na e tongana e yeke wara atara.

6. Ngbanga ti nyen a hunda ti tene e bata bê ti e na lege ti fä? Tongana nyen salango ye mbilimbili alingbi ti bata bê ti e ni nzoni?

7. Ngbanga ti nyen mbeni turugu ti Rome ayeke na bezoin ti nzoni poro? Na ye so aye ti fa nyen?

8. Tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti Jésus so lo yeke mbeni wafango nzo tënë?

9. Tongana nyen mbeni kota vala ayeke bata mbeni turugu ti Rome?

10, 11. (a) “Akondoro ti wâ” so Satan alingbi ti futi na mabe ti e ayeke so wa? (b) Tongana nyen tapande ti Jésus afa nene ti duti na mabe tongana e wara atara?

12. Kota ye wa casque ti e na lege ti fä ayeke bata ni nzoni? Na ngbanga ti nyen batango ndo so ayeke kota mingi?

13. Tongana nyen e lingbi ti ngbâ ti bata ziango bê kue na yâ beku so a zia na gbele e?

14, 15. (a) Épée ti e na lege ti fä ayeke nyen, na tongana nyen e lingbi ti sala kua na ni? (b) Mû mbeni tapande ti fa tongana nyen épée ti yingo alingbi ti mû maboko na e ti ke atara.

16. Fa nda ni so e yeke na bezoin ti tene a leke e si e ‘fa nda ti tene-biani na lege ni.’

17, 18. (a) Ye wa sambela ayeke sala na yâ kengo Satan? (b) Mû mbeni tapande ti fa nene ti sambela.

19, 20. Ye wa e yeke na bezoin ni ti sö benda na yâ tiri ti e na Satan?

[Afoto na lembeti 17]

Mandango Bible na bê kue alingbi ti pusu e ti fa nzo tënë na ngoi kue

[Afoto na lembeti 18]

Tâ beku ti e ayeke mû maboko na e na gbele atara

[Afoto na lembeti 19]

Mo yeke sala kua na “épée ti Yingo” na yâ fango tënë?