‘E yamba agene nzoni na popo ti e’

PHOEBÉ, mbeni wali Chrétien ti ngoi ti abazengele ayeke lani na kpale. Lo londo na Cenchrées so ayeke na Grèce ti gue na Rome, me afon lo wamabe ti gbata ni ahinga lo pëpe (aRomain 16:1, 2). Edgar Goodspeed so ayeke wakiringo peko ti Bible na mbeni yanga nde atene: “Kodoro ti Rome, na angoi ni so, ayeke lani mbeni ndo ti sioni nga na ti salango ngangu, na mingi ni a hinga giriri ahôtel ti kodoro ni tongana ando so mbeni nzoni wali, mbilimbili mbeni wali Chrétien, alingbi ti lango dä pëpe.” Tongaso, Phoebé ayeke lango lani na ndo wa?

Na ngoi so a yeke sû lani na Bible azo ayeke tambela mingi na ayongoro ndo. Jésus Christ na adisciple ti lo asala lani tongaso ti fa nzo tënë na yâ ti Judée nga na Galilée kue. Kete na pekoni, amissionnaire tongana Paul ague lani ti fa nzo tënë na mbage ti akodoro so angoro tele ti ngu ti Méditerranée, so Rome li-kodoro ti kodoro-togbia ti aRomain, ayeke na popo ni. Tongana akozo Chrétien ayeke gue lani na ayongoro tambela na yâ ti kodoro ti aJuif wala na gigi ni, ala yeke lango na ndo wa? Na gingo lani ando ti lango, akpale wa ala tingbi na ni? Ye wa e lingbi ti manda na mbage ti ala na ndo tënë ti yambango agene?

“A yeke ngbanga ti Mbi ti duti na da ti mo laso”

A ninga mingi awe so a hinga atâ wavorongo Jéhovah ndali ti yambango agene. Na tapande, Abraham, Lot na Rebecca ayamba lani agene (Genèse 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20). Na fango peko ti salango ye ti lo na mbage ti awande, Job babâ ti sewa ti giriri atene: “Wande alango na lege ti kodoro pëpe, mbi lungula yanga ti da ti mbi na zo ti lege.”​—Job 31:32.

Ti azo so ayeke gue na ayongoro tambela, ti tene amba ti ala Israélite ayamba ala, fani mingi azo ni ayeke duti na ndo kota place ti kodoro na ala yeke ku ti tene mbeni zo atisa ala (aJuge 19:15-21). Mingi ni, amveni ti da ayeke sukula gere ti agene ti ala na a mû na ala ye ti tengo, ti nyongo nga kobe teti anyama ti ala (Genèse 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33). Azo so ayeke gue na ayongoro tambela na so aye ti ga mbeni kungba pëpe ndali ti azo so ayeke yamba ala ayeke mû aye ti tengo ti ala biani; a yeke aye tongana mapa na vin, ngu na pele teti alele ti ala. Na ala yeke hunda ti wara gi ndo ti lango.

Atâa so Bible afa lakue pëpe tongana nyen si Jésus ayeke wara ndo ti lango na ngoi ti atambela ti lo ti fango tënë, lo na adisciple ti lo alingbi lani ti gi mbeni ndo ti lango dä (Luc 9:58). Tongana lo yeke sala lani vizite na Jéricho, Jésus atene na Zachée: “A yeke ngbanga ti Mbi ti duti na da ti mo laso.” Zachée awara lani gene ti lo “na ngia.” (Luc 19:5, 6). Fani mingi Jésus ayeke gene ti Marthe, Marie na Lazare so ayeke andeko ti lo na kodoro ti Béthanie (Luc 10:38; Jean 11:1, 5, 18). A bâ so na Capernaüm Jésus alango na da ti Simon Pierre.​—Marc 1:21, 29-35.

Awango ti Jésus na abazengele ti lo 12 na ndo kusala ti fango tënë afa na gigi ye mingi na ndo mara ti yambango ndo so ala lingbi ti ku ti wara lani na Israël. Jésus atene na ala: “I kamata bozo, wala bongo use, wala poro ti gere, wala keke teti lege pëpe; teti zo ti kusala alingbi na kobe ti lo. Na kota kodoro wala kete kodoro kue so i lï dä, i gi mbeni zo ti kodoro ni so alingbi, na i duti na lo juska i londo ti gue.” (Matthieu 10:9-11). Lo hinga lani so azo ti nzoni bê ayeke yamba adisciple ti lo, na mungo na ala kobe, ndo ti lango nga na ambeni ye so amanke ala.

Ye oko, ngoi ni ayeke si ande ti tene awafango tënë so ayeke tambela na ando nde nde abi bê ti ala na ndo ti aye so amanke ala na ti vo ni ala mveni. Na bango ye ti ngangu so ayeke si ande na adisciple ti lo nga na kusala ti fango tënë so ayeke gue na li ni mingi na yâ ti aterritoire so ayeke na gigi ti Israël, Jésus atene: “Zo so ayeke na bozo ti nginza, zia lo kamata bozo ni, na lo kamata kota bozo nga.” (Luc 22:36). Ti tambela na yongoro ndo nga ti wara ndo ti lango ayeke lani kota ye mingi ndali ti kangbingo nzo tënë.

“I bata agene nzoni”

Siriri nga na gbâ ti akota pendere lege so amû lani yâ ti kodoro-togbia ti Rome kue asala si azo aye mingi ti tambela.a Teti azo mingi ayeke gue na ayongoro tambela, ye so asala si a hunda lani ti wara ando mingi ti lango. A leke na tele ti alege ni kue gbâ ti ahôtel so yongo ni na popo ti mba alingbi na lango oko ti tambela ti gere. Ye oko, mbeti Buku ti Kusala na yâ kodoro ti Grèce na Rome (Angl.) atene: “Ye so a sû na yâ ti ambeti na ndo ti ahôtel so afa aye ti sioni mingi. Ambeti nga na senda-mbeso asala mingi ni tënë ti ahôtel so tongana ada so abuba awe na so ayeke saleté mingi. So akungba ti yâ ni ayeke nzoni pëpe, so amandere ayeke na yâ ni, so a yeke mû nzoni ngu na nzoni kobe na azo pëpe. Nga amveni ti ahôtel ni na azo ti kua ti ala ayeke azo so a lingbi ti zia bê na ala pëpe, aclient ni nga ayeke anzoni zo pëpe na mingi ni a yeke sala ye ti pitan.” A yeke tâ na lege ni si mbeni zo so ayeke gue na yongoro tambela na so dutingo ti lo ayeke na lege ni ayeke sala kue ti kpe ti lango na mara ti ahôtel tongaso.

Tongaso a yeke ye ti dongo bê pëpe so Mbeti ti Nzapa awa fani mingi aChrétien ti yamba amba ti ala. Paul awa mingi aChrétien ti Rome, lo tene: “I mû na azo ti bê vulu ye so amanke ala; i bata agene nzoni.” (aRomain 12:13). Lo dabe ti aChrétien Juif lo tene: “I girisa pëpe ti bata agene nzoni, teti na lege ti ye so ambeni zo abata a-ange, me ala hinga pëpe ala yeke a-ange.” (aHébreu 13:2). Pierre awa lani afon lo Chrétien ti “bata agene nzoni na popo ti [ala], na [ala] dema tele pëpe.”​—1 Pierre 4:9.

Ye oko, na yâ ti ambeni ye a yeke lani na lege ni pëpe ti yamba agene. Na ndo tënë so, bazengele Jean atene lani: “Zo so ahon hongo, na lo ngbâ na lege ti tënë ti Christ pëpe, . . . i kamata lo na da ti i pëpe, i balao lo pëpe; teti zo so abalao lo aga fon lo na sio kusala ti lo.” (2 Jean 9-11). Na ndo tënë ti azo ti sioni so agbian bê ti ala pëpe, Paul atene: “Tongana mbeni zo ayeke, so ala iri lo ita na yâ Christ, na lo yeke zo ti pitan, wala zo so bê asala lo, wala zo so asambela yanda, wala wazonga, wala ngbâa ti sämba, wala zo so agbu ye na ngangu, i tambela na zo so pëpe, même ti te kobe na zo tongaso pëpe.”​—1 aCorinthien 5:11.

Azo ti handa nga na ambeni zo alingbi lani ti tara ti wara ye na lege ti nzobe so atâ Chrétien ayeke na ni. Mbeni mbeti so ayeke ti Bible pëpe so a hiri ni Didache wala Fango ye ti abazengele bale-oko na use (Angl.) so asala tënë na ndo ti mabe ti aChrétien atene so a hunda na ambeni zo ti bata mbeni wafango tënë so ayeke gue na ando nde nde ti sala “lango oko, wala lango use na mbeni ndo tongana bezoin ni ayeke dä.” Nga na pekoni tongana lo ye ti londo ti gue, “mû na lo mbeni ye nde pëpe me gi kobe ti tengo ni . . . Tongana lo hunda nginza lo yeke prophète ti wataka.” Mbeti ni angbâ ti tene: “Tongana lo ye ti ngbâ na da ti mo na lo yeke na mbeni kua ti sala, mo zia lo sala ni ti wara na kobe ti yanga ti lo. Me, tongana lo yeke na kua pëpe, na lege ti gbungo nda ti ye ti mo, mo lingbi ti mû na lo ye so amanke lo, tongaso si mbeni zo ti goigoi alango na ndo ti mo pëpe gi ndali ti so lo yeke Chrétien. Me tongana lo sala ande kua pëpe lo yeke mû lege ti vorongo ti aChrétien ti ga mbeni ye ti wara na kobe ti yanga ti lo; sala hange na mara ti zo tongaso.”

Bazengele Paul ayeke sala ye lani na donzi si lo zia kungba pëpe na ndo ti azo so lo yeke lango na ndo ti ala tongana lo yeke ninga na yâ ti ambeni kodoro. Lo yeke sala lani kusala tongana zo ti lekengo atente ti bata na tele ti lo mveni (Kusala 18:1-3; 2 aThessalonicien 3:7-12). A bâ so ti mû maboko nzoni na azo so ayeke na popo ti ala na so ayeke gue na yongoro ndo ti fa tënë ti Nzapa, akozo Chrétien ayeke tambela lani na ambeni mbeti so afa ye na ndo ti ala, na tapande ti Phoebé so e sala tënë ti lo na tongo nda ti article so. Paul asû na mbeti: “Mbi sala tënë nzoni na i tënë ti Phoebé, ita ti e ti wali . . . si i kamata lo na yâ Seigneur . . . i sala na lo na ye kue so lo ye.”​—aRomain 16:1, 2.

Deba nzoni teti ala so ayamba agene

Akozo Chrétien so ayeke missionnaire azia lani bê kue na Jéhovah ti mû na ala ye kue so amanke ala. Me, a lingbi ala ku ti tene ala wara nzoni gi na lege ti yambango ndo ti amba ti ala awamabe? Lydie ayamba lani Paul nga na ambeni ita na da ti lo. Na Corinthe, bazengele Paul alango lani na ndo ti Aquila na Priscille. Mbeni wabatango da ti kanga na kodoro ti Philippe amû kobe na Paul na Silas. Azo tongana Jason na kodoro ti Thessalonique, Philippe na Césarée nga na Mnason so ayeke na ndo lege ti Césarée ti si na Jérusalem ayamba lani Paul. Na ndo lege ti gue na Rome, aita na kodoro ti Pouzzoles ayamba Paul. So tâ anzoni ngoi na lege ti yingo si azo so ayamba lo tongana gene awara!​—Kusala 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Wandara Frederick F. Bruce atene: “Akamarade so na afon ala wakua, akoli na awali so ayamba azo ayeke lani na mbeni ye nde pëpe so apusu ala ti sala tongaso me gi ndoye ti Paul nga na ti Maître so lo yeke sala lani na lo si apusu ala ti mû maboko mingi na Paul. Ala hinga lani so na salango na Paul ala yeke sala nga na Maître ni, Jésus Christ.” So ayeke tâ nzoni bibe so apusu zo ti yamba agene.

A ngbâ ti hunda ti yamba agene nga laso. Azo saki mingi so ayeke gue na ando nde nde na iri ti aTémoin ti Jéhovah ayeke wara yambango ndo na mbage ti afon ala wamabe. Ambeni wafango tënë ti Royaume atambela ti fa nzo tënë na yâ ando so a fa tënë dä lakue pëpe na nginza ti ala mveni. Ye oko, tongana e yamba ala na da ti e, atâa a yeke gi asenge da, a yeke ga na e aye ti nzoni mingi na pekoni. Yambango agene so a sala ni na bê kue na so alingbi ti ndu gi mbeni senge tengo kobe ayeke ga na aye ti nzoni mingi, teti a yeke mû lege na e ti “kpengba na lege ti mabe ti e” na ti fa ndoye na mbage ti aita nga na Nzapa ti e (aRomain 1:11, 12). Mara ti angoi tongaso ayeke ga na ye ti nzoni so ayeke nde mingi teti azo so ayamba agene ndali ti so “ngia ayeke na zo so amû ye, ahon ngia ti lo so akamata ye.”​—Kusala 20:35.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 23]

A-Chrétien ‘ayamba agene nzoni’